Lekcja Odwrócona: Definicja, Historia i Zastosowanie
- Szczegóły
Flipped classroom jest to pedagogiczny model, w którym typowa lekcja i praca domowa zamieniają się miejscami. Flipped clasroom opiera się na takich pojęciach jak aktywne uczenie się, zaangażowanie uczniów, szukanie różnych rozwiązań. Flipped clasroom stanowi kompleksową zmianę w stylu prowadzenia lekcji.
Definicja Odwróconej Lekcji
Nie ma jednego modelu flipped clasroom - termin ten jest szeroko stosowany do opisu prawie każdej lekcji, której struktura opiera się na obejrzeniu nagranych materiałów (filmów) i, następujących po tym, ćwiczeniach w klasie. Krótkie filmy wideo wprowadzające do nowego tematu oglądane są przez uczniów przed lekcją jako forma pracy domowej. Poza filmami, model zakłada wykorzystywanie quizów interaktywnych lub ćwiczeń sprawdzających przyswojenie wiedzy przez uczniów. Z kolei czas na zajęciach poświęcany jest ćwiczeniom, projektom lub dyskusjom.
Natychmiastowa informacja zwrotna w przypadku quizu i możliwość powtarzania fragmentów lekcji ułatwiają wyjaśnianie niezrozumiałych kwestii. Filmy są często postrzegane jako kluczowy element odwróconej lekcji. Są one tworzone i publikowane przez nauczycieli online lub wybierane z internetowych zasobów.
Historia i Ewolucja Koncepcji
Nie obejdzie się bez małej dawki teorii i historii. Odwrócona klasa w największym skrócie polega na zapoznaniu się uczniów z nagranym wykładem nauczyciela w domu i rozwiązywaniem zadań praktycznych w klasie. Twórca Khan Academy Salman Khan, który jako jeden z pierwszych prawdopodobnie wymyślił ten sposób uczenia się, opowiada, że kiedyś miał za zadanie pomóc swoim kuzynom w nauce matematyki, a że mieszkali w innej części USA, było to dość trudne zadanie.
Były to też początki Youtube, więc Sal Khan postanowił nagrać swoje lekcje. I to okazało się strzałem w dziesiątkę. Najlepsze, jak mówi Khan było to, że kuzyni mogli go wyłączyć, zatrzymać, przewinąć, słuchać kilkakrotnie, a ich „nauczyciel” nie denerwował się na nich, że czegoś nie rozumieją. W klasycznym modelu odwróconej lekcji, to sami nauczyciele, jak Sal Khan, tworzą video-lekcje dla swoich uczniów. Moim zdaniem jednak jest to wyższy poziom zaawansowania i może nie dla wszystkich.
Przeczytaj także: Praktyczne wskazówki: Odwrócona lekcja niemieckiego
Katie Gimbar, matematyczka, która stosuje ten model, bardzo przekonująco namawia do tego, by tworzyć swoje własne materiały, bo są one dopasowane do naszej konkretnej klasy, uczniów, programu i rzeczywiście ma to znaczenie w skuteczności tej metody. Możemy jednak sięgać po gotowe zasoby.
Zasoby i Narzędzia Wykorzystywane w Odwróconej Lekcji
Możemy jednak sięgać po gotowe zasoby. Khan Academy czy Pistację TV, ale także epodręczniki, Scholaris, czy kanał Kenis na youtube, filmy dokumentalne i popularnonaukowe - Polimaty Radka Kotarskiego czy kanał Tomasza Rożka, lekcje Uniwersytetu dla dzieci, wystąpienia na TEDx, a także lekcje przygotowywane na TedEd. Możemy też korzystać z podcastów, czyli materiałów audio.
Mamy też sporo nauczycieli prowadzących własne kanały edukacyjne: Dawida Łasińskiego- Pana Belfra od chemii, Gosię Brodecką - rapującą biolożkę, czy polonistki Izę i Paulinę, anglistów - Marcina Zaroda. To tylko przykłady. Nauczanie odwrócone to z definicji wykorzystanie technologii przez nauczyciela, do nagrywania lekcji, do wyszukiwania zasobów online, do stosowania narzędzi do prezentacji, do sprawdzania wiedzy.
Uczniowie korzystają z technologii, oglądając filmiki edukacyjne w domu, sporządzając notatki, współpracując ze sobą. Nauczycielowi do tworzenia lekcji przydać się mogą, takie aplikacje jak Edpuzzle czy TedEd - za ich pomocą można tworzyć lekcje z gotowych filmów np. z serwisu youtube, dodając do nich pytania sprawdzające w trakcie oglądania, czy po obejrzeniu.
To, co damy uczniom do przestudiowania nie musi być filmowym wykładem, może to być prezentacja przygotowana przez nauczyciela, czy odszukana w zasobach internetu. Na lekcji przydać nam się mogą narzędzia do tablicy internetowej (jak genial.ly, czy thinglink), ale można je wykorzystać również do zadania pracy w domu. Podobnie przydatny może okazać się padlet czy wakelet do gromadzenia materiałów lub przekazywania linków do odpowiednich stron. Oczywiście odwróconą klasę możemy też zastosować nie używając TIK.
Przeczytaj także: Biologia: Lekcja Odwrócona
Korzyści z Zastosowania Odwróconej Lekcji
Podczas tradycyjnych lekcji uczniowie skupiają się na tym, co zostało powiedziane w danej chwili i nie zawsze mają możliwość dłuższego zastanowienia się nad istotą wypowiedzianej przez nauczyciela kwestii. W modelu flipped clasroom krótkie filmy wideo pozwalają uczniom pracować we własnym tempie, przewijać, przeglądać kilkakrotnie materiał i omijać fragmenty oczywiste, a więc skupiać się na tym, czego nie rozumieją. Oznacza to, że uczniowie przychodzą na lekcje przygotowani do twórczej współpracy z rówieśnikami.
Dzięki temu, że flipped clasroom daje możliwość wyrównania poziomu umiejętności uczniów poprzez wcześniejsze przesłanie materiału do pracy, wykorzystanie czasu lekcji w tym modelu jest bardziej efektywne. Uczniowie mogą bowiem uczyć się od siebie nawzajem. Nauczyciel może prowadzić w klasie dyskusję lub nadzorować pracę w grupach, tak by uczniowie wykorzystali to, czego nauczyli się podczas oglądania filmu. Ponadto prowadzący proponuje różne możliwości podejścia do zagadnienia i monitoruje postępy uczniów.
Odwołamy się do powyższego przykładu lekcji matematyki. Nauczyciel może zadać uczniom podczas zajęć pracę w parach, gdzie jeden uczeń zadaje partnerowi równanie do obliczenia, a następnie sprawdza poprawność jego wykonania. Następnie role się odwracają. W ten sposób uczniowie mają możliwość wspólnego przyswajania i sprawdzania wiedzy.
W czasach gdy dostęp do urządzeń mobilnych jest coraz łatwiejszy i technologia staje się coraz bardziej powszechna, uczniowie oczekują możliwości korzystania z nowoczesnych urządzeń także w szkole. Flipped clasroom opiera się na zamianie ról: uczeń-nauczyciel. Pedagodzy porzucają swoją nadrzędną pozycję w klasie na rzecz większego współdziałania z uczniami. Rola uczniów również ulega zmianie - poprzez impuls do eksperymentowania biorą większą odpowiedzialność za proces uczenia się.
Aktywności podejmowane podczas lekcji mogą być kierowane przez uczniów, a ponadto mają oni wpływ na sposób komunikacji z nauczycielem oraz rówieśnikami. Uczniowie przychodzą na lekcję z pytaniami odnośnie obejrzanego materiału i tego, co jest dla nich niezrozumiałe. Odwrócenie lekcji ma przede wszystkim doprowadzić do wyraźnego przesunięcia priorytetów - od poznania materiału w czasie lekcji do samodzielnego opanowania go i wzięcia odpowiedzialności za proces uczenia się uczniów.
Przeczytaj także: O Lekcji Odwróconej
Praktyczne Aspekty Wdrażania Odwróconej Lekcji
Możemy materiał do nauczenia się w domu wskazać na tradycyjnych nośnikach informacji - podręcznikach, słownikach, encyklopediach, książkach popularno-naukowych. Kiedy zadajemy uczniom do przeczytania lekturę to też stosujemy swego rodzaju odwróconą klasę. Jeśli zadajemy uczniom do obejrzenia film fabularny, to również możemy to nazywać odwróconą klasą, pod warunkiem, że lekcja przeprowadzona na podstawie tego materiału będzie odbywać się w klasie i będzie ćwiczyć określone umiejętności.
Istotne jest też, żeby zindywidualizować podejście do tego, co zadajemy uczniom i postawić też na autonomię, pozwolić uczniom na wybór - mogą wybrać artykuł do przeczytania zamiast wykładu filmowego, przeczytać lekturę lub posłuchać audiobooka itd. Istotne jest, by się dobrze do takiej lekcji przygotować. Przygotować i napracować musi się nauczyciel, ale też trzeba przygotować do tego uczniów, czy nawet rodziców.
Ważne jest, by komunikować cele, jakie nam przyświecają w stosowaniu tej metody. Jak w premierowych filmach trzeba widzów zachęcić do obejrzenia materiału w domu, czy to jakimś zwiastunem, zagadką, pytaniem otwierającym, formą np. przekazaniem linku za pomocą kodu QR. Kolejnym elementem jest forma sprawdzania tego, czego uczniowie uczą się w domu - w aplikacji, która na bieżąco zadaje im pytania, czy w formie pytania na wejście, sporządzenia notatki w domu, rozmowy w klasie.
Bardzo dobrze sprawdza się przeprowadzenie krótkiego quizu np. w Kahoocie. Warto też, by to uczniowie stawiali pytania i problemy do rozwiązania i by mieli świadomość, że od tego zależy, co dalej się będzie działo na lekcji. Przygotowanie do takiego modelu to też uczenie jak oglądać i czytać teksty, gdzie szukać informacji, jak sporządzać samodzielnie notatki w różnych formach.
Co Zrobić, Gdy Uczeń Nie Przygotuje Się do Lekcji?
Co jeśli uczeń mimo przygotowań jednak nie odrobi tej odwróconej pracy domowej - a na pewno się to będzie zdarzać. Mamy wiele rozwiązań. Zawsze musimy mieć plan B, lekcję, którą przeprowadzimy na inny temat lub w inny sposób, możemy dać uczniom kolejną szansę i przeprowadzić lekcję w innym terminie, możemy obejrzeć to, co było w domu, w klasie, ale rozmawiać z uczniami, co na tym tracimy, a co mogliby zyskać, gdyby się przygotowali.
Zdecydowanie odradzam stawianie ocen, a szczególnie karanie uczniów jedynkami. Dobrym pomysłem jest podział na grupy, które pracują nad różnymi zadaniami, jedna grupa może nadrabiać brak przygotowania, inne robić dodatkowe zadania. A najlepiej sprawdza się sposób, że uczniowie, którzy się przygotowali stają się ekspertami i liderami grup, moderują pracę pozostałych. Już w ten sposób są wyróżnieni za to, że się przyłożyli do pracy w domu.
Oczywiście przede wszystkim rozmawiałabym o tym z klasą i z pojedynczymi uczniami, bo za ich nieprzygotowaniem mogą się kryć różnego rodzaju problemy, z którymi nauczyciel i rodzic musi się zmierzyć. I to jest też odpowiedź na kolejne pytanie - co zrobić z uczniami, którzy nie chcą lub z jakiś względów nie mogą współpracować. Warto sobie też dać czas i zgodę na to, że może nam się nie udać, że uczniowie „nie kupią” tej metody, że może nie jest ona dla wszystkich.
Rola Nauczyciela w Odwróconej Lekcji
Najważniejsza dla mnie i najbardziej podstawowa rzecz to zmiana roli nauczyciela i ucznia. Dzięki tej metodzie właściwie zastosowanej uczniowie uczą się inaczej, stają się odpowiedzialni za swój proces uczenia się, ale możliwe jest to tylko przy wycofaniu się nauczyciela z tej tradycyjnej roli przekazywania wiedzy. Oczywiście nadal ją przekazuje sam za pomocą wykładu nagranego dla uczniów, przygotowanego dla uczniów lub pieczołowicie wybranego, ale także w kontakcie z małą grupą uczniów lub w kontakcie indywidualnym z uczniem.
Nauczyciel musi jednak zorganizować cały ten proces, przygotować właściwe środowisko, zadbać również o techniczną i technologiczną stronę lekcji, o zapewnienie uczniom dostępu do materiałów. Musi dobrze diagnozować swoich uczniów, ich mocne i słabe strony, pomagać im wyznaczać ich własne cele i wspierać w ich osiąganiu, jest modelem tego jak się uczyć (również na własnych błędach!), przewodnikiem.
Wymaga to indywidualizacji i dobrze zorganizowanej pracy uczniów w grupach. Nauczyciel musi być ekspertem, nie tylko w swoim przedmiocie, musi być ekspertem procesu uczenia. No i musi być refleksyjnym praktykiem w działaniu. Trzeba odwrócić nie tyle model lekcji, ale myślenie o nauczaniu, roli nauczyciela i ucznia. Trzeba zadawać z sensem i uczyć z sensem.
tags: #lekcja #odwrócona #definicja
