Twoje Zdrowie a Jakość Powietrza: Normy i Wskaźniki

Szczegóły: Opublikowano: 27. November 2025

Atakujące zewsząd komunikaty o nawet kilkusetkrotnym przekroczeniu norm zanieczyszczeń powietrza stanowią już smutny element naszej rzeczywistości, bez przerwy przypominający, jak mało skutecznie przychodzi nam walka z ich emisją - zwłaszcza w sezonie grzewczym.

Skale jakości powietrza (ang. Air Quality Index AQI) to kolorowe wyznaczniki, które mają nam mówić o stanie tego, czym oddychamy. Widzimy je na ulicznych interaktywnych tablicach, w komunikacji miejskiej, w aplikacjach smogowych dostępnych na smartfony, na panelach oczyszczaczy powietrza… I chociaż łatwo domyślić się, że to zielony kolor sprzyja nam najbardziej, rzadko kiedy zastanawiamy się, co właściwie przedstawia ta skala i jak na naszym zdrowiu może odbić się przebywanie “w strefie czerwonej”.

Czym jest AQI?

AQI (ang. Air Quality Index) to najprostszy sposób określenia poziomu zanieczyszczenia powietrza, który mieści się w skali od 0 do 500. Im wyższy wskaźnik, tym powietrze bardziej zanieczyszczone. Ocena jakości powietrza obejmuje przede wszystkim poziom pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10, ale także niektórych zanieczyszczeń gazowych - dwutlenku siarki (SO2), ozonu (O3), tlenku azotu (NO), tlenku węgla (CO) i benzenu, które najczęściej są wynikiem spalania paliw.

Pomiary dokonywane są w sposób ciągły (automatycznie lub manualnie) lub okresowy. Do oceny jakości powietrza wykorzystywane są zaawansowane metody matematyczne. Zebrane dane na temat stężeń poszczególnych zanieczyszczeń porównywane są z tzw.

Indeks jakości powietrza jest różnie wyliczany w zależności od rejonu. Najpowszechniejsze normy to amerykańska i chińska. Są do siebie dość podobne, jeśli mówimy o wartościach skrajnie wysokich - powyżej 200. Ze względu na gorszą jakość powietrza w tamtej części Azji, chińska norma jest mniej restrykcyjna i uznaje, że “stan dobry” występuje do momentu przekroczenia poziomu 35 µg/m3 pyłów PM2.5.

Przeczytaj także: Odkryj korzyści wody mineralnej i źródlanej

Bardzo często uznaje się ją za odpowiednią dla Polski, jednak my rekomendujemy korzystanie z norm amerykańskich lub europejskich, które są najbliższe standardom wyznaczonych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).

Aby mieć świadomość, z jakimi zanieczyszczeniami spotykamy się w naszych domach, warto zdecydować się również na mierniki powietrza. Dzięki nim dokładnie wiemy, jakie stężenie niebezpiecznych pyłów dosięga nas każdego dnia i możemy szukać odpowiedniego rozwiązania do walki z nimi.

Skala AQI i jej interpretacja

Wartości progowe i ich zalecana interpretacja w skali AQI:

BARDZO DOBRY (0-50) - oznacza bardzo dobrą jakość powietrza.
DOBRY (50-100) - oznacza zadowalającą jakość powietrza. W takim przypadku zanieczyszczenia nie stanowią zagrożenia dla zdrowia lub ryzyko jest niewielkie.
UMIARKOWANY (101-150) - oznacza akceptowalną jakość powietrza, ale zanieczyszczenie może być zagrożeniem dla osób szczególnie wrażliwych (starszych, chorych, kobiet w ciąży i małych dzieci).
DOSTATECZNY (151-200) - oznacza dostateczną jakość powietrza. Zanieczyszczenie stanowi już zagrożenie dla zdrowia, zwłaszcza dla grup wrażliwych.
ZŁY (201-300) - oznacza złą jakość powietrza. Zanieczyszczenie jest na tyle duże, że osoby osoby chore lub starsze, kobiety w ciąży oraz małe dzieci powinny unikać przebywania na zewnątrz, pozostali spoza grupy ryzyka natomiast ograniczyć je do minimum.
BARDZO ZŁY (>300) - oznacza bardzo złą jakość powietrza, która powoduje problemy ze zdrowiem. Może prowadzić do zaburzeń ze strony układów oddechowego, naczyniowo-sercowego oraz odpornościowego.

Zanieczyszczenia powietrza w Polsce

W Polsce ocena jakości powietrza obejmuje coroczne pomiary zanieczyszczeń 12 substancjami: dwutlenkiem siarki (SO2), dwutlenkiem azotu (NO2), tlenkiem węgla (CO), benzenem (C6H6), ozonem (O3), pyłem zawieszonym PM2.5 i PM10 oraz wszystkimi zanieczyszczeniami, które zostają oznaczone w pyle PM10 - ołowiem, arsenem, kadmem, niklem i benzo(a)pirenem. Uwzględnione zostały kryteria określone w dyrektywach Parlamentu Europejskiego i Rady z lat 2004 i 2008.

Normy jakości powietrza w Polsce

Pod względem prawnym, dopuszczalne normy zanieczyszczeń powietrza określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 listopada 2020 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza.

Przeczytaj także: Optymalna wilgotność powietrza

Normy krajowe określają maksymalny dobowy poziom pyłu PM10 na 50 µg/m3 i 40 µg/m3 w stężeniu średniorocznym.

Obowiązujące w naszym kraju przepisy określają maksymalne dopuszczalny poziom benzenu na 5 µg/m3 w stężeniu średniorocznym.

Normy jakości powietrza określają dopuszczalną ilość ozonu troposferycznego na 120 µg/m3 w przypadku średniej kroczącej ośmiogodzinnej oraz 180 µg/m3 dla średniej emisji 1-godzinnej.

Górna dopuszczalna granica dwutlenku węgla określana jest według normy budowlanej na 1000 ppm (cząstek na milion). Przy osiągnięciu pułapu 1400-1500 ppm zaczynamy odczuwać negatywnie objawy, takie jak pogorszenie samopoczucia, koncentracji oraz wzmożoną senność.

Pyły zawieszone PM2.5 i PM10

Za najniebezpieczniejszą grupę zanieczyszczeń, wchodzących w skład smogu atmosferycznego, należy uznać pył PM2.5. Pod terminem tym kryją się aerozole, których średnica nie przekracza 2,5 mikrometra. Tak niewielkie drobiny z łatwością docierają do pęcherzyków płucnych, trafiając do naszego krwiobiegu, odpowiadając za rozwój niebezpiecznych dla zdrowia i życia chorób, takich jak zapalenie naczyń krwionośnych, osłabienie czynności płuc i nowotwory. Podobnie jak tlenek węgla, jego największe źródło stanowi spalanie węgla w nieekologicznych piecach.

Przeczytaj także: Kompletny przewodnik: osuszacz powietrza i zdrowie

Analogicznie, pyłem PM10 nazywamy mieszaninę cząsteczek o średnicy nieprzekraczającej 10 mikrometrów. W jego skład wchodzą m.in. minerały, ceramika, polimery i rakotwórcze metale ciężkie, takie jak furany i dioksyny. Z uwagi na większy rozmiar atakuje głównie drogi oddechowe, przyczyniając się do ataków kaszlu, zaostrzenia objawów astmy i - ponownie - do powstawania nowotworów.

Inne szkodliwe substancje

Benzen (C6H6): węglowodór aromatyczny, występujący w postaci bezbarwnej, łatwopalnej cieczy lub gazu. Jest wysoce toksyczny dla ludzkiego organizmu, prowadząc w przypadku długotrwałej ekspozycji do powstania poważnych schorzeń układu oddechowego, krwionośnego i nerwowego, a także nowotworów.
Benzo(a)piren: organiczny związek chemiczny, zaliczany do grupy tzw. wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Ekspozycja na benzo(a)piren wiąże się z wachlarzem skutków zdrowotnych, takich jak uszkodzenie wątroby i nadnerczy, depresja, schorzenia układu oddechowego i nerwowego oraz problemy z płodnością.
Dwutlenek siarki (SO2): wpływa szkodliwie na układ oddechowy, doprowadzając m.in. do astmy i zapalenia oskrzeli.
Dwutlenek azotu (NO2): objawia się silnie toksycznym wpływem na organizm, doprowadzając do obrzęku płuc, rozedmy, schorzeń układu nerwowego i krwionośnego oraz nowotworów.
Ozon (O3): smog ozonowy przyczynia się do problemów z oddychaniem, bólu głowy, napadów duszności, bezsenności oraz złego samopoczucia.
Tlenek węgla (CO): jego wysoka szkodliwość wynika z o 250-300 razy szybszego łączenia się z hemoglobiną niż tlen.

Nowe normy jakości powietrza w UE

Państwa Unii Europejskiej przyjęły nowe normy jakości powietrza, które zaczną obowiązywać od 2030 roku. Zmiana oznacza m.in. obniżenie dopuszczalnych wartości zanieczyszczeń: pyły PM 2.5 średniorocznie z 20 ug/3 do 10 ug/m3, PM10 z 40 na 20 ug/m3 oraz tlenki azotu z 40 na 20 ug/m3.

Jak chronić się przed zanieczyszczeniami?

Śledź komunikaty o jakości powietrza w Twojej okolicy.
Ogranicz aktywność na zewnątrz, gdy jakość powietrza jest zła.
Używaj oczyszczaczy powietrza w domu.
Rozważ zakup maski antysmogowej, jeśli musisz przebywać na zewnątrz w zanieczyszczonym powietrzu.

Tabela: Poziomy zagrożenia zdrowia wg AQI

Wartości Indeksu Jakości Powietrza (AQI)	Poziomy zagrożenia zdrowia	Opis
0 - 50	Dobra	Jakość powietrza jest uznawana za zadowalającą, a zanieczyszczenie powietrza stanowi niewielkie ryzyko lub jego brak.
51 - 100	Średnia	Jakość powietrza jest dopuszczalna; jednak niektóre zanieczyszczenia mogą być umiarkowanie szkodliwe dla bardzo małej liczby osób, które są niezwykle wrażliwe na zanieczyszczenie powietrza.
101 - 150	Niezdrowa dla osób wrażliwych	U osób wrażliwych mogą wystąpić negatywne skutki dla zdrowia. Większość populacji może nie odczuwać negatywnych objawów.
151 - 200	Niezdrowa	Każdy może zacząć doświadczać negatywnych skutków zdrowotnych; U osób wrażliwych mogą wystąpić poważniejsze skutki zdrowotne.
201 - 300	Bardzo niezdrowa	Ostrzeżenie zdrowotne, poziom alarmowy. Bardzo prawdopodobny negatywny wpływ na całą populację.
300+	Zagrożenie dla życia	Alarm Zdrowotny: każdy może doświadczyć poważniejszych skutków zdrowotnych.

tags: #twoje #zdrowie #jakość #powietrza #normy