Lasy Równikowe: Krajobraz, Klimat i Wilgotność Gleby
- Szczegóły
Wyobraź sobie las, w którym drzewa są olbrzymie i sięgają nawet kilkudziesięciu metrów. Ich korony przesłaniają niebo tak skutecznie, że przy ziemi jest ciemno. W lesie tym jest niezwykle gorąco zarówno o każdej porze dnia, jak i przez cały rok. Oprócz tego jest niezwykle wilgotno - niemal codziennie padają ulewne deszcze. Takie są właśnie lasy równikowe - to miejsce, w którym panuje największa różnorodność organizmów na świecie.
Krajobraz i Klimat Lasów Równikowych
Lasy równikowe występują na obszarach, w których panuje klimat zapewniający niemal stałą, wysoką temperaturę powietrza i obfite opady deszczu. Warunki takie występują głównie w okolicach równika. Wiatry znad gorących mórz i ciepłe prądy morskie przyczyniają się do powstania dogodnych warunków nawet w znacznej odległości od równika.
W lasach równikowych temperatury powietrza w ciągu doby i w ciągu roku nie spadają właściwie poniżej 20 °C i tylko wyjątkowo wynoszą powyżej 30 °C. Deszcz pada tam niemal codziennie. Bujna roślinność pochłania i oddaje do atmosfery tak ogromne ilości wody, że nawet w bezdeszczowe dni powietrze przesycone jest wilgocią. Dzień i noc przez cały rok trwają po około 12 godzin.
Charakterystycznym elementem klimatu lasów równikowych są również deszcze zenitalne mające formę bardzo intensywnego opadu. Są one konsekwencją parowania wody z nagrzanej słońcem ziemi. Unosi się ona do góry w postaci pary wodnej, a następnie skrapla się i tworzy chmury, z których codziennie po południu przez 2-3 godziny padają ciepłe i ulewne deszcze.
Manaus, brazylijskim mieście, które leży nad Amazonką, temperatury powietrza w lesie równikowym przez cały rok wahają się w granicach około 25-30 °C, a opady deszczu są wysokie w każdym miesiącu.
Przeczytaj także: Wilgotność powietrza i lasy
Rozmieszczenie Lasów Równikowych
Lasy równikowe występują w strefie równikowej i są przerwane jedynie łańcuchem Andów w Ameryce Południowej oraz wyżynami we wschodniej Afryce.
Amazonia stanowi ponad połowę wszystkich lasów deszczowych, jest również obszarem bardzo bogatym w faunę i florę. Lasy Kotliny Kongo to typowa dżungla. Na Archipelagu Malajskim lasy cechują się bardzo bujnym rozwojem podszytu. Charakterystyczne dla tego miejsca są liczne liany (często cierniste lub kolczaste), krzewy światłolubne i okazałe rośliny zielne. Powstaje w wyniku zniszczenia warstwy drzew, co umożliwia dostęp światła do dolnych warstw roślinności.
Średnio co trzy lata wycina się obszar lasów tropikalnych o powierzchni Polski. Różne formy gospodarowania prowadzone przez ludzi na tych terenach uniemożliwiają odtworzenie się tych lasów. Obszary wylesione przygotowuje się pod pastwiska, pola rolnicze oraz pod zabudowę.
Gleby tropikalne są bardzo ubogie w składniki mineralne, toteż szybko dochodzi do ich wyjałowienia. Jednocześnie ziemia, na której zostały wycięte drzewa nie zatrzymuje deszczówki. Z tego powodu w Indiach i w Bangladeszu dochodzi do gigantycznych powodzi.
Las równikowy porastają ubogie w składniki pokarmowe gleby mineralne - gleby czerwone. Jednak roślinność lasów równikowych jest ogromnie zróżnicowana - występuje wiele gatunków drzew, roślin porastających ich korę, liście, liany, palmy oraz rośliny pasożytnicze.
Przeczytaj także: Poradnik: walka z wilgocią w mieszkaniu
W lesie równikowym żyje także bardzo wiele gatunków zwierząt, m.in.: motyle, liczne pająki, małpy, jaguary, szympansy, orangutany i goryle, papugi, tukany, kolibry, krokodyle i węże.
Warunki Życia w Lesie Równikowym
Warunki życia w lesie równikowym są zależne zarówno od klimatu, jak i od piętra roślinnego. Pory roku tutaj nie występują. Intensywne opady deszczu docierają do samej gleby poprzez wszystkie piętra lasu, a więc wody nigdzie nie brakuje. Wszędzie jest gorąco i parno.
Inne warunki przyrodnicze różnią się jednak zasadniczo. Najwyższe piętra drzew otrzymują światło słoneczne bez jakichkolwiek ograniczeń, ale jednocześnie narażone są na najsilniejszy wiatr. Im niżej w lesie równikowym, tym mniej światła, a do poziomu gruntu dociera go kilkadziesiąt razy mniej niż do koron drzew. Jednocześnie zmniejsza się siła wiatru, który przy samej ziemi jest prawie nieodczuwalny.
Las równikowy ma budowę piętrową. Najniższe piętro zarośli i runa leśnego jest zwykle bardzo ubogie, a miejscami niemal wcale nie występuje. Najwyższe piętro lasu równikowego stanowią pojedyncze olbrzymie drzewa wystające ponad resztę lasu. Korony drzew w lesie równikowym stanowią zwartą pokrywę zacieniającą niższe piętra roślinne.
Mieszkańcy Lasów Równikowych
W trudno dostępnych fragmentach lasów równikowych żyją nadal plemiona ludzi, którzy mają bardzo niewielki kontakt z cywilizacją lub nie mają go wcale. Wysoka temperatura powietrza i dostatek pokarmu, który można zdobyć w lesie równikowym, zapewniają im dosyć dobre warunki życia. Nie wszędzie jednak pozostawia im się możliwość życia tak, jak to czynili ich przodkowie. W wielu krajach miejscową ludność zmusza się do zerwania z tradycyjnym stylem życia m.in. ze względu na wycinkę lasów, rozwój przemysłu oraz zanieczyszczenia wód.
Przeczytaj także: Wakacje w Bodrum
Lasy równikowe zamieszkuje kilka plemion składających się z niewielkiej liczby osób. Jedne z nich zajmujących się głównie zbieractwem i myślistwem, inne rolnictwem.
Zadaniem mężczyzn w plemionach zajmujących się zbieractwem i myślistwem jest polowanie (polują głównie na małpy, słonie i ptaki). Kobiety natomiast zbierają owoce, liście, jadalne korzenie oraz owady oraz zajmują się budowaniem szałasów. Takie plemiona pozostają w danym miejscu do momentu wyczerpania się pożywienia. Jeśli go zabraknie, porzucają swoje szałasy i poszukują nowego miejsca.
W plemionach zajmujących się głównie rolnictwem, mężczyźni zajmują się karczowaniem i wypalaniem lasów. W ten sposób przygotowują teren pod uprawę, którą zajmują się kobiety (uprawiane są m.in. bataty i banany). Członkowie takich plemion mieszkają w stałych wsiach. Opuszczają je dopiero w momencie, kiedy uprawiana ziemia przestaje być urodzajna. Wówczas szukają nowego miejsca, aby założyć kolejną wieś.
Odczyn Gleby w Lasach Równikowych
Bardzo ważną właściwością gleby jest jej odczyn. Odczyn, określany w stopniach pH, oznacza stężenie jonów wodorowych do wodorotlenowych. Skala jednostek pH obejmuje zakres od 0 do 14. Powyżej pH 7 aż do pH 14 odczyn jest zasadowy, natomiast poniżej pH 7 do pH 1 - kwaśny; przy pH 7 oznacza odczyn obojętny. W glebie spotyka się odczyn od pH 3 do pH 9.
Odczyn gleb leśnych w ciągu roku zmienia się, zależnie od wilgotności, aeracji i temperatury gleby oraz sezonowych zmian składu ugrupowań drobnoustrojów glebowych. Najwyższe wartości pH przypadają zwykle w miesiącach letnich. Na odczyn gleb leśnych wpływa szereg czynników, z których największe znaczenie mają kwasy organiczne. Powstają one podczas rozkładu substancji organicznych, gromadzących się na dnie lasu i rozkładanych głównie przez grzyby i bakterie.
Najbardziej zakwaszająco na gleby wpływa ściółka drzew iglastych i krzewinek, w znacznie mniejszym stopniu ściółka drzew liściastych. Pewien stopień zakwaszenia gleby jest dla większości drzew korzystny, ze względu na symbiozę drzew z grzybami mikoryzowymi. Bakterie glebowe wymagają obojętnego odczynu gleby, a mikroflora grzybowa rozwija się lepiej w odczynie kwaśnym.
Dla drzew leśnych trudniej jest ustalić przedziały najbardziej optymalnych wartości pH, gdyż poszczególne piętra ich korzeni rozwijają się w innych warunkach odczynowych. Mimo to, dla wielu drzew leśnych pewien stopień zakwaszenia gleb jest korzystniejszy ze względu na symbiozę z grzybami mikoryzowymi.
Na glebach o odczynie mniej lub bardziej kwaśnym rosną drzewa acidofilne: świerk, brzoza, grab, jarząb-pospolity; na glebach obojętnych i mniej lub więcej zasadowych występują gatunki bazifilne: dąb szypułkowy, jesion, wiąz. Sosna jest gatunkiem o małej wrażliwości na odczyn gleby. Można ją spotkać na kwaśnych glebach (np. torfowiskach wysokich), na obojętnych i zasadowych (np. na wapieniach), lecz najlepiej rośnie na glebach słabo kwaśnych.
Z roślin runa leśnego na glebach silnie i bardzo silnie kwaśnych występują: borówka czernica, kosmatka owłosiona, konwalijka dwulistna, siódmaczek leśny; na glebach słabo kwaśnych, obojętnych i zasadowych - szczyr trwały, czosnek niedźwiedzi, podagrycznik pospolity, ziarnopłon wiosenny, kuklik pospolity, przylaszczka pospolita, żankiel zwyczajny i inne.
Woda przepływowa z reguły zmniejsza zakwaszenie gleb leśnych, z kolei woda zastojowa, uboga w tlen - zwiększa zakwaszenie. Gleby dobrze napowietrzone przez organizmy przejawiają wyższe pH niż gleby z ubogą fauną leśną. Odczyn gleby wpływa również na kiełkowanie nasion. Dużo gatunków wykazuje dobre wschody przy odczynie gleby w granicach 4,0-4,5 pH. Siewki większości drzew leśnych lepiej znoszą nawet dość silne zakwaszenie niż jej alkalizację. Jest to szczególnie ważne w szkółkach leśnych, które często bywają silnie wapnowane.
Powietrze jest nośnikiem składników chemicznych emitowanych przez przemysł. Spośród związków siarki emitowany S02 ulega w powietrzu utlenieniu do trójtlenku (S03) i kwasu siarkowego pod wpływem katalizującego działania światła słonecznego. Powstały kwas siarkowy (nawet o bardzo małym stężeniu) wywołuje niekorzystne zmiany, wpływając na migrację jonów w glebie. Wzrasta wówczas w glebie kwasowość, a wolne lub wymienne zasady ulegają związaniu w trudno rozpuszczalne siarczany. W ten sposób gleba zostaje zubożona w składniki pokarmowe.
Obniżenie odczynu gleby w granicach pH 3,5 do 4,5 powoduje zahamowanie procesów biologicznych i gwałtowny wzrost rozpuszczalności metali ciężkich, takich jak: glin, miedź, rtęć, cynk, mangan, kadm, które w ten sposób łatwiej dostają się do organizmów żywych w łańcuchu troficznym roślin i zwierząt niż w środowisku o odczynie obojętnym.
Neutralizację zakwaszenia, a tym samym poprawienia produktywności gleb, można dokonać poprzez rekultywację chemiczną kwaśnych gleb z użyciem nawozów wapniowych (węglanowych lub tlenkowych).
tags: #pietra #lasu #wilgotność #gleby
