Rośliny Akwariowe a Filtracja: Klucz do Zdrowego Akwarium

Szczegóły: Opublikowano: 21. November 2025

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu, estetyka akwariowa opierała się przede wszystkim na żywych roślinach, jednak dziś mamy do wyboru całą paletę dekoracji - zarówno naturalnych, jak i sztucznych. Niektóre atrapy roślin wyglądają tak autentycznie, że nawet z bliskiej odległości można mieć problem z ich rozróżnieniem. Wybierając rośliny do akwarium powinniśmy kierować się przede wszystkim własnymi upodobaniami oraz potrzebami rybek zamieszkujących zbiornik. W niektórych warunkach, lepiej sprawdzą się rośliny żywe, w innych zaś ich sztuczne odpowiedniki.

Nie jest przesadą powiedzieć, że to od filtra zależy czy piękna aranżacja akwarium będzie w dobrej kondycji. Ten artykuł bada filtrację biologiczną, która jest najważniejszą z metod filtrowania wody.

Metody Filtracji w Akwarium

Ilość wody w typowym akwarium roślinnym odpowiada mniej więcej kałuży w naturze. Ponieważ ilość ryb i roślin w akwarium stosunkowo znacznie przewyższa ich ilość w naturze, woda musi być oczyszczana sztucznie. Filtracja to proces podzielony na trzy rodzaje:

Filtracja mechaniczna wychwytuje większe zanieczyszczenia dzięki drobnemu wkładowi filtracyjnemu.
Filtracja chemiczna.
Filtracja biologiczna.

Znaczenie Filtracji Biologicznej

Amoniak pochodzący z odchodów ryb i martwych liści roślin wodnych jest silnie toksyczny. Bakterie nitryfikacyjne rozmnażają się w filtrze i przekształcają toksyczny amoniak w azotyny (NO2) a następnie w nietoksyczne azotany (NO3). W filtrze zamieszkują nie tylko bakterie ale również duża ilość pierwotniaków. Żerują one głównie na bakteriach i innych pierwotniakach. Mikroorganizmy występujące w filtrze pełnią ważną rolę również i w naturalnym środowisku. Są one padlinożercami na dole piramidy ekosystemu.

Filtr biologiczny jest ważną częścią akwarium roślinnego, które w swoich założeniach polega na tworzeniu miniaturowego ekosystemu, w którym ryby, rośliny wodne i mikroorganizmy współżyją a środowisko jest stabilizowane w sposób analogiczny do natury.

Przeczytaj także: Rośliny wodne w służbie środowiska

Eksperyment: Badanie Mediów Filtracyjnych

Przeprowadzono eksperyment, zakładając funkcjonujące zbiorniki doświadczalne. Świeże akwaria roślinne zostały założone z wykorzystaniem różnych mediów filtracyjnych. Wykresy zaprezentowane niżej pokazują zmiany w jakości wody.

Sprzęt użyty w akwariach doświadczalnych:

Akwarium Cube Garden 60x30x36cm
Oświetlenie: Green Glow/604 (NA Lamp 20W x 4) włączone przez 10 godzin dziennie
Filtracja: Super Jet Filter ES-600
Podłoże: Aqua Soil Amazonia + substrat Power Sand S
Technika CO2: 1 bąbelek na sekundę poprzez szklane dyfuzory Pollen Glass i CO2 Glass Counter.
Podmiany wody: niewielka ilość raz na jakiś czas.

Parametry wody:

Mierzone Pack Checker oraz różnymi zestawami Tropic Marine Test.

Użyte rośliny akwariowe:

Glossostigma elatinoides
Echinodorus tenellus
Cryptocoryne wendtii
Rotala sp. green
Rotala macrandra Narrow
Ludwigia sp.
Hygrophila sp.

Użyte zwierzęta:

Caridina japonica (krewetki)
Otocinclus.

Metodyka

Standardowy filtr ADA Super Jet Filter ES-600 wypełniony został węglem i Bio Cube (Media A). Gąbkowy wkład Bio Cube działa jako wkład mechaniczny i biologiczny. Jest również pierwotnym materiałem Bio Rio (Media B). Amoniak jest zwykle pierwszym związkiem pojawiającym się w nowo założonych akwariach. Poziom amoniaku spadł najszybciej w akwarium z Media A (węglem i Bio Cube). Przekształcone przez bakterie z amoniaku - NO2, pojawia się w następnej kolejności. Poziom NO2 spada najszybciej również w zbiorniku z Media A. I tym razem jest to spowodowane filtracją adsorpcyjną.

Najniższe stężenia NO2 występuje w przypadku akwarium z Media C. W akwarium z Media B (Bio Rio z uśpionymi bakteriami) mikroby w filtrze nie były w pełni rozwinięte i dlatego zniknięcie NO2 zajęło więcej czasu. Jeśli chodzi o NO3 występujące od samego początku, może to być spowodowane jego zawartością w podłożu granulowanym Aqua Soil Amazonia i Power Sand. Jeśli chodzi o NO2, jego zawartość niewiele się zwiększyła w akwarium z Media C.

Zwykle aby zmniejszyć szybko poziom NO3 konieczne są duże podmiany wody. Jednakże, w akwarium z Media C czyli z aktywnym Bio Rio woda od razu była czysta a rośliny zaczęły szybko rosnąć. Azot zawarty w amoniaku, NO2 i NO3 został szybko pochłonięty przez rośliny. Podczas zakładania akwarium, oczyszczenie wody powinno być przeprowadzone przy użyciu stosunkowo dużej ilości węgla lub ADA NA Carbon. Zdolność adsorpcyjna jest około 20 razy bardziej efektywna niż w przypadku typowego węgla aktywowanego. ADA oferuje jeszcze jedno medium adsorpcyjne - Bamboo Charcoal. Jego składnikiem jest mocno porowaty węgiel bambusowy o dużej powierzchni.

Przeczytaj także: Definicje dyfuzji, przepływu objętościowego i osmozy w roślinach

Podstawowym medium biologicznym jest jednak Bio Rio. Bio Cube to poliuretanowe gąbki. Bakterie zaskakująco szybko kolonizują tego typu wkłady i filtracja biologiczna zaczyna funkcjonować bez problemów. Im szybciej filtr biologiczny zacznie działać tym lepiej ponieważ pozwala to na uzyskanie stabilnych warunków w akwarium. Dlatego Bio Rio i Bio Cube są używane w kombinacji z wkładami adsorpcyjnymi.

Chociaż wiele drobnych mediów filtracyjnych może działać jako filtr mechaniczny, Palm Net ma unikalne właściwości. Ten wkład jest wytworzony z siatkowatych włókien pokrywających pnie palm z rodziny Arececeae. Włókna te w przeszłości były używane do oczyszczania wody pitnej. Ponieważ mają one zdolność hamującą rozwój grzybów były również wykorzystywane przy rozmnażaniu ryb ozdobnych.

Zapchane media filtracyjne i ich czyszczenie

Bakterie kolonizujące biologiczne wkłady filtracyjne tworzą skupiska (film bakteryjny). Drobne media filtracyjne są skuteczniejsze, ponieważ większe cząstki marnowałyby miejsce w filtrze ze względu na duże odstępy między nimi. Jednakże, porowate i drobne wkłady zwykle łatwiej ulegają zanieczyszczeniu.

Możliwości filtra biologicznego osiągają maksimum w momencie gdy filtr w najbliższym czasie zacznie się zapychać. Kiedy to się dzieje, przepływ wody maleje razem z zawartością tlenu wewnątrz filtra, co powoduje szybki spadek możliwości filtracyjnych. Na przykład pompa dla filtra ADA Super Jet Filter została opracowana zgodnie z tą myślą. Jednakże, ten filtr również wymaga obsługi kiedy w końcu wkłady zostaną w pewnym stopniu zanieczyszczone. Częstotliwość i objętość podmian wody można również utrzymywać na rozsądnie niskim poziomie. Pokazuje to, że istnieje zależność pomiędzy filtracją a podmianami wody.

Rodzaje Filtrów Akwariowych

Jednym z pierwszych pytań które zadają mi doświadczeni akwaryści planujący swój pierwszy zbiornik roślinny jest: "Jaki rodzaj filtra powinienem kupić?" Najczęściej moja odpowiedź brzmi: " A jakim dysponujesz? Większość filtrów jest odpowiednia ". Filtracja w tym momencie jest problemem drugorzędnej wagi w odniesieniu do zbiornika roślinnego.

Przeczytaj także: Problemy z roślinami w twardej wodzie?

Dodatkowo, w typowym akwarium roślinnym z odczynem wody pH zbliżonym do 7 lub nieco poniżej, większość związków amonowych wytwarzanych w zbiorniku występuje w postaci jonów amonowych (NH4+). To tłumaczy dlaczego wyniki pomiarów azotanów w wielu dobrze zrównoważonych akwariach są ekstremalnie niskie, czasami aż do takiego stopnia że konieczne jest nawożenie azotanami.

Tak więc czego my jako hodowcy roślin wodnych oczekujemy od systemu filtracji? No cóż, dopiero co stwierdziłam, że biologiczna filtracja odbywa się w większości w samym zbiorniku, ale dodatkowa zdolność filtracji biologicznej nie zaszkodzi i może pod pewnymi warunkami zapewnić margines bezpieczeństwa.

Filtracja Mechaniczna

Filtracja mechaniczna jest użyteczna, gdyż usuwa z wody zawiesiny, które mogą osiadać na roślinach oraz redukować ilość światła docierającą do roślin.

Filtry napędzane powietrzem

Filtry napędzane powietrzem: filtry narożne, podżwirowe lub gąbkowe nie są najlepsze dla akwarium roślinnego z prostego powodu, że bąbelki powietrza pękając na powierzchni powodują utratę tak potrzebnego CO2. Zaletą tych filtrów jest ich cena i niska awaryjność. Niektórzy akwaryści przy słabym oświetleniu i wolno rosnących roślinach są w stanie zapewnić odpowiedni poziom CO2 pomimo używania filtrów napędzanych powietrzem.

Filtry podżwirowe (UGF)

Filtry podżwirowe (UGF) nie są takie szkodliwe dla zbiornika roślinnego jak niektórzy twierdzą, ale mają swoje ograniczenia. Główną funkcją filtra podżwirowego jest filtracja biologiczna. Aby to osiągnąć konieczne jest regularne odmulanie dna aby zachował on swoją funkcję filtra biologicznego. Jeżeli używane są kamienie powietrzne to powodują one takie same problemy jak inne filtry napędzane powietrzem - ucieczkę CO2. Filtry te także ograniczają granulację możliwego podłoża do zastosowania do min. 3 mm. Drobniejsze podłoże wpadałoby w szczeliny płyty filtra.

Filtry fluidyzacyjne

Filtry fluidyzacyjne będące ostatnio nowinką akwarystyczną dla zbiorników hodowlanych mają dla naszych celów mało zalet w porównaniu do innych rodzajów filtracji.

Filtry wewnętrzne

Filtry wewnętrzne mogą z pewnością być użyte w zbiornikach roślinnych, ale muszą być wyjmowane do czyszczenia a także są trudne do ukrycia w zbiorniku ozdobnym. Mogą one jednakże być bardzo pomocne w zbiornikach o specjalnym przeznaczeniu. W paludarium na przykład taki filtr może pracować poziomo co ma znaczenie w tak płytkiej wodzie.

Zewnętrzne filtry kaskadowe

Zewnętrzne filtry kaskadowe są chyba najlepszym rozwiązaniem dla mniejszych zbiorników. Dobry kaskadowy filtr zewnętrzny powinien mieć miejsce na media do filtracji chemicznej na czas gdy są one pożądane. Na co dzień mogą być wypełnione grubym żwirem, gąbką lub "bio-złożem". Filtry te są względnie łatwe do czyszczenia i nie zabierają miejsca wewnątrz akwarium jak to czynią filtry wewnętrzne. Jako że większość z nich jest skonstruowana tak że "zrzucają" wodę z powrotem do akwarium, mają one tendencję do tworzenia turbulencji na powierzchni wody, która powoduje utratę CO2.

Filtry kubełkowe

Filtry kubełkowe są przypuszczalnie najczęściej wybieranymi filtrami przez hodowców roślin, w szczególności dla większych zbiorników.

Filtry zewnętrzne przelewowe

Filtry zewnętrzne przelewowe są dobrym rozwiązaniem dla największych zbiorników z dużą populacją ryb. Dostępne w handlu filtry tego typu są bardzo kosztowne, ale dla możliwe jest wykonanie we własnym zakresie. Dużą zaletą tego typu filtra jest że grzałki, reaktor CO2 itd.

Filtry gąbkowe

Wielu akwarystów stosuje filtry gąbkowe do filtracji biologicznej. Dla zbiorników roślinnych z kolei gąbka sprawdza się jako dobry materiał do filtracji mechanicznej. Prefiltr tego rodzaju może być bardzo pożyteczny w walce z glonami.

Chemiczne Media Filtrujące

Moim zdaniem większość chemicznych mediów filtrujących lepiej jest używać do przygotowania wody surowej niż rozwiązywać problemy w samym akwarium. Regularne częściowe wymiany wody (25-30% tygodniowo) powinno być wystarczające aby zapobiec kumulowaniu niepożądanych substancji w akwarium. Węgiel aktywny może usuwać z wody potrzebne chelatowane mikroelementy czego z pewnością chcemy uniknąć. Dlatego nie jest zalecane używanie w sposób ciągły węgla w zbiornikach roślinnych.

Ci którzy używają podłoży torfowych większych ilości korzeni mogą zauważyć że ich woda staje się żółtawa lub brązowa. Węgiel w filtrze może ten problem rozwiązać nawet w kilka godzin - po czym powinien być usunięty. Niektórzy hodowcy stwierdzają wysoką zawartość miedzi w wodzie surowej, która to miedź powoduje problemy z niektórymi gatunkami roślin lub ryb. Żywice do usuwania związków azotowych lub fosforowych można używać albo do przygotowania wody lub bezpośrednio w zbiorniku z większą niż optymalna obsadą ryb.

Tak samo robimy gdy nasza woda surowa zawiera zbyt wysokie poziomy tych związków. Jednym ze zbiorników dla których korzystne jest użycie żywic usuwających azotany i fosforany jest akwarium z paletkami. Paletki są dużymi rybami odżywiającymi się pokarmami mięsnymi bogatymi w fosforany. Jeżeli nie są chowane w rzeczywiście dużym zbiorniku w którym pływa tylko kilka sztuk to jest prawdopodobne, że będziesz musiał walczyć o obniżenie poziomu fosforanów i azotanów pomimo częstych i dużych podmian wody. Wtedy pomocą są właśnie żywice. Pamiętaj, że zasadą jest utrzymywanie poziomu azotanów i fosforanów na niskim poziomie aby zapobiec problemom z glonami.

Alternatywne Metody Filtracji

Pewni innowacyjni akwaryści pracują nad filtrami wykorzystującymi glony lub rośliny ziemne do filtracji. Obie z tych opcji mają duży potencjał korzyści dla zbiorników hodowlanych dla ryb oraz dla tych zbiorników roślinnych, które mają większą niż optymalna ilość ryb. (tak jak paletki wymienione wyżej).

tags: #rośliny #akwariowe #a #filtracja