Wpływ twardej wody na zaparcia i sposoby leczenia

Szczegóły: Opublikowano: 21. November 2025

Zaparcia, czyli kłopoty z wypróżnieniem, to tylko pozornie błahy problem - w gruncie rzeczy bywają nie tylko uciążliwe, ale też bolesne. Dezorganizują życie, odbierają energię do działania, powodują uczucie ociężałości. Zmuszają do nadmiernego parcia, któremu towarzyszy często uczucie niepełnego wypróżnienia.

Przewlekłe zaparcia mogą być jednym z czynników podnoszących ryzyko zachorowania na raka jelita grubego.

Czym są zaparcia?

Zaparcia to stosunkowo częsta i nawracająca dolegliwość przewodu pokarmowego. Możemy o niej mówić, gdy występuje przynajmniej jeden z poniższych objawów:

Wypróżniamy się mniej niż 3 razy w tygodniu.
Stolec ma twardą konsystencję.
Wypróżnieniom towarzyszy ból i duży wysiłek.
Odczuwamy niecałkowite wypróżnienie.

Przy zaparciach często cierpimy również na wzdęcia, uczucie pełności, mdłości, a nawet zawroty głowy. U dzieci dodatkowymi objawami są rozdrażnienie, brak apetytu i osłabienie.

Zaparcia dzielimy na:

Przeczytaj także: Wszystko o twardej wodzie

Ostre - mogą trwać kilka dni.
Przewlekłe - trwają powyżej 3 miesięcy i często nasilają się z czasem.

Ze względu na przyczyny wyróżniamy zaparcia pierwotne i wtórne.

Zaparcia pierwotne (funkcjonalne lub idiopatyczne) występują w ponad 90% przypadków i mają nieznaną przyczynę. Wynikają z zaburzeń funkcjonowania jelita grubego, dna miednicy lub odbytu (zaparcia czynnościowe). Występują także w zaparciowej postaci zespołu jelita drażliwego.

Przyczynami zaparć wtórnych są czynniki środowiskowe lub biologiczne: styl życia - dieta oraz wypijanie zbyt małej ilości wody, brak aktywności fizycznej, stosowane leki.

Twarda woda a zaparcia

Woda otacza nas wszędzie. Używamy jej do picia, w domu do przygotowywania posiłków, prania czy kąpieli. Niestety nie zawsze woda w naszych domach jest dobra jakościowo. W wielu mieszkaniach i domach występuje tzw. twarda woda. Czym jednak jest twarda woda? Twarda woda zawiera dużą ilość związków wapnia, magnezu, żelaza oraz manganu.

Twardość przemijająca, zwana również węglanową, powstaje przez kwaśne sole kwasu węglowego. Twardość wody trwała pojawia się na skutek soli innych kwasów, chlorków, siarczanów, a także azotanów.

Przeczytaj także: Jak pozbyć się osadu z twardej wody?

Rozpoznanie twardej wody nie jest skomplikowane. Najbardziej charakterystycznym objawem występowania twardej wody jest osad i kamień, który osadza się w łazience, kuchni oraz na sprzętach domowych, takich jak czajnik czy pralka. Charakterystyczny biały nalot pojawiający się na armaturze oraz naczyniach powinien być pierwszym to również oznaka występowania twardej wody.

Twardość wody wodociągowej w Polsce może różnić się w zależności od regionu. Przyjmuje się, że średnia twardość wody pochodzącej z wodociągów wynosi od 60 do 300 mg CaCO/dm3.

Niekiedy twarda woda może mieć negatywny wpływ na wygląd i ogólną kondycję włosów. Włosy mogą stać się matowe i trudniejsze do rozczesania.

Warto jednak zaznaczyć, iż na powstawanie kamieni nerkowych ogromny wpływ ma przede wszystkim dieta oraz uwarunkowania genetyczne.

Domowe sposoby na zaparcia

Jakość i ilość spożywanych pokarmów ma ogromny wpływ na zdrowie, w tym również pracę jelit. Sięgaj po dużo warzyw, owoców i roślin strączkowych. Unikaj natomiast żywności przetworzonej, produktów smażonych i zawierających białą mąkę.

Przeczytaj także: Jak rozpoznać twardą wodę?

Wpływ na regularność wypróżnień ma także regularność posiłków. Zadbaj o to, by jeść w regularnych odstępach czasu.

Dieta bogatoresztkowa

W leczeniu zaparć wskazana jest dieta bogatoresztkowa, czyli bogata w błonnik pokarmowy, który oczyszcza przewód pokarmowy ze złogów zalegających w nim resztek. Włókno pokarmowe nierozpuszczalne przyspiesza perystaltykę jelit drażniąc ich śluzówkę i pobudzając ich ukrwienie, dzięki czemu reguluje częstotliwość wypróżnień, a więc spożywanie produktów bogatych w nie jest ważnym elementem diety na zaparcia. Błonnik znajdziesz w: nasionach lnu, suszonych owocach (śliwki, jabłka, morele), otrębach pszennych, płatkach owsianych i jaglanych, migdałach, zielonych warzywach.

Natomiast błonnik rozpuszczalny zapewnia nam odczuwanie sytości, a do tego obniża poziom „złego” cholesterolu.

Stosowanie diety bogatoresztkowej to przede wszystkim zwiększenie spożycia warzyw bogatych w błonnik pokarmowy - marchwi, buraków, kapusty, pomidorów, brukselki i innych. Instytut Żywności i Żywienia zaleca zjadanie pięciu porcji warzyw każdego dnia.

Jeśli więc lubisz jeść na śniadanie kanapki, to białe pieczywo pszenne zamień na pieczywo razowe i dodaj do tego choćby pomidora i ogórka - to wersja minimum, ale jeśli masz chwilę czasu, przygotuj zdrową i kolorową sałatkę z kilku rodzajów warzyw i lekko skrop np. oliwą z oliwek lub olejem z siemienia lnianego.

Koniecznie włącz do swojej diety również fermentowane produkty mleczne - jogurt naturalny, maślankę, kefir. Są one bogate w białko, witaminy i składniki mineralne, a zawarte w nich szczepy bakterii wspierają pracę jelit. Ważne, aby wybierać produkty z jak najprostszym składem, bez dodatku cukrów oraz wzmacniaczy smaku i zapachu.

Jeśli mleczne napoje fermentowane wydają Ci się za mało sycące, dodaj do nich owoce suszone (np. suszone śliwki, morele i jabłka) lub świeże, płatki owsiane, zmielone siemię lniane i orzechy.

Ważnym elementem diety powinny być również nasiona roślin strączkowych - groch, fasola, ciecierzyca, soczewica, soja i bób. Poza tym, że zawierają bardzo dużo błonnika (nawet kilkanaście gramów w 100 g produktu), to jeszcze witaminy z grupy B, lecytynę, wapń, żelazo i potas.

Nie bez znaczenia w naszej diecie są również tłuszcze zwierzęce - wybieraj chude mięso (stek wołowy, polędwica, rostbef, wieprzowe polędwiczki i szynka, indyk, cielęcina, jagnięcina) oraz tłuste ryby bogate w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe.

Po pierwsze - białe pieczywo, pszenne bułeczki, rogaliki i bagietki. Są pyszne, ale niestety praktycznie zupełnie pozbawione wartości odżywczych i błonnika. Lepiej je zamienić na razowe pieczywo, które też jest bardzo smaczne, a do tego odżywcze.

Drobne kasze, przede wszystkim kasza kukurydziana i manna, nie są najlepszymi produktami jeśli chodzi o walkę z zaparciami, mogą je wręcz wywoływać.

Jednym z najgorszych rodzajów napojów, po które sięgamy zbyt często, są słodzone napoje gazowane.

Osoby przewlekle zmagające się z zaparciami powinny trzymać dietę bogatą w błonnik i produkty niskoprzetworzone. Odpowiednie zbilansowanie posiłków pozwoli uniknąć przykrym i problematycznym dolegliwościom.

Odpowiednia ilość płynów

Właściwa dieta na zaparcia obejmuje również spożywanie optymalnej ilości płynów. Szczególnie zwiększając ilość błonnika w diecie należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu - błonnik bowiem pod wpływem wody pęcznieje w przewodzie pokarmowym.

Pij codziennie przynajmniej 2,5 l, czyli 8 szklanek najlepiej niegazowanej wody. Płyny wpływają na odpowiednią wilgotność spożywanego jedzenia, przez co jest on szybciej przesuwany i wydalany. Jeśli wiesz, że do tej pory piłeś za mało wody, zwiększaj ją stopniowo, małymi łykami. Miej zawsze obok siebie szklankę wody, aby łatwiej wprowadzić zdrowy nawyk. Możesz skorzystać również z aplikacji na telefon, która przypomina o regularnym piciu wody.

Co pić? Przede wszystkim wodę mineralną niegazowaną. Świetnie sprawdzi się domowej roboty lemoniada z listkami mięty i plasterkami cytryny - łagodzi pragnienie i orzeźwia, a do tego jest zdrowa i dobrze nawadnia organizm.

Aktywność fizyczna

Brak ruchu obniża metabolizm i osłabia pracę jelit, natomiast regularne ćwiczenia fizyczne (zwłaszcza mięśni brzucha) wpływają na prawidłowy pasaż jelitowy. Warto je wprowadzić jako codzienny nawyk, dopasowany do indywidualnych możliwości. Dodatkowo w przypadku przewlekłych zaparć zaleca się trening defekacji, czyli ćwiczenia nawyku wypróżniania. Codziennie rano staraj się wypróżnić. Na początku rytuał ten może nie przynosić efektu, ale po pewnym czasie organizm powinien się przyzwyczaić. Ważne jest także niewstrzymywanie parcia na stolec, ponieważ może to zahamować odruch wypróżniania i prowadzić do nawracających zaparć.

Zioła na zaparcia

Liść senesu, kora kruszyny i korzeń rzewienia zawierają związki, które działają drażniąco na jelito grube. Powodują tym samym nasilenie ruchów perystaltycznych i przesuwanie mas kałowych, co ułatwia wypróżnianie. Znajdziesz je w postaci herbatek do zaparzania. Sproszkowane wchodzą również w skład leków dostępnych bez recepty. Możesz jednak stosować je tylko doraźnie, ponieważ najczęstszym skutkiem ubocznym są silne skurcze brzucha.

Nie przyjmuj ich:

w ciąży ani w trakcie karmienia,
chorując na gruźlicę, niewydolność nerek i układu krążenia,
w stanach zapalnych jelit i hemoroidach,
w trakcie miesiączki.

Nadużywanie ziół na zaparcia może prowadzić do odwodnienia, rozleniwienia jelit oraz być przyczyną stanów zapalnych w tym odcinku przewodu pokarmowego. Dodatkowo utrudniają one wchłanianie leków i minerałów.

Na pracę przewodu pokarmowego korzystnie działają również:

liść mięty pieprzowej,
liście babki,
liście pokrzywy,
korzeń lukrecji,
korzeń prawoślazu,
kwiat rumianku,
liście malwy,
liście werbeny,
ziele mniszka lekarskiego.

Dzięki właściwościom łagodzącym mogą regulować proces wypróżniania.

Leki na zaparcia

Preparaty hydrofilne (pęczniejące) na zaparcia

Poza odpowiednią dietą podstawą leczenia zaparć są leki bez recepty i suplementy diety, które zawierają błonnik pochodzący z nasion z babki płesznik lub babki jajowatej. Zwiększają one objętość kału poprzez zatrzymanie w nim wody, ułatwiając wypróżnienie. Aby były skuteczne, podczas ich stosowania musisz pić dużo wody. Efekt uzyskuje się już po 12-72 godzinach. Działaniem niepożądanym mogą być wzdęcia, wiatry oraz upośledzone wchłanianie niektórych leków.

Preparaty o działaniu osmotycznym na zaparcia

To tzw. leki I rzutu w leczeniu zaparć i podobnie jak niefarmakologiczne metody nie przynoszą natychmiastowego efektu. Upłynniają one lub rozluźniają masy kałowe, co ułatwia wypróżnianie. Przy stosowaniu tych leków pij dużo wody, ponieważ istnieje duże ryzyko odwodnienia. Mogą być stosowane u kobiet w ciąży, z czego laktuloza jest lekiem bardziej preferowanym. Do preparatów osmotycznych należą:

Makrogole - to mieszanina glikoli polietylenowych (PEG), o najmniejszym ryzyku działań niepożądanych i największej udowodnionej skuteczności. Dostępne są w postaci proszku lub roztworów do sporządzania roztworu doustnego. Nie powinno się ich łączyć z elektrolitami (zalecane tylko przed zabiegami diagnostycznymi). Najczęstszymi działaniami ubocznymi są biegunki, zwiększona ilość gazów i nudności. Przeciwwskazaniem do stosowania są stany zapalne jelit, niedrożność przewodu pokarmowego, owrzodzenie jelit, nietolerancja fruktozy i cukrzyca. Dawki dostosowuje się indywidualnie do wieku pacjenta i stopniowo zwiększa. Leki działają po 1-4 dniach po zażyciu.
Laktuloza - dostępna jako syrop. Preferowana u niemowląt poniżej 6. miesiąca życia, gdyż jest lepiej udokumentowane bezpieczeństwo stosowania w tej grupie wiekowej w porównaniu z makrogolami. Stosuje się ją również w przypadku nietolerancji makrogoli. Lek działa po 1-3 dniach. Działania niepożądane występują bardzo rzadko, zazwyczaj na początku przyjmowania. Najczęstszym jest ból brzucha, w większych ilościach wzdęcia, nudności i biegunka.
Siarczan magnezu - stosowany w doustnych roztworach. Preparat nie jest zalecany u osób z niewydolnością nerek, niedrożnością jelit, hipotonią (znacznym niedociśnieniem tętniczym), miastenią i uszkodzeniem mięśnia sercowo-naczyniowego. Utrudnia wchłanianie niektórych leków (np. tetracyklin, warfaryny, bisfosfonianów). Przed zastosowaniem kolejnego leku należy zastosować ok. 3-godzinną przerwę. U kobiet ciężarnych i karmiących może być przyjmowany tylko pod kontrolą lekarza.
Czopki glicerolowe - efekt działania występuje po 15-60 minutach stosowania. U dzieci poniżej roku, kobiet w ciąży i karmiących piersią (a także planujących ciążę przed zastosowaniem należy skonsultować się z lekarzem. Preparaty te mogą powodować podrażnienie odbytu.
Fosforany - roztwory w postaci wlewek stosowanych doodbytniczo są przeznaczone przede wszystkim do oczyszczania jelita grubego przed badaniami diagnostycznymi lub zabiegami chirurgicznymi. Nie należy stosować preparatu u dzieci poniżej 3. roku życia. Efekt przeczyszczający następuje po ok. 5 minutach.

Leki pobudzające (drażniące) na zaparcia

Są mniej skuteczne i bezpieczne niż leki o działaniu osmotycznym. Dlatego można je zastosować, gdy metody niefarmakologiczne są nieskuteczne albo jeśli zmiana stylu życia i środki osmotyczne przy dłuższym stosowaniu nie przynoszą efektów. Leki te można zastosować u dzieci, jeśli po 2 tygodniach stosowania środków osmotycznych nie uzyskano poprawy. Samodzielnie można je zażywać od 3 do 14 dni (w zależności od wskazań producenta). Natomiast w przypadku długotrwałych zaparć zalecane jest stosowanie nie więcej niż 2-3 razy w tygodniu, co powinno zapewnić regularne wypróżnianie. Ich działanie polega na stymulowaniu jelita grubego. Nasila to jego ruchy, przesuwa zalegającą treść jelitową, a także zwiększa wydzielanie wody do światła przewodu pokarmowego, co ułatwia upłynnienie jego zawartości.

Bisakodyl - w postaci tabletek lub czopków. Może być stosowany w leczeniu zaparć nawykowych i przewlekłych u pacjentów obłożnie chorych oraz osób w podeszłym wieku. Najczęstszym skutkiem ubocznym jest kurczowy ból brzucha. Przy długotrwałym stosowaniu może prowadzić do zaburzeń elektrolitowych, przede wszystkim obniżenia poziomu potasu. Leku nie powinny przyjmować kobiety w ciąży, szczególnie w pierwszym trymestrze. Można go podawać doustnie dzieciom powyżej 5. roku życia lub doodbytniczo powyżej 3. roku życia. W leczeniu uporczywych i przewlekłych zaparć u dzieci między 5. a 11. rokiem życia wskazana jest konsultacja z lekarzem.
Pikosiarczan sodu - dostępny w postaci tabletek, kropli lub saszetek. Powinno się go przyjmować od najmniejszych dawek i stopniowo je zwiększać. Pod wpływem flory bakteryjnej przewodu pokarmowego ulega przekształceniu do formy aktywnej. Może być zatem nieskuteczny u dzieci poniżej 5. roku życia ze względu na niedojrzałość flory bakteryjnej i powinien być podawany u małych dzieci po konsultacji lekarskiej. To również przyczyna nieskutecznego działania tego leku przy jednoczesnym stosowaniu antybiotyków o szerokim spektrum działania. Skutki uboczne są podobne jak w przypadku bisakodylu. Lek nie jest zalecany dla kobiet w ciąży.
Leki roślinne zawierające antrazwiązki (liść senesu, kora kruszyny, korzeń rzewienia, alona) - antrazwiązki ulegają przekształceniu w jelicie grubym do aktywnej formy, która działa drażniąco na ten odcinek przewodu pokarmowego, przez to efekt ich zastosowania występuje dopiero po 8-12 godzinach. Przy długotrwałym stosowaniu mogą doprowadzić do stanów zapalnych jelit. Przez to, że przenikają do krwioobiegu i mleka matki, nie powinny być stosowane w czasie ciąży i karmienia piersią. Bez konsultacji lekarskiej mogą być stosowane powyżej 12. roku życia;
Olej rycynowy - to tradycyjny lek roślinny, jednak jego działanie nie jest dobrze udokumentowane. Nie powinien być stosowany u ciężarnych, w przypadku chorób zapalnych przewodu pokarmowego oraz u dzieci poniżej 12 lat.

Leki zmiękczające masy kałowe i środki poślizgowe

Dokuzan sodu - dostępny pod postacią kapsułek lub czopków. Jego działanie polega na zmiękczaniu mas kałowych poprzez zwiększenie ilości wody w jelicie, dzięki czemu stolec jest bardziej miękki i łatwiejszy do wypróżnienia. Może być stosowany do leczenia zaparć sporadycznych, a także będących wynikiem stosowania niektórych leków lub stanów chorobowych. Jeśli wystąpi biegunka, należy zmniejszyć dawkę lub odstawić lek. Powinien być stosowany tylko doraźnie i nie dłużej niż przez tydzień. Ból brzucha, biegunka lub skurcze to najczęstsze skutki uboczne podczas zażywania tego leku. Najpoważniejsze to krwawienie z odbytu i jeśli wystąpi należy koniecznie zgłosić się do lekarza.
Parafina ciekła - oprócz zmiękczania masy kałowej, dodatkowo ma działanie poślizgowe. Na rynku dostępne są także preparaty zawierające dodatkowo olejek miętowy, który ma działanie rozkurczowe i może ułatwić wypróżnianie (szczególnie w przypadku zaparć związanych z zespołem jelita drażliwego). Należy ją stosować ostrożnie u pacjentów leżących lub chorych na refluksowe zapalenie przełyku, gdyż przypadkowe przedostanie się parafiny do dróg oddechowych może spowodować bardzo ciężkie zapalenie płuc. Dodatkowo utrudnia ona wchłanianie witamin i leków rozpuszczalnych w tłuszczach. Efektem ubocznym mogą być oleiste wycieki z odbytu.

Probiotyki na zaparcia

Stosowanie tego typu preparatów w leczeniu zaparć jest uwarunkowane od wieku. Działanie w tej dolegliwości wykazują jedynie szczepy Bifidobacterium i rekomendowane są tylko dla osób starszych, gdyż tylko w tej grupie wiekowej udowodniono ich skuteczność w leczeniu zaparć. Dostępne dotychczasowe dane dotyczące stosowania probiotyków (i/lub prebiotyków) w leczeniu przewlekłych zaparć są niewystarczające, aby zalecać je do regularnego stosowania.

Stosowanie preparatów przeczyszczających, które działają na jelito grube (poza olejem rycynowym), gdzie zachodzi przede wszystkim wchłanianie elektrolitów i wody, powoduje tylko spadek masy wywołany odwodnieniem. Dodatkowo odwodnienie organizmu pobudza mechanizm w nerkach wpływający na wychwytywanie sodu i wody, co prowadzi u osób nadużywających środki przeczyszczające do uzależnienia, a ich odstawienie wywołuje występowanie obrzęków.

Problem zaparć dotyczy coraz większej ilości osób. Odpowiednie leczenie tej przypadłości może nie tylko złagodzić nieprzyjemne dolegliwości odczuwane podczas wypróżniania, ale także poprawić komfort życia pacjentów.

Leki na zaparcia	Działanie	Przykłady
Preparaty hydrofilne (pęczniejące)	Zwiększają objętość kału poprzez zatrzymanie w nim wody	Nasiona babki płesznik, babki jajowatej
Preparaty o działaniu osmotycznym	Upłynniają lub rozluźniają masy kałowe	Makrogole, laktuloza, siarczan magnezu, czopki glicerolowe
Leki pobudzające (drażniące)	Stymulują jelito grube, nasilają jego ruchy	Bisakodyl, pikosiarczan sodu, leki roślinne zawierające antrazwiązki
Leki zmiękczające masy kałowe i środki poślizgowe	Zmiękczają masy kałowe, ułatwiają wypróżnienie	Dokuzan sodu, parafina ciekła

tags: #zaparcie #a #twarda #woda #wpływ