Czy jakość powietrza w Polsce się polepszy? Prognozy i działania na rzecz poprawy
- Szczegóły
Jakość powietrza w Polsce od lat stanowi poważny problem. Przez cały okres grzewczy mieszkańcy wielu miast narażeni są na smog, co prowadzi do negatywnych skutków zdrowotnych. Rocznie z tego powodu umiera wiele osób. Dlatego tak ważne jest podejmowanie działań mających na celu poprawę jakości powietrza.
Prognoza pogody a jakość powietrza
Do soboty ośrodek wyżowy przesunie się nad Ukrainę, a Polska pozostanie pod jego wpływem. W kolejnym tygodniu upały wrócą jednak do Polski. Jak wynika z długoterminowej prognozy pogody, na termometrach zobaczymy nawet 33 st. Fala upałów zostanie z nami co najmniej do weekendu. Na sobotę meteorolodzy prognozują od 20 do 31 st.
Europejskie Centrum Prognoz Średnioterminowych ECMWF wykorzystuje techniki AI i wdrożyło do pracy operacyjnej nowy system AIFS. AIFS jest pełnoprawnym systemem operacyjnym ECMWF, wspieranym i monitorowanym tak samo jak główny model fizyczny IFS. Oceny i analizy porównawcze wskazują konkurencyjną jakość AIFS w horyzoncie do 15 dni, natomiast wyniki predykcji mogą różnić się przy zmiennej i sytuacji pogodowej.
Działania na rzecz poprawy jakości powietrza
Wiele organizacji społecznych i samorządów podejmuje inicjatywy mające na celu poprawę jakości powietrza. Oto niektóre z nich:
- Większy budżet na wymianę pieców: Tegoroczny budżet na wymianę pieców jest niewystarczający, dlatego należy go zwiększyć.
- Lepsza informacja o jakości powietrza: Mieszkańcy potrzebują regularnego i rzetelnego informowania o problemie, również w dni, kiedy jakość powietrza jest dobra.
- Większa ochrona najmłodszych: Należy wprowadzić obowiązek kontrolowania jakości powietrza w szkołach i przedszkolach oraz wysyłać informacje o prognozowanym zanieczyszczeniu.
- Więcej patroli i bardziej skuteczna Straż Miejska: Należy zwiększyć liczbę strażników miejskich kontrolujących spalanie odpadów oraz emisję spalin.
- Lepsza komunikacja zbiorowa: Do czasu umożliwienia wprowadzania stref ograniczonej emisji, w sytuacjach prognozowanego średniodobowego stężenia PM10 pow.
- Uchwała Antysmogowa dla miasta: Gmina powinna włączyć się w przygotowanie prawnych podstaw poważnego programu poprawy jakości powietrza, który znajdzie oparcie w przepisach miejscowych.
- Publikacja raportów i ekspertyz: Gmina powinna opublikować raporty wskazujące kierunki działań zmierzające do oczyszczenia miasta ze smogu.
Nowe ceny prądu i gazu a koszty ogrzewania
Polski Alarm Smogowy sprawdził, ile zapłacimy za ciepło uwzględniając najnowsze ceny nośników energii. Jeśli ogrzewamy dom pompą ciepła zapłacimy o 10% mniej, natomiast koszt ogrzewania gazowego wzrósł o około 20%. Najtańsze jest ogrzewanie domu pompą ciepła (koszt 4 600 zł - pompa gruntowa, ogrzewanie podłogowe). Popularniejsza i tańsza zakupie i instalacji powietrzna pompa ciepła to roczny koszt - 5 300 (ogrzewania podłogowe) i 7 000 zł (grzejniki). Zmniejszenie kosztów ogrzewania za pomocą pomp ciepła wynika z obniżenia cen energii elektrycznej.
Przeczytaj także: Rola Inspekcji w ochronie powietrza
Konkurencyjne cenowo z gazem są również kotły na węgiel i drewno w standardzie Ekoprojekt. Wynika to z niskich cen węgla - cena węgla typu orzech to około 1300 zł za tonę, a węgla typu groszek około 1400 zł za tonę. Bardzo drogo wypada ogrzewanie domów „kopciuchami” w nieocieplonym domu - pozaklasowymi kotłami na węgiel i drewno. Dla standardu ociepleniowego domów WT 2021 koszt roczny gazu to 5335 zł. Ocieplenie domu ogrzewanego węglem w kotle ekoprojekt do standardu WT 2021 to spadek kosztów ogrzewania z 7979 zł do 3068 zł.
Koszty ogrzewania uwzględniają najnowsze taryfy energii elektrycznej oraz ceny gazu, które ogłoszono od lipca 2024. Ceny węgla, pelletu i drewna kawałkowego pochodzą z raportu Instytutu Badań Rynku i Opinii Publicznej z 9-11 lipca 2024.
Strefa Czystego Transportu w Warszawie
Od 1 lipca 2024 r. w stolicy działa Strefa Czystego Transportu (SCT). Nowe przepisy mają poprawić jakość powietrza i zdrowia mieszkańców poprzez ograniczenie wjazdu pojazdów o wysokiej emisji spalin. Zgodnie z uchwałą Rady Miasta, SCT obejmie centralne dzielnice Warszawy: Śródmieście oraz część Pragi i Woli. Wprowadzone regulacje dotyczyć będą w pierwszym etapie stosunkowo niewielkiej liczby pojazdów. Zakaz wjazdu do Strefy obejmuje samochody benzynowe starsze niż z 27 lat oraz diesle starsze niż 19 lat. Wymogi SCT będą zaostrzane co dwa lata dopuszczając do wjazdu pojazdy z coraz wyższymi normami emisji.
Polski Alarm Smogowy mierzył stężenia tlenków azotu w Warszawie aż w 164 miejscach. We wszystkich punktach pomiarowych stężenie przekraczało nowe normy stężeń tlenków azotu (20 ug/m3). Na ponad 320 stref w Unii Europejskiej w Polsce działa na razie tylko jedna. Kolejna pojawi się w Krakowie, a następne prawdopodobnie we Wrocławiu i Katowicach.
Pierwszym efektem wprowadzenia SCT będzie znaczny spadek emisji szkodliwych substancji - tlenków azotu o 11% i pyłów zawieszonych o 20%. Oczekuje się, że spadek poziomu zanieczyszczeń powietrza zmniejszy liczbę przypadków chorób układu oddechowego i krążenia, a także alergii i astmy. Z badań opublikowanych w czasopiśmie Lancet wynika, że mniejsza emisja tlenków azotu w Warszawie może doprowadzić do redukcji liczby zgonów aż o 945 osób rocznie.
Przeczytaj także: Analiza jakości powietrza w Serocku
Normy jakości węgla
Organizacje pozarządowe zajmujące się poprawą jakości powietrza wystosowały apel do Premiera Donalda Tuska i minister Klimatu i Środowiska o przyjęcie odpowiednich norm jakości węgla i wycofanie ze sprzedaży do gospodarstw domowych zanieczyszczonego węgla. W kwietniu 2024 Ministerstwo Klimatu i Środowiska przedstawiło do konsultacji nowe rozporządzenie jakości węgla. Organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną powietrza z zadowoleniem przyjęły pierwotną propozycję, ponieważ MKiŚ zaproponowało realne wycofanie ze sprzedaży zanieczyszczonego węgla.
W Polsce wciąż przedwcześnie umiera niemal 50 000 osób z powodu oddychania zanieczyszczonym powietrzem, a główną przyczyną tej sytuacji jest spalanie węgla i innych paliw stałych w domowych instalacjach grzewczych. Wyeliminowanie zanieczyszczonego węgla ze sprzedaży do gospodarstw domowych to niezbędny krok dla poprawy jakości powietrza i ochrony zdrowia mieszkańców naszego kraju.
Na argumenty kopalń jakoby nowe normy jakości węgla będą kosztowne dla sektora węglowego odpowiada Michał Hetmański, prezes Fundacji Instrat: Po dwóch latach hossy na rynku węgla kamiennego w Polsce, krajowe kopalnie mają z czego sfinansować wymagane inwestycje w instalacje przerabiania i uzdatniania węgla.
Program Czyste Powietrze
Polski Alarm Smogowy sprawdził gdzie w 2023 roku składano najwięcej wniosków do Programu Czyste Powietrze. Liderem wśród regionów okazało się Mazowsze - to tam liczba wniosków na wymianę starego kotła i termomodernizację budynku była najwyższa. Na Mazowszu złożono ponad 27 tys. wniosków na wymianę starego ogrzewania i termomodernizację budynku. Na drugim miejscu uplasowało się województwo śląskie (ok. 25 tys. wniosków), a podium zamyka Małopolska (ok. 23 tys.).
Od stycznia 2028 roku w sześciu powiatach wokół Warszawy wchodzi w życie zakaz spalania węgla w gospodarstwach domowych, dlatego ważne jest utrzymanie wysokiego tempa wymiany kotłów. Aż 25 tysięcy zgonów mniej zawdzięczamy czystszemu powietrzu - to główny wniosek z analizy Europejskiego Centrum Czystego Powietrza, które zbadało jak poprawa jakości powietrza przełożyła się na nasze zdrowie. Analizą objęto mieszkańców województwa śląskiego, małopolskiego i mazowieckiego w latach 2018-2022.
Przeczytaj także: Pomiary zanieczyszczeń w Stacji Czernica
Świadomość społeczna a jakość powietrza
Z przeprowadzonych badań wynika, że większość respondentów uznała za pozytywne zgłaszanie właściwym organom domniemanych nieprawidłowości w praktykach grzewczych. 60 proc. badanych pochwala takie zachowanie. Podobny odsetek (65 proc.) przychylnie pod względem moralnym i społecznym ocenia wlepianie mandatów za korzystanie z niedozwolonych pieców. Gdy jakość powietrza postrzegana jest jako zła, to skarżących chwali już 76 proc. respondentów. Bardzo podobna liczba ankietowanych negatywnie oceniła zaniechanie w tym zakresie działań kontrolnych przez straż miejską.
Okazuje się, że dwóch na trzech badanych nie zdaje sobie sprawy, że to właśnie domowe piece są głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza. Jednocześnie ok. 40 proc. respondentów uważa, że w naszym kraju jakość powietrza jest zła lub bardzo zła. Połowa przepytanych (50 proc.) jest zdania, że w ostatnich dwóch latach dodatkowo się jeszcze pogorszyła. Zdecydowanie najgorzej pod tym względem wypada południe Polski. W województwie śląskim i małopolskim takie zdanie ma blisko połowa (48 proc.) ankietowanych.
Co ciekawe: w 11 województwach funkcjonują już przepisy tworzące uchwały antysmogowe. Ich odsetek w województwach, gdzie nie ma specjalnych przepisów antysmugowych, jest znacznie mniejszy i wynosi 17 proc. Najlepiej pod tym kątem wypada Małopolska. 57 proc. respondentów z tamtego rejonu zdaje sobie z tego sprawę. Jednak już na Śląsku ten odsetek wynosi ledwo 38 proc. W Mazowieckiem jest jeszcze gorzej: tylko 26 proc. respondentów wie o obowiązywaniu takich regulacji.
Zanieczyszczenie powietrza w dużych miastach
W dużych miastach w centralnej Polsce odczuwalny jest zły stan powietrza. Według pomiarów Warszawa jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie. Wysokie zanieczyszczenie powietrza pojawiło się w okresie, w którym zawitało znaczne ocieplenie. Wystąpienie smogu nie ma więc bezpośredniego związku z ogrzewaniem. To najprawdopodobniej wynik zalegającego na ulicach pyłu, który jest wzbijany przez koła samochodów.
Takim sytuacjom zapobiega mycie ulic po okresie zimowym. Cykliczne sprzątanie sprawia, że tego pyłu na ulicy jest dużo mniej.
Problemy z programem "Czyste Powietrze"
W kontekście zanieczyszczeń powietrza w Polsce często mówi się o rządowym programie "Czyste Powietrze", który został tymczasowo zawieszony w listopadzie 2024 roku. Program ma zostać reaktywowane z końcem marca tego roku. Zapowiadane zmiany wskazują, że po wznowieniu naboru dostęp do programu dla osób o niskich dochodach może stać się trudniejszy. Program powinien być łatwo dostępny pod kątem wypełniania wniosków, a środki powinny przychodzić do obywatela w ciągu kilku tygodni, tak jak głosi regulamin. Istotne jest również to, żeby ten program obejmował jak najszerszą pulę domów i żeby mogli do niego przystąpić obywatele na różnym poziomie dochodów.
Jakość powietrza w Poznaniu
Mapa wizualna jakości powietrza w czasie rzeczywistym. Większość populacji może nie odczuwać negatywnych objawów. Aby dowiedzieć się więcej na temat jakości powietrza i zanieczyszczenia, sprawdź w wikipedii temat "jakość powietrza" lub nasz poradnik o jakości powietrza i jego wpływie na Twoje zdrowie.
| Wskaźnik AQI | Opis | Potencjalne skutki zdrowotne |
|---|---|---|
| 151-200 | Niezdrowa | Każdy może zacząć doświadczać negatywnych skutków zdrowotnych; U osób wrażliwych mogą wystąpić poważniejsze skutki zdrowotne. |
| 201-300 | Bardzo niezdrowa | Ostrzeżenie zdrowotne, poziom alarmowy. Bardzo prawdopodobny negatywny wpływ na całą populację. |
| 300+ | Zagrożenie dla życia | Alarm Zdrowotny: każdy może doświadczyć poważniejszych skutków zdrowotnych. |
tags: #czy #jakość #powietrza #w #Polsce #się
