Czy domowe oczyszczacze powietrza mają sens? Badania i fakty

Szczegóły: Opublikowano: 26. November 2025

Oczyszczacze powietrza zyskały na popularności w okresie pandemii COVID-19, ale cieszą się powodzeniem również po jej zakończeniu, szczególnie w okresach jesienno-zimowych. Według producentów mają filtrować powietrze, zatrzymując skażone cząsteczki, usuwając zanieczyszczenia, bakterie i wirusy.

Badania naukowe a skuteczność oczyszczaczy powietrza

Zespół naukowców z Uniwersytetu Anglii Wschodniej udowodnił jednak, że urządzenia oczyszczające powietrze w pomieszczeniach zamkniętych nie zmniejszają ryzyka zarażenia się infekcjami wirusowymi. Badacze pod kierownictwem prof. Paula Huntera i dr Julii Brainard dokonali przeglądu 32 badań dotyczących skuteczności technologii do uzdatniania powietrza.

Eksperci wzięli pod lupę systemy filtracji powietrza, dezynfektory, specjalne lampy, filtry czy jonizatory. Badania były prowadzone w latach 1970-2022 w warunkach rzeczywistych, w szkołach i domach opieki. Jak stwierdzono, nie istnieją dowody na to, by urządzenia oczyszczające powietrze prowadziły do zmniejszenia liczby infekcji górnych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego wirusami przenoszonymi drogą powietrzną. Nie można również potwierdzić, by zapobiegały chorobom.

„Nie znaleźliśmy żadnych mocnych dowodów na to, że technologie uzdatniania powietrza mogą chronić ludzi w rzeczywistych warunkach. Łączne dowody wskazują, że technologie te nie zatrzymują ani nie ograniczają chorób” - zaznacza dr Julii Brainard, główna autorka badań. Eksperci swoje wnioski opublikowali na łamach magazynu „Preventive Medicine”.

Dr Brainard podkreśla, że istnieją pojedyncze badania sugerujące, że zanieczyszczenie środowiska oraz powierzchni można zmniejszyć za pomocą oświetlenia bakteriobójczego i wysokowydajnej filtracji cząstek stałych (HEPA). Dowodzi jednak, że nie ograniczą one niestety rozprzestrzeniania się wirusów.

Przeczytaj także: Sprawdzone metody uzdatniania wody

Jak działają oczyszczacze powietrza?

Oczyszczacz powietrza ma na celu poprawę jakości i czystości wdychanego przez nas powietrza. Usuwa z niego zanieczyszczenia, kurz, sierść, a bardziej zaawansowane sprzęty potrafią również filtrować powietrze z grzybów, bakterii czy wirusów.

Oczyszczacze powietrza są zaopatrzone w filtry, które stanowią podstawę mechanizmu ich działania. Zazwyczaj jest to zbiór trzech filtrów:

wstępnego - stanowi zabezpieczenie urządzenia przed zatkaniem największymi zanieczyszczeniami - kurzem, sierścią i pyłem zawieszonym w powietrzu; raz na jakiś czas powinien zostać oczyszczony ze zgromadzonego brudu;
węglowego - jest to filtr o porowatej strukturze, dzięki czemu ma dużą powierzchnię filtrującą; dodatkowo zawiera w swoim składzie węgiel aktywny; węgiel dzięki swoim właściwościom absorpcyjnym pochłania wszelkie nieprzyjemne zapachy, neutralizuje dym papierosowy i inne gazy;
HEPA - jest to wysokiej jakości filtr używany nawet w placówkach medycznych, który dzięki swojej wyjątkowej porowatości i budowie mikrowłókienkowej wyłapuje najmniejsze zanieczyszczenia, nawet tak niewielkie, jak bakterie, wirusy, grzyby, smog i alergeny.

Kiedy warto kupić oczyszczacz powietrza?

Alergia dołączyła w ostatnich latach do czołówki chorób cywilizacyjnych. Choć mogłoby się wydawać, że najbardziej alergizującym czynnikiem są pyłki roślin, okazuje się, że to właśnie na alergię na roztocza kurzu domowego cierpi co czwarty Polak. Alergia na kurz domowy jest najczęściej diagnozowaną alergią. Drugie miejsce zajmuje alergia na zwierzęta domowe - szczególnie na alergeny znajdujące się w złuszczonym naskórku, ślinie i moczu. Alergia na pyłki roślin zajmuje dopiero trzecie miejsce pod względem zachorowań.

Roztocza to nic innego jak mikroskopijne żyjątka z rodziny pajęczaków, które pod względem rozmiaru osiągają maksymalnie 0,5 mm. W związku z tym nie są widoczne gołym okiem. Roztocza uwielbiają ciepłe i wilgotne środowisko. Najwięcej roztoczy można spotkać w domach zlokalizowanych na terenach nizinnych, niedaleko akwenów wodnych. Rozmnażają się od maja do sierpnia. Bytują tam, gdzie mogą łatwo żerować i rozmnażać się oraz w miejscach, gdzie zbiera się najwięcej kurzu.

10 powodów zdrowotnych, dla których warto kupić oczyszczacz powietrza

Oczyszczacz powietrza to sprzymierzeniec w alergii. Jeśli w naszym domu znajduje się alergik, oczyszczacz to idealne rozwiązanie dla niego.
Oczyszczanie powietrza z dymu papierosowego. Oczyszczacz powietrza wyeliminuje pyły i węglowodory aromatyczne wydzielające się podczas palenia.
Oczyszczone powietrze to lepsza jakość snu. Oddychanie czystym powietrzem ułatwia zasypianie i przedłuża cykl snu.
Więcej sił. Dotleniony organizm to sprawny organizm.
Rzadsze migreny dzięki oczyszczaczowi powietrza. Bóle głowy są często powodowane słabym dotlenieniem mózgu. Wraz z poprawą jakości powietrza zmniejszą się również napady migrenowe.
Masz słabą odporność? Oczyszczacz powietrza może Ci pomóc! Organizm walczący z zanieczyszczonym powietrzem jest bardziej narażony na infekcje wirusowe i bakteryjne.
Poprawa wydajności układu krążeniowo-oddechowego.
Poprawa jakości skóry. Wiele oczyszczaczy powietrza ma również wbudowany nawilżacz. Możemy dostosować odpowiednią wilgotność pomieszczenia do naszych potrzeb.
Nawilżone powietrze korzystnie wpływa na zdrowie. Oczyszczacz powietrza nawilża błony śluzowe górnych dróg oddechowych, eliminujemy świąd, kaszel oraz suchość nosa i gardła.
Choć to nie do końca powód zdrowotny, zakup oczyszczacza powietrza wiąże się z rzadszym sprzątaniem! Filtry wstępne wyłapują największe zanieczyszczenia. Na powierzchniach płaskich osiada mniej kurzu.

Na co zwrócić uwagę przed kupnem oczyszczacza powietrza?

Filtr - pamiętajmy, że najbardziej efektywne są sprzęty, które zawierają wszystkie trzy filtry, tj. filtr wstępny, węglowy i HEPA. Mogą to być również tak zwane filtry 3w1.
Sprawdź parametr CADR - jest to miara wydajności urządzenia. Wskaźnik ten mówi o tym, ile czystego powietrza (w m3) urządzenie dostarczy nam w ciągu godziny. Im większa wartość, tym lepiej.
Wygoda i komfort - sprzęt nie tylko powinien odpowiednio działać, ale również być prosty w obsłudze. Upewnijmy się, że sprzęt, który chcemy nabyć, ma jasno sprecyzowane wszystkie ważne funkcje. Dobrze, jeśli sprzęt sam przekaże nam informacje na temat jakości powietrza w pomieszczeniu czy da znać, kiedy należy wymienić filtry. Ważne, aby oczyszczacz miał funkcję trybu nocnego, aby można go było eksploatować całą dobę.
Oszczędność - sprawdźmy, czy urządzenie, które chcemy zakupić, jest energooszczędne, aby nie zaskoczyły nas rachunki za prąd. Prawdopodobnie za taki sprzęt będziemy musieli zapłacić więcej, ale koszt ten zwróci nam się w rachunkach.
Certyfikaty - każde urządzenie powinno mieć certyfikaty potwierdzające jakość produktu.

Koszty zakupu i utrzymania oczyszczacza powietrza - czy są wysokie?

Koszty zakupu i utrzymania oczyszczacza powietrza to składowa kilku elementów:

Przeczytaj także: Zasada działania filtrów

pierwotna cena oczyszczacza,
eksploatacja filtrów,
pobór prądu.

Oczywiście największy koszt, który odczujemy, to zakup oczyszczacza. W zależności od producenta oczyszczacz powietrza kosztuje od 100 zł do nawet kilku tysięcy złotych. Pamiętajmy jednak, że małe oczyszczacze nie nadadzą się dla alergików. Są raczej urządzeniem nawilżającym i odświeżającym powietrze niż takim służącym do usuwania zanieczyszczeń.

Jeśli chodzi o nakłady finansowe potrzebne do utrzymania sprzętu, głównym czynnikiem generującym koszty w trakcie eksploatacji jest wymiana filtrów. Jeśli filtr zmienia barwę na szarą/czarną, to znak, że powinniśmy go wymienić. Zaleca się, aby filtry wymieniać minimum raz do roku. W zależności od typu filtry mogą kosztować od 100 zł do nawet 400 zł (najwięcej zapłacimy za zintegrowany filtr 3 w 1).

Jeśli chodzi o pobór prądu, można śmiało uznać, że oczyszczacze powietrza nie zużywają go zbyt wiele. Praca oczyszczacza to 20W. Dla porównania żarówka pobiera 60W prądu.

Oczyszczanie powietrza a pandemia COVID-19

Pandemia wirusa SARS-CoV-2 zmieniła nasze dotychczasowe życie. W trakcie największych fal zachorowań wielu z nas zastanawiało się, jak uchronić się przed wirusem w domowym zaciszu. Badania naukowe wykazały, że odpowiednia wentylacja pomieszczenia może ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa w powietrzu.

Prof. Suresha Dhaniyala z Clarkson Univeristy prowadziła badania na temat rozmieszczenia unoszącego się aerozolu w powietrzu. Jej grupa badawcza rozpylała cząsteczki aerozolu, które rozmiarem były podobne do tych emitowanych przez człowieka. Następnie rozmieszczenie aerozolu w pomieszczeniu monitorowano przy pomocy czujników. Przy poprawnie funkcjonującej wentylacji w pomieszczeniu o powierzchni około 9 m2 stężenie aerozolu, który dostał się na drugi koniec pokoju, zmniejszyło się dziesięciokrotnie.

Przeczytaj także: Jak nawilżyć pochwę w domu?

Niemniej jednak nie przeprowadzano dokładnych badań, jak oczyszczacze powietrza poradziłyby sobie z wirusem SARS-CoV-2. Stąd też lekarze apelują, aby przede wszystkim wietrzyć pomieszczenia, otwierając okna na 1-2 minuty kilkukrotnie w ciągu dnia. Im częściej, tym lepiej.

Przenośny oczyszczacz powietrza - ratunek dla alergików?

Współpracujące ze sobą estoński Uniwersytet w Tartu oraz Uniwersytet Łódzki opracowały nowe urządzenie - przenośny oczyszczacz powietrza, który działa z wykorzystaniem światła ultrafioletowego. Jest ono w stanie zabić 99% wirusów i bakterii znajdujących się w powietrzu wdychanym przez użytkownika urządzenia.

Urządzenie przypomina kształtem kołnierz zakładany na szyję. Opcjonalnie na urządzenie można założyć przezroczystą przyłbicę. Oczyszczacz jest zasilany baterią, której ładowanie trwa ok. 8 godzin. Urządzenie działa poprzez filtrowanie powietrza wdychanego przez użytkownika oczyszczacza. Jest ono oczyszczane z większych cząsteczek oraz kurzu, a następnie przechodzi przez moduł LED UV-C, gdzie promieniowanie ultrafioletowe zabija ponad 99% wirusów i bakterii. Czyste powietrze zostaje zainhalowane przez użytkownika. Koszt jednego urządzenia to okolicach 300 euro.

Projekt jest wspierany przez estońskie ministerstwo edukacji, które ma zamiar zastosować urządzenia w szkołach, rozprowadzając je wśród nauczycieli w celu ochrony przed wirusem SARS-CoV-2.

Jakość powietrza a POChP

Jakość powietrza w pomieszczeniach zamkniętych, w tym w domach jednorodzinnych czy mieszkaniach, jest kluczowym czynnikiem wpływającym na zdrowie i komfort życia mieszkańców. Szczególnie istotne jest to dla osób cierpiących na przewlekłe choroby układu oddechowego, takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP).

W Polsce, gdzie zimy są długie i surowe, a ogrzewanie domów często opiera się na spalaniu paliw stałych, takich jak węgiel czy drewno, jakość powietrza wewnątrz budynków może być znacznie obniżona przez zanieczyszczenia emitowane podczas procesu ogrzewania.

Osoby z POChP są szczególnie wrażliwe na tego typu zanieczyszczenia. Nawet krótkotrwałe ekspozycje na podwyższone stężenia pyłów zawieszonych czy gazów mogą prowadzić do nasilenia objawów choroby, takich jak duszność, kaszel czy wydzielina z dróg oddechowych. Długotrwałe narażenie może zaś przyspieszyć postęp choroby, prowadząc do upośledzenia funkcji płuc i pogorszenia jakości życia pacjentów.

Fakty i mity o oczyszczaczach powietrza

Można mówić, że oczyszczacze powietrza to nowe urządzenia i „jakoś kiedyś żyło się bez nich”. Można wygłaszać zróżnicowane opinie, jednak fakty są niepodważalne: oczyszczacze działają. Nie oszukamy fizyki, a to właśnie ona tłumaczy mechanizm wychwytywania zanieczyszczeń.

Czy rzeczywiście oczyszczacze z jonizatorami wytwarzają ozon? To jednocześnie prawda i mit. Rzeczywiście w trakcie ich pracy jest wytwarzany ozon, jednak jego produkcja musi spełniać normy ČSN EN 60335-2-65 ED.2 (361045). Maksymalna dopuszczalna ilość ozonu to 0,05 ppm. Warto również podkreślić, że taki poziom wyprodukowanego ozonu nie jest niebezpieczny nawet dla osób szczególnie wrażliwych.

Wiele osób twierdzi, że oczyszczacze powietrza wytwarzają w domu sterylne warunki. To miałoby powodować obniżenie odporności domowników. To jednak absolutny mit. Urządzenia do oczyszczania powietrza nie są w stanie stworzyć sterylnego środowiska. Oczyszczacz powietrza może więc pozytywnie wpływać na naturalną ludzką barierę przed bakteriami i wirusami.

Pojawiają się również głosy, które twierdzą, że alergicy powinni być stale eksponowani na alergeny. Organizm człowieka nie przyzwyczaja się do alergenów. Gdy jest narażony na ekspozycję, po prostu reaguje w nieprawidłowy, charakterystyczny dla siebie sposób. Tym samym zupełnie niepotrzebnie się męczy.

Warto pamiętać, że pyły PM2.5 czy PM10 to nie jedyne szkodliwe zanieczyszczenia. W naszych domach pojawiają się także liczne gazy. Pochodzą z gotowania, prania czy lakierów pokrywających meble lub podłogi. Oczyszczacze mogą przydać się również do walki z alergenami - zarówno roztoczami kurzu, jak i tymi pochodzącymi z zewnątrz.

Aby zapewnić sobie skuteczne usuwanie zanieczyszczeń, należy stosować zasadę jeden oczyszczacz - jedno pomieszczenie. Pamiętaj bowiem, że ściany i drzwi utrudniają przepływ powietrza pomiędzy kolejnymi pokojami.

Podsumowanie

Oczyszczacze powietrza mogą być skutecznym narzędziem w poprawie jakości powietrza w naszych domach, szczególnie dla alergików i osób cierpiących na choroby układu oddechowego. Wybierając oczyszczacz, warto zwrócić uwagę na rodzaj filtrów, wydajność urządzenia oraz dodatkowe funkcje, takie jak nawilżanie czy jonizacja. Pamiętajmy również o regularnej wymianie filtrów i dbałości o higienę urządzenia, aby zapewnić jego prawidłowe działanie.

tags: #czy #domowe #oczyszczacze #powietrza #mają #sens