Przydomowa Oczyszczalnia Ścieków: Definicja, Przepisy i Aspekty Prawne

Szczegóły: Opublikowano: 12. October 2025

Przydomowa oczyszczalnia ścieków stanowi jedno z funkcjonujących obecnie rozwiązań dla gospodarki wodno-ściekowej dla budynków zlokalizowanych w miejscach, w których technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona jest budowa sieci kanalizacji sanitarnej, przy czym wykonanie takiej oczyszczalni jest możliwe po spełnieniu wielu wymogów formalnoprawnych, określonych m.in. w ustawie - Prawo budowlane oraz aktach wykonawczych.

Należy przy tym zwrócić uwagę, że określenie „przydomowa” stanowi nazwę zwyczajową, nieznajdującą odzwierciedlenia w obecnie obowiązujących przepisach prawa, a jej źródło tkwi w celu funkcjonowania - przydomowa oczyszczalnia ścieków co do zasady służy zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego.

Co to jest przydomowa oczyszczalnia ścieków?

Zgodnie z definicją zawartą w Prawie budowlanym, przydomowa oczyszczalnia ścieków to “zespół urządzeń służących do oczyszczania ścieków bytowych z budynków mieszkalnych jednorodzinnych, spełniający wymagania określone w przepisach odrębnych”.

Wyróżniamy dwa główne rodzaje przydomowych oczyszczalni ścieków:

Biologiczne - wykorzystujące procesy tlenowe lub beztlenowe do rozkładu zanieczyszczeń organicznych. Składają się z osadnika wstępnego, komory napowietrzania i osadnika wtórnego.
Drenażowe - oczyszczające ścieki w złożu gruntowym, przez które przepływają. Wymagają większej powierzchni działki i odpowiednich warunków gruntowo-wodnych.

Niezależnie od typu, przydomowa oczyszczalnia ścieków działa na zasadzie trzystopniowego oczyszczania:

Przeczytaj także: Oczyszczalnia oksydacyjna: zasady działania

Mechanicznego - usuwania zawiesin i części stałych w osadniku wstępnym.
Chemicznego - strącania fosforu za pomocą koagulantów.
Biologicznego - rozkładu zanieczyszczeń organicznych przez mikroorganizmy w komorze napowietrzania lub złożu gruntowym.

Przepisy Prawne Dotyczące Przydomowych Oczyszczalni Ścieków

Proces inwestycyjny mający na celu wyposażenie budynku w oczyszczalnię ścieków nie jest skomplikowany, może być jednak długotrwały ze względu na konieczność uzyskania stosownych decyzji administracyjnych.

Prawo budowlane a POŚ

Zgodnie z Prawem budowlanym, budowa przydomowej oczyszczalni ścieków wymaga zgłoszenia lub pozwolenia na budowę, w zależności od jej wydajności:

POŚ o wydajności do 7,5 m3 na dobę - wystarczy zgłoszenie budowy w starostwie powiatowym lub urzędzie miasta.
POŚ o wydajności powyżej 7,5 m3 na dobę - konieczne jest uzyskanie pozwolenia na budowę.

Zgłoszenie budowy POŚ powinno zawierać:

Oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.
Mapę z rozmieszczeniem urządzeń oczyszczalni na działce.
Opis techniczny oczyszczalni, wraz z danymi o jej wydajności i sposobie odprowadzania ścieków.

Należy jednak wskazać, że ustawodawca w art. 29 ust. 1 Prawa budowlanego przedstawił katalog robót, których realizacja możliwa jest w trybie uproszczonym, na podstawie zgłoszenia budowlanego składanego w miejsce wniosku o udzielenie pozwolenia na budowę.

W grupie takich wyjątków znalazło się wykonanie oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,50 m3 na dobę, przy czym zmiana przepisów Prawa budowlanego z dnia 13 lutego 2020 r., która weszła w życie z dniem 19 września 2020 r., umożliwiła skorzystanie z uproszczonej procedury realizacji (na podstawie zgłoszenia) nie tylko oczyszczalniom przydomowym, ale również służącym innym celom niż oczyszczanie ścieków pochodzących z gospodarstwa domowego.

Przeczytaj także: Eco 3000l: cena, opinie, montaż

Należy bowiem zauważyć, że od wejścia w życie zmiany ww. przepisu jedynym kryterium zakwalifikowania oczyszczalni jako działania podlegającego zgłoszeniu budowlanemu jest jej przepustowość wynosząca do 7,5 m3 na dobę.

Prawo wodne i zgłoszenie wodnoprawne

Prawo wodne nakłada obowiązek uzyskania zgłoszenia wodnoprawnego dla przydomowych oczyszczalni ścieków o określonej przepustowości:

POŚ o przepustowości do 5 m3 na dobę - wymagane jest zgłoszenie wodnoprawne w Nadzorze Wodnym.
POŚ o przepustowości powyżej 5 m3 na dobę - konieczne jest uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego.

Zgłoszenie wodnoprawne powinno zawierać informacje o:

Ilości i jakości odprowadzanych ścieków.
Sposobie ich oczyszczania i odprowadzania do odbiornika.
Wpływie na stan wód powierzchniowych i podziemnych.

Wypada w tym miejscu wskazać na pewną rozbieżność obowiązujących obecnie aktów prawnych, tj. Prawa budowlanego oraz Prawa wodnego.

Zgodnie z Prawem budowlanym - jak wskazano wcześniej - na podstawie zgłoszenia budowlanego mogą być realizowane wszystkie oczyszczalnie ścieków o określonej, wynoszącej maksymalnie 7,5 m3 na dobę, przepustowości.

Przeczytaj także: Oczyszczalnia ścieków krok po kroku

Uprzednio przepis ten dotyczył oczyszczalni o takiej samej przepustowości, ale ze wskazaniem wprost, że chodzi wyłącznie o oczyszczalnie ścieków przydomowe, a zatem służące do zwykłego korzystania z wód.

Natomiast ustawa - Prawo wodne definiuje zwykłe korzystanie z wód jako służące zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego lub własnego gospodarstwa rolnego, w tym w zakresie odprowadzania ścieków do środowiska - jako wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi w ilości nieprzekraczającej łącznie 5 m3 na dobę (por. art. 33 ust. 4 pkt 2 Prawa wodnego).

Inne regulacje prawne

Przy planowaniu i eksploatacji przydomowej oczyszczalni ścieków należy także uwzględnić:

Ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która zobowiązuje właścicieli nieruchomości do przyłączenia się do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub wyposażenia nieruchomości w zbiornik bezodpływowy albo przydomową oczyszczalnię ścieków.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, które określa dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do wód lub do ziemi.

Wymagania Techniczne i Lokalizacyjne

Wykonanie tzw. przydomowej oczyszczalni ścieków związane jest z koniecznością przeprowadzenia robót budowlanych, które z reguły wymagają uzyskania pozwolenia na budowę.

Warunki gruntowo-wodne

Wybierając rodzaj przydomowej oczyszczalni ścieków, trzeba wziąć pod uwagę warunki panujące na działce:

Przepuszczalność gruntu - determinuje możliwość zastosowania oczyszczalni drenażowej. Grunt musi być na tyle przepuszczalny, aby umożliwić swobodny przepływ ścieków przez złoże.
Poziom wód gruntowych - wysoki poziom wód uniemożliwia montaż oczyszczalni drenażowej. W takiej sytuacji lepszym rozwiązaniem będzie oczyszczalnia biologiczna.

Odległości od obiektów

Przydomowa oczyszczalnia ścieków musi być zlokalizowana w odpowiedniej odległości od:

Granicy działki - minimum 2 metry.
Budynków mieszkalnych - minimum 5 metrów.
Studni - minimum 15 metrów dla instalacji biologicznej i minimum 70 metrów dla układu drenażowego.

Powierzchnia działki

Minimalna powierzchnia działki, na której można zamontować przydomową oczyszczalnię ścieków, zależy od rodzaju oczyszczalni:

Oczyszczalnie biologiczne (kompaktowe) - wymagają stosunkowo niewielkiej powierzchni, rzędu kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Są dobrym rozwiązaniem dla małych działek.
Oczyszczalnie drenażowe - potrzebują większej powierzchni na układ rozsączający, proporcjonalnej do ilości odprowadzanych ścieków. Minimalna powierzchnia to zazwyczaj kilkaset metrów kwadratowych.

Formalności Krok po Kroku - Jak Zalegalizować Przydomową Oczyszczalnię Ścieków?

Zgłoszenie budowy w starostwie powiatowym lub urzędzie miasta (dla POŚ o wydajności do 7,5 m3 na dobę). Do zgłoszenia należy dołączyć:
- Oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.
- Mapę z rozmieszczeniem urządzeń oczyszczalni na działce.
- Opis techniczny oczyszczalni, wraz z danymi o jej wydajności i sposobie odprowadzania ścieków.
Zgłoszenie wodnoprawne w Nadzorze Wodnym (dla POŚ o przepustowości do 5 m3 na dobę). Zgłoszenie powinno zawierać informacje o ilości i jakości odprowadzanych ścieków, sposobie ich oczyszczania i odprowadzania do odbiornika oraz wpływie na stan wód.
Uzyskanie pozwolenia na budowę (dla POŚ o wydajności powyżej 7,5 m3 na dobę) lub pozwolenia wodnoprawnego (dla POŚ o przepustowości powyżej 5 m3 na dobę), jeśli jest wymagane.
Montaż i odbiór przydomowej oczyszczalni ścieków przez uprawnionego instalatora.
Zgłoszenie zakończenia budowy do nadzoru budowlanego (dla POŚ wymagających pozwolenia na budowę).

Eksploatacja i Konserwacja Przydomowej Oczyszczalni Ścieków

Zasady prawidłowej eksploatacji

Aby zapewnić długotrwałe i efektywne działanie przydomowej oczyszczalni ścieków, należy przestrzegać kilku podstawowych zasad:

Regularnie usuwać osady z osadnika wstępnego, zgodnie z zaleceniami producenta (zazwyczaj raz na 6-12 miesięcy).
Nie wrzucać do oczyszczalni substancji szkodliwych, takich jak środki chemiczne, oleje, tłuszcze, resztki jedzenia, które mogą zaburzyć procesy biologiczne.
Stosować biopreparaty wspomagające rozkład tłuszczów i innych zanieczyszczeń organicznych.
Nie dopuszczać do przeciążenia oczyszczalni nadmierną ilością ścieków (np. poprzez oszczędne gospodarowanie wodą).

Najczęstsze błędy eksploatacyjne

Do najczęstszych błędów popełnianych przez użytkowników przydomowych oczyszczalni ścieków należą:

Nieregularne usuwanie osadów z osadnika wstępnego, co prowadzi do jego przepełnienia i zaburzenia pracy oczyszczalni.
Wprowadzanie niedozwolonych substancji, takich jak chemikalia, oleje, tłuszcze, które niszczą florę bakteryjną w komorze biologicznej.
Dostawanie się wody opadowej do oczyszczalni, co powoduje jej przeciążenie hydrauliczne i wypłukiwanie osadu czynnego.

Serwis i konserwacja

Regularne przeglądy i konserwacja to klucz do bezawaryjnej pracy przydomowej oczyszczalni ścieków. Należy:

Przestrzegać harmonogramu opróżniania osadnika wstępnego, określonego w instrukcji eksploatacji (zazwyczaj raz na 6-12 miesięcy).
Kontrolować stan techniczny urządzeń oczyszczalni (pompy, napowietrzacze, systemy sterowania) i w razie potrzeby dokonywać niezbędnych napraw lub wymian.
Monitorować jakość odprowadzanych ścieków pod kątem zgodności z wymaganiami prawnymi.

Warto rozważyć podpisanie umowy serwisowej z firmą specjalizującą się w obsłudze przydomowych oczyszczalni ścieków, która zadba o regularne przeglądy i konserwację.

Przydomowa Oczyszczalnia Ścieków a Ochrona Środowiska

Przydomowe oczyszczalnie ścieków, przy prawidłowej eksploatacji, mają pozytywny wpływ na środowisko:

Redukują zanieczyszczenia organiczne, związki azotu i fosforu ze ścieków bytowych.
Umożliwiają bezpieczne odprowadzanie oczyszczonych ścieków do gruntu lub wód powierzchniowych.
Zmniejszają ryzyko skażenia wód gruntowych w porównaniu z nieszczelnymi zbiornikami bezodpływowymi (szambami).

Ekologiczne aspekty

Posiadanie przydomowej oczyszczalni ścieków niesie ze sobą dodatkowe korzyści ekologiczne:

Oczyszczone ścieki można wykorzystać do nawadniania ogrodu lub trawnika, co ogranicza zużycie wody z sieci.
POŚ zmniejszają obciążenie lokalnej infrastruktury kanalizacyjnej i oczyszczalni zbiorczych.
Przyczyniają się do zachowania naturalnego obiegu wody w przyrodzie.

Czy Przydomowa Oczyszczalnia Ścieków Się Opłaca? Analiza Kosztów i Oszczędności

Decydując się na przydomową oczyszczalnię ścieków, warto przeanalizować jej koszty w porównaniu z tradycyjnym odprowadzaniem ścieków do szamba lub sieci kanalizacyjnej.

Koszty inwestycyjne POŚ obejmują:

Zakup urządzeń oczyszczalni (osadnik, komora biologiczna, układ rozsączający).
Montaż i podłączenie do instalacji kanalizacyjnej budynku.
Ewentualne prace ziemne i przygotowanie terenu.

Ceny kompletnych zestawów przydomowych oczyszczalni ścieków zaczynają się od około 5000 zł dla najmniejszych modeli, a kończą na kilkudziesięciu tysiącach złotych dla dużych, zaawansowanych systemów.

Koszty eksploatacyjne POŚ to przede wszystkim:

Energia elektryczna do zasilania pomp i napowietrzaczy (50-200 zł rocznie).
Wywóz osadów z osadnika wstępnego (200-500 zł rocznie).
Serwis i konserwacja (100-500 zł rocznie).

Dla porównania, roczne koszty opróżniania szamba o pojemności 10 m3 to około 2000-3000 zł, a opłaty za odprowadzanie ścieków do kanalizacji to średnio 8-12 zł za metr sześcienny.

Oszczędności wynikające z posiadania przydomowej oczyszczalni ścieków to:

Brak opłat za wywóz ścieków szambowozem (2000-3000 zł rocznie).
Brak opłat za odprowadzanie ścieków do kanalizacji (500-1500 zł rocznie, w zależności od zużycia wody).
Możliwość wykorzystania oczyszczonych ścieków do nawadniania ogrodu (oszczędność wody i opłat za jej zużycie).

Biorąc pod uwagę powyższe dane, inwestycja w przydomową oczyszczalnię ścieków zwraca się zazwyczaj po 5-10 latach użytkowania, w zależności od jej wielkości i kosztów alternatywnych rozwiązań.

Jak Uniknąć Błędów Przy Wyborze i Montażu Przydomowej Oczyszczalni Ścieków?

Aby uniknąć kosztownych pomyłek i problemów eksploatacyjnych, warto przestrzegać kilku zasad przy wyborze i montażu przydomowej oczyszczalni ścieków:

Dokładnie przeanalizuj warunki gruntowo-wodne na działce i wybierz typ oczyszczalni odpowiedni do tych warunków (biologiczna lub drenażowa).
Zwymiaruj oczyszczalnię adekwatnie do liczby użytkowników i przewidywanej ilości ścieków. Nie oszczędzaj na wielkości osadnika i złoża biologicznego.
Wybierz sprawdzonego producenta i model oczyszczalni, najlepiej z rekomendacją niezależnych ekspertów lub użytkowników.
Zleć montaż oczyszczalni doświadczonej firmie instalacyjnej, najlepiej autoryzowanej przez producenta. Nie próbuj instalować POŚ na własną rękę, jeśli nie masz odpowiedniej wiedzy i narzędzi.
Dopilnuj odbioru technicznego oczyszczalni przez uprawnionego inspektora nadzoru budowlanego.
Zapoznaj się z instrukcją obsługi i przestrzegaj jej zaleceń dotyczących eksploatacji i konserwacji oczyszczalni.
Regularnie serwisuj oczyszczalnię i nie dopuszczaj do jej przeciążenia lub wprowadzania niedozwolonych substancji.

Stosując się do tych wytycznych, zminimalizujesz ryzyko błędów i zapewnisz sobie sprawne i bezproblemowe działanie przydomowej oczyszczalni ścieków przez wiele lat.

Przydomowa Oczyszczalnia Ścieków a Dotacje - Jakie Dofinansowanie Można Uzyskać?

Inwestycja w przydomową oczyszczalnię ścieków może być częściowo sfinansowana z dotacji lub preferencyjnych pożyczek, oferowanych przez różne instytucje.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oferuje program priorytetowy “Moja Woda”, w ramach którego można uzyskać dotację do 5 tys. zł na zakup i montaż POŚ, pod warunkiem jednoczesnego zagospodarowania wód opadowych na terenie nieruchomości.
Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) mają w swojej ofercie niskooprocentowane pożyczki i dotacje na budowę przydomowych oczyszczalni ścieków, z możliwością umorzenia części kapitału po spełnieniu określonych warunków ekologicznych.
Niektóre gminy również oferują dotacje na budowę POŚ w ramach programów ograniczania zanieczyszczenia wód i wspierania gospodarki ściekowej na terenach nieskanalizowanych. Wysokość i warunki tych dotacji są ustalane indywidualnie przez każdą gminę.

Aby uzyskać dofinansowanie, należy złożyć odpowiedni wniosek wraz z wymaganymi załącznikami (projekt oczyszczalni, kosztorys, harmonogram prac itp.) do instytucji oferującej dotację.

Podsumowanie

Przydomowa oczyszczalnia ścieków to efektywne rozwiązanie dla gospodarstw domowych, które nie mają dostępu do kanalizacji. Prawidłowo zaprojektowana, zamontowana i eksploatowana POŚ jest przyjazna dla środowiska i pozwala na oszczędności finansowe. Należy jednak pamiętać o spełnieniu wszystkich wymogów prawnych i technicznych oraz regularnym serwisowaniu instalacji.

tags: #przydomowa #oczyszczalnia #ścieków #budynek #czy #budowla