Przydomowa Oczyszczalnia Ścieków: Projektowanie i Wytyczne
- Szczegóły
Przepisy prawa jasno określają, że każdy właściciel nieruchomości ma obowiązek przyłączenia jej do sieci kanalizacyjnej. Gdy jest to niemożliwe lub nieopłacalne, należy zainstalować zbiornik bezodpływowy (szambo) bądź oczyszczalnię ścieków. Przydomowa oczyszczalnia ścieków to rozwiązanie nowoczesne, które pozwala na odprowadzenie ścieków oczyszczonych do gruntu lub wody. Wpływa na znacznie ograniczenie kosztów odbioru ścieków. Przydomowa oczyszczalnia jest proekologiczna i prawie całkowicie bezobsługowa. Koszty obsługi takiego urządzenia są minimalne. Takie rozwiązanie ma szereg zalet, jednak wymaga również spełnienia konkretnych wymogów prawnych.
Wymagania Prawne Dotyczące Przydomowych Oczyszczalni Ścieków
Podstawowymi problemami, które towarzyszą planowaniu budowy własnego systemu oczyszczania ścieków są wymagania prawne. Najczęściej pojawia się pytanie, czy konieczne jest pozwolenie na budowę, czy tylko zgłoszenie? Według aktualnych przepisów Prawa Budowlanego na budowę oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,5 m3/d lub zbiornika bezodpływowego o pojemności do 10 m3 wystarczy jedynie zgłoszenie.
Oprócz pozwolenia na budowę należy mieć na uwadze pozwolenie wodnoprawne na wprowadzenie ścieków do środowiska. W tym przypadku, jeżeli odprowadzamy ścieki z własnego gospodarstwa domowego lub rolnego w ilości do 5 m3 pozwolenie nie jest konieczne. Przepisy określają to jako zwykłe korzystanie z wód.
Pozwolenie jest obligatoryjne zawsze wtedy, gdy na terenie działki prowadzona jest działalność gospodarcza. Gdy ścieki będą odprowadzane do urządzeń wodnych (np. wyloty urządzeń kanalizacyjnych, za pośrednictwem których ścieki będą kierowane do ziemi, rowów, stawów i innych zbiorników wodnych, etc.) wymagane jest pozwolenie na wykonanie urządzenia wodnego.
Aktem prawnym, który reguluje warunki, jakie trzeba spełnić przy wprowadzeniu do wód lub ziemi ścieków oraz wód opadowych i roztopowych jest Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. Budowa oczyszczalni wiąże się także z uwzględnieniem parametrów wodnogruntowych.
Przeczytaj także: Oczyszczalnia oksydacyjna: zasady działania
Szczegóły wymagań dla różnych rodzajów oczyszczalni zawarto w tabeli:
| Rodzaj oczyszczalni ścieków | Wymagania glebowe | Odległość od poziomu wód gruntowych | Wielkość działki |
|---|---|---|---|
| z drenażem rozsączającym | dobrze lub średnio przepuszczalne (piaski, żwiry i lessy) | > 1,5 m (1) | duża (3) |
| biologiczna | - rozsączanie planowane w gruncie - dobra przepuszczalność, - poza granicami działki (6) | bez znaczenia | mała (4) |
| hydrobotaniczna | - rozsączanie planowane w gruncie - dobra przepuszczalność, - poza granicami działki (6) | bez znaczenia | duża (5) |
1 W przypadku, gdy wody gruntowe znajdują się zbyt wysoko, można zastosować kopiec filtracyjny (nasyp), o takiej wysokości, aby zachować minimalną odległość drenów od poziomu wód gruntowych
2 Konieczność zachowania minimalnych odległości na działce, regulowanych przez prawo, determinuje również wielkość działki, na której trzeba rozmieścić elementy systemu oczyszczalni.
3 System wraz z drenażem może zajmować nawet 90 m2, w zależności od ilości odprowadzanych ścieków
4 Oczyszczalnia może zajmować od 8 -10 m2
5 Powierzchnia pod wykop z drenażem oraz podzespoły oczyszczalni zależy od ilości domowników, przy założeniu, że będą to 4 osoby, około 15 m2
6 Wymagania glebowe nie mają wtedy znaczenia, ale wymagane jest Pozwolenie Wodnoprawne
Prawo (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r.) warunkuje również stopień czystości ścieków, które będą odprowadzane do wód z oczyszczalni. Rozróżnia obszary lokalizacji oczyszczalni poza aglomeracją oraz w aglomeracji. Ścieki, pochodzące z aglomeracji, nie powinny przekraczać najwyższych dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń, właściwych dla RLM (tabela). W przypadku obszarów poza aglomeracją, wartości zanieczyszczeń ścieków powinny wynosić min 20% dla BZT5 oraz min 50% dla zawartości zawiesin ogólnych.
| L.p. | Nazwa wskaźnika | Jednostka | RLM - równoważna liczba mieszkańców aglomeracji | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2000 - 9999 | 10000-14999 | 15000-99999 | 100000<1 | |||
| 1 | Pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT5 przy 20 ⁰C), oznaczane z dodatkiem inhibitora nitryfikacji | mg O2/l min. % redukcji | 25 albo 70-90 | 25 albo 70-90 | 15 albo 90 | 15 albo 90 |
| 2 | Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZTCr) oznaczane metodą dwuchromianową | mg O2/l min. % redukcji | 125 albo 75 | 125 albo 75 | 125 albo 75 | 125 albo 75 |
| 3 | Zawiesiny ogólne | mg/l min. % redukcji | 35 albo 90 | 35 albo 90 | 35 albo 90 | 35 albo 90 |
| 4 | Azot ogólny (suma azotu Kjeldahla (NNorg + NNH4) azotu azotynowego i azotu azotanowego) | mg N/l min % redukcji | 15 | 15 albo 70-80 | 15 albo 70-80 | 10 albo 70-80 |
| 5 | Fosfor ogólny | mg P/l min % redukcji | 2 | 2 albo 80 | 2 albo 80 | 1 albo 80 |
Źródło: załącznik nr 3 do Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego.
Reasumując, aby odprowadzanie ścieków odbywało się w ramach zwykłego korzystania z wód na własnej działce bez konieczności pozwolenia na budowę i wodnoprawnego, powinny być spełnione warunki:
Przeczytaj także: Eco 3000l: cena, opinie, montaż
- zapewnienie dostatecznego oczyszczenia ścieków z zanieczyszczeń,
- ścieki odprowadzane są w ilości do 5 m3
- wydajności oczyszczalni do 7,5 m3/d lub zbiornika bezodpływowego o pojemności do 10 m3
- wody gruntowe są oddzielone minimum 1,5 m warstwą gruntu od miejsca wprowadzenia ścieków
Lokalizacja oraz Zalecenia dla Przydomowej Oczyszczalni Ścieków
Lokalizacja prywatnej oczyszczalni ścieków jest ściśle określona w przepisach prawa. Aktem, który zawiera takie wytyczne jest m. in. Prawo Wodne. Opisano w nim dopuszczalne odległości oczyszczalni od wybranych miejsc.
Należy zachować minimalne odległości posadowienia zbiornika, które zawarto w tabeli:
| Wyszczególnione obszary | Element przydomowej oczyszczalni ścieków | Minimalne odległości [m] | ||
|---|---|---|---|---|
| Dla zbiornika do 10 m3 | Dla zbiornika od 10 do 50 m3 | Dla zbiornika od 50 m3 | ||
| Studnia wody pitnej | Korpus zbiornika na nieczystości ciekłe | 15 | ||
| Instalacji rozsączania wody w gruncie | 30 | |||
| Budynek jednorodzinny, rekreacyjny lub o zabudowie zagrodowej* | Zbiornik na nieczystości ciekłe | 5 | 30 | x** |
| Pozostałe budynki | 15 | 30 | x** | |
| Granica sąsiedniej działki***, droga, ciąg pieszy dla budynków jednorodzinnych, rekreacyjnych lub o zabudowie zagrodowej | Zbiornik na nieczystości ciekłe | 27,5 (od granicy działki) 10 (od drogi) | x** | |
| Dla pozostałych budynków | 7,5 7,5 (od granicy działki) 10 (od drogi) | X** | ||
| Kąpieliska, plaże publiczne*** | Przydomowa oczyszczania ścieków | 1000 | ||
| Przewody telekomunikacyjne | Elementy przydomowej oczyszczalni ścieków np. szambo ekologiczne, system rozsączania oczyszczone ścieków w gruncie | 1,0 | ||
| Przewody elektryczne | 0,5 - 3,0 | |||
| Wodociąg | 0,8 | |||
| Przyłącze gazowe | 1,5 | |||
| Roślinność (drzewa i inne) | Przydomowa oczyszczania ścieków | Zalecenie min. 3 | ||
*Wyjątkiem jest, gdy przepływowy szczelny zbiornik podziemny oczyszczalni jest podłączony do instalacji wentylacyjnej powyżej 0,6 m nad górną krawędzią okien i drzwi. W takiej sytuacji zbiornik może być posadowiony w dowolnej odległości od budynków.
**Odległości ustalane indywidualnie zgodnie z ekspertyzą techniczną, przyjętą przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.
***Dopuszcza się usytuowanie zbiorników bezodpływowych w odległości mniejszej niż 2 m od granicy działki, jeżeli na działce sąsiedniej znajdują się podobne urządzenia, ale pod warunkiem zachowania pozostałych odległości.
****Przepisy prawa zabraniają także, aby ścieki były kierowane do jezior oraz ich dopływów, jeżeli czas dopływu ścieków jest krótszy niż 24 godziny. Zabrania się doprowadzanie ścieków bezpośrednio do wód stojących lub podziemnych.
Zalecenia dotyczące lokalizacji zbiornika w odpowiedniej odległości od roślinności wynikają z podejścia zdroworozsądkowego. System korzeniowy mógłby uszkodzić w dalszej perspektywie elementy oczyszczalni. Oprócz tego korzenie utrudniają prace związane z posadowieniem i konserwacją instalacji. Niekorzystne jest umieszczanie zbiornika w zagłębieniach terenu, z uwagi na możliwość zalewania przez wody opadowe. W rezultacie może to powodować wypływanie ścieków. Ponadto niepotrzebnie obciąża to instalację. Takie umieszczenie oczyszczalni może skutecznie obniżyć jej efektywność.
Warto również zwrócić uwagę na korzystne umiejscowienie instalacji względem drogi dojazdowej. Dzięki temu wszelkie prace konserwatorskie oraz wizyty ekipy asenizacyjnej będą znacznie ułatwione. Należy pamiętać o możliwości wydobywaniu się nieprzyjemnych zapachów z wnętrza zbiornika. Prawidłowo działająca instalacja nie powinna generować ich w dużych ilościach. Jednakże zaleca się, aby uwzględnić ten aspekt przy planowaniu budowy.
Przeczytaj także: Oczyszczalnia ścieków krok po kroku
Planując budowę oczyszczalni warto zwrócić uwagę na obszar strefy przymarzania. Jeżeli przyłącze powstanie w tej strefie, zaleca się zastosowanie średnicy DN160 rury kanalizacyjnych oraz możliwe ograniczenia długości rur. Pozwoli to zminimalizować ryzyko powstawania zatorów w rurach pod wpływem niskiej temperatury. W przypadku gdy przyłącze musi być dłuższe, należy zastosować większy spadek rury lub wykorzystać ocieplenie. Podobnie można rozpatrywać warunki posadowienia zbiornika bezodpływowego. Jeżeli planowane jest płytkie jego posadowienie, zaleca się aby konstrukcja była dwupłaszczowa. Zdecydowanie ograniczy to przymarzanie zawartości, dzięki izolacji powietrznej pomiędzy ściankami.
Typy Przydomowych Oczyszczalni Ścieków
W miejscach gdzie nie ma możliwości podłączenia się do zbiorczych systemów kanalizacyjnych problem unieszkodliwiania ścieków z pojedynczych gospodarstw domowych jest wciąż aktualny. Jego rozwiązaniem jest montaż szamba, oczyszczalni drenażowej lub biologicznej, przydomowej oczyszczalni ścieków. Szambo wymaga częstego opróżniania i jest kosztowne w eksploatacji. Oczyszczalnie drenażowe z racji niskiej efektywności oczyszczania ścieków oraz wymaganej dużej powierzchni działki i korzystnych warunków gruntowo-wodnych nie wszędzie mogą być montowane. Dlatego w ostatnich latach popularne stały się przydomowe biologiczne oczyszczalnie ścieków.
Oczyszczalnie ze Złożem Biologicznym
Złoża biologiczne są to urządzenia, w których ścieki (mechanicznie oczyszczone w osadniku gnilnym) przepływają przez warstwę wypełnienia złoża, zbudowanego z materiału porowatego (np. koksu, tłucznia, żwiru, kształtek z tworzyw sztucznych), na którego powierzchni rozwija się błona biologiczna składająca się z mikroorganizmów wykorzystujących jako pożywienie zanieczyszczenia zawarte w ściekach. W przydomowych oczyszczalniach najczęściej wykorzystuje się tzw. złoża zraszane, zainstalowane w kompaktowym zbiorniku. Ścieki na powierzchnię złoża są doprowadzane i rozlewane cyklicznie za pomocą pompy i instalacji doprowadzającej oraz odpowiedniego zraszacza lub rur perforowanych. Wewnątrz złoża występują strefy tlenowe oraz strefy niedotlenione, gdzie mogą rozwijać się różne rodzaje mikroorganizmów rozkładających zanieczyszczenia organiczne. Złoża biologiczne umożliwiają głównie usuwanie zanieczyszczeń organicznych oraz nitryfikację związków azotu.
W przydomowych oczyszczalniach najczęściej stosuje się złoża biologiczne o przepływie pionowym, z warstwą o grubości i powierzchni uzależnionej od ilości dopływających ścieków. Złoża biologiczne wykonywane są jako obiekty wolno stojące lub zagłębione w gruncie. Zwykle są obudowane i zaizolowane termicznie, tak aby mogły sprawnie funkcjonować zimą. W Polsce oczyszczalnie ze złożem biologicznym niezbyt często się stosuje przy pojedynczych gospodarstwach domowych do unieszkodliwiania niewielkich ilości ścieków - poniżej 1 m3/dobę, głównie ze względu na zbyt wysoki koszt takiego rozwiązania. Najczęściej stosowane są one przy obiektach użyteczności publicznej.
Dotychczasowe badania przydomowych oczyszczalni ze złożem biologicznym w warunkach Polski wykazały, że mogą one zapewnić eliminację zanieczyszczeń organicznych (BZT5 i ChZT) w zakresie 83-93% oraz zawiesin ogólnych na poziomie 91-92%.
Systemy Hybrydowe (Osad Czynny + Złoże Biologiczne)
Tak zwane hybrydowe przydomowe oczyszczalnie ścieków są to rozwiązania technologiczne oparte na jednoczesnym wykorzystaniu biomasy zawieszonej (osad czynny) oraz utwierdzonej na złożu biologicznym. Systemy tego typu w Polsce na większą skalę zaczęto stosować kilka lat temu, gdy stwierdzono, że oczyszczalnie z osadem czynnym nie są odporne na dużą nierównomierność ilości i składu dopływających ścieków lub stałe przeciążenie ładunkiem zanieczyszczeń. W oczyszczalniach hybrydowych z dużą skutecznością można usuwać związki węgla i azotu. Systemy hybrydowe obecnie uznawane są za jedną z najbardziej skutecznych technologii oczyszczania ścieków, a przy tym mało wrażliwych na niekorzystne warunki pracy.
Systemy takie są dużo bardziej odporne na przeciążenia hydrauliczne i mogą przyjąć większy ładunek zanieczyszczeń niż system klasyczny (z osadem czynnym), ze względu na możliwość zgromadzenia większej ilości biomasy w dwóch postaciach. Są również odporne na okresowe braki prądu.
Wstępne badania przydomowej oczyszczalni hybrydowej wykazały, że może ona zapewnić eliminację zanieczyszczeń organicznych (BZT5 i ChZT) oraz zawiesin ogólnych na poziomie 92-97%. ogólnego z 69-procentową skutecznością, a azotu ogólnego na poziomie 39%.
Systemy Hydrofitowe
Systemy hydrofitowe są to naturalne lub sztuczne systemy oczyszczania ścieków, w których poziom wody (ścieków) utrzymywany jest poniżej lub powyżej powierzchni terenu, co sprzyja rozwojowi roślin wodolubnych lub wodnych - tzw. hydrofitów. Wśród obiektów tego typu wyróżnia się zarówno systemy wodno-roślinne, z powierzchniowym przepływem ścieków (FWS - free water surface), jak i gruntowo-roślinne z podpowierzchniowym przepływem ścieków (VSB - vegetated submerged bed).
Funkcjonowanie oczyszczalni hydrofitowych opiera się na wykorzystaniu takich samych procesów fizycznych, chemicznych i biologicznych, jakie zachodzą w naturalnych ekosystemach bagiennych (ang. wetland) przy udziale różnych zespołów mikroorganizmów oraz odpowiednio dobranych roślin. Usuwanie zanieczyszczeń w systemach gruntowo-roślinnych związane jest głównie z funkcjonowaniem błony biologicznej, tworzącej się podczas przepływu ścieków przez złoże gruntowe.
Systemy hydrofitowe na świecie na szerszą skalę zaczęto stosować już 50 lat temu, a w Polsce najstarsze obiekty tego typu eksploatowane są od ponad 20 lat. Początkowo stosowano głównie obiekty jednostopniowe z poziomym (HF-CW horizontal flow constructed wetland) lub pionowym (VF-CW vertical flow constructed wetland) przepływem ścieków, jednak w ostatnich latach coraz większe zastosowanie znajdują systemy typu HSH, czyli hybrydowe systemy hydrofitowe, składające się z dwóch lub trzech złóż gruntowo-roślinnych, które zapewniają lepsze warunki do biologicznego oczyszczania ścieków.
Dotychczasowe wieloletnie badania przydomowych oczyszczalni hydrofitowych wykonane w warunkach Polski wykazały, że systemy jednostopniowe gwarantują eliminację zanieczyszczeń organicznych (BZT5 i ChZT) w zakresie 78-84% oraz zawiesin ogólnych w granicach 65%. Stwierdzono natomiast, że w mniejszym stopniu usuwają związki biogenne - azot i fosfor. Bardzo dobre efekty usuwania podstawowych wskaźników zanieczyszczeń (ponad 90%) odnotowano w hybrydowych systemach gruntowo-roślinnych z trzciną i wierzbą, o konfiguracji złóż VF-HF (z pionowym i poziomym przepływem).
Zaobserwowano, że hybrydowe systemy gruntowo-roślinne typu VF-HF i HF-VF charakteryzują się bardzo wysoką (99%) niezawodnością działania. W okresie badań przez ponad 361 dni w roku w systemach tych spełniane były wymogi określone, co do jakości ścieków oczyszczonych dla zawiesiny ogólnej, BZT5 i ChZT. Dotychczasowe doświadczenia z funkcjonowania oczyszczalni gruntowo-roślinnych wskazują, że obiekty te cechują się prostą obsługą i eksploatacją oraz dużą odpornością na nierównomierny dopływ ścieków.
Zdaniem autora oczyszczalnie gruntowo-roślinne (głównie hybrydowe) są to rozwiązania technologiczne spełniające kryteria wyboru przydomowych oczyszczalni ścieków zgodne z podstawowymi zasadami zrównoważonego rozwoju i mogą być wykorzystywane w większej skali na terenach wiejskich o rozproszonej zabudowie.
tags: #przydomowa #oczyszczalnia #ścieków #projektowanie #wytyczne
