Czy można pić wodę z górskiego strumienia? Bezpieczeństwo i porady

Szczegóły: Opublikowano: 26. November 2025

Wybierając się na wycieczkę pieszą, czy to w teren górski czy na niziny zawsze należy zabrać ze sobą do plecaka odpowiednią ilość wody do picia. Podczas intensywnego wysiłku w górach nasz organizm wypaca z siebie ogromne ilości wody. Wypoconą wodę należy systematycznie uzupełniać, aby zachować siły do dalszego wędrowania. Czasami jednak może zdarzyć się sytuacja, iż w trakcie wycieczki zabraknie nam wody do picia. Jak poradzić sobie z taką sytuacją i co zrobić, aby pozyskać nową, świeżą i przede wszystkim bezpieczną wodę do picia?

W tym artykule znajdziesz szczegółowy poradnik, jak zdobyć czystą wodę pitną w terenie, jakie są bezpieczne oraz awaryjne źródła wody, jakich źródeł wody kategorycznie unikać, jaki jest niezbędny sprzęt, który pozwoli uzdatnić wodę do picia w terenie. Poradnik ten powstał na podstawie własnych doświadczeń z pozyskiwaniem wody w górach.

Ludzkie ciało składa się w około 60-70% z wody, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Podczas intensywnego wysiłku fizycznego w górach nasz organizm potrafi wypocić z siebie nawet do 3-5 litrów wody dziennie co zwykle ma poważne skutki dla zdrowia. Dlatego tak ważne jest systematyczne uzupełnianie wody w naszym ciele, aby móc bez przeszkód kontynuować górską przygodę.

Dlaczego woda ze strumienia może być niebezpieczna?

Wędrując po polskich szlakach woda pitna dostępna jest praktycznie na każdym kroku. Trzeba jednak pamiętać że woda znaleziona w terenie zwykle nie nadaje się do bezpośredniego spożycia. Zwykle jest ona bowiem zanieczyszczona różnego rodzaju osadami, odpadami, płynami, bakteriami i innymi groźnymi dla naszego zdrowia zanieczyszczeniami. Po wypiciu nieoczyszczonej wody jest duża szansa, że wywoła ona u was groźne zatrucie pokarmowe oraz liczne choroby.

Piękne bezchmurne niebo, bujna roślinność, skała, z której wytryska krystalicznie czysta woda i turysta zanurzający w niej swoją dłoń, by ugasić pragnienie podczas górskich wędrówek. To obrazy, które nieodzownie kojarzą się ze zdrową wodą. Niestety ten sielankowy obraz przyrody z nieskazitelnie czystą wodą jest już nieaktualny.

Przeczytaj także: Znaczenie wody pitnej dla zdrowia

Z raportu „Zasoby wodne w Polsce - ochrona i wykorzystanie” przygotowanego w 2021 roku przez Fundację Przyjazny Kraj wynika, że zły stan wód występuje w 91,5% rzek, 88,1% jezior oraz 100% jednolitych częściach wód powierzchniowych przejściowych i przybrzeżnych. Zanieczyszczenia wód mogą być naturalne (zasolenie, zanieczyszczenie związkami miedzi) albo sztuczne (spowodowane działalnością człowieka). Przyczynami zanieczyszczenia wód są stosowane w rolnictwie chemikalia, zawierające metale ciężkie, cząsteczki produktów ropopochodnych, ścieki rolnicze, przemysłowe i komunalne.

Według raportu "Zasoby wodne w Polsce - ochrona i wykorzystanie" z 2021 roku, niemal wszystkie polskie wody są w złym stanie. Główne zanieczyszczenia to związki azotu, fosforu i potasu z rolnictwa, ale znajdziemy także benzopiren, który powstaje z niecałkowitego spalania paliw kopalnych. Nawet jeśli na stromych, skalistych szczytach Tatr próżno szukać intensywnie uprawianych pól, to zanieczyszczenia transportowane w atmosferze także dostają się do tych wód.

Szczególnie powinniśmy unikać picia górskiej wody z potoków, które znajdują się poniżej schronisk i domostw, ale także pastwisk i szlaków turystycznych. Jeśli już koniecznie chcesz się napić, do warto wybrać wartki, zimny strumień. Stojąca i nagrzewająca się woda sprzyja rozwojowi mikroorganizmów.

Woda stojąca w zagłębieniach, rowach, kałużach jest zwykle najbardziej niebezpieczna do spożycia. Dzieje się tak dlatego, że woda taka ma doskonałe warunku do akumulowania zanieczyszczeń i toksyn. Próbując uzdatnić stojącą wodę do picia podczas filtrowania pozbędziecie się co prawda bakterii i pierwotniaków, ale nie będziecie w stanie usunąć zanieczyszczeń chemicznych. Istnieje zatem ogromna szansa, że pijąc nawet przefiltrowaną wodę stojącą wypijcie jakieś toksyny, które doprowadzą do poważnego rozstroju zdrowia.

Jakość wody do picia najłatwiej określić po jej kolorze, zapachu i ogólnym wyglądzie. Jeżeli znaleziona w terenie woda jest przejrzysta, nie posiada nieprzyjemnego zapachu i nie pływają w niej żadne widoczne gołym okiem zanieczyszczenia to można uznać ją za wstępnie zdatną do filtrowania. Jeżeli jednak woda taka będzie miała dziwny kolor. dziwny zapach lub będzie na niej występował kożuch, piana czy inne dziwne rzeczy to takiej wody absolutnie nie pobieramy do picia ani do filtrowania.

Przeczytaj także: Niezależność dzięki własnej studni

Zatem, jak się zachować i czego wystrzegać, gdy dopadnie nas pragnienie podczas górskich wycieczek? Zdecydowanie należy unikać picia wody ze strumienia poniżej poziomu schronisk, zabudowań, łąk i pastwisk, blisko popularnych szlaków, ujęć, z których korzystają dzikie zwierzęta. Należy omijać wodę z małych oczek wodnych, gdyż w ciepłej, stojącej wodzie żyją bakterie mogące spowodować zatrucie.

Najlepiej czerpać wodę z zimnych, wartkich strumieni, o lekko kwaśnym smaku. Jednak także i one nie dają pewności, że nasz organizm nie odczuje konsekwencji. Zatem jedynym pewnym rozwiązaniem pozostaje noszenie ze sobą wody zdatnej do picia co jednak bywa dodatkowym obciążeniem - szczególnie przy większej liczbie członków rodziny lub „lżejszymi” sposobami: jak np. używanie specjalnych tabletek uzdatniających wodę lub filtrów.

Jak uzdatniać wodę w terenie?

Aby zatem bezpiecznie ugasić pragnienie wodą pozyskaną w terenie należy ją najpierw odpowiednio przefiltrować. Aby zrobić to prawidłowo należy najpierw poznać kilka ważnych zasadach, które pozwolą wam uniknąć pobierania wody z nieodpowiedniego źródła. Mamy też dla was kilka wskazówek na temat niezbędnego sprzętu do uzdatniania wody pitnej oraz opis zagrożeń związanych z piciem wody w terenie, tak abyście byli przygotowani na każdą ewentualność.

Najprostszą metodą uzdatniania wody w terenie jest jej oczyszczanie przez filtrowanie. Aby móc uzdatniać wodę znalezioną w terenie najpierw należy oczywiście zaopatrzyć się w odpowiedni filtr. Na potrzeby tego poradnika zajmiemy się wyłącznie rozwiązaniami fizycznego uzdatniania wody.

UWAGA! WSZYSTKIE PREZENTOWANE W TYM PORADNIKU FILTRY TURYSTYCZNE NIE USUWAJĄ ZANIECZYSZCZEŃ CHEMICZNYCH!

Przeczytaj także: UNICEF o dostępie do wody pitnej

Proces oczyszczania wody z zanieczyszczeń chemicznych to zupełnie inny temat, który wymaga bardziej specjalistycznej wiedzy i dużo lepszego sprzętu. W turystyce najlepiej sprawdza się metoda filtracji membranowej, która pozwala oczyścić wodę z zanieczyszczeń stałych oraz wszelkiego rodzaju organizmów żywych, bakterii czy pierwotniaków ze skutecznością aż 99,9999%. Obecnie na rynku dostępna jest ogromna gama różnych modeli filtrów membranowych o różnych rozmiarach. Do wyboru macie trzy główne typy filtrów do membranowej filtracji wody: filtry słomkowe, filtry grawitacyjne i filtry z pompą.

Rodzaje filtrów do wody

Filtry słomkowe - filtry te charakteryzują się ultralekką wagą, bardzo małymi rozmiarami i stosunkowo niską ceną. Są one kompaktowe, trwałe i bardzo łatwe w obsłudze. Filtrowanie wody zajmuje jednak więcej czasu niż w innych rozwiązaniach i wymaga sporo siły.
Filtry grawitacyjne - filtry te występują głównie pod postacią worka z rurką, który można zawiesić na drzewie w trakcie biwaku lub na plecaku. Stosowane są do filtrowania dużej ilości wody w krótkim czasie. Są jednak mniej poręczne niż filtry słomkowe i są też od nich nieco droższe.
Filtry z pompą - filtry te posiadają wbudowaną pompę pozwalającą zasysać wodę ze źródła przez rurkę. Filtrami z pompą można przefiltrować bardzo duże ilości wody w krótkim czasie, są one jednak najdroższym i największym rodzajem filtrów membranowych.

Wśród najpopularniejszych marek filtrów membranowych możemy wyróżnić filtry marki Sawyer, LifeStraw oraz MSR (oczywiście marek filtrów jest dużo więcej, warto więc rozejrzeć się trochę po Internetach). My obecnie korzystamy z filtra Sawyer Mini, który jest z nami już dobre kilka lat. Filtr ten świetnie sprawdza nam się na każdej wycieczce gdy musimy przefiltrować kilka litrów wody dziennie.

Po zakupieniu interesującego was filtra membranowego pora przystąpić do filtrowania wody. Od strony technicznej filtrowanie zdobytej w terenie wody jest w zasadzie bardzo prostą czynnością. Cały proces filtracji omówimy w tym poradniku na przykładzie filtra Sawyer Mini. W zestawie od producenta dostajemy tu przelewowy filtr membranowy i plastikową torebkę z gwintem o pojemności około 600 ml do nabierania wody ze źródła.

KROK PIERWSZY - to odnalezienie odpowiedniego źródła wody w terenie, z którego nabieramy wodę dołączoną do zestawu plastikową torebkę.
W KROKU DRUGIM - nakręcamy na gwint torebki z nabraną wodą nasz membranowy filtr przelewowy aż do wyczucia oporu. Następnie na stabilnym podłożu ustawiamy pustą butelkę, do której będziemy zbierać przefiltrowaną wodę.
W KROKU TRZECIM - otwieramy zawleczkę filtra, nachylamy jego dziubek nad butelkę i z odpowiednią siłą ściskamy plastikową torebkę dwoma rękami tak, aby przez filtr zaczęła przelewać się woda.

W przypadku innych typów filtrów proces może może wyglądać oczywiście trochę inaczej. Używając filtra typu LifeStraw wkłada się jeden jego koniec do źródła wody a następnie zasysa ją ustami przez drugi koniec filtra. Powstałe podciśnienie przeciska wtedy wodę przez membranę i oczyszczając ją z zanieczyszczeń i mikroorganizmów. W tym wypadku jednak nie ma możliwości zebrania oczyszczonej wody do butelki na dalszy marsz. Zatem filtr LifeStraw posłuży wam wyłącznie do zaspokojenia pragnienia na miejscu.

W przypadku filtrów z wbudowaną pompą do źródła wody wkłada się rurkę lub końcówkę filtra i lekko ściska gruszkę pompy (lub używa specjalnego mechanizmu w przypadku lepszych modeli). Zaletą takiego rozwiązania jest dużo mniejsza ilość siły potrzebnej do przefiltrowania wody oraz bardzo duża wydajność filtracji.

Bardzo wygodnym rozwiązaniem jest podręczny filtr do wody, który można mieć przy sobie w kieszeni. Na rynku znajdziemy dużą ofertę m.in. QuickDraw Platypusa, który filtruje 3 l wody w 1 minutę, oczyszczając ją z pierwotniaków, bakterii oraz mułu, szczątków roślin i mikroplastiku, na które można natknąć się w jeziorze lub rzece.

W przypadku większej grupy turystów, warto być zaopatrzonym w filtr grawitacyjny do wody. Wystarczy napełnić worek wodą i powiesić na gałęzi czy namiocie. Woda przepłynie przez filtr, który usunie z niej: bakterie, wirusy, pierwotniaki i zanieczyszczenia. Przy okazji poprawi smak i zapach wody.

Jeszcze innym sposobem na uzyskanie czystej wody pitnej są tabletki do uzdatniania wody. Po ich zastosowaniu wodę można wykorzystać do przygotowywania posiłków, płukania warzyw i owoców, mycia zębów lub po prostu picia. Substancje czynne zawarte w tabletkach usuwają z wody wirusy, bakterie i grzyby.

Jedna tabletka służy do oczyszczenia jednego litra wody. Tabletki można używać także w przypadkach zagrożenia epidemiologicznego. Dodatkową zaletą jest to, że można zawsze mieć je pod ręką (są małe, prawie nic nie ważą, a mogą nas uratować przed niemiłymi konsekwencjami picia zanieczyszczonej wody.

Bezpieczne i potencjalnie niebezpieczne źródła wody

Wiecie już jakie są metody filtracji wody, pora zatem na zapoznanie się z dostępnymi w terenie źródłami wody pitnej. Zacznijmy od tego, że każda woda pochodząca z nieznanego wam źródło powinna być traktowana jako potencjalnie niezdatna do spożycia! Są jednak oczywiście pewne wyjątki od tej reguły i już na pierwszy rzut oka będziecie w stanie stwierdzić, że zdobyta przez was woda będzie bezpieczna i zdatna do bezpośredniego wypicia.

Bezpieczne źródła wody:

Woda z miejskiej sieci wodociągowej
Woda butelkowana
Woda mineralna w uzdrowiskach i pijalniach wód

I tu w zasadzie kończy się lista stuprocentowo bezpiecznej wody do picia w terenie. Dlaczego akurat takie źródła wody bezpiecznej znalazły się na naszej liście? Już wyjaśniamy. Woda z miejskiej sieci wodociągowej zanim zostanie przepompowana do kranów jest zawsze poddawana procesowi oczyszczania i filtracji. Zatem jeśli do kranu, z którego chcecie dolać sobie „kranówki” woda dopływa z miejskiej sieci to taką wodę spokojnie można pić bez żadnej obawy o swoje zdrowie. Podobnie sprawa ma się z wodą butelkowaną. Producenci wody pitnej, czy to źródlanej czy mineralnej zawsze muszą spełniać rygorystyczne normy sanitarno-epidemiologiczne. Woda w butelce jest zatem zawsze czysta i gotowa do spożycia, także nie ma co obawiać się o jej jakość. Wędrując po polskich szlakach wodę butelkowaną możecie zdobyć praktycznie wszędzie. Jeżeli chodzi o wodę mineralną w uzdrowiskach i pijalniach wód to jak najbardziej nadaje się ona do bezpośredniego spożycia. Trzeba mieć tu jednak na uwadze fakt, że woda ta zwykle zawiera ogromne ilości rozpuszczonych związków mineralnych, które często są dużo wyższe niż w normalnej, butelkowanej wodzie ze sklepu.

Gdy na trasie waszej wycieczki nie znajdziecie już żadnej bezpiecznej wody to czas rozejrzeć się za innymi źródłami wody. I tutaj właśnie z pomocą przyjdzie zakupiony i niesiony w plecaku filtr membranowy. Nie oznacza to jednak że możecie natychmiast rzucić się do uzdatniania i picia byle jakiej wody z najbliższej napotkanej kałuży!

Potencjalnie niebezpieczne źródła wody (wymagają filtracji):

Woda wytryskująca ze skały w górach wysokich
Woda z górskich potoków
Woda płynąca strumieniem w lasach oraz w górach
Woda z kranów w schroniskach górskich

W polskich górach można natknąć się na wiele źródeł wody, która na pierwszy rzut oka wygląda na krystalicznie czystą. Woda ta jednak prawie w każdym przypadku będzie w jakimś stopniu zanieczyszczona piaskiem czy innym osadem. Najczęściej jednak będą w niej pływały różnego rodzaju bakterie, pierwotniaki i inne chorobotwórcze organizmy. Z tego też powodu woda znaleziona w terenie zawsze musi zostać przefiltrowana.

Woda w górach wysokich wytryskująca wprost ze skały jest jednym z najlepszych źródeł wody nadającej się do filtrowania. Dzięki temu że pobieracie ją praktycznie u źródła nie ma ona szans być zanieczyszczona przez zwierzęta czy ludzi. Woda taka może jednak zgarnąć pod skałami jakieś osady czy zanieczyszczenia, dlatego lepiej dmuchać na zimne i taką wodę przefiltrować. Wodę z wysokogórskich źródeł spotykamy na przykład w Tatrach.

Wodę z górskich potoków kojarzymy głównie z reklam. Kto z nas nie słyszał o „krystalicznie czystej górskiej wodzie”? Czy w takim wypadku oznacza to, że będąc w Tatrach możemy od razu gasić pragnienie pijąc wodę z Wodogrzmotów Mickiewicza? Absolutnie nie! Ostatnie wydarzenia w Tatrach, gdzie wiele osób zatruło się wodą wypitą z górskiego potoku, do którego ktoś nieco wyżej „załatwił potrzebę” bardzo dobitnie pokazały że woda taka może być poważnym zagrożeniem dla zdrowia.

Wodę płynąca strumieniem w lasach oraz w górach może być uznana za wodę nadającą się do filtrowania. Tutaj jednak szczególną uwagę należy zwracać na jej zapach oraz jej wygląd. Jeżeli płynąca woda jest bezbarwna, nie pieni się, nie zawiera w sobie dziwnych osadów i nie wydziela żadnego zapachu to po przefiltrowaniu powinna nadawać się do picia. Trzeba jednak zawsze założyć, że woda taka może nieść ze sobą jakieś zanieczyszczenia chemiczne, których nie filtry membranowe nie są w stanie usunąć.

Zaskoczeni?! A jednak! Woda, dostępna w kranach w schroniskach górskich niekoniecznie musi pochodzić z miejskiej sieci wodociągowej! Wiele schronisk górskich, a zwłaszcza te położone w wyższych partiach gór swoją wodę czerpie ze źródeł głębinowych, z wody opadowej czy pobliskich zbiorników i potoków wodnych. Woda taka po pobraniu jej przez schronisko zwykle przechodzi proces filtracji i uzdatniania, ale nie jest to regułą. Dlatego warto o tym pamiętać gdy następnym razem będziecie nabierać wodę w schroniskowej toalecie lub łazience. Zawsze warto zapytać obsługi schroniska czy woda w łazience nadaje się do picia.

Niestety większość wody, którą napotkacie w trakcie waszej wędrówki kompletnie nie będzie nadała się do spożycia nawet po jej filtrowaniu. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest fakt, że wiele źródeł wody w Polsce jest skażona chemicznie i nawet po jej filtrowaniu fizycznym, bez specjalistycznego sprzętu nie będziecie po prostu w stanie uzdatnić takiej wody do picia. Woda taka może bowiem zawierać rozpuszczone w sobie metale ciężkie, substancje ropopochodne, pestycydy a nawet ścieki komunalne.

Najczęstsze objawy zatrucia pokarmowego

Najczęstszymi objawami zatrucia pokarmowego są nudności, wymioty i biegunka, ale mogą też wystąpić:

osłabienie,
ból głowy,
utrata apetytu,
łagodna gorączka.

Praktyczne wskazówki dotyczące nawadniania w górach

Podstawową zasadą, którą warto kierować już na etapie planowania wyprawy jest zabranie ze sobą odpowiedniej ilości wody do picia. Przyjmuje się że dorosły człowiek podczas wysiłku fizycznego będzie potrzebował od 3 do nawet 5 litrów wody dziennie.
Aby zatem dobrze zabezpieczyć się w wodę pitną na czas każdej waszej wyprawy w teren należy zabierać ze sobą przynajmniej dwa litry wody pitnej. Wodę pitną na wycieczkę polecamy wam przenosić w plecaku w dwóch osobnych, litrowych butelkach (zamiast jednej dużej dwulitrowej).
Pozwali wam to wtedy lepiej rozłożyć ciężar waszego zapasu wody na plecach - jeden litr wody pod ręką do picia i drugi litr wewnątrz plecaka jako zapas. Posiadanie dwóch osobnych butelek pozwoli wam też razie potrzeby uzupełnić wodę w terenie przy pomocy filtra (pusta butelka posłuży wam jako naczynie do pobierania niefiltrowanej wody).
Uzupełnianie wypoconej podczas wysiłku wody to jedna z najważniejszych czynności podczas górskiej wędrówki. Picie wody podczas marszu jest szczególnie ważne w okresie letnim, gdy temperatura powietrza na otwartym terenie potrafi osiągać 30 - 40 stopni Celsjusza.
Pierwsze objawy odwodnienia organizmu pojawią się już po utracie wody na poziomie 1% wagi ciała i należą do nich: osłabienie, bóle i zawroty głowy, wzmożone pragnienie, suchość w ustach, przyspieszona praca serca.
Dlatego aby zachować siły i nie mieć problemów na szlaku ważne jest systematycznie picie wody w dawkach ok. 125 - 250 ml wody (kilka łyków) co 15-30 minut. Jeżeli planujecie dłuższy wypad w teren sprawdźcie na mapach czy po drodze są miejsca, w których można uzupełnić wodę do picia.
Wybierając się na wycieczkę w Polsce, Czechach czy na Słowacji na trasie marszu będziecie mieli mnóstwo okazji aby uzupełnić wypitą wodę. Ważne jest aby na każdym etapie wyprawy mieć pod ręką przynajmniej 1 litr wody do picia.
Do wody dodajemy tabletki z elektrolitami! - radzi Maja Sindlarska.

Górskie źródła w Polsce - przykłady

Poniższa tabela prezentuje kilka popularnych górskich źródeł w Polsce oraz ich charakterystykę:

Nazwa źródła	Region	Przeznaczenie
Źródło Młynne	Pieniny	Woda pitna, popularne miejsce wypoczynku
Źródło Krystyny	Gorce	Woda mineralna, uzdrowiskowe właściwości
Źródło Zimne	Tatry	Woda pitna w sezonie letnim

Mimo wszystko, pamiętaj, aby w górach nie pić wody z potoków, stawów, źródeł, wywierzysk. Dlatego warto już dziś zaopatrzyć się w odpowiedni sprzęt tak by wyjazd wakacyjny nie skończył się obolałym brzuchem, a radosnymi wspomnieniami z odkrywania piękna przyrody.

tags: #pitna #woda #ze #strumienia #czy #jest