Jak Sprawdzić Wilgotność Pyłku Pszczelego? Kompleksowy Przewodnik

Szczegóły: Opublikowano: 21. November 2025

Jednym z produktów pszczelich, coraz bardziej poszukiwanym na rynku ze względu na swoje cenne właściwości, jest pyłek kwiatowy. Tworzą go męskie komórki rozrodcze roślin nasiennych produkowane przez kwiaty w dużych ilościach. Może być pozyskiwany ręcznie poprzez wytrząsanie dojrzałych kwiatostanów (głównie roślin wiatropylnych), a także zbierany przez pszczoły w postaci obnóży (głównie z roślin owadopylnych). Świeży pyłek pszczeli zawiera w swoim składzie około 20-30% wody.

Tak wysoka wilgotność sprawia, że stanowi on idealne środowisko dla rozwoju mikroorganizmów, głównie bakterii i pleśni, które szybko prowadzą do jego zepsucia. Aby temu zapobiec, należy odbierać pyłek z poławiaczy codziennie i natychmiast zamrozić lub poddać procesowi utrwalenia przez wysuszenie. Zamrożony pyłek może być również poddany suszeniu, ale zabieg ten należy wykonać w ciągu kilku godzin od odmrożenia.

Metody Suszenia Pyłku Pszczelego

Do suszenia pyłku wykorzystuje się różnego rodzaju suszarki elektryczne. Podczas tego zabiegu należy kontrolować temperaturę oraz czas suszenia. Temperatura nie może być wyższa od 40°C, a czas suszenia możliwie najkrótszy, aby maksymalnie ograniczyć utratę składników lotnych. Innym sposobem suszenia jest tzw. suszenie próżniowe, pod zmniejszonym ciśnieniem w niskich temperaturach lub liofilizacja, czyli suszenie zamrożonych obnóży pod zmniejszonym ciśnieniem i w niskich temperaturach.

W świetle wyników badań, zaleca się, aby pyłek pszczeli przeznaczony do krótkotrwałego przechowywania (do 6 miesięcy) zamrozić, a następnie przechowywać w atmosferze gazu obojętnego, np. azotu. Natomiast przeznaczony do długotrwałego przechowywania należy wysuszyć, najlepiej poprzez liofilizację, a następnie przechowywać w temperaturze -20°C, również w atmosferze gazu obojętnego. W tak utrwalonym i przechowywanym pyłku tempo niekorzystnych zmian jest najwolniejsze.

Właściwie wysuszony pyłek, o zawartości wody nie wyższej niż 6% zachowuje swoje właściwości na niezmienionym poziomie przez co najmniej 15 miesięcy. Natomiast jeżeli zawiera powyżej 6% wody, podczas przechowywania bardzo szybko psuje się.

Przeczytaj także: Jakość powietrza: Świecie – aktualne dane

Właściwości i Skład Pyłku Pszczelego

Właściwości biologiczne pyłku pszczelego, a co za tym idzie jego działanie terapeutyczne, wynikają z jego bogatego składu chemicznego. Zidentyfikowano w nim ponad 250 różnych związków chemicznych. Najważniejszą grupę połączeń biologicznie aktywnych stanowią białka. Ich zawartość mieści się w granicach 10-40%. Białko pyłku w porównaniu z białkiem innych produktów spożywczych wyróżnia się dużą zawartością aminokwasów egzogennych, do których należą metionina, lizyna, treonina, histydyna, leucyna, izoleucyna, walina, fenyloalanina i tryptofan.

Zawartość węglowodanów stanowi 13-55%. Spośród cukrów prostych w największej ilości występują fruktoza i glukoza. Frakcja tłuszczowa stanowi 1-13%. Szczegółowa jej analiza pozwoliła na zidentyfikowanie w pyłku od 9 do 31 kwasów tłuszczowych, w tym niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), takich jak linolowy, a-linolenowy i arachidowy oraz fosfolipidów i fitosteroli.

Cenną grupą aktywnych biologiczne związków w pyłku są witaminy i biopierwiastki. Jest on szczególnie bogaty w prowitaminę A, której zawartość może osiągać nawet 200 mg/100g. Wysoka jest też zawartość witaminy E, w mniejszych ilościach natomiast występują pozostałe witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Z rozpuszczalnych w wodzie wymienia się witaminę C, której zawartość może niekiedy dochodzić do 300 mg/100 g. Pyłek jest również cennym źródłem witamin z grupy B, takich jak witamina B1, B2, kwas nikotynowy, kwas pantotenowy, kwas foliowy, witamina B6 oraz biotyna.

Wśród składników mineralnych najwięcej jest potasu, magnezu, wapnia i sodu. Z mikroelementów należy wymienić miedź, cynk, chrom, mangan, molibden i kobalt. Kolejną grupą związków aktywnych biologicznie są polifenole, na które składają się flawonoidy, leukotrieny, katechiny i kwasy fenolowe. Oprócz tych składników odżywczych i aktywnych biologiczne pyłek zawiera inne, słabiej poznane substancje, takie jak np. enzymy, hormony czy olejki eteryczne.

Działanie i Zastosowanie Pyłku Pszczelego

Dzięki tak bogatemu zestawowi różnorodnych składników pyłek pszczeli wykazuje działanie hipolipemiczne, przeciwzapalne, antybiotyczne, odtruwające, odżywcze, adaptogenne, przeciwalergiczne, ochraniające przed promieniowaniem jonizującym. W badaniach i profilaktyce medycznej wykazano, że pyłek pszczeli stosowany w postaci różnych preparatów daje dobre wyniki w leczeniu hiperlipidemii i miażdżycy, niedokrwiennej choroby serca, choroby nadciśnieniowej, zapalenia mięśnia sercowego, anemii, chronicznych obstrukcji, wzdęć, infekcji jelita grubego, impotencji mężczyzn, chorób nowotworowych, schorzeń wątroby, stanów zapalnych i przerostu gruczołu krokowego, niedokrwistości wynikającej z niedoboru żelaza, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, choroby układu oddechowego, chorób nerwowych, psychicznych, alergicznych, tężyczce, rogowaceniu białym i opryszczkowym zapaleniu skóry.

Przeczytaj także: Filtr powietrza - kontrola stanu

Najczęściej jednak stosuje się go w celach terapeutycznych oraz jako odżywkę regeneracyjną dla rekonwalescentów, ludzi starszych i dzieci. Włączenie pyłku do diety ludzi zdrowych powoduje na ogół wyrównanie u nich niedoboru witamin, enzymów, hormonów, soli mineralnych, aminokwasów, poprawę ich sprawności fizycznej i psychicznej oraz zapobieganie występowaniu zaburzeń przemiany materii oraz innych chorób. Pyłek pszczeli znalazł również szerokie zastosowanie jako surowiec kosmetyczny.

Projekt Normy Międzynarodowej dla Pyłku Pszczelego

Jednym z celów, jaki postawiła przed sobą International Honey Commision (IHC) podczas posiedzenia w Ljublianie w 2003 roku, jest opracowanie międzynarodowych norm dla takich produktów pszczelich jak propolis, mleczko, wosk oraz pyłek. Obecnie nie ma międzynarodowych standardów dla tych produktów, a tylko nieliczne państwa na świecie mają własne, krajowe normy.

Na ostatnim posiedzeniu IHC w Udine (2004) grupa ekspertów z takich krajów jak Szwajcaria, Brazylia, Portugalia, Bułgaria, Urugwaj i Polska, pod przewodnictwem Marii Campos z Portugalii, przedstawiła Projekt normy dla pyłku pszczelego.

Ogólne Wymagania dla Pyłku Pszczelego

W myśl Projektu pyłek pszczeli to produkt pozyskiwany od rodziny pszczelej za pomocą różnego rodzaju poławiaczy, występujący w postaci obnóży.

Klasyfikacja pyłku pszczelego:

W zależności od zawartości wody w produkcie:
- pyłek pszczeli świeży, będący produktem nieutrwalonym,
- pyłek pszczeli suszony, czyli produkt poddany procesowi suszenia w temperaturze około 40°C, o zawartości wody nie wyższej niż 4%.
W zależności od botanicznego pochodzenia:
- pyłek pszczeli odmianowy, w którym pyłek z tego samego gatunku roślin stanowi co najmniej 80%,
- pyłek pszczeli mieszany.

Pozostałe wymagania:

Pakowanie: Pyłek powinien być pakowany w opakowania przeznaczone do żywności, które muszą być hermetyczne.
Dodatki: Do pyłku nie można dodawać jakichkolwiek substancji.
Zanieczyszczenia: Pyłek nie może zawierać jakichkolwiek substancji organicznych i nieorganicznych za wyjątkiem tych, dla których specjalne regulacje prawne określają limity pozostałości.
Warunki higieniczne: Warunki higieniczne przy pozyskiwaniu i przygotowaniu produktu do sprzedaży powinny być zgodne z ogólnymi wymaganiami sanitarnymi oraz z zasadami Dobrej Praktyki Higienicznej zalecanymi przy produkcji żywności.
Przechowywanie: Pyłek powinien być przechowywany w szczelnie zamkniętych opakowaniach, w temperaturze około 5°C, bez dostępu światła, w suchym miejscu. Pomieszczenia do przechowywania powinny być czyste, wolne od szkodników i obcych zapachów. Maksymalny czas przechowywania nie może być dłuższy niż 2 lata.
Jakość mikrobiologiczna: Powinna być zgodna z wymaganiami określonymi w odpowiednich dokumentach unijnych. Powinny one określać wymagania oraz metody badań ogólnie przyjęte dla żywności.
Znakowanie: Na etykiecie powinny znajdować się następujące informacje:
- nazwa produktu, tj. rodzaj pyłku określony na podstawie zawartości wody oraz udziału pyłków z poszczególnych gatunków,
- podstawowy skład chemiczny,
- miejsce pozyskania,
- okres przydatności do spożycia,
- nazwa producenta i numer serii produkcyjnej.

Na etykiecie można zamieszczać dodatkowe informacje, np. zawartość witamin, polifenoli, składników mineralnych, nienasyconych kwasów tłuszczowych, wolnych aminokwasów.

Przeczytaj także: Osuszacz DAF XF105 - kontrola

Wymagania organoleptyczne

W zakres badań sensorycznych pyłku wchodzą kształt, kolor, smak i zapach. Są to parametry uzależnione głównie od jego pochodzenia botanicznego. Projekt normy proponuje następujące wymagania w stosunku do poszczególnych cech organoleptycznych:

Kolor: od białego do czarnego, z przewagą żółtego, pomarańczowego i żółto-brązowego, w zależności od rośliny, z której pyłek pochodzi.
Zapach: typowy dla obnóży pyłkowych, charakterystyczny dla rośliny, z której pochodzi, sienny.
Smak: swoisty, słodki, kwaśny, ostry, gorzki.
Kształt: heterogeniczne ziarna różnej wielkości i kształtu, głównie okrągłe.
Tożsamość: mikroskopowe stwierdzenie obecności samych obnóży pyłkowych.

Cechy dyskwalifikujące to obcy smak i zapach, oznaki pleśnienia, fermentacji, zjełczenia czy obecność zanieczyszczeń mechanicznych.

Cechy dyskwalifikujące

Pyłek pszczeli nie powinien zawierać:

zanieczyszczeń akaro-entomologicznych,
martwych pszczół i ich części,
propolisu i wosku,
części roślin i innych substancji takich jak gleba, piasek itp.

Wymagania jakościowe w zakresie podstawowego składu chemicznego

Projekt proponuje określić wymagania dotyczące głównych składników pyłku pszczelego, tj. maksymalnej zawartości wody, która warunkuje trwałość podczas przechowywania oraz minimalnej zawartości cukrów, białka i tłuszczu, a ponadto dopuszczalną zawartość popiołu.

Metody Analityczne Badania Jakości Pyłku Pszczelego

Na etapie przygotowania Projektu szczególną uwagę poświęcono metodom badania jakości pyłku. Ze względu na to, że są to w większości metody nowe, wciąż jeszcze niedopracowane, nie mogą być zalecane do obowiązkowego stosowania w kontroli jakości omawianego produktu.

Projekt proponuje, aby do określania pochodzenia botanicznego pyłku stosować metodę analizy pyłkowej, tę samą co dla miodu. Przy oznaczaniu zawartości wody Projekt wymienia kilka metod analitycznych, takich jak suszenie do stałej masy w temperaturach 90, 105 i 120°C, suszenie pod zmniejszonym ciśnieniem w temperaturze 65°C oraz chemiczną Karla-Fischera. Na uwagę zasługuje ta ostatnia, ponieważ jest najbardziej dokładna. Do oznaczania cukrów redukujących Projekt proponuje zmodyfikowaną metodę Lane-Eynona, do cukrów nieredukujących metodę Walkera, zaś do oznaczania poszczególnych cukrów metody chromatografii gazowej (GC) lub wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) rekomendowane przez Codex Alimentarius do badania cukrów w miodzie. Ogólną zawartość cukrów w pyłku można również wyliczać, odejmując od 100 sumę zawartości głównych jego składników, tj. wody, tłuszczu i białka.

W badaniach białka ogólnego Projekt rekomenduje metodę Kjeldahla i współczynnik przeliczeniowy azotu na białko - 5.6, natomiast do oznaczeń zawartości aminokwasów wolnych oraz białkowych metody chromatograficzne (HPLC, GC). Do oznaczania frakcji tłuszczowej Projekt poleca metodę Soxhleta polegająca na ekstrakcji tłuszczu za pomocą n-heksanu lub eteru naftowego w temperaturze 40-60°C, względnie metodę Folscha, natomiast do oznaczania zawartości kwasów tłuszczowych, w tym w szczególności niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, metodę chromatografii gazowej.

W badaniach ilościowych makro i mikroskładników pyłku pszczelego wymienia metodę atomowej spektrofotometrii absorpcyjnej ASA, do oznaczania witamin i składników polifenolowych metody wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) z zastosowaniem różnego rodzaju detektorów. Na szczególną uwagę zasługują badania frakcji polifenolowej. Obraz chromatograficzny tej frakcji oraz zawartość poszczególnych jej składników może służyć do określania pochodzenia botanicznego pyłku.

Autorzy Projektu wskazują na potrzebę dopracowania metod badania makro- i mikroskładników pyłku pszczelego, sprawdzenia tych metod w badaniach międzylaboratoryjnych oraz ich opublikowania np. w „Apidologie” lub w innym naukowym czasopiśmie pszczelarskim, tak jak zostało to zrobione dla miodu.

Praktyczne Wskazówki Dotyczące Suszenia Pyłku w Domowych Warunkach

Pszczelarze często poszukują prostych i skutecznych metod na suszenie pyłku w warunkach domowych. Jednym z rozwiązań jest adaptacja suszarki do owoców i warzyw. Ważne jest jednak, aby kontrolować temperaturę, która nie powinna przekraczać 40°C, aby nie zniszczyć cennych składników pyłku. Poniżej przedstawiamy kilka wskazówek i rozwiązań, które mogą pomóc w tym procesie:

Wykorzystanie suszarki do owoców: Można wykorzystać suszarkę do owoców, grzybów, itp., ale należy monitorować temperaturę.
Regulacja temperatury:
- Termoregulator: Wstawienie termoregulatora z zakresem 35-40°C w szereg z spiralą grzewczą może pomóc w utrzymaniu stałej temperatury.
- Skrócenie spirali grzewczej: Można spróbować skrócić spiralę grzewczą, aby zmniejszyć moc grzałki i obniżyć temperaturę.
- Termik: Umieszczenie termika, który wyłącza urządzenie przy określonej temperaturze (np. 50°C), może zapobiec przegrzaniu.
Modyfikacje konstrukcyjne:
- Wlot powietrza: Zmiana ustawienia dolnej półki, aby umożliwić dodatkowy wlot powietrza, może pomóc w schłodzeniu wnętrza suszarki.
- Wentylacja: Upewnij się, że wentylator działa ciągle, aby zapewnić obieg powietrza i równomierne suszenie.

Test Paznokciowy - Prosta Metoda Oceny Wilgotności

Pszczelarze często pytają, jak jest mierzona wilgotność pyłku. Wiadomo, że powinna być ona niższa niż 6%, jednak w praktyce wszyscy posługują się jedynie oceną organoleptyczną (czyli opartą o zmysły człowieka: wzrok, węch i dotyk). Sprawdza się po prostu twardość obnóży.

Jednym z prostych sposobów na sprawdzenie, czy pyłek jest odpowiednio wysuszony, jest tzw. test paznokciowy. Polega on na włożeniu jednej kulki pyłku między dwa paznokcie kciuka i sprawdzeniu, czy się rozkruszy, czy rozmaże. Jeśli pyłek się rozkruszy, oznacza to, że jest gotowy. Test należy przeprowadzić na kilku ziarenkach z różnych poziomów suszarki.

Przechowywanie Pyłku Pszczelego

Właściwe przechowywanie pyłku pszczelego jest kluczowe dla zachowania jego wartości odżywczych i korzyści zdrowotnych. Pyłek pszczeli, zarówno świeży, jak i suszony, wymaga odpowiedniego przechowywania, aby zachować swoje właściwości.

Wilgotność: pyłek pszczeli powinien być przechowywany w suchym miejscu, z dala od źródeł wilgoci, takich jak zlewozmywaki czy okna.
Opakowanie: pyłek pszczeli najlepiej przechowywać w szczelnych pojemnikach, które chronią przed wilgocią, światłem i zapachami.
Temperatura: Idealna temperatura przechowywania to zazwyczaj około 10-15°C.
Światło: Najlepiej przechowywać pyłek kwiatowy w ciemnym miejscu, które jest pozbawione bezpośredniego światła słonecznego.
Data ważności: Warto sprawdzić datę przydatności do spożycia na opakowaniu pyłku (okres przydatności do spożycia wysuszonego pyłku pszczelego wynosi do 1 rok).

Podsumowanie

Pyłek pszczeli to cenny produkt, który oferuje wiele korzyści zdrowotnych. Kluczem do zachowania jego właściwości jest odpowiednie suszenie i przechowywanie. Kontrola wilgotności, stosowanie odpowiednich metod suszenia oraz przestrzeganie zasad przechowywania pozwalają cieszyć się pełnią wartości odżywczych pyłku przez długi czas.

Parametr	Wymagania
Wilgotność pyłku suszonego	Nie wyższa niż 6%
Temperatura suszenia	Nie wyższa niż 40°C
Temperatura przechowywania	Około 5°C (w chłodnym miejscu)
Maksymalny czas przechowywania	Do 2 lat

tags: #jak #sprawdzić #wilgotność #pyłku #pszczelego