Warunki Techniczne: Wilgotność Pomieszczeń i Obowiązujące Normy

Szczegóły: Opublikowano: 05. October 2025

Wilgotność powietrza w domu zmienia się wraz z porami roku i stanem pogody za oknem. Szczególnie niekorzystny jest zimowy okres grzewczy, gdy na dworze panują mrozy. Wtedy każdy chętnie odkręca grzejniki na najwyższą moc przyczyniając się tym samym to wysuszenia powietrza w mieszkaniu. Dodatkowo brak odpowiedniego wietrzenia pomieszczeń wpływają na spadek wilgotności do poziomu nawet poniżej 20%. Jest to niekorzystne zjawisko objawiające się suchością ust i przegród nosowych. W czasie dłuższego przebywania w takim pomieszczeniu narażamy sie na drapanie w gardle czy trudności w oddychaniu. Sprzyja to również rozdrażnieniu i ogólnemu złemu samopoczuciu. Człowiek staje się ociężały i ospały.

Największe stężenie pary wodnej w powietrzu obserwuje się w trakcie upalnego lata, kiedy dodatkowo występują obfite opady deszczu. W takim układzie wartość wilgotności powietrza może wzrosnąć nawet do 80-90%. Nadmiar wilgoci również nie służy naszemu zdrowiu i samopoczuciu. Tak duże nasycenie powietrza parą wodną powoduje odczucie chłodu oraz bóle głowy. Nadmiar wilgotności sprzyja chorobom górnych dróg oddechowych, a w domu powoduje powstawanie plam wilgoci na ścianach, które z czasem mogą przybrać postać grzyba oraz tak zwane "spocenie" szyb i luster.

Woda jest niezbędnym składnikiem wszystkich procesów budowlanych, a jednocześnie jej nadmiar jest wyjątkowo szkodliwy dla obiektów budowlanych. Pomiary wilgotności są jednym z najczęściej wykonywanych badań. Dopuszczalną wilgotność ścian określają stosowne normy, które są różne dla różnych materiałów. Są to bardzo umowne zakresy, ponieważ tak naprawdę dopuszczalna wilgotność różni się w zależności od rodzaju materiału, z którego jest wykonana oraz który będzie używany do jej wykończenia (tynku, gładzi gipsowej) i jego parametrów.

Różne normy obowiązują dla ścian z cegły ceramicznej, inne dla ścian z pustaków ceramicznych, bądź z cegły silikatowej, lub dla betonu komórkowego. Standardowo przyjmuje się 3-procentową (i mniejszą) wilgotność za mieszczącą się w normie.

Sposoby Pomiaru Wilgotności Ścian

Pomiarami wilgotności zajmują się wyspecjalizowane firmy, do których warto zwrócić się w celu wykonania kompleksowej ekspertyzy poziomu wilgotności. Najczęściej pomiar przeprowadzany jest tzw. metodą karbidową, polegającą na pobraniu 6 do 10 próbek na wysokości 50 cm od posadzki. Co ważne, stosowana norma PN-EN ISO 12570 określa jedynie metodę wyznaczania wilgotności, nie reguluje na przykład sposobu poboru próbek. W związku z tym często ekspert przeprowadzający analizę musi opierać się na własnej wiedzy i doświadczeniu w zakresie głębokości i miejsca poboru próbek.

Przeczytaj także: Poradnik: walka z wilgocią w mieszkaniu

Dlaczego Wilgotność Powyżej Normy Może Być Szkodliwa?

Przyczyn takiej szkodliwości jest kilka i dotyczą zarówno samego budynku bądź lokalu, jak i zdrowia osób przebywających w zawilgoconych pomieszczeniach. Zawilgocone ściany przyczyniają się do:

wyższej utraty ciepła w pomieszczeniach,
przyspieszenia degradacji użytych w pomieszczeniu i na ścianach materiałów wykończeniowych,
pojawienia się pleśni i grzybów domowych, a na skutek ich działania uszkodzeniu ulegają materiały budowlane, a osoby przebywające w takich pomieszczeniach mogą cierpieć na choroby układu oddechowego, stawów, wzroku, osłabienie układu odpornościowego.

Na temat wilgotność ścian w Internecie znajdziemy sporo wpisów jednak żaden z nich nie porusza tematu w sposób merytoryczny i nie przywołuje norm budowlanych zawierających dopuszczalne odchyłki i definicje. Powyższy stan wynika z nieobowiązujących norm (przeczytaj: jaki jest obecnie stan prawny norm budowlanych). Normy obowiązują tylko w przypadku budowy nowych budynków deweloperskich, w pozostałych przypadkach należy kierować się wytycznymi producentów materiałów budowlanych.

Rodzaje Powierzchni Badanej

Wilgotność ściany mierzy się miernikami, które powinny być kalibrowane na odpowiednią typ przegrody. Inną gęstość i charakterystykę materiału będzie miała ściana z „gołej” cegły, a inną ścianą wykończona farbą lateksową. Wyróżniamy zatem następujące typy wykończenia:

ściana murowana z cegły ceramicznej bez wykończenia
ściana murowana z silikatów bez wykończenia
ściana wykończona tynkiem gipsowym maszynowym - najczęstsze wykończenie ścian na etapie deweloperskim (przekazania nowych mieszkań Klientowi)
ściana wykończona tynkiem cementowo-wapiennym
ściana szpachlowana i malowana - najczęstsze wykończenie ścian w użytkowanym mieszkaniu

Wyznaczenie wilgotności jest zależne także od typu stosowanego miernika - inna będzie wilgotność materiału mierzona metodą suszarkowo-wagą a inna metodą karbidową (inaczej zwaną CM). Należy także zaznaczyć, ze tanie mierniki nieinwazyjne (np. z Lidla) wskazują wilgotność w jednostkach wymagających dodatkowego przeliczenia na wartość procentową.

Termowizja nie wskazuje poziomu zawilgocenia, ale pozwala zdefiniować obszary możliwej szkody.

Przeczytaj także: Wakacje w Bodrum

Dopuszczalna Wilgotność Ścian w Eksploatowanym Mieszkaniu

W użytkowanym mieszkaniu przyjmuje się zwyczajowe progi wilgotności powierzchni badanej:

do 2,5% - ściany suche, wilgotność może być wynikiem wilgotności powietrza i naszego użytkowania
2,5 - 5,0 % - ściany lekko zawilgocone - przeczytaj więcej o wilgoci ścian wynikającej z awarii instalacji wodnych
5,0 - 8,0 % - ściany wilgotne (od tego progu wskazane osuszanie przemysłowe)
8- 12 % - ściany silnie zawilgocone
powyżej 12% - ściany mokre

Wartości procentowe [%] oznaczają wynik pomiaru metodą suszarkowo-wagą. Innymi słowy jest to procentowy wzrost masy materiału na skutek zawilgocenia.Przykład: jeśli wykroimy fragment wilgotnej ściany, następnie go zważymy i osuszymy to waga bloczka zmniejszy się. Różnica wagi wynika z odparowania wody i jeśli mokry bloczek ważył wcześniej 2,5 kg, a po osuszeniu waży 2,2 kg to zmiana wagi wynosi 12%. Ściana zatem posiadała wilgotność 12 %. Bloczek nasiąknięty wodą zawsze będzie cięższy niż materiał suchy. Różnica tej wagi wyraża procentowe zawilgocenie.

Norma PN-82/B-02020

Norma PN-82/B-02020 definiuje, że dopuszczalna wilgotność eksploatacyjna ściany z cegły ceramicznej nie powinna przekraczać 3% (wagowo). W normie tej i jej następczyni PN-B-02020:1991 określono zależności projektowe dla obliczeń izolacyjności ścian i określenia punktów skroplenia pary wodnej (wykroplenia wilgoci z powietrza).Nie ma natomiast norm budowlanych określających wprost wartości procentowe (wagowo) dla gładzi gipsowych czy malowania farbami lateksowymi.

Dopuszczalna Wilgotność Ścian w Mieszkaniu od Dewelopera

Ściany w mieszkaniach przekazywanych przez deweloperów są zazwyczaj wykończone tynkiem gipsowym lub tynkiem cementowo-wapiennym. Do najczęściej spotykanych zwilgoceń dotyczą obszarowe zamknięcia porów tynku na skutek niskiej temperatury powietrza (spotykane od jesieni od czerwca). W mieszkaniach deweloperskich spotyka się także zawilgocenia będące skutkiem nieszczelności dachów i wycieków z instalacji wodnych.

Przekazywane przez dewelopera lokale muszą nadawać się do prowadzenia dalszych prac wykończeniowych. Odbiór tynków gipsowych powinien być wykonywane zgodnie z normą PN-EN 10110:2005, a powierzchnia tynku jednorodna. Jeśli obszarowo wilgotność mierzona metodą wagową przekracza np. 10,0 %, a w innym miejscu jest na poziomie 0,1-0,3 % to niemożliwe jest ułożenie gładzi szpachlowej. Lokal taki nie nadaje się do przekazania.

Przeczytaj także: Poradnik pomiaru wilgotności

Należy zaznaczyć, że żadne istniejące przepisy nie nakładają obowiązku osuszania przemysłowego przegród budowlanych, które są wilgotne ze względów technologicznych (jeszcze nie wyschły np. od czasu tynkowania). Deweloper może pozostawić taki lokal do suszenia metodą naturalną (czyli tylko otwierać okna). Jedyne kary jakie można naliczyć w takim przypadku wynikają z opóźnienia terminów przekazania kluczy. Znacznie większe prawa przysługują nam jeśli lokal został zawilgocony na skutek awarii instalacji lub przecieku z dachu.

Wilgotność Ścian do Szpachlowania

Szpachlowanie wykonywane jest zazwyczaj za pomocą gładzi gipsowych nanoszonych ręcznie. Grubość pojedynczej warstwy gładzi szpachlowej nie powinna przekraczać 5 mm. W kartach technicznych gładzi gipsowych określa się, że: Podłoże musi być nośne, zwarte, suche, pozbawione wszelkich substancji utrudniających przyczepność, takich jak: brud, kurz czy tłuste plamy. Podłoża o zwiększonej chłonności zaleca się zagruntować wcześniej odpowiednio rozcieńczonym preparatem. Do wypełnienia większych ubytków, pęknięć, rys itp. stosować szpachlę gipsową.

Producenci gładzi niechętnie określają wartość procentową wilgotności tynku gipsowego do nałożenia gładzi. Wilgotność ta nie powinna jednak przekraczać około 3 % i nie powinna posiadać miejsc o znacznej różnicy wilgotności.

Wilgotność Ścian do Malowania

Zastosowanie odpowiedniej farby i przygotowanie podłoża jest kluczowe przy malowaniu pomieszczeń. Inne wymagania są stawiane pomieszczeniom o okresowo zwiększonej wilgotności powietrza jak kuchnie i łazienki a inne są wymagania dla ścian wilgotnej piwnicy.

Ściany mieszkań najczęściej malowane są zmywalnymi farbami lateksowymi (typu Beckers, Dulux, Dekoral etc.). Farby te wymagają odpowiednio oczyszczonej powierzchni, która powinna być zagruntowana. Wilgotność ściany do malowania nie powinna przekraczać ok. 2%. Przy większej wilgotności podłoża farba może odparzać się od powierzchni. Na rynku są dostępne farby zapewniające bardzo dobrą dyfuzję pary wodnej z podłoża. Malowanie takimi farbami ścian o wilgotności ok. 5% jest możliwe i pozostawia dobry efekt wizualny. Farby tego typu stosujemy np. w piwnicach. Należy jednak zaznaczyć, że powłoka malarska musi być naniesiona na odpowiednio przygotowane podłoże.

Wentylacja i Klimatyzacja a Wilgotność

Zgodnie z § 147, wentylacja i klimatyzacja powinny zapewniać odpowiednią jakość środowiska wewnętrznego, w tym wielkość wymiany powietrza, jego czystość, temperaturę, wilgotność względną, prędkość ruchu w pomieszczeniu, przy zachowaniu przepisów odrębnych i wymagań Polskich Norm dotyczących wentylacji, a także warunków bezpieczeństwa pożarowego i wymagań akustycznych określonych w rozporządzeniu.

Strumień powietrza zewnętrznego doprowadzanego do pomieszczeń, niebędących pomieszczeniami pracy, powinien odpowiadać wymaganiom Polskiej Normy dotyczącej wentylacji, przy czym w mieszkaniach strumień ten powinien wynikać z wielkości strumienia powietrza wywiewanego, lecz być nie mniejszy niż 20 m3/h na osobę przewidywaną na pobyt stały w projekcie budowlanym (§ 149).

Dla pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi, wentylowanych w sposób mechaniczny lub klimatyzowanych, wartości temperatury, wilgotności względnej i prędkości ruchu powietrza w pomieszczeniach należy przyjmować do obliczeń zgodnie z Polską Normą dotyczącą parametrów obliczeniowych powietrza wewnętrznego (§ 149.4).

W przypadku zastosowania w budynku przepływu powietrza wentylacyjnego między pomieszczeniami lub strefami wentylacyjnymi, w pomieszczeniu należy zapewnić kierunek przepływu od pomieszczenia o mniejszym do pomieszczenia o większym stopniu zanieczyszczenia powietrza (§ 150.1). Przepływ powietrza wentylacyjnego w mieszkaniach powinien odbywać się z pokoi do kuchni lub aneksu kuchennego oraz do pomieszczeń higienicznosanitarnych (§ 150.2).

W instalacjach wentylacji mechanicznej ogólnej nawiewno-wywiewnej lub klimatyzacji komfortowej o wydajności 500 m3/h i więcej należy stosować urządzenia do odzyskiwania ciepła z powietrza wywiewanego o sprawności temperaturowej co najmniej 50% lub recyrkulację, gdy jest to dopuszczalne (§ 151.1).

Czerpnie powietrza w instalacjach wentylacji i klimatyzacji powinny być zabezpieczone przed opadami atmosferycznymi i działaniem wiatru oraz być zlokalizowane w sposób umożliwiający pobieranie w danych warunkach jak najczystszego i, w okresie letnim, najchłodniejszego powietrza (§ 152.1).

Przewody i urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacji powinny być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby zminimalizować odkładanie się zanieczyszczeń na ich powierzchniach wewnętrznych kontaktujących się z powietrzem wentylacyjnym (§ 153.1).

Wilgotność Powietrza w Pomieszczeniach Biurowych

Człowiek jest w stanie zaakceptować zmiany wilgotności względnej powietrza w stosunkowo szerokim zakresie. Oczywiście wilgotność w budynkach nie może być dowolna. Jednak odpowiedź na pytanie, jaka wartość wilgotności jest najbardziej wskazana, nie jest prosta.

Jak wynika z przeprowadzonych badań, niższa wilgotność powietrza w pomieszczeniach sprzyja lepszej ocenie przez użytkownika warunków panujących w pomieszczeniu. Potwierdza się to szczególnie przy jednoczesnej stosunkowo niskiej temperaturze powietrza. Z kolei wilgotności względnej wyższej od 50% przypisuje się wzrost narażenia na grypę i przeziębienia, a także zwiększoną emisję VOC (Volatile Organic Compounds - lotne związki organiczne). Jeszcze wyższa wilgotność powietrza sprzyja rozwojowi grzybów pleśniowych oraz związanych z tym reakcji alergicznych i zatruć toksynami. Silnie zawilgocone środowisko wewnętrzne powoduje również wzrost występowania chorób reumatycznych.

Biorąc pod uwagę wszystkie z powyższych ograniczeń, zakres optymalny wilgotności względnej powietrza to przedział od 30 do 50% RH. Wartości niższe (wilgotność względna ok. 30% RH) należy uznać za bardziej właściwe dla okresu zimowego, a wyższe (wilgotność względna ok.

Szczegółowe wymagania dotyczące wilgotności powietrza wewnętrznego zawarto w wycofanej przez PKN normie PN-B-03421:1978 [3] oraz w przyjętej normie europejskiej PN-EN-15251:2012 [4]. Zgodnie z wycofaną normą (choć ciągle jeszcze popularną, używaną i co najważniejsze powołaną w warunkach technicznych) za optymalne wartości wilgotności względnej należy uznać przedział 40-60% RH, a za dopuszczalne do 30% RH w okresie zimy i do 70% RH latem. W normie znajduje się również zapis zalecający ograniczenie zawartości wilgoci w powietrzu do 12,0 gH2O/kg.

Dodatkowo rozporządzenie [5] wymaga, aby wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi nie była mniejsza niż 40% RH (bez względu na typ monitora). Zapis ten pochodzi jeszcze z lat 80. XX w.

Metody Regulacji Wilgotności

Nawilżanie parowe wykorzystujące elektryczne wytwornice pary jest najpopularniejszym sposobem na wzrost wilgotności powietrza. Para wytworzona przez wytwornicę może być wprowadzana bezpośrednio do pomieszczenia (nawilżanie lokalne - miejscowe) lub wprowadzana lancą do kanału wentylacyjnego i dystrybuowana razem z powietrzem (nawilżanie centralne). Popularność elektrycznych wytwornic pary wynika z wygody stosowania i możliwości dokładnego regulowania wydatku pary. Do urządzenia należy doprowadzić jedynie wodę (w niektórych przypadkach zdemineralizowaną) oraz energię elektryczną. Należy także zapewnić bezproblemowe odprowadzanie niewykorzystanej wody. Nawilżacze parowe montowane są zazwyczaj w głównych przewodach wentylacji nawiewnej za centralą wentylacyjno-klimatyzacyjną. Proces mieszania wygenerowanej pary wodnej i powietrza wymaga zapewnienia odpowiednio długiego, prostego odcinka przewodu wentylacyjnego za przekrojem, w którym doprowadzono parę.

Drugi sposób wykorzystuje rezystancyjne elementy grzejne. Zmiana sposobu powstawania pary umożliwia dużo dokładniejszą regulację wilgotności powietrza (nawet do ±0,5% RH). W tym przypadku konieczne jest najczęściej zasilanie wodą zdemineralizowaną. Podstawową wadą elektrycznych wytwornic pary jest wysoki koszt energii elektrycznej Zużycie energii elektrycznej można znacznie ograniczyć, stosując nawilżanie wodne. Energia elektryczna jest używana jedynie do rozpylenia wody do postaci drobnego aerozolu. Kropelki wody, odparowując, pobierają ciepło z powietrza, powodując obniżenie temperatury. Można wykorzystać ciepło niskotemperaturowe. Ciepło takie jest znacznie tańsze (ok. trzykrotnie), a także odpowiada blisko trzykrotnie mniejszej ilości energii pierwotnej niż energia elektryczna.

Nawilżanie wodne było technologią powszechnie stosowaną do lat 80. XX w. Odkrycie łatwo namnażającej się w wodzie termofilnej bakterii legionella pneumophila spowodowało gwałtowny spadek popularności tych systemów. We współczesnych konstrukcjach nawilżaczy wyposażonych w dysze atomizujące wodę lub połączenie dyszy i złóż zraszanych wyeliminowano obiegi wodne w układzie zamkniętym.

Najczęściej osuszanie powietrza realizowane jest łącznie z chłodzeniem (klimatyzacją) przez wykroplenie pary wodnej na powierzchni chłodzącej. Warunkiem koniecznym wystąpienia wykroplenia jest uzyskanie temperatury powierzchni wymiennika niższej od temperatury punktu rosy. Praca chłodnicy w trybie osuszania powoduje najczęściej nadmierne wychłodzenie powietrza. Konieczne jest wtedy wtórne podgrzanie powietrza nawiewanego, aby wprowadzone do pomieszczenia nie powodowało dyskomfortu użytkowników. Przyczynia się to do znacznego zapotrzebowania na energię zarówno chłodniczą, jak i cieplną. Jeśli wymagania co do wilgotności nie są nazbyt rygorystyczne, to najczęściej można ze sterowania wilgotnością w okresie letnim zrezygnować.

W pomieszczeniach specjalnych (magazyny, muzea, basen) można stosować osuszacze lokalne kondensacyjne (działające na podobnej do powyższej zasadzie) lub osuszacze absorpcyjne, w których wilgoć pochłaniana jest przez materiał osuszający (desykant). Materiał ten jest regenerowany przez drugi strumień powietrza o odpowiednio mniejszej wilgotności względnej (np.

Podsumowując, można zauważyć, że w typowych budynkach biurowych w klimacie Polski utrzymanie wilgotności względnej w przedziale 20-70% RH nie powinno stanowić problemu nawet bez urządzeń nawilżających i osuszających. W okresie ekstremalnie niskiej temperatury powietrza zewnętrznego ograniczenie strumienia powietrza do minimum higienicznego (20 m3/h/os.) pozwala utrzymać wilgotność nie niższą niż 20% RH. Natomiast bez ograniczenia strumienia powietrza należy liczyć się z wartościami powyżej 10% RH. W okresie letnim wykroplenie wilgoci na urządzeniach klimatyzacyjnych nie pozwala z kolei na przekroczenie wilgotności 65% RH. Warto pamiętać o zależności psychrometrycznej wiążącej wilgotność względną i temperaturę. Często zbyt niską wilgotność względną (np.

Tabela: Dopuszczalne Progi Wilgotności Powierzchni Badanej w Użytkowanym Mieszkaniu

Wilgotność Powierzchni	Opis
Do 2,5%	Ściany suche, wilgotność może być wynikiem wilgotności powietrza i naszego użytkowania.
2,5 - 5,0%	Ściany lekko zawilgocone - możliwe awarie instalacji wodnych.
5,0 - 8,0%	Ściany wilgotne - wskazane osuszanie przemysłowe.
8 - 12%	Ściany silnie zawilgocone.
Powyżej 12%	Ściany mokre.

tags: #warunki #techniczne #wilgotność #pomieszczeń #norma