Filtracja Krwinek Czerwonych: Metody i Zastosowanie w Medycynie

Szczegóły: Opublikowano: 06. December 2025

Krew jest życiodajnym płynem ustrojowym, który przenosi tlen z płuc do każdej komórki organizmu i dostarcza glukozę, będącą źródłem energii dla komórek. Dodatkowo, krew odprowadza metabolity, broni przed infekcjami i uczestniczy w rekonstrukcji naczyń, którymi przepływa.

Niedokrwistość i Leczenie w Onkologii

Chorobom nowotworowym często towarzyszą problemy hematoonkologiczne, które mogą być następstwem choroby podstawowej lub powikłaniem zastosowanej terapii. Niedokrwistość jest częstą patologią wśród chorych na nowotwory złośliwe i rozwija się najczęściej jako efekt uboczny toksycznego leczenia. Częstość jej występowania jest zróżnicowana.

Główną funkcją czerwonych krwinek jest przenoszenie tlenu z płuc do tkanek i odbieranie stamtąd dwutlenku węgla. Czerwone krwinki zawierają białko o nazwie hemoglobina. Według kryteriów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) niedokrwistość rozpoznaje się w momencie obniżenia stężenia hemoglobiny poniżej prawidłowej wartości.

Najczęściej obserwowanymi objawami niedokrwistości są zmęczenie, depresja, ból głowy, zmniejszona tolerancja na ból, pogorszenie sprawności intelektualnej, utrata popędu płciowego, a w cięższych przypadkach niewydolność oddechowa i krążeniowa. Najczęściej objawia się on dusznością, bólami w klatce piersiowej, zawrotami i bólami głowy, drażliwością, bladością powłok, spojówek i śluzówek oraz charakterystycznymi objawami dla danego rodzaju niedokrwistości.

W przypadku niedokrwistości u pacjentów onkologicznych, dieta ma znaczenie wspomagające. W pierwszej kolejności zawsze należy ustalić jej przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie. Pod żadnym pozorem nie powinno się samodzielnie przyjmować suplementów diety zawierających wymienione wyżej składniki.

Przeczytaj także: Definicja i pomiar filtracji kłębuszkowej

Skutki Uboczne Chemioterapii

Działanie leków chemioterapeutycznych polega na niszczeniu komórek dzielących się często, dlatego chemioterapia działa silniej na komórki nowotworowe aniżeli zdrowe. Większość leków przydatnych w chemioterapii ogranicza przejściowo zdolność szpiku kostnego do wytwarzania krwinek, ale także białych (odpowiedzialnych za odporność).

Ewentualne skutki uboczne chemioterapii zależą od rodzaju przyjmowanych leków, ich dawek oraz częstotliwości kolejnych etapów leczenia. W wyniku leczenia toksycznego może dojść do rozwoju neutropenii lub trombocytopenii. W przypadku tych patologii istotne znaczenie ma zachowanie bardzo wysokiego reżimu higienicznego podczas przygotowywania oraz spożywania pokarmów, aby nie doszło do zanieczyszczenia żywności, a w konsekwencji do zatrucia pokarmowego.

Trombocytopenia (małopłytkowość) oznacza zmniejszenie liczby płytek krwi poniżej 150 000/µl (zakres normy: 150 000-400 000/µl). U wielu pacjentów onkologicznych poddawanych chemii nie obserwuje się zagrożenia obfitymi krwawieniami z powodu braku płytek. Starannie sprawdzaj, czy nie masz na skórze siniaków albo uszkodzeń naczyń krwionośnych.

Przetaczanie Krwi i Jej Składników

Współczesne krwiolecznictwo oparte jest na selektywnym przetaczaniu składników krwi. Niedobór konkretnego składnika krwi jest wskazaniem do jego przetoczenia. Ogólne zasady doboru składników krwi do przetoczeń:

Pierwszym wyborem jest zawsze składnik jednoimienny, czyli identyczny z grupą krwi biorcy.
Gdy nie ma takiej możliwości, kolejny wybór stanowi składnik zgodny, ale nie identyczny z grupą krwi biorcy.
Koncentrat krwinek czerwonych (KKCz), koncentrat krwinek płytkowych (KKP), koncentrat granulocytarny (KG) należy dobrać zgodne w układzie ABO i RhD z biorcą.
Osocze świeżo mrożone (FFP) i krioprecypitat (CPAG) muszą być zgodne w układzie ABO z biorcą.

Preparatyka Składników Krwi

Od dawców pobierana jest jednostka krwi o objętości 450 ml, co stanowi jedną donację krwi pełnej konserwowanej (KPK). Jest ona pobierana do plastikowego pojemnika z płynem konserwującym (np. CPD lub CPDA), który działa jak antykoagulant i wspomaga metabolizm krwinek w czasie ich przechowywania, który wynosi do 35 dni.

Przeczytaj także: Webber AP8400 - wymiana filtrów

KPK stanowi materiał wyjściowy, który następnie podlega rozdzieleniu na poszczególne składniki (krwinki czerwone, krwinki płytkowe, osocze, krwinki białe), te z kolei podlegają dalszej preparatyce:

Filtracji, w celu usunięcia leukocytów, uzyskując składnik, który powinien zawierać mniej niż 1×10⁶ krwinek białych w jednostce- dotyczy KPK, KKCz i KKPN.
Napromieniowaniu, w celu zahamowania proliferacji limfocytów- dotyczy KPK, KKCz, KKP i KG.
Przemywaniu 0,9% roztworem NaCl lub roztworem wzbogacającym, w celu usunięcia białek osocza- dotyczy KKCz i KKP.
Mrożeniu w roztworze krioochronnym, w celu zabezpieczenia zapasów składników krwi- dotyczy KKCz i KKP.
Szybkiemu mrożeniu, w celu utrzymania funkcjonalnego stanu labilnych czynników krzepnięcia- dotyczy FFP.
Inaktywacji biologicznych czynników chorobotwórczych, w celu eliminacji szerokiego spektrum patogenów- dotyczy FFP i KKP.
Rekonstytucji, w celu zabezpieczenia transfuzji wymiennych u noworodków (KKCz uzupełniony osoczem) oraz w przypadku braku dostępności KKP jednoimiennego z grupą krwi biorcy.

Alternatywną metodą uzyskiwania składników krwi stanowi technika aferezy, która wykorzystuje separatory komórkowe z systemem filtrów pozwalające na pobranie od dawcy wyłącznie żądanego składnika krwi, np. KKP.

Koncentrat Krwinek Czerwonych (KKCz)

Po usunięciu z KPK większości osocza i dodaniu roztworu wzbogacającego, np. SAGM, uzyskuje się koncentrat krwinek czerwonych w roztworze wzbogacającym (KKCz/RW). Roztwór ten dodawany jest w objętości 80-110 ml. Ma on za zadanie podtrzymać żywotność krwinek, zapobiec hemolizie i umożliwić przechowywanie składnika przez 42 dni. Wartość hematokrytu w koncentracie krwinek czerwonych mieści się w granicach 0,65 do 0,75. Wskazaniem do przetoczenia KKCz jest ostra lub przewlekła niedokrwistość różnego pochodzenia.

Zasady zgodności grupowej w doborze KKCz do przetoczeń:

Biorca grupy krwi O RhD+(dodatni) może otrzymać krew od dawcy grupy:O RhD+(dodatni), O RhD-(ujemny).
Biorca grupy krwi O RhD-(ujemny) może otrzymać krew od dawcy grupy:O RhD-(ujemny).
Biorca grupy krwi A RhD+(dodatni) może otrzymać krew od dawcy grupy:A RhD+(dodatni), A RhD-(ujemny), O RhD+(dodatni), O RhD-(ujemny).
Biorca grupy krwi A RhD-(ujemny) może otrzymać krew od dawcy grupy:A RhD-(ujemny), O RhD-(ujemny)
Biorca grupy krwi B RhD+(dodatni) może otrzymać krew od dawcy grupy:B RhD+(dodatni), B RhD-(ujemny), O RhD+(dodatni), O RhD-(ujemny).
Biorca grupy krwi B RhD-(ujemny) może otrzymać krew od dawcy grupy:B RhD-(ujemny), O RhD-(ujemny)
Biorca grupy krwi AB RhD+(dodatni) może otrzymać krew od dawcy grupy:AB RhD+(dodatni), AB RhD-(ujemny), A RhD+(dodatni), A RhD-(ujemny), B RhD+(dodatni), B RhD-(ujemny), O RhD+(dodatni), O RhD-(ujemny).
Biorca grupy AB RhD-(ujemny) może otrzymywać krew od dawcy grupy:AB RhD-(ujemny), A RhD-(ujemny), B RhD-(ujemny), O RhD-(ujemny).

Zasady doboru KKCz do pilnej transfuzji:

Przeczytaj także: Optymalne rozcieńczenie bimbru

Potwierdzony wynik grupy krwi: KKCz jednoimienny
Grupa nieznana lub wynik grupy krwi niepotwierdzony: KKCz grupy O, a kobietom w wieku rozrodczym KKCz O RhD-(ujemny), K-

U chorych ze szczególnymi wymaganiami dotyczącymi przetoczeń można stosować:

UKKCz: ubogoleukocytarny koncentrat krwinek czerwonych
NKKCz: napromieniowany koncentart krwinek czerownych
PKKCz: przemywany koncentrat krwinek czerwonych
MKKCz: mrożony koncentrat krwinek czerwonych

W praktyce, jeśli istnieje taka konieczność, można stosować koncentrat krwinek czerwonych poddany kilku procesom preparatyki.

Ubogoleukocytarny Koncentrat Krwinek Czerwonych (UKKCz)

Usuwanie leukocytów z KKCz pozwala na ograniczenie alloimmunizacji antygenami HLA oraz na zmniejszenie ryzyka zakażeń niektórymi wirusami, np. CMV. Najskuteczniejsza okazała się filtracja KKCz podczas pobierania składnika od dawcy lub w ciągu 48 godzin od pobrania. Maksymalnie KKCz można filtrować do 5 dni od pobrania. Termin ważności tego preparatu jest identyczny z terminem ważności jednostki macierzystej.

Wskazania do przetaczania UKKCz:

W profilaktyce niehemolitycznych reakcji gorączkowych oraz alloimmunizacji antygenami HLA.
W leczeniu niedokrwistości u chorych, u których stwierdzono przeciwciała anty-HLA.
U chorych przed i po przeszczepieniu krwiotwórczych komórek macierzystych (KKM) dla zabezpieczenia przed przeniesieniem zakażenia CMV.
Do transfuzji dopłodowych.
Do transfuzji wymiennych i uzupełniających u noworodków.
U chorych z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu immunologicznego.
U biorców przeszczepów narządów.

Napromieniowany Koncentrat Krwinek Czerwonych (NKKCz)

Napromieniowanie KKCz pozwala zapobiec wystąpieniu potransfuzyjnej chorobie przeszczep przeciwko gospodarzowi (TA-GvHD) poprzez zahamowanie proliferacji limfocytów T. Koncentrat krwinek czerwonych można poddać napromieniowaniu do 28 dni od pobrania jednostki macierzystej. Po napromieniowaniu preparat powinien zostać jak najszybciej przetoczony.

Wskazania do przetaczania NKKCz:

U chorych z wrodzoną lub nabytą niewydolnością układu immunologicznego.
Do przetoczeń u płodów i noworodków.
U chorych leczonych immunosupresyjnie.
U chorych leczonych transfuzjami od dawców rodzinnych (I i II stopień pokrewieństwa).
W przypadku przeszczepiania krwiotwórczych komórek macierzystych- w okresie przedprzeszczepowym i po przeszczepieniu.
U chorych z chorobą Hodgkina.
W trakcie leczenia analogami lub antagonistami puryn.
W przypadku przetoczenia koncentratu granulocytarnego.

Przemywany Koncentrat Krwinek Czerwonych (PKKCz)

W procesie przemywania zostają usunięte białka osocza, przy jednoczesnych stratach części krwinek czerwonych. Do przemywania stosuje się 0,9% NaCl lub roztwór wzbogacający. Przemywany koncentrat krwinek czerwonych można otrzymać na dwa sposoby, metodą manualną (przy użyciu wirówki) lub automatyczną (przy zastosowaniu specjalistycznego urządzenia do przemywania krwinek). Termin ważności tego preparatu liczy się od zakończenia preparatyki i różni się on w zależności od zastosowanego w trakcie preparatyki systemu i roztworu użytego do zawieszania KKCz:

PKKCz przygotowany w systemie zamkniętym- 24 godziny
PKKCz przygotowany w systemie zamkniętym zawieszony w roztworze wzbogacającym- 48 godzin
PKKCz przygotowany w systemie otwartym- 8 godzin

W przypadku stosowania PKKCz należy mieć na uwadze straty krwinek czerwonych w procesie przemywania, co może skutkować efektem terapeutycznym mniejszym od spodziewanego.

Wskazania do przetaczania PKKCz:

U chorych z przeciwciałami skierowanymi przeciwko białkom osocza, szczególnie anty-IgA.
U osób z objawami ostrych reakcji alergicznych na białka osocza, np. wstrząs anafilaktyczny.
U płodów i noworodków z chorobą hemolityczną płodu i noworodka (ChHPN), w przypadku konieczności przetoczenia KKCz pobranego od matki.

Mrożony Koncentrat Krwinek Czerwonych (MKKCz)

Koncentrat krwinek czerwonych można poddać mrożeniu do 7 dni od pobrania. MKKCz przechowuje się do 10 lat w temp. -80˚C lub niższej, w zależności od zastosowanej metody mrożenia. Do zamrażania i rozmrażania stosuje się specjalistyczne roztwory. Termin ważności tego preparatu po rozmrożeniu różni się w zależności od zastosowanego w trakcie preparatyki systemu i roztworu użytego do rozmrażania i zawieszania KKCz:

MKKCz przygotowany w systemie zamkniętym- 24 godziny
MKKCz przygotowany w systemie zamkniętym zawieszony w roztworze wzbogacającym- 48 godzin
MKKCz przygotowany w systemie otwartym- 8 godzin

W przypadku stosowania MKKCz należy mieć na uwadze straty krwinek czerwonych w procesie rozmrażania i przemywania, co zwykle skutkuje efektem terapeutycznym mniejszym od spodziewanego.

Wskazania do przetaczania MKKCz:

U biorców z przeciwciałami do antygenu powszechnego.
U biorców ze zdiagnozowanymi przeciwciałami wieloswoistymi.
Do autotransfuzji (w uzasadnionych przypadkach).

Krew Pełna Rekonstytuowana (KPR)

KPR otrzymuje się przez zawieszenie koncentratu krwinek czerwonych w osoczu jednoimiennym z biorcą lub osoczu grupy AB. Do przygotowania składnika krwi stosuje się UKKCz do 5 dni od daty pobrania, a otrzymaną KPK poddaje się napromieniowaniu. Termin ważności tego preparatu wynosi 24 godziny od zakończenia preparatyki.

Wskazaniem do stosowania KPR jest choroba hemolityczna noworodka.

Afereza

Afereza (określana również mianem aferezy terapeutycznej czy też hemaferezy) to zabieg, dzięki któremu możliwe jest odseparowanie poszczególnych elementów morfotycznych krwi czy osocza z krwi pełnej. Aferezy ogólnie dzieli się na cytaferezy oraz plazmaferezy. plazmafereza manualna nie jest dostatecznie efektywnym i skutecznym zabiegiem, z uwagi na usuwanie małych ilości osocza z krwi. Aferezy stosuje się głównie w postępowaniu terapeutycznym i leczniczym różnych chorób - w tym w leczeniu nowotworów czy schorzeń autoimmunologicznych.

Mimo, iż afereza jest bezpiecznym zabiegiem medycznym, to podobnie jak przy każdej innej procedurze medycznej, mogą wystąpić po niej powikłania i reakcje niepożądane. Warto tutaj dodać, że stosowane podczas zabiegu środki przeciwzakrzepowe również mogą wywołać reakcje niepożądane i przyczynić się do powstawania krwiaków w miejscu wkłucia.

Osocze Bogatopłytkowe (PRP)

Osocze bogatopłytkowe (PRP) jest produktem inżynierii tkankowej. To autologiczny preparat krwiopochodny, w którym znajdują się skoncentrowane płytki krwi zawieszone w małej objętości osocza. Proces produkcji PRP polega na pobraniu krwi obwodowej od pacjenta i jej wirowaniu skutkującym oddzieleniem elementów morfotycznych krwi (różniących się ciężarem). Koncentracja płytek krwi w osoczu bogatopłytkowym wiąże się z wyższym stężeniem płytkopochodnych czynników wzrostu (growth factors; GF), które uczestniczą w procesach regeneracyjnych tkanek.

Osocze bogatopłytkowe może zawierać od 2 do 9 razy więcej płytek w jednostce objętości niż krew fizjologiczna. Według doniesień, mniejsze (niż dwukrotne) stężenia PLT nie przyspieszają procesów gojenia; natomiast zastosowanie znacznie wyższych stężeń nie przekłada się na lepsze efekty terapeutyczne. Wyróżnia się ponadto osocza bogatopłytkowe z dużą zawartością leukocytów (LR-PRP, leukocyte-rich platelet plasma) oraz z minimalną zawartością leukocytów (LP-PRP, leukocyte-poor platelet plasma).

Do kluczowych czynników wzrostu zawartych w płytkach krwi należą:

Transformujący czynnik wzrostu β1 (transforming growth factor β1, TGF-β1)
Płytkopochodny czynnik wzrostu (platelet-derived growth factor, PDGF)
Insulinopodobny czynnik wzrostu 1 (insulin-like growth factor 1, IGF-1)
Naczyniowo-śródbłonkowy czynnik wzrostu (vascular-endothelial growth factor, VEGF)
Nabłonkowy czynnik wzrostu (epidermal growth factor, EGF)
Czynnik wzrostu fibroblastów (fibroblast growth factor, FGF)

Ferrari i wsp. po raz pierwszy zastosowali autologiczne koncentraty osocza (o dużym stężeniu płytek krwi i czerwonych krwinek) podczas operacji kardiochirurgicznej w 1987 r. Wcześniej zespół opracował nową metodę produkcji preparatów. Dzięki PRP istotnie zredukowano zapotrzebowanie na transfuzje krwi i jej składniki w czasie zabiegu, a w okresie pooperacyjnym nie zaobserwowano powikłań infekcyjnych związanych z transfuzją homologiczną (od innego dawcy).

Osocze bogatopłytkowe znajduje zastosowanie w leczeniu przewlekłych ran, chirurgii twarzowo-szczękowej i chirurgii ginekologicznej. Opisano działanie przeciwbólowe PRP (m.in. redukcję i skrócenie czasu dolegliwości bólowych) u pacjentek po dużych zabiegach ginekologicznych. Potwierdzono także kliniczne korzyści ze stosowania PRP w leczeniu owrzodzeń i ran. Czynniki wzrostu mogą inicjować gojenie przez indukcję podziałów komórkowych i pobudzenie tworzenia nowej macierzy. Procesom regeneracji, reepitelializacji (odbudowy nabłonka) i angiogenezy uszkodzonych tkanek sprzyja ponadto redukcja zapalenia i supresji wydzielania cytokin. Osocze bogatopłytkowe może też zmniejszać ryzyko zakażeń uszkodzonych tkanek (stanowi ochronę przed niektórymi bakteriami).

Osocze bogatopłytkowe wykorzystuje się w ortopedii i medycynie sportowej, zwłaszcza w leczeniu chorych na tendinopatie - przewlekłe zespoły bólowe związane z przeciążeniem ścięgien. Wyniki badań wskazują, że w składnikach komórek krwi kryje się duży i wszechstronny potencjał terapeutyczny.

Jaskra Wtórna - Leczenie Operacyjne

Jaskra wtórna stanowi heterogenną grupę chorób, w których ciśnienie wewnątrzgałkowe jest podwyższone z powodu mechanizmu innego od występującego w jaskrze pierwotnej zarówno otwartego jak zamkniętego kąta. W większości przypadków podstawowym mechanizmem jest przeszkoda w odpływie cieczy wodnistej.

tags: #filtracja #krwinki #czerwone #metody