Normy Ministerstwa Zdrowia dotyczące wody pitnej z kranu w Polsce
- Szczegóły
Woda przeznaczona do spożycia zawiera wiele różnych substancji, głównie pochodzenia naturalnego. Woda do spożycia zawiera wiele różnych substancji, głównie składniki mineralne pochodzenia naturalnego, które są wręcz nieodzowne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Mogą się w niej również pojawiać składniki niepożądane, pogarszające parametry organoleptyczne i użytkowe, a także szkodliwe dla organizmu.
Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi musi być wolna od substancji szkodliwych, bakterii chorobotwórczych oraz nadmiernych ilości powszechnie występujących w niej składników (żelaza, manganu, chlorków, siarczanów azotanów, azotynów, wapnia i magnezu). Woda pitna przeznaczona do spożycia przez ludzi nie może zawierać bakterii chorobotwórczych, związków szkodliwych oraz nadmiernych ilości substancji powszechnie w niej występujących (tj. żelazo w wodzie, mangan, wapń, magnez, chlorki, siarczany, azotany, azotyny).
Problem bezpieczeństwa zdrowotnego wody w Polsce reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. (Dz. U. 2017, poz. 2294) w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, uwzględniające przepisy Dyrektywy Rady Unii Europejskiej 98/83/WE. Normy wody pitnej w Polsce reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. (Dz. U. 2017, poz.
W rozporządzeniu dokładnie określono wymagania mikrobiologiczne i fizykochemiczne, jakim powinna odpowiadać woda przeznaczona do spożycia. Aktualnie obowiązujące normy wody pitnej obejmują szereg wytycznych, jakie powinna spełniać kranówka. Zakres kontroli wody wodociągowej i studziennej jest stosunkowo szeroki i dotyczy zarówno parametrów fizykochemicznych, jak i czystości pod kątem mikrobiologicznym.
Jakość wody przeznaczonej do celów spożywczych określają wskaźniki mikrobiologiczne, fizykochemiczne i organoleptyczne, a także stężenie metali ciężkich oraz innych związków szkodliwych dla zdrowia człowieka, tj.
Przeczytaj także: Znaczenie wody pitnej dla zdrowia
Wskaźniki jakości wody pitnej
Do organoleptycznych parametrów wody należą barwa, smak, zapach i mętność. Do wskaźników fizykochemicznych określanych przez normy wody pitnej należą m.in. przewodność, pH, stężenie jonu amonowego, żelaza i manganu.
- Mętność: W wodzie do spożycia wywoływana jest drobnymi cząsteczkami stałymi, które mogą znajdować się w wodzie na skutek nieodpowiedniego uzdatniania lub z powodu unoszenia się cząstek pochodzących z osadów w sieci wodociągowej.
- Zapach, smak: To parametry organoleptyczne. Smak i zapach nadają wodzie rozpuszczone w niej związki nieorganiczne tj. kwasy, sole, gazy lub organiczne - najczęściej produkty metabolizmu organizmów żywych w wodzie w warunkach naturalnych. Mogą być również ubocznym skutkiem uzdatniania wody (np. chlorowania), a także powstawać w trakcie magazynowania i dystrybucji wody. Nietypowy zapach, smak mogą być wskaźnikiem obecności potencjalnych szkodliwych substancji.
- Odczyn: Wyrażany wykładnikiem pH. Odczyn wody ma istotny wpływ na efektywność procesów jej uzdatniania.
- Przewodność: Jest miarą podatności wody na przepływ prądu elektrycznego. Jest wywołana obecnością rozpuszczonych w wodze soli oraz amoniaku i dwutlenku węgla.
- Żelazo i mangan: Są jednymi z najbardziej rozpowszechnionych metali i zazwyczaj występują w wodzie razem. Zawartość obu pierwiastków w większych stężeniach powoduje brudzenie urządzeń sanitarnych i prania, a także skutkuje zmianami barwy i mętności oraz wywołuje niepożądany smak i zapach wody.
- Twardość: Parametr ten zależy od ilości rozpuszczonych w wodzie związków, głównie wapnia i magnezu. Wody bardzo miękkie są szkodliwe dla organizmu, ponieważ wypłukują z organizmu sole wapnia i inne, co powoduje problemy z układem kostnym, zaburzenia pracy mięśni, w tym mięśnia sercowego.
- Azotany i azotyny: Są powszechnie występującymi jonami w środowisku człowieka: wodzie, glebie i żywności, co jest konsekwencją naturalnego obiegu azotu, zanieczyszczeń antropogenicznych oraz stosowania ich w przetwórstwie spożywczym. Szkodliwość azotanów wynika z możliwości przekształcenia w azotyny, których nadmierne spożycie wywołuje niedokrwistość. Niska zawartość azotanów w wodzie jest konieczna w przypadku niemowląt.
- Chlorki: Jon chlorkowy jest powszechnie występującym i naturalnym składnikiem wody.
- Utlenialność: Jedna z form wyrażania chemicznego zapotrzebowania tlenu. Jest wskaźnikiem zawartości w wodzie substancji organicznych, utleniających się w umownych warunkach pod wpływem KMnO4. Utlenialność jest oznaczana zwykle w wodach podziemnych, nie zanieczyszczonych.
Metale ciężkie i inne związki
Metale ciężkie zalicza się do tych substancji, które stanowią szczególne zagrożenie dla zdrowia człowieka. W tej grupie zanieczyszczeń najczęściej wymienia się antymon, chrom, miedź, srebro, ołów, nikiel, arsen, rtęć i kadm. Wśród innych związków stanowiących potencjalne zanieczyszczenie wody pitnej często pojawiają się trihalometany (w tym chloroform), wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne i pestycydy.
- Arsen: W wodach naturalnych może być obecny w wyniku rozpuszczania składników skorupy ziemskiej, zanieczyszczenia spowodowanego przez ścieki przemysłowe lub na skutek stosowania insektycydów w rolnictwie lub gospodarce leśnej. Kontakt z arsenem może powodować różne efekty zdrowotne włączając w to zmiany: dermatologiczne, kardiologiczne.
- Kadm: Dostaje się do środowiska wraz ze ściekami i z obszarowych zanieczyszczeń pochodzących ze stosowania nawozów sztucznych oraz z lokalnego zanieczyszczenia powietrza. Skażenie wody do picia może pochodzić z rur ocynkowanych, spawów i niektórych metalowych elementów uzbrojenia przewodów. Jest metalem bardzo toksycznym dla organizmu człowieka.
- Miedź: Duże jej ilości w wodach powierzchniowych mogą pochodzić z zanieczyszczenia ich ściekami przemysłu metalurgicznego lub maszynowego. Sole miedzi stosuje się do niszczenia zakwitów w zbiornikach zaporowych, katalizowania procesu utleniania manganu w wodzie oraz zapobiegania rozwojowi śluzu w przewodach wodociągowych. Do zwiększenia stężenia miedzi w wodzie w znacznej mierze mogą przyczynić się miedziane przewody wodociągowe, z którymi styka się woda o właściwościach korozyjnych, zwłaszcza o podwyższonej temperaturze. Wówczas w czasie zastoju wody stężenie miedzi może osiągnąć kilka miligramów na litr, podczas gdy przeciętna zawartość miedzi w wodzie wynosi zaledwie kilka mikrogramów na litr. Większe dawki miedzi szkodzą zdrowiu i mogą wywoływać wymioty, a w efekcie stałego narażenia prowadzą do uszkodzenia wątroby.
- Ołów: Może pochodzić z wymywania gruntu zawierającego związki ołowiu, z zanieczyszczeń doprowadzanych ze ściekami przemysłowymi, może dostawać się do wody wskutek korozji rur ołowianych (stosowanych dawniej w wodociągach) lub zbiorników pokrytych farbami zawierającymi związki ołowiu. W okręgach przemysłowych, gdzie znajdują huty metali kolorowych, może dostawać się do wód powierzchniowych z opadami atmosferycznymi. Źródłem ołowiu są spaliny samochodowe. Hamuje biochemiczne procesy rozkładu substancji organicznych, opóźnia przebieg procesów samooczyszczania w wodach powierzchniowych. Ołów pogarsza własności organoleptyczne wody. Ze względu na silne własności toksyczne oraz zdolności kumulowania się w organizmie ludzkim, jest szkodliwy dla zdrowia - wywołuje chorobę zwaną ołowicą. Jest toksyczny dla ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.
- Nikiel: Wyższe jego stężenie w wodzie może występować na skutek przenikania z armatury wodociągowej oraz przedostawania się z do wody z naturalnych bądź przemysłowych odkładów. Nadmiar niklu w organizmie może skutkować zaburzeniami układu trawiennego i uczuleniami. Ponadto w przypadku stwierdzonego uczulenia, obecność niklu w wodzie wodociągowej może aktywować nawrót zmian lub nasilać wcześniej istniejące objawy. Zawartość niklu w wodzie zależy m.in. od typu rur doprowadzających. W przypadku rur metalowych, więcej niklu zawiera woda gorąca, natomiast jeżeli rury wykonane są z PCV - woda zimna. Z uwagi na możliwość kumulacji niklu i jego gromadzenia się po nocy w rurach wodociągowych, nie należy pić i gotować wody z kranu z pierwszego strumienia.
- Rtęć: Jest pierwiastkiem, który wraz z jego wszystkimi związkami wykazuje dużą toksyczność oraz zdolność kumulowania w organizmie ludzkim. Związki rtęci zawarte w wodach mają ujemny wpływ na przebieg samooczyszczania wód wskutek hamowania procesów biochemicznych. Źródłem rtęci w wodach są ścieki przemysłowe z zakładów farmaceutycznych, produkcji pestycydów, produkcji mas plastycznych i przemysłu petrochemicznego, drzewnego, celulozowego, fabryk akumulatorów oraz spływy z pól, na których używano środków ochrony roślin typu rtęciowego. Również może przedostawać się do wód z powietrza, wskutek spalania paliw płynnych i stałych. Rtęć i jej związki łatwo przenikają przez łożysko, stanowiąc duże zagrożenia dla płodu.
- Trihalometany: Powstają w wodzie do picia głównie na skutek reakcji chloru z naturalnie występującymi składnikami organicznymi i znajdującymi się w wodzie bromkami. Stężenie trihalometanów można ograniczyć poprzez stosowanie wielostopniowego uzdatniania wody, redukującego zawartość organicznych prekursorów trihalometanów.
- Chloroform: Stężenia w wodzie do picia mogą czasami nawet sięgać kilkaset mikrogramów na litr. Stężenia w otaczającym powietrzu są zwykle niskie, chloroform jest także wykrywany w niektórych pokarmach w stężeniach 1-30 µg/kg.
- Chlorany: Produkt rozkładu dwutlenku chloru; obecne również w przypadku stosowania podchlorynów do dezynfekcji wody. Dane literaturowe o wpływie chloranów na zdrowie ludzi nie są wystarczające do ustalenia dopuszczalnej wartości.
- Chloryny: Zgodnie z wytycznymi WHO tymczasowa dopuszczalna wartość chlorynów w wodzie do spożycia wynosi - 200 [g/l] (wartość zaokrąglona).
- Bromiany: Mogą powstawać w wyniku utleniania jonów bromkowych podczas ozonowania wody i być może podczas działania innych środków utleniających w procesie uzdatniania wody.
- Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA): Mogą pochodzić ze źródeł naturalnych (pożary lasów) jak i antropogenicznych (produkty niepełnego spalania paliw kopalnych i drewna). Do wody przedostają się wraz z deszczem lub ściekami przemysłowymi. Związki te są także wymywane z gleby i nawierzchni dróg. Mogą również być wypłukane z powłok antykorozyjnych rur wodociągowych.
- Pestycydy: Głównym źródłem pestycydów w wodach powierzchniowych jest rolnictwo.
Bakterie w wodzie pitnej
Występowanie bakterii w wodzie jest problemem stosunkowo powszechnym. Do namnażania patogenów dochodzi najczęściej w studniach w pobliżu pól, albo nieszczelnych szamb. Warto pamiętać, że bakterie można znaleźć także w uzdatnionej wodzie pitnej. Najczęściej spotykane są patogeny z grupy Coli, Legionella oraz Clostridium perfringens.
- Escherichia coli - znajduje się w dużych ilościach w odchodach ludzkich i zwierzęcych. Ponadto występuje w ściekach surowych i oczyszczonych, glebie oraz w wodzie naturalnej zanieczyszczonej fekaliami pochodzenia ludzkiego, rolniczego lub od dzikich zwierząt i ptaków. Jest to najbardziej przydatny wskaźnik zanieczyszczenia kałowego, potwierdza obecność odchodów w wodzie. Obecność w wodzie Escherichia coli świadczy o świeżym zanieczyszczeniu kałem oraz wskazuje na niewłaściwą dezynfekcję wody lub wtórne zanieczyszczenie w sieci wodociągowej. Bakteria ta wrażliwa jest na chlorowanie, nie przeżywa długo w wodach naturalnych. Fekalny charakter stwierdzanych w wodzie zanieczyszczeń mikrobiologicznych, powinien być sygnałem dla władz samorządowych do przeanalizowania gospodarki ściekowej na podległym terenie.
- Paciorkowce kałowe (Enterokoki) - wraz z bakteriami grupy coli stanowią wskaźnik jakości uzdatniania systemów wodnych lub uszkodzenia systemu dystrybucji. Ich obecność w badanej próbce świadczy o zanieczyszczeniu wody fekaliami odległymi w czasie. Charakteryzują się dłuższą przeżywalnością w wodzie i są bardziej odporne na działanie chloru niż bakterie grupy coli. Wykrycie tych drobnoustrojów podobnie jak w przypadku Escherichia coli powinno skłaniać do poszukiwania potencjalnych przyczyn zanieczyszczenia np.: niewłaściwego uzdatniania wody, nieszczelności systemu dystrybucyjnego.
- Bakterie grupy coli - są to głównie bakterie pochodzenia kałowego. Do systemu dystrybucji wodnej mogą przedostawać się ze ścieków, gleby lub rozkładającego się materiału roślinnego. Stwierdzenie ich obecności w wodzie sugeruje nieodpowiednie jej uzdatnienie, wtórne zanieczyszczenie lub nadmierną zawartość substancji odżywczych w uzdatnionej wodzie. Bakterie z grupy coli to parametr niepożądany w wodzie. Kiedy wartość graniczna zostaje przekroczona, to należy doprowadzić do obniżenia tego parametru, ale jego obecność nie ma znaczenia zdrowotnego.
- Clostridium perfringens - stanowią wskaźnik prawidłowości prowadzonych procesów uzdatniania wody (tj. koagulacja, sedymentacja i filtracja, ponieważ powinny być wyeliminowane właśnie na tych etapach uzdatniania) oraz zanieczyszczenia wody ściekami. Clostridium perfringens znajduje się zwykle w odchodach, jednakże w mniejszych ilościach niż Escherichia coli. Może być wskaźnikiem informującym o odległym w czasie zanieczyszczeniu kałowym. Przetrwalniki tych bakterii mogą przetrwać w wodzie znacznie dłużej niż bakterie z grupy coli i są bardziej odporne na dezynfekcję. Najbardziej skuteczną metodą eliminacji tej bakterii jest promieniowanie UV. Cechą charakterystyczną tych organizmów jest zdolność do długiego przeżywania w środowisku. Jest to przede wszystkim problem wód powierzchniowych, dlatego obowiązujące przepisy sanitarne nakładają obowiązek kontroli Clostridium w wodach powierzchniowych, bądź zmieszanych z wodami podziemnymi. Clostridium perfringens, może wywoływać zatrucia pokarmowe, ale również zakażenia ran czy zakażenia szpitalne.
- Legionella - występuje powszechnie w naturalnym środowisku wodnym i w glebie. Pałeczki Legionella stanowią grupę drobnoustrojów powszechnie przenoszonych przez wodę. Zachorowania na legionellozę (postać kliniczna choroby legionistów - zapalenie płuc i gorączka Pontiac - objawami przypominająca grypę) związane są zwykle z przebywaniem w okolicy chłodni kominowych oraz z korzystaniem z urządzeń wytwarzających aerozole wodne, w instalacjach ciepłej wody i w ośrodkach spa. Stanowią one główne źródła zakażenia ludzi (zakażenie następuje jedynie przez wdychanie aerozolu). Drobnoustroje te są wrażliwe na dezynfekcję.
Badanie i uzdatnianie wody
Jeśli jakość kranówki z sieci wzbudza jakiekolwiek wątpliwości lub użytkowana ciecz pochodzi z prywatnego ujęcia, należy koniecznie zweryfikować jej skład zlecając profesjonalne badania wody.
- Fizykochemiczna analiza wody 125.00 zł
- Mikrobiologiczna analiza wody 395.00 zł
Jeśli fizykochemiczna lub mikrobiologiczna analiza wody wykaże jakiekolwiek nieprawidłowości, a w szczególności bakterie w wodzie, trzeba niezwłocznie sięgnąć po odpowiednie metody uzdatniania. Woda spożywcza jest określana jako woda w stanie surowym lub po uzdatnieniu, odpowiednia do picia, gotowania, przygotowywania żywności lub innych celów użytkowych w gospodarstwach domowych i obiektach użyteczności publicznej.
Przeczytaj także: Niezależność dzięki własnej studni
Jeśli korzystasz z wody studziennej, zachodzi prawdopodobieństwo, że kranówka nie spełnia norm wody pitnej. Optymalnym rozwiązaniem tego problemu są centralne stacje uzdatniania wody oraz dodatkowo filtry kuchenne działające w oparciu o membranę kapilarną lub osmotyczną.
Zakłady wodociągowe są zobowiązane do publikacji danych obrazujących jakość dostarczanej przez siebie wody. Nie oznacza to jednak, że do odbiorców zawsze trafia kranówka o optymalnych parametrach. Jej jakość może bowiem ulec pogorszeniu np. w wyniku awarii instalacji w punktach poboru lub poprzez wtórne skażenie wynikające z obecności biofilmu w rurach. Jakość kranówki pod kątem jej twardości można z powodzeniem sprawdzić samodzielnie. Polecam w tym celu zakup kropelkowego testera twardości wody.
Autor: Piotr Pisarski, Doradca sprzedażowy firmy Klarsan i autor bloga o filtracji wody.
Przeczytaj także: UNICEF o dostępie do wody pitnej
tags: #pitna #woda #z #kranu #normy #ministerstwo
