Sanepid Kontroluje Mikroplastik w Wodzie Butelkowanej
- Szczegóły
Mikroplastik, czyli drobne cząstki plastiku o średnicy mniejszej niż 5 mm, stał się poważnym problemem środowiskowym i zdrowotnym. Wykrywalność mikroplastiku w wodzie do spożycia budzi niepokój zarówno wśród naukowców, jak i decydentów politycznych.
Regulacje Prawne Dotyczące Mikroplastiku w Wodzie Pitnej
Decyzja 2024/1441 jest kluczowym krokiem w kierunku skutecznego monitorowania i kontroli mikroplastiku w wodzie pitnej w UE. Ustanowienie jednolitej metodologii pomiarowej zapewni spójność i dokładność danych, co przyczyni się do lepszego zrozumienia skali problemu i umożliwi podejmowanie odpowiednich działań naprawczych. Dyrektywa (2020/2184), przyjęta w grudniu 2020 roku, aktualizuje przepisy dotyczące jakości wody pitnej w UE.
Opublikowano decyzję delegowaną Komisji (UE) 2024/1441 z dnia 11 marca 2024 r. uzupełniającą dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 poprzez ustanowienie metodyki pomiaru zawartości mikroplastiku w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi (notyfikowana jako dokument nr C(2024) 1459).
Konkretne wytyczne w zakresie metodyki pomiaru zawartości mikroplastiku w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi zostały sformułowane w załączniku decyzji 2024/1441. Metodyka została podzielona na dwie części. W ramach niniejszej decyzji zdefiniowano szereg pojęć mających istotne znaczenie z punktu widzenia stosowania metodyki.
„Polimer” oznacza substancję składającą się z cząsteczek stanowiących sekwencję jednego lub kilku rodzajów jednostek monomeru. Cząsteczki takie muszą charakteryzować się statystycznym rozkładem masy cząsteczkowej w pewnym zakresie, a różnice w masie cząsteczkowej powinny wynikać przede wszystkim z różnic w liczbie jednostek monomeru.
Przeczytaj także: Bezpieczeństwo Wody Gazowanej
W ramach metodyk ustanowiono 18 wytycznych dotyczących warunków prowadzenia pomiaru zawartości mikroplastiku w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Dotyczą one takich kwestii jak np.
Badania nad Toksycznością Mikro- i Nanoplastiku
W CIOP-PIB podjęto prace nad oceną efektów działania mikro- i nanoplastików stosowanych w przemyśle tworzyw sztucznych na układ oddechowy i nerwowy człowieka, w oparciu o dwa modele komórkowe: komórki śródbłonka naczyń włosowatych ludzkiego mózgu (hCMEC/D3) oraz ludzkie adenokarcynomiczne komórki nabłonka podstawnego pęcherzyków płucnych (A549). Do oceny toksyczności wybrano polistyren, polietylen, polichlorek winylu oraz polipropylen w formie nano i mikro. Badania są prowadzone w ramach VI etapu programu wieloletniego pn. „Rządowy Program Poprawy Bezpieczeństwa i Warunków Pracy”, finansowanego w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Projekt nr I.PN.15 pt. „Mikroplastik i nanoplastik jako źródło zagrożenia w środowisku pracy. Badanie toksyczności in vitro wybranych związków z wykorzystaniem ludzkich modeli linii barierowych”.
Więcej informacji na temat toksyczności mikro- i nanoplastiku znajdziecie Państwo w naszym artykule pt. „Drogi ekspozycji mikro- i nanoplastiku oraz potencjalne toksyczne efekty ich działania na zdrowie człowieka”. Med Pr Work Health Saf., 75(1), 81-96.
Potencjalne Zagrożenia dla Zdrowia
Mikroplastik staje się coraz poważniejszym problemem z uwagi na jego występowanie w środowisku oraz żywności i wodzie. Pod tym pojęciem należy rozumieć niewielkie cząstki tworzyw sztucznych, które powstają na skutek uwalniania tworzyw sztucznych do środowiska i ich rozdrobnienia, co powoduje wszechobecność małych fragmentów polimerów. Cząstki te są nierozpuszczalne w wodzie, rozkładają się bardzo powoli i mogą być łatwo spożywane przez organizmy żywe, a ich wpływ na zdrowie ludzi budzi obawy. W związku z tym konieczne stało się opracowanie narzędzi mających na celu zbadanie tego zjawiska, oceny występowania w całym łańcuchu dostaw wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz dostarczenie dowodów naukowych na szkodliwe skutki mikroplastiku dla zdrowia ludzkiego, a także określenie stężenia, kształtu, wielkości i składu cząstek mikroplastiku.
Osoby żyjące w rejonach przybrzeżnych, gdzie w morzu jest duże stężenie mikroplastiku, mają większe ryzyko groźnych chorób. Naukowcy mówią o cukrzycy typu 2, chorobach serca czy udarach.
Przeczytaj także: Cena badania wody a jakość wody pitnej
Naukowcy tłumaczą, że na obszarach przybrzeżnych obserwuje się często naturalny proces mieszania się wody morskiej z zasobami wód gruntowych, co może prowadzić do przenikania zanieczyszczeń.
W swoim projekcie sprawdzili, czy stężenie cząstek plastiku w wodzie oceanicznej w pobliżu nadbrzeżnych społeczności mieszkających w różnych hrabstwach wiąże się z wyższym występowaniem cukrzycy typu 2, choroby wieńcowej oraz udarów.
W porównaniu z mieszkańcami przybrzeżnych hrabstw, w których poziom zanieczyszczenia wód mikroplastikiem był niski (do 0,005 cząstki na metr sześcienny), osoby mieszkające w hrabstwach o bardzo wysokim stężeniu (10 lub więcej cząstek na metr sześcienny) miały wyraźnie podwyższone ryzyko wspomnianych chorób.
Zagrożenie cukrzycą rosło o 18 proc., choroby wieńcowej - o 7 proc., a udaru - o 9 proc.
Zależności te utrzymały się nawet po uwzględnieniu wieku, płci, dostępu do lekarzy, statusu społeczno-ekonomicznego oraz czynników środowiskowych, takich jak zanieczyszczenie powietrza, hałas, bliskość parków, dostęp do przestrzeni do spacerów itp.
Przeczytaj także: Gołymin-Ośrodek: Wyniki badań wody przez Sanepid
"Chociaż w tym badaniu mierzono zanieczyszczenie wody oceanicznej, zanieczyszczenie nie ogranicza się tylko do morza. Mikroplastik jest wszędzie: w wodzie pitnej, w jedzeniu - szczególnie w owocach morza - a nawet w powietrzu, którym oddychamy. Tak więc, chociaż analizowaliśmy dane dotyczące mikroplastiku zebrane z wód oceanicznych i stan zdrowia ludzi mieszkających w pobliskich społecznościach, zanieczyszczenie mikroplastikiem dotyczy nas wszystkich, niezależnie od tego, gdzie żyjemy" - mówi dr Ganatra.
Woda Butelkowana a Zagrożenie Chemiczne
W interpelacji poselskiej nr 452 z 29 grudnia 2023 r. dwoje posłów zwróciło uwagę na kwestię potencjalnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego spożywania wody butelkowanej (w plastikowych butelkach PET). Aktualnie na polskim rynku woda do picia w sklepach jest sprzedawana w dwóch rodzajach opakowań: plastikowych oraz szklanych.
Zdaniem posłów, pojemniki z tworzyw sztucznych zawsze budziły kontrowersje, gdyż są one szkodliwe dla środowiska naturalnego (orientacyjny czas rozkładu butelki PET to około 1000 lat). Butelki plastikowe, w której jest sprzedawana woda do picia są wykonane z substancji o nazwie politereftalan etylenu (PET). Z badań naukowych wynika - jak wskazali posłowie, że ten polimer może uwalniać do wody szkodliwe dla zdrowia ludzkiego związki chemiczne. Cząsteczki, które mogą przenikać do wody z butelki PET to: ftalany, aldehydy (octowe oraz mrówkowy), antymon.
Posłowie wskazali w szczególności na badania naukowców z Uniwersytetu Florydy z Wydziału Nauk o Ziemi i Wodzie. Ci naukowcy przeprowadzili badania na butelkowanej wodzie pochodzącej od 16 różnych producentów. Podczas trwania doświadczenia (4 tygodnie) woda była wystawiana na działanie 70°C. Po podgrzaniu plastikowe butelki zaczęły uwalniać antymon i bisfenol A. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem uważa, że antymon może być substancją rakotwórczą.
Jakie związki chemiczne mogą się uwalniać do żywności z opakowań z tworzyw sztucznych? Minister zdrowia przyznaje, że z wyrobów wykonanych z PET, w tym butelek, mogą uwalniać się substancje chemiczne zwłaszcza pod wpływem oddziaływania na nie warunków chemicznych, fizycznych czy termicznych.
Głównymi niekorzystnymi warunkami oddziaływującymi na PET jest wysoka temperatura, światło oraz długotrwałe przechowywanie. Jak wskazał minister, związki chemiczne, które mogą uwalniać się z butelek wykonanych z PET to m.in. kwas tereftalowy, glikol etylenowy, glikol dietylenowy, aldehyd octowy, antymon, które zostały również ocenione przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności pod względem toksykologicznym. Niektóre związki chemiczne jak np. antymon czy glikol są stosowane w procesach produkcyjnych, w tym przy produkcji materiałów i wyrobów z PET.
Ale w celu ochrony zdrowia konsumentów wyżej wskazane substancje podlegają ustalonym w ww. rozporządzeniu(WE)nr 10/2001 ograniczeniom oraz restrykcyjnym limitom migracji ogólnej lub specyficznej. Poziomy te wynoszą: - dla kwasutereftalowego 7,5 mg/kg, - dla glikoluetylenowego oraz glikolu dietylenowego 30 mg/kg, - dla aldehyduoctowego 6 mg/kg oraz - dla antymonu 0,04 mg/kg. Nieprzekroczenie tych limitów gwarantuje, że właściwie wykonany i użytkowany produkt jest bezpieczny dla zdrowia konsumenta.
Państwowa Inspekcja Sanitarna (Sanepid) a Kontrola Jakości
Państwowa Inspekcja Sanitarna rutynowo kontroluje producentów i dystrybutorów żywności w opakowaniach plastikowych pod kątem przestrzeganiach tych przepisów.
Minister wskazał też, że na podstawie art. 61-64 ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. z 2023 r. poz. 1448) podmioty działające na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością podlegają wpisowi do rejestru zakładów podlegających nadzorowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej (tzw. sanepidu). Kontrole dotyczą producentów, a także firmy wprowadzające te produkty do obrotu.
Podmioty znajdujące się w ww. rejestrze podlegają rutynowym kontrolom w produkcji i obrocie w celu sprawdzenia przestrzegania wymagań dotyczących bezpieczeństwa, a także innych wymagań określonych w obowiązujących przepisach dotyczących konkretnych produktów. A oprócz rutynowych kontroli kontrolerzy sanepidu podejmują dodatkowe działania nadzoru i przeprowadzają kontrole tematyczne/akcyjne np. w sezonie letnim w zakresie warunków przechowywania wód butelkowanych oraz napojów, głównie w punktach obrotu i magazynowania.
Corocznie również PIS opracowuje „Plan pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu”. W Planie tym uwzględnia się pobieranie próbek i prowadzenie badań materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością. W 2022 r. w ramach ww. planu zbadano łącznie 1114 próbek tych produktów, z czego 21 próbek było niezgodnych. W zależności od rodzaju materiału lub wyrobu badano parametry takie jak: migracja globalna i/lub specyficzna (np. bisfenol A, suma pierwszorzędowych amin aromatycznych, formaldehyd, kadm, ołów)oraz weryfikowano ich znakowanie.
Ponadto kontrolerzy sanepidu mogą przeprowadzić kontrolę w obiektach działających na rynku spożywczym na skutek zawiadomienia, skargi czy interwencji złożonej np. przez konsumenta lub przez inny podmiot działający w sektorze spożywczym. W przypadku takiego zgłoszenia przeprowadzana jest kontrola danego podmiotu w celu sprawdzenia zasadności przekazanych informacji. W przypadku potwierdzenia nieprawidłowości przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność zgodnie z przepisami działu VIII ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (kary grzywny a nawet więzienia).
tags: #sanepid #kontrola #mikroplastiku #w #wodzie #butelkowanej
