Roczna Ocena Jakości Powietrza w Warszawie i Województwie Mazowieckim
- Szczegóły
Wypełniając obowiązek wynikający z art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. 2024 poz. 54, z późn.), Główny Inspektor Ochrony Środowiska wykonał ocenę jakości powietrza za rok 2023 i na jej podstawie dokonał klasyfikacji stref dla każdej substancji odrębnie, według kryteriów określonych pod kątem ochrony zdrowia ludzi i ochrony roślin.
Wyniki klasyfikacji 46 ocenianych stref zawarte zostały w wojewódzkich raportach z oceny jakości powietrza za rok 2023. Raporty te w terminie do 26 kwietnia 2024 r. zostały przekazane do właściwych terytorialnie zarządów województw.
Ocenie podlegają zanieczyszczenia, dla których w prawie krajowym i w dyrektywach unijnych określono normatywne stężenia w postaci poziomów dopuszczalnych/docelowych/celu długoterminowego w powietrzu, ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin.
Ocena Jakości Powietrza w Województwie Mazowieckim
Wyniki oceny w postaci raportu pt. „Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Ocena pod kątem ochrony zdrowia ludzi została wykonana na obszarze 4 stref województwa mazowieckiego (aglomeracja warszawska, miasto Płock, miasto Radom i strefa mazowiecka) odrębnie dla 12 zanieczyszczeń: dwutlenku siarki (SO2), dwutlenku azotu (NO2), tlenku węgla (CO), ozonu (O3), benzenu (C6H6), pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz zanieczyszczeń oznaczanych w pyle zawieszonym PM10: benzo(a)pirenu (B(a)P), arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni) i ołowiu (Pb).
Ocena pod kątem ochrony zdrowia ludzi została wykonana dla 12 zanieczyszczeń: dwutlenku siarki (SO2), dwutlenku azotu (NO2), tlenku węgla (CO), ozonu (O3), benzenu (C6H6), pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz zanieczyszczeń oznaczanych w pyle PM10: benzo(a)pirenu (B(a)P), arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni) i ołowiu (Pb).
Przeczytaj także: Rola Inspekcji w ochronie powietrza
Ocena jakości powietrza za rok 2023 wykazała znaczną poprawę jakości w porównaniu z rokiem 2022. Istotna poprawa jakości powietrza wystąpiła w odniesieniu do zanieczyszczeń pyłowych.
Oceniany rok był kolejnym ze znaczącym spadkiem zasięgu przekroczeń zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10. W 2023 roku przekroczenie średniodobowego poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 odnotowano jedynie na obszarach dwóch stref (strefa dolnośląska, strefa małopolska).
W roku 2022 przekroczenia średniodobowego poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 wystąpiły na obszarze 14 stref, a w roku 2021 przekroczenia te wystąpiły na obszarze 25 stref. Podobna poprawa nastąpiła w odniesieniu do pyłu zawieszonego PM2,5.
W 2023 roku po raz pierwszy w żadnej ze stref nie wystąpiło przekroczenie średniorocznego poziomu dopuszczalnego dla pyłu zawieszonego PM2,5. W 2022 roku przekroczenie średniorocznego poziomu dopuszczalnego PM2,5 wystąpiło na obszarze 11 stref, w 2021 roku na obszarze 29 stref.
Największym problemem zanieczyszczenia powietrza w Polsce pozostaje wysoka zawartość benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, jednakże i w tym przypadku istotnie zmalały stężenia tego zanieczyszczenia i co się z tym wiąże obszary przekroczeń.
Przeczytaj także: Analiza jakości powietrza w Serocku
Liczba stref, na obszarach których wystąpiły przekroczenia zmniejszyła się z 32 w roku 2022 do 21 w 2023 roku. Przekroczenia średniorocznego poziomu dopuszczalnego w odniesieniu do dwutlenku azotu miały charakter lokalny i wystąpiły wyłącznie na obszarach oddziaływania transportu samochodowego w centrach 4 aglomeracji (warszawskiej, wrocławskiej, krakowskiej i górnośląskiej).
We wszystkich strefach w Polsce, podobnie jak w latach wcześniejszych, przekroczony został poziom celu długoterminowego ozonu określony pod kątem ochrony zdrowia ludzi oraz dla kryterium ochrony roślin.
Roczna Ocena Jakości Powietrza za 2024 Rok
Prezentujemy roczną ocenę jakości powietrza za 2024 rok. Na obszarze wszystkich województw dotrzymane zostały normy jakości powietrza dla 6 zanieczyszczeń: dwutlenku siarki, tlenku węgla, benzenu oraz zanieczyszczeń oznaczanych w pyle PM10: kadmu, niklu i ołowiu.
Wypełniając obowiązek wynikający z art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. 2024 poz. 54), Główny Inspektor Ochrony Środowiska wykonał ocenę jakości powietrza za rok 2023 i na jej podstawie dokonał klasyfikacji stref dla każdej substancji odrębnie, według kryteriów określonych pod kątem ochrony zdrowia ludzi i ochrony roślin.
Wyniki klasyfikacji 46 ocenianych stref zawarte zostały w wojewódzkich raportach z oceny jakości powietrza za rok 2024. Raporty te w terminie do 29 kwietnia 2025 r. zostały przekazane do właściwych terytorialnie zarządów województw. Zgodnie z obowiązkiem zawartym w art. 89 ust. 1a ustawy Poś, wprowadzonym w 2024 roku przez art.
Przeczytaj także: Pomiary zanieczyszczeń w Stacji Czernica
Ocena wykazała jednocześnie poprawę jakości powietrza w odniesieniu do dwutlenku azotu w centrach dużych miast. Liczba stref z przekroczeniem średniorocznego poziomu dopuszczalnego dla tego zanieczyszczenia obniżyła się z 4 do 2. Przekroczenia miały charakter lokalny i wystąpiły wyłącznie na obszarach oddziaływania transportu samochodowego w Krakowie i Katowicach.
Oceniany 2024 rok, w porównaniu do roku 2023, charakteryzował się nieco wyższymi wartościami stężeń pyłu zawieszonego PM10. Średnie roczne stężenie pyłu zawieszonego PM10, obliczone jako średnia ze wszystkich stacji w kraju, w 2024 roku zwiększyło się o około 7% w porównaniu do roku 2023.
Przekroczenie średniodobowego poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 odnotowano na obszarach trzech województw: śląskiego, małopolskiego oraz dolnośląskiego (strefa dolnośląska, aglomeracja krakowska, strefa małopolska, aglomeracja górnośląska, strefa śląska). W 2024 roku przekroczenie średniorocznego poziomu dopuszczalnego PM2,5 wystąpiło na obszarach czterech stref (aglomeracje: górnośląska i łódzka, miasto Częstochowa oraz strefa łódzka).
Największym problemem zanieczyszczenia powietrza w Polsce pozostaje wysoka zawartość benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10. Średnioroczne stężenie tego zanieczyszczenia obliczone jako średnia ze wszystkich stacji w kraju w 2024 roku, pozostawało na poziomie zbliżonym do roku 2023 i wynosiło 1,52 ng/m3 (w roku 2023 - 1,53 ng/m3).
Wpływ Stref Czystego Transportu (SCT) na Jakość Powietrza w Warszawie
Władze Warszawy podejmują starania dla poprawy zdrowia mieszkańców poprzez ograniczanie zanieczyszczeń powietrze - tzw. niskiej emisji z domowych pieców, jak i smogu komunikacyjnego, którego źródłem są pojazdy.
Z publikacji Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska “Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport wojewódzki za rok 2022” wynika, że są to działania pilne i niezbędne. Wskazuje on bowiem punkt pomiarowy przy Al. Niepodległości na warszawskim Śródmieściu, gdzie odnotowano najwyższe średnioroczne stężenia szkodliwych pyłów zawieszonych PM10, jak i trującego dwutlenku azotu (NO2) w całym województwie. Jest to spowodowane dużym natężeniem ruchu samochodowego, które w tym miejscu utrzymuje się na podobnie wysokim poziomie przez cały rok.
Dane GIOŚ wskazują, że jakość powietrza w centrum Warszawy ulega powolnej poprawie, do czego przyczynia się stopniowa wymiana pojazdów na nowsze - co kilka lat auta produkowane w Europie muszą spełniać coraz bardziej rygorystyczne normy emisyjne (od Euro 1 do Euro 6d). Jednym z narzędzi do przyspieszenia tego procesu jest strefa czystego transportu (SCT). To szeroko stosowane w zachodniej Europie rozwiązanie ograniczające wjazd najstarszym i najbardziej emisyjnym samochodom. W wielu miastach m.in. w Londynie lokalne wersje SCT przyczyniły się do szybkiej redukcji emisji i w rezultacie poprawy stanu powietrza.
Władze Warszawy przystępując do utworzenia strefy czystego transportu nawiązały współpracę z międzynarodową organizacją TRUE Initiative. Jej badacze przeprowadzili jesienią 2020 r. pomiary emisji z blisko 150 tys. pojazdów w sześciu punktach pomiarowych, a ich wyniki opublikowali wiosną 2022 r. Na ich bazie naukowcy przeprowadzili analizę możliwego wprowadzenia wpływu strefy czystego transportu na samochodowe emisje w Warszawie.
- Opracowanie TRUE Initiative jest bardzo pomocne dla analizy wpływu wdrożenia SCT na jakość powietrza w Warszawie. Dzięki prognozie spadku zanieczyszczeń w różnych wariantach możemy wskazać oczekiwane korzyści dla jakości powietrza z wdrożenia strefy - mówi Tamas Dombi, Dyrektor Biura Zarządzania Ruchem Drogowym w Urzędzie M. St. Warszawy.
Punktem wyjścia do analizy TRUE Initiative są duże dysproporcje między autami różnych generacji pod względem emisji szkodliwych dla zdrowia substancji, przede wszystkim pyłów zawieszonych (PM) i tlenków azotu (NOx). Wiąże się to z postępującą wraz rozwojem motoryzacji i wymuszaną unijną legislacją coraz lepszą sprawnością silników - z reguły im nowsze auto tym produkuje mniej zanieczyszczeń.
W efekcie to relatywnie nieliczna grupa najstarszych pojazdów (szczególnie z silnikiem Diesla) odpowiada za większość trujących emisji gazów i pyłów. Jak wynika z badania True Initiative w Warszawie pojazdy wyprodukowane przed 2011 r., które wg. szacunków w 2026 r. stanowić będą 8 proc. floty będą jednocześnie odpowiedzialne za 27 proc. samochodowych emisji NOx i 55 proc. emisji PM.
W związku z naturalną eksploatacją samochodów i ich wymianą na nowsze z czasem warszawska flota będzie stawała się coraz mniej emisyjna. Jednak, jak wynika z szacunków TRUE, przy zachowaniu obecnego tempa rotacji floty pojazdów, samochodowe emisje zanieczyszczeń powietrza zmaleją o połowę w ciągu ok. 10 lat, a spadek poziomu emisji poniżej 25 proc. byłby możliwy dopiero pod koniec lat 30.
W zaprezentowanym wariancie 1 strefy czystego transportu - zbieżnym z projektem SCT zaprezentowanym w styczniu 2023 r. - jej utworzenie doprowadziłoby do redukcji połowy samochodowych emisji pyłów zawieszonych (PM) w 2025 r., a tlenków azotu (NOx) w 2027 r. - to od 6 do 9 lat wcześniej niż w scenariuszu bazowym zakładającym brak strefy.
Im szybsze będzie wdrażanie kolejnych założeń strefy, tym większy i szybszy będzie jej wpływ na emisje zanieczyszczeń powietrza. Autorzy badania rozważają przyspieszony harmonogram wdrażania. W wariancie 2 możliwe jest osiągnięcie redukcji emisji PM i NOx o 75 proc. wcześniej niż w wariancie 1, przy czym redukcja emisji PM może zostać osiągnięta rok lub dwa lata wcześniej, a redukcja emisji NOx - dwa do trzech lata wcześniej.
Koncepcja warszawskiej SCT zakłada również sukcesywne zaostrzanie wymaganych norm emisyjnych dla samochodów poruszających się po strefie. Dzięki temu do 2035 r. Warszawa osiągnęłaby 95 proc. redukcji średnich emisji NOx z pojazdów (czyli 12 lat wcześniej niż w scenariuszu bazowym bez SCT), i 88 proc. redukcji średnich emisji PM (około 7 lat wcześniej niż w scenariuszu bez SCT).
Strefa Czystego Transportu a Klimat
Raport TRUE zwraca uwagę, że w dłuższej perspektywie utworzenie strefy czystego transportu mogłoby się również okazać działaniem korzystnym dla klimatu. Dzięki strefie możliwe byłoby również obniżenie emisji gazów cieplarnianych z transportu samochodowego.
Do 2034 r. Warszawa mogłaby zmniejszyć aż o 50 proc. średnią emisję gazów cieplarnianych, za które odpowiada flota samochodowa, w porównaniu z poziomem dla 2023 r. Twórcy raportu zaznaczają jednak, że w obszarze czynienia warszawskiego transportu bardziej przyjazną dla klimatu istotne byłyby indywidualne decyzje kierowców i ich skłonność do częstszego niż dotąd wybierania nisko- i zeroemisyjnych sposobów przemieszczania się.
Efekty redukcji gazów cieplarnianych będą tym silniejsze im więcej kierowców zacznie częściej poruszać się po mieście rowerem i pieszo, korzystać z transportu publicznego czy też dostępnych form elektromobilności.
Podsumowanie
Analiza raportów dotyczących jakości powietrza w Warszawie i województwie mazowieckim wskazuje na stopniową poprawę sytuacji, zwłaszcza w odniesieniu do zanieczyszczeń pyłowych. Wprowadzenie stref czystego transportu może znacząco przyspieszyć ten proces, redukując emisje zanieczyszczeń komunikacyjnych i przyczyniając się do poprawy zdrowia mieszkańców oraz ochrony klimatu.
tags: #jakość #powietrza #w #warszawie #roczna #raport
