Warunki Techniczne Projektowania Oczyszczalni Ścieków w Polsce

Szczegóły: Opublikowano: 22. November 2025

Wraz ze wzrostem świadomości ekologicznej, coraz więcej właścicieli domków jednorodzinnych decyduje się na budowę przydomowej oczyszczalni ścieków zamiast szamba. Poniższy artykuł przedstawia zagadnienia prawne pozwalające poznać legalny aspekt budowy i eksploatacji domowej oczyszczalni ścieków.

Przepisy Prawne i Procedury Administracyjne

Przydomowe oczyszczalnie ścieków są regulowane przez liczne przepisy prawne, które określają warunki usytuowania i techniczne rozwiązania. Zgodnie z Prawem budowlanym, oczyszczalnie ścieków są uznawane za "urządzenia budowlane" i podlegają odpowiednim procedurom administracyjnym. W przypadku budowy nowego budynku mieszkalnego, konieczne jest wskazanie technologii oczyszczania ścieków w ramach pozwolenia na budowę.

Aby rozpocząć budowę przydomowej oczyszczalni ścieków, niezbędne jest uzyskanie zgłoszenia wodnoprawnego oraz innych dokumentów. Zgłoszenie takie składa się we właściwym terytorialnie Nadzorze Wodnym Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. Do wniosku zgłoszenia wodnoprawnego należy dołączyć m.in. mapę sytuacyjno-wysokościową z naniesionym schematem urządzeń, szkice lub rysunki urządzeń, oraz wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Po uzyskaniu zgłoszenia wodnoprawnego, można przejść do kolejnych kroków administracyjnych związanych z budową przydomowej oczyszczalni ścieków. W trakcie procedury administracyjnej w Starostwie Powiatowym, należy przedstawić niezbędne dokumenty i informacje dotyczące projektu oczyszczalni. Warto również zachować normowe odległości od granic działki, budynków mieszkalnych, ujęć wody i innych obiektów uregulowanych prawnie.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub decyzje o warunkach zabudowy wydanej przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta określają, czy przydomowa oczyszczalnia może być wybudowana w planowanej lokalizacji. Nie wymaga pozwolenia budowa oczyszczalni ścieków o przepustowości do 7.5 m3 na dobę. Wymaga jednak zgłoszenia robót budowlanych. Ustawa Prawo budowlane z 2015 roku pozwala na budowę oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,5 m3, obsługującej kilka budynków mieszkalnych, jedynie na podstawie zgłoszenia.

Przeczytaj także: Wilgotność pomieszczeń: co warto wiedzieć?

Wymagania Techniczne i Lokalizacyjne

Podczas projektowania instalacji przydomowej oczyszczalni ścieków należy uwzględnić normowe odległości od granic działki, budynków mieszkalnych, ujęć wody i innych obiektów uregulowanych prawnie. Zgodnie z przepisami prawa, istnieją określone normy odległości, które należy zachować podczas projektowania i budowy oczyszczalni ścieków. Projektując instalację oczyszczalni ścieków, należy dokładnie zapoznać się z obowiązującymi normami i wymogami technicznymi.

Przed uzyskaniem zgłoszenia wodnoprawnego konieczne jest dostarczenie badania geologicznego gruntu. Badanie geologiczne gruntu obejmuje analizę takich parametrów jak poziom wód gruntowych, skład mineralny, przepuszczalność czy nośność gruntu.

Lokalizacja przydomowej oczyszczalni ścieków wymaga zachowania minimalnych warunków odległościowych od innych urządzeń terenowych:

Odległość mierzona od krawędzi zbiornika przydomowej oczyszczalni powinna mieć minimum 5 metrów od okien i drzwi budynku (w przypadku budynków jednorodzinnych).
Minimum 2 m od granicy działki sąsiedniej, ciągu pieszego oraz drogi.
Minimalna odległość od infrastruktury technicznej: 1,5 m od wodociągu, 1,0 m od kabli telefonicznych, 0,8 m od kabli elektrycznych, czy 1,5 m od rur z gazem, minimum 15 m od korpusu oczyszczalni oraz minimum 30 metrów od miejsca odprowadzenia oczyszczonych ścieków (np. studnia chłonna, drenaż rozsączający).
Element odprowadzający ścieki oczyszczone do wód powierzchniowych lub do ziemi musi znajdować minimum 1000 m od kąpielisk oraz plaż publicznych.
Przepisy prawa zabraniają, aby ścieki były kierowane do jezior oraz ich dopływów, jeżeli czas dopływu ścieków jest krótszy niż 24 godziny. Zabrania się doprowadzania ścieków bezpośrednio do wód stojących lub podziemnych.

Usytuowanie przydomowej oczyszczalni ścieków na działce określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.:

Należy zachować minimum 3 metrowy odstęp od roślin z rozbudowanym systemem korzeniowym.
Zamontowanie urządzenia odprowadzającego ścieki do gruntu (np. drenaż rozsączający, studnia chłonna) w niecce terenu przyczyni się do obciążenia hydraulicznego systemu odprowadzającego ścieki.
Powinno się przewidzieć konieczność okresowego dojazdu wozu asenizacyjnego, który opróżnia zbiornik.
Przydomowa oczyszczalnia ścieków powinna znajdować się z dala od miejsc rekreacyjnych na działce, takich jak altany, plac zabaw dla dzieci albo grill.

Pozwolenie wodnoprawne:

Przeczytaj także: Przechowywanie kukurydzy: kluczowe czynniki

Jest wymagane, gdy korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej nie stanowi zwykłego korzystania z wód (bez wglądu na ilość ścieków).
Nie jest wymagane, gdy wprowadzanie przez właściciela gruntu do ziemi oczyszczonych ścieków z własnego gospodarstwa domowego (lub rolnego) w ilości do 5m3 na dobę, stanowi zwykłe korzystanie z wód. Wówczas wystarczy zgłoszenie wodnoprawne. Należy dokonać go przed dokonaniem zgłoszenia budowlanego w Nadzorze Wodnym właściwym dla miejsca inwestycji.

Pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzenia wodnego - czyli fizyczne wykonanie urządzenia technicznego służące do odprowadzania ścieków do środowiska, m.in.:

Z obowiązku uzyskania pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzenia wodnego zwolnione są te urządzenia wodne, które służą do wprowadzania do ziemi ścieków w ramach zwykłego korzystania z wód (jeżeli system odprowadzania ścieków z przydomowej oczyszczalni stanowi integralną część tej oczyszczalni).
Należy je uzyskać, gdy ilość odprowadzanych ścieków będzie przekraczać ponad 5m3 dziennie. Są to dwa odrębne pozwolenia. W niektórych przypadkach konieczne jest zdobycie obu pozwoleń wodnoprawnych.

Warunki Odprowadzania Ścieków

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. określa warunki, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi:

Ilość ścieków nie może przekraczać 5 m3 na dobę (w przeciwnym wypadku konieczne jest uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego na szczególne korzystanie z wód stanowiące wprowadzanie ścieków do ziemi).
Nastąpiła odpowiednia redukcja zanieczyszczeń podczas oczyszczania ścieków.
Miejsce wprowadzenia ścieków jest oddzielone warstwą gruntu o miąższości co najmniej 1,5 m od najwyższego użytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych.

Alternatywne Rozwiązania na Terenach Nieskanalizowanych

Na terenach nieskanalizowanych istnieje konieczność zastosowania alternatywnych rozwiązań dotyczących odprowadzenia ścieków bytowych. Przydomowe oczyszczalnie ścieków są bardziej zaawansowanym technologicznie rozwiązaniem, które umożliwia oczyszczenie ścieków przed ich odprowadzeniem do gruntu. Dzięki temu, możliwe jest zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko naturalne. Zbiorniki do gromadzenia ścieków są prostszym rozwiązaniem, polegającym na zbieraniu nieczystości ciekłych w zbiorniku, który następnie jest regularnie opróżniany przez firmy asenizacyjne. Każde z tych rozwiązań ma swoje zalety i wady, dlatego warto dokładnie rozważyć, które z nich będzie najlepiej odpowiadało potrzebom konkretnej nieruchomości.

Nowe Przepisy od 2023 r.

Obecne przepisy w zakresie nieczystości dotyczyły głównie przedsiębiorców prowadzących opróżnianie zbiorników bezodpływowych, a także transport nieczystości ciekłych. Od 1.01.2023 r. obowiązują nowe regulacje, dotyczące m.in.:

Obowiązek posiadania zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania osadników w instalacjach oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych.
Obowiązek dostarczania nieczystości ciekłych do oczyszczalni ścieków spełniającej wymagania określone w przepisach.
Sporządzanie kwartalnych sprawozdań i przekazywanie ich wójtowi/ burmistrzowi/prezydentowi miasta.
Dołączanie do sprawozdania wykazu właścicieli nieruchomości, z którymi zawarto umowy na opróżnianie osadników.

Odległości Urządzeń Sanitarno-Gospodarczych

Odległość pokryw i wylotów wentylacji ze zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe, dołów ustępów nieskanalizowanych o liczbie miejsc nie większej niż 4 i podobnych urządzeń sanitarno-gospodarczych o pojemności do 10 m3 powinna wynosić co najmniej:

Przeczytaj także: Nowoczesne rozwiązania w oczyszczalni ścieków

Od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz do magazynów produktów spożywczych - 15 m.
Od granicy działki sąsiedniej, drogi (ulicy) lub ciągu pieszego - 7,5 m.

W zabudowie jednorodzinnej, zagrodowej i rekreacji indywidualnej odległości, o których mowa powyżej, powinny wynosić co najmniej:

Od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi - 5 m, przy czym nie dotyczy to dołów ustępowych w zabudowie jednorodzinnej.
Od granicy działki sąsiedniej, drogi (ulicy) lub ciągu pieszego - 2 m.

Odległości pokryw i wylotów wentylacji z dołów ustępów nieskanalizowanych o liczbie miejsc większej niż 4 oraz zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe i kompostowników o pojemności powyżej 10 m3 do 50 m3 powinny wynosić co najmniej:

Od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń wymienionych w pkt 1 - 30 m.
Od granicy działki sąsiedniej - 7,5 m.
Od linii rozgraniczającej drogi (ulicy) lub ciągu pieszego - 10 m.

Właściwy organ w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w porozumieniu z państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym, może ustalić dla działek budowlanych położonych przy zabudowanych działkach sąsiednich odległości mniejsze niż określone powyżej.

Tabela: Warunki dla różnych rodzajów oczyszczalni ścieków

Rodzaj oczyszczalni ścieków	Wymagania glebowe	Odległość od poziomu wód gruntowych	Wielkość działki
Z drenażem rozsączającym	Dobrze lub średnio przepuszczalne (piaski, żwiry i lessy)	> 1,5 m	Duża
Biologiczna	- rozsączanie planowane w gruncie - dobra przepuszczalność,- poza granicami działki	Bez znaczenia	Mała
Hydrobotaniczna	- rozsączanie planowane w gruncie - dobra przepuszczalność,- poza granicami działki	Bez znaczenia	Duża

Lokalizacja oraz zalecenia dla przydomowej oczyszczalni ścieków

Lokalizacja prywatnej oczyszczalni ścieków jest ściśle określona w przepisach prawa. Aktem, który zawiera takie wytyczne jest m. in. Prawo Wodne. Opisano w nim dopuszczalne odległości oczyszczalni od wybranych miejsc.

Należy zachować minimalne odległości posadowienia zbiornika, które zawarto w tabeli:

Wyszczególnione obszary	Element przydomowej oczyszczalni ścieków	Minimalne odległości [m]
		Dla zbiornika do 10 m3	Dla zbiornika od 10 do 50 m3	Dla zbiornika od 50 m3
Studnia wody pitnej	Korpus zbiornika na nieczystości ciekłe	15
	Instalacji rozsączania wody w gruncie	30
Budynek jednorodzinny, rekreacyjny lub o zabudowie zagrodowej*	Zbiornik na nieczystości ciekłe	5	30	x**
Pozostałe budynki		15	30	x**
Granica sąsiedniej działki***, droga, ciąg pieszy dla budynków jednorodzinnych, rekreacyjnych lub o zabudowie zagrodowej	Zbiornik na nieczystości ciekłe	2	7,5 (od granicy działki)10 (od drogi)	x**
Dla pozostałych budynków		7,5	7,5 (od granicy działki)10 (od drogi)	X**
Kąpieliska, plaże publiczne***	Przydomowa oczyszczania ścieków	1000
Przewody telekomunikacyjne	Elementy przydomowej oczyszczalni ścieków np. szambo ekologiczne, system rozsączania oczyszczone ścieków w gruncie	1,0
Przewody elektryczne		0,5 - 3,0
Wodociąg		0,8
Przyłącze gazowe		1,5
Roślinność (drzewa i inne)	Przydomowa oczyszczania ścieków	Zalecenie min. 3

*Wyjątkiem jest, gdy przepływowy szczelny zbiornik podziemny oczyszczalni jest podłączony do instalacji wentylacyjnej powyżej 0,6 m nad górną krawędzią okien i drzwi. W takiej sytuacji zbiornik może być posadowiony w dowolnej odległości od budynków.

**Odległości ustalane indywidualnie zgodnie z ekspertyzą techniczną, przyjętą przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

***Dopuszcza się usytuowanie zbiorników bezodpływowych w odległości mniejszej niż 2 m od granicy działki, jeżeli na działce sąsiedniej znajdują się podobne urządzenia, ale pod warunkiem zachowania pozostałych odległości.

****Przepisy prawa zabraniają także, aby ścieki były kierowane do jezior oraz ich dopływów, jeżeli czas dopływu ścieków jest krótszy niż 24 godziny. Zabrania się doprowadzanie ścieków bezpośrednio do wód stojących lub podziemnych.

Zalecenia dotyczące lokalizacji zbiornika w odpowiedniej odległości od roślinności wynikają z podejścia zdroworozsądkowego. System korzeniowy mógłby uszkodzić w dalszej perspektywie elementy oczyszczalni. Oprócz tego korzenie utrudniają prace związane z posadowieniem i konserwacją instalacji. Niekorzystne jest umieszczanie zbiornika w zagłębieniach terenu, z uwagi na możliwość zalewania przez wody opadowe. W rezultacie może to powodować wypływanie ścieków. Ponadto niepotrzebnie obciąża to instalację. Takie umieszczenie oczyszczalni może skutecznie obniżyć jej efektywność.

Warto również zwrócić uwagę na korzystne umiejscowienie instalacji względem drogi dojazdowej. Dzięki temu wszelkie prace konserwatorskie oraz wizyty ekipy asenizacyjnej będą znacznie ułatwione. Należy pamiętać o możliwości wydobywaniu się nieprzyjemnych zapachów z wnętrza zbiornika. Prawidłowo działająca instalacja nie powinna generować ich w dużych ilościach. Jednakże zaleca się, aby uwzględnić ten aspekt przy planowaniu budowy.

Planując budowę oczyszczalni warto zwrócić uwagę na obszar strefy przymarzania. Jeżeli przyłącze powstanie w tej strefie, zaleca się zastosowanie średnicy DN160 rury kanalizacyjnych oraz możliwe ograniczenia długości rur. Pozwoli to zminimalizować ryzyko powstawania zatorów w rurach pod wpływem niskiej temperatury. W przypadku gdy przyłącze musi być dłuższe, należy zastosować większy spadek rury lub wykorzystać ocieplenie. Podobnie można rozpatrywać warunki posadowienia zbiornika bezodpływowego. Jeżeli planowane jest płytkie jego posadowienie, zaleca się aby konstrukcja była dwupłaszczowa. Zdecydowanie ograniczy to przymarzanie zawartości, dzięki izolacji powietrznej pomiędzy ściankami.

tags: #warunki #techniczne #projektowania #oczyszczalni #ścieków