Jakość Powietrza: Definicje, Wskaźniki i Normy
- Szczegóły
Sezon grzewczy skłania nas do częstych rozmów o zanieczyszczeniu powietrza. PM (Particulate Matter), czyli pył zawieszony jest globalnym zagrożeniem dla zdrowia i środowiska. W analizach jakości powietrza wyróżnia się dwa główne rodzaje pyłu zawieszonego: PM10 i PM2,5. Czym są? Czym się różnią? Jak odczytywać ich wskazania? Kiedy można uprawiać aktywność fizyczną na wolnym powietrzu?
Przebywanie i uprawianie aktywności fizycznych na świeżym powietrzu często traktowane jest jako doskonałe remedium na wiele problemów. Jednak kluczowe jest tu słowo „świeże”. Czy zawsze przed wyjściem z domu, sprawdzasz jakość powietrza? Smog jesteś w stanie zauważyć i poczuć. Metali ciężkich czy większości pyłów nie zobaczysz już gołym okiem.
Pyły Zawieszone PM10 i PM2,5
W okresach grzewczych następuje kumulacja zanieczyszczeń w powietrzu, poprzez wzrost stężenia tzw. pyłów zawieszonych (PM- Particulate Matter ). Z pyłów PM do pomiarów wyodrębnia się te o wielkościach PM10 i PM2,5.
PM10 - Pył "Gruby"
PM10 określany jest jako pył „gruby”. To cząstki zawieszone, których średnica nie przekracza 10 mikrometrów. Są one na tyle małe, że cząstki te mogą utrzymywać się w powietrzu przez dłuższy czas. W jego skład mogą wchodzić np. Występowanie tego zanieczyszczenia powietrza związane jest między innymi z procesami spalania paliw stałych i ciekłych, choć co ciekawe, pył ten bywa zbudowany z naturalnych źródeł, takich jak choćby pył z pustyni.
Pył PM10 może być szkodliwy dla zdrowia ludzkiego, szczególnie gdy jest wdychany przez dłuższy czas, ponieważ przenika do układu oddechowego i widocznie podrażnia drogi oddechowe.
Przeczytaj także: Rola Inspekcji w ochronie powietrza
PM2,5 - Pył Drobny
PM2,5 to bardzo drobny pył zawieszony. W tym przypadku średnica cząstek zawieszonych nie przekracza 2,5 mikrometra. W jego skład wchodzi sadza oraz inne, niebezpieczne substancje wytworzone w procesach spalania.
Długotrwałe narażenie na wysokie poziomy PM2,5 może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, w tym do zaostrzenia chorób układu oddechowego, chorób serca, a także do innych poważnych schorzeń.
Normy Jakości Powietrza
Normy dla PM2,5 i PM10, czyli dopuszczalne wartości graniczne stężeń tych cząstek w powietrzu, różnią się w zależności od jurysdykcji i przepisów, które obowiązują w danym kraju lub regionie. Światowa Organizacja Zdrowia WHO wyznacza swoje własne wytyczne odnośnie do jakości powietrza.
Aby prawidłowo odczytać wynik pomiarów jakości powietrza, warto zapoznać się z obowiązującymi (zgodnie z polskim prawem) okresami uśredniania wyników pomiarowych. Łatwo zauważyć, że normy jakości powietrza w naszym kraju dopuszczają nieco wyższe normy roczne, niż zaleca to Światowa Organizacja Zdrowia.
Niektórzy specjaliści twierdzą, że wartości, które obowiązują w Polsce są niestety zbyt wysokie. Jednak to, co najważniejsze, to sposób interpretacji wyników oraz postępowania odpowiednio do nich, tak aby skutecznie chronić swoje zdrowie.
Przeczytaj także: Analiza jakości powietrza w Serocku
Poniżej przedstawiono normy jakości powietrza dla pyłów PM10 i PM2,5:
| KATEGORIA | PM10 | PM2,5 |
|---|---|---|
| Średnia roczna | 20 μg/m3 | 10 μg/m3 |
| Średnia dobowa | 50 μg/m3 | 25 μg/m3 |
Indeks Jakości Powietrza (AQI)
Indeks jakości powietrza to miara, która służy do oceny poziomu zanieczyszczenia powietrza w danym obszarze. Ważna jest nie tylko jakość powietrza na zewnątrz.
Kategoryzacja jakości powietrza w postaci tzw. Indeksów Jakości Powietrza(ang. Air Quality Index - AQI), została wprowadzona w celu łatwiejszego odbioru przez społeczeństwo informacji o stężeniach zanieczyszczeń. W wielu przypadkach dla poszczególnych klas jakości powietrza określone są również potencjalne skutki zdrowotne i przypisane rekomendacje odnośnie aktywności na zewnątrz, zarówno dla osób znajdujących się w grupie ryzyka, jak i ogółu społeczeństwa.
AQI wyznacza się zarówno na podstawie pomiarów, jak i prognoz stężeń wybranych zanieczyszczeń powietrza. Do najważniejszych zanieczyszczeń, które będą determinowały jakość powietrza zaliczamy: pył zawieszony frakcji PM10 i PM2,5, ozon O3, dwutlenku azotu NO2. Pozostałe zanieczyszczenia, nawet jeżeli są uwzględniane w kategoryzacji, nie mają większego wpływu na jakość powietrza, gdyż ich stężenia pozostają niskie.
Niestety nie ma uniwersalnych wytycznych, które by jednoznacznie pozwalały na określenie AQI. Dlatego też na różnych stronach i w aplikacjach, gdzie podawane są informacje o jakości powietrza możemy znaleźć bardzo różne indeksy. Do najbardziej popularnych należy amerykański AQI (US EPA AQI), europejski AQI, a na poziomie naszego kraju polski indeks jakości powietrza. Czasami też pojawiają się lokalne indeksy jakości powietrza.
Przeczytaj także: Pomiary zanieczyszczeń w Stacji Czernica
Określenie indeksu jakości powietrza jest relatywnie proste. Zwyczaj stężenia zanieczyszczeń są zaliczane do jednej z 6-7 kategorii. Niestety w każdym AQI klasy mają inne granice przedziałów, w inny sposób są uwzględniane stężenia, odmienne są też rekomendacje zdrowotne.
Zestawienie wybranych stron internetowych prezentujących różne indeksy jakości powietrza przedstawiono w tabeli poniżej.
| Nazwa portalu/aplikacji | Adres strony | Twórca strony | Rodzaje prezentowanych indeksów jakości powietrza | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| GIOŚ | Ocena jakości powietrza - Bieżące dane pomiarowe - GIOŚ (gios.gov.pl) | GIOŚ | Polski Indeks Jakości Powietrza | Dane bieżące, archiwalne |
| EuropeAir | European Air Quality Index (europa.eu) | Europejska Agencja Środowiskowa | Europejski Indeks Jakości Powietrza | Dane o jakości powietrza z krajów członkowskich EEA |
| AirVisual Air Quality Forecast | AirVisual API | Trusted Live and Forecast Air Pollution Data (iqair.com) | Partner Programu NZ ds. | Z punktu widzenia planowania aktywności na zewnątrz, podejście zastosowane w Polsce jest bardziej poprawne, oczywiście pozostaje pytanie o poprawność wyznaczenia przedziałów klasowych. |
Skala Oceny Zanieczyszczeń Powietrza w Polsce
W Polsce stosuje się następującą skalę oceny zanieczyszczeń powietrza:
| POZIOM JAKOŚCI POWIETRZA | PM10 [μg/m3] | PM2,5 [μg/m3] |
|---|---|---|
| Bardzo dobry | < 20 | < 12 |
| Dobry | 21-60 | 13-36 |
| Umiarkowany | 61-100 | 37-60 |
| Dostateczny | 101-140 | 61-84 |
| Zły | 141-200 | 85-120 |
| Bardzo zły | > 200 | > 120 |
Tabela 3. Skala oceny zanieczyszczeń powietrza wg WIOŚ woj.
Wpływ Zanieczyszczeń Powietrza na Zdrowie
Pył PM10 składa się z mieszaniny cząstek zawieszonych w powietrzu, będących mieszaniną substancji organicznych i nieorganicznych. Pył zawieszony może zawierać substancje toksyczne, takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, metale ciężkie oraz dioksyny i furany. Zanieczyszczeniem w grupie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, dla którego w prawie krajowym i unijnym określono stężenie dopuszczalne, jest benzo(a)piren, traktowany jako wskaźnik zanieczyszczenia powietrza WWA. Został on najlepiej poznany i ze względu na siłę działania rakotwórczego oraz powszechność występowania w środowisku uznany został za wskaźnik całej grupy WWA.
Powołując się na Państwowy Monitoring Środowiska - Inspekcja Ochrony Środowiska, „w roku 2016 poziom docelowy B(a)P przekroczony był na 122 ze 129 stanowisk w kraju, w tym na 111 spośród 114 stanowisk tła miejskiego i podmiejskiego. Uśrednione stężenie roczne B(a)P dla wszystkich stanowisk tła miejskiego i podmiejskiego w 2016 r. wynosiło 5,20 ng/m3, było więc pięciokrotnie wyższe od wartości poziomu docelowego.
Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne są substancjami bardzo toksycznymi. Stanowią one liczną grupę związków zawierających od dwóch do kilku, a nawet kilkunastu pierścieni aromatycznych w cząsteczce. Z reguły na stanowiskach gdzie notowane są większe stężenia pyłu PM10, większe są również stężenia WWA. Można to łączyć z faktem, że zwykle wyższe stężenia pyłu PM10 występują w rejonach, w których na mierzone stężenia PM10 znaczący wpływ ma emisja z niskich emitorów związanych z ogrzewaniem budynków. Ta kategoria źródeł emisji charakteryzuje się dużą emisją WWA do powietrza.
W skali kraju, największe ilości WWA emitowane są z systemów indywidualnego ogrzewania budynków. Szacuje się, że ta kategoria źródeł emisji odpowiedzialna była za 87% całkowitej emisji WWA i 80% emisji B(a)P z terenu Polski w 2015 r. Źródła emisji tej kategorii występują powszechnie na terenie całego kraju.
Jak Radzić Sobie z Zanieczyszczonym Powietrzem?
A jak radzić sobie z zanieczyszczonym powietrzem w domu lub miejscu pracy?
Innowacyjne rozwiązanie TARCZY ANTYSMOGOWEJ, z opatentowaną technologią STOPFIELD®, pozwala wyeliminować jedną z największych bolączek miast, miasteczek i wsi - zanieczyszczone powietrze. Dzięki niej możliwe jest odfiltrowanie z napływającego do wnętrza domu powietrza cząstek stałych nawet o średnicy 1 μm.
tags: #jakość #powietrza #definicje #wskaźniki #normy
