Odwrócona lekcja: Wnioski i efekty

Szczegóły: Opublikowano: 16. December 2025

Nauczanie zdalne jest realizowane przez nauczycieli na różne sposoby: synchronicznie (w jednym czasie, z interakcją) i asynchronicznie (bez bezpośredniego kontaktu). Możliwe jest łączenie tych dwóch sposobów, a w sprzyjających warunkach stosować można nauczanie hybrydowe, łączące nauczanie zdalne i nauczanie w klasie szkolnej. Ostatniej wiosny w polskich szkołach dominowało nauczanie asynchroniczne. Spotykało się ono z krytyką społeczną, gdyż często polegało tylko na zadawaniu prac, które uczeń miał wykonać sam w domu.

Widać to również we wnioskach z badań nad skutecznością nauczania zdalnego. Metoda odwróconej lekcji jest bardzo dobra. Istnieje w niej jednak niebezpieczeństwo przenoszenia procesu nauczania na ucznia. Sądzę, że dlatego jest tak rzadko wykorzystywana (młodzi ludzie nie chcą się uczyć wcześniej sami). Można jednak ograniczyć tę metodę do polecenia samodzielnego wyszukania odpowiedzi na ciekawe pytanie i zaproponowanie uczniom źródeł, z których mogą skorzystać.

Nazywam to odczarowaną odwróconą lekcją, czyli wykonaniem przez ucznia, przed lekcją czegoś małego, związanego z tematem następnej lekcji, co jedynie otwiera myślenie. Nie należy sądzić, że wszyscy uczniowie to zrobią, ale praktyka czyni mistrza i po pewnym czasie mogą się wciągnąć. Metodę odwróconej lekcji można kontynuować w nauczaniu zdalnym. Jeśli jest to nauczanie synchroniczne, to można podczas lekcji wspólnie odpowiadać na zadane pytanie. Jeśli asynchroniczne - można polecić uczniom zapisanie odpowiedzi i przesłanie do nauczyciela lub do chmury, gdzie są zamieszczane wykonane zadania i refleksje.

Wskazówki dotyczące zadań domowych w nauczaniu zdalnym

Nauczyciel, zadając zadanie uczniom, musi wiedzieć, czy zdoła je sprawdzić. Jeśli zadanie nie jest sprawdzone, to właściwie nie ma sensu - uczeń nie wie, czy je dobrze wykonał i czy jakość wykonania kogokolwiek interesuje. Trzeci problem związany z zadaniami dla uczniów, to ich nadmiar. W klasie szkolnej część zadań była odrabiana podczas lekcji, tak też się dzieje w nauczaniu synchronicznym, ale w nauczaniu asynchronicznym nie ma takiej możliwości. Jeśli nie mamy tych 3 problemów stale przed oczyma, to zadawanie zadań uczniom nie przyniesie spodziewanych efektów.

Ponieważ uczniowie spędzają za dużo czasu przed ekranem, to zadawaj im zadania do wykonania poza ekranem. Może to być np. obserwowanie i analizowanie tego, co dzieje się w domu lub za oknem, czytanie książek. Jeśli nauczasz synchronicznie, to podczas lekcji zdalnej możecie omówić przeczytane lektury. Nie musisz zadawać DUŻO. Szczególnie w nauczaniu asynchronicznym, nauczyciel obawiają się, że uczniowie nie wyćwiczą dobrze danej umiejętności i dlatego często zdaje wiele zadań na jeden temat. Ale uczniowie nie muszą powtarzać wielokrotnie tej samej czynności, aby się jej nauczyć.

Przeczytaj także: Praktyczne wskazówki: Odwrócona lekcja niemieckiego

Przedstawienie uczniom zadań do wyboru jest świetnym wyjściem. Mogą wtedy sami zadecydować, ile i które z zadań wykonają. Mogą zdecydować, że warto zrobić tylko jedno na dany temat, a może zrobić wszystkie. Możesz zaproponować uczniom: „Wybierz dwa z pięciu zadań”. Inna dobra metoda, to wymyślanie przez uczniów zadań do zrobienia, które według nich pomogą im w opanowaniu tematu. Uczniowie, tak jak wielu dorosłych, lubią mówić o sobie. Jeśli zadanie odnosi się do własnych doświadczeń ucznia, to motywuje go do jego odrobienia.

Skontaktuj się z opiekunami uczniów (może poprzez napisanie listu), szczególnie tych z młodszych klas i wytłumacz im, że praca domowa jest dla ucznia, a nie dla nich. Za to warto zadaniem zaangażować rodziców w naukę dziecka. Można poprosić ucznia o zasięgnięcie opinii rodziny, zrobienie mini ankiety, zapytanie o historię rodzinną itp. Trzeba jednak uważać, aby nie przekroczyć granic rodzinnych i nie dopytywać się o sekrety rodzinne.

Projekty i mini-projekty

Projekty są również bardzo dobrym i angażującym sposobem nauczania. Jednak nie jest one powszechnie stosowane w szkole. Podstawowa przyczyna, to czasochłonność tej metody. W nauczaniu zdalnym trudno jest dodatkowo monitorować prace młodych ludzi, dlatego warto stosować mini-projekty - czyli większe zadania do wykonania najlepiej w grupach.

Informacja zwrotna i kryteria sukcesu

Wykonanie zadania bez możliwości sprawdzenia, czy jest wykonane dobrze, właściwie mija się z celem. Celem zadania jest pomoc uczniowi się uczyć. Nauczyciele nie są w stanie sprawdzać wszystkich prac i dać informacji zwrotnej. Do tych drugich nauczyciele powinni przygotować rozwiązania, z którymi uczniowie mogą się zapoznać i samoocenić pracę. Forma tych zadań, to przede wszystkim testy i quizy. Dzięki takiej praktyce młodzi ludzie będą wiedzieli, czy się nauczyli, tego czego powinni. Zachęci ich to do robienia tego typu zadań.

Uczeń potrzebuje informacji, o tym, jak dobrze wykonał zadanie. Najlepiej wskazać im, co zrobili dobrze, co i jak powinni poprawić. Stopień za wykonane zadania takiej informacji nie daje. Kluczem do opinii, którą młody człowiek może wykorzystać do uczenia się, są kryteria sukcesu, czyli wskazanie (przed wykonaniem pracy) - po czym uczeń pozna, że praca jest dobrze wykonana. Warto przyjąć strategię, że praca domowa ma pomagać uczniom w procesie uczenia się, a nie stanowić materiał do oceny. Jeśli określisz kryteria sukcesu do zadania dla uczniów, to możesz poprosić ich o oceną koleżeńską lub samoocenę. Oczywiście taka ocena powinna być w formie komentarza, a nie stopnia. Ocena koleżeńska wymaga przygotowania uczniów do niej, co zabiera czas. Praca domowa zadana i nieomówiona szybko zamienia się w pozorowanie. Uczniowie tracą sens w jej wykonywaniu i zaczynają oszukiwać. Dać im informację, czy ich proces uczenia się postępuje prawidłowo.

Przeczytaj także: Biologia: Lekcja Odwrócona

Zamiast pisania uczniom opinii o wykonaniu przez nich zadania, można omówić wykonane prace podczas następnej lekcji zdalnej - synchronicznej. Jest bardziej podobne do nauczania w klasie szkolnej niż asynchroniczne. Jednak synchroniczne nie daje tych samych możliwości niż nauczanie w klasie szkolnej.

Sposoby na uatrakcyjnienie lekcji synchronicznych:

Używanie platformy do nauczania synchronicznego, która ma możliwość podziału na pokoje, czyli polecenie pracy w grupach.
W czasie lekcji zdalnej uruchomienie innego środka komunikacji, aby uczniowie mogli zadać nauczycielowi pytanie.
Zadawanie uczniom kontrolnych pytań „budzących czujność”.
Przyda się ten sam pomysł, co w punkcie 3. Polega przede wszystkim na dobrym przedstawieniu tematu przez nauczyciela.

Trzeba pamiętać, że lepiej komunikować się na wiele sposobów. Spisany wykład warto okrasić zdjęciami i ilustracjami. Lepiej nagrać wykład i dołączyć prezentację, którą uczniowie będą mogli odtworzyć wraz z filmem w dowolnym czasie i kilka razy. To są sprawy techniczne, ale najważniejsze jest, aby przekaz był ciekawy. Na ciekawość uczniów wpływa, to że wiedzą, po co się czegoś uczą, znają kryteria sukcesu, widzą możliwość zastosowania poznawanej wiedzy, a nauczyciel zadaje frapujące pytania (szczególnie to ostatnie jest wyzwaniem).

W nauczaniu asynchronicznym - w odróżnieniu od nauczania w klasie szkolnej - nauczyciel nie widzi, czy znudził uczniów, nie widzi ich reakcji, dlatego tak ważne jest przygotowanie interesujących materiałów. Ważna jest też selekcja materiałów i źródeł, nie może być ich za dużo, gdyż zadanie zapoznania się z nimi może przerosnąć ucznia. Prezentacja lub film nie mogą być za długie. Badania pokazują, że maksymalnie po 9 minutach uczniowie tracą zainteresowanie i zaczynają robić coś innego. Dobrym rozwiązaniem jest podzielenie prezentacji na mniejsze części i po każdej polecenie zrobienia małego ćwiczenia związanego z tematem.

Może się tak zdarzyć, że mimo (naszym zadaniem) świetnie przygotowanej prezentacji uczeń nie rozumie przekazywanych treści i nie potrafi zrobić zadania. Potrzebne są konsultacje. Oprócz poprzednich 10 wskazówek trzeba określić termin wykonania zadania. Uczniowie nieprzyzwyczajeni do samodzielnej pracy, mogą odkładać zrobienie zadań w nieskończoność. Trzeba podać niezbyt odległy termin, kiedy praca ma się znaleźć np. Pomaga też określenie czasu, który nauczyciel przewiduje na wykonanie pracy. Można powiedzieć, że jeśli czas zostanie przekroczony, to uczeń może się z nami skonsultować.

W nauczaniu asynchronicznym młodzi ludzie mogą pracować w małych grupach, a już szczególnie w parach. Nauczyciel może losowo przydzielić ich do grup i polecić kontaktowanie się ze sobą wirtualnie. Szczególnie korzystna jest praca w grupie nad miniprojektem.

Przeczytaj także: O Lekcji Odwróconej

Ponieważ w nauczaniu zdalnym komunikacja między nauczycielem oraz uczniami jest mocno utrudniona, warto doceniać młodych ludzi za wykonanie zadania, wręcz świętować np.

Nowoczesne metody nauczania

Fundacja Szkoła z Klasą zwraca uwagę, że system oświaty niechętnie przyjmuje nowości inne niż rzutniki i tablice interaktywne, zarówno w zakresie urządzeń w klasach, jak i metod oraz sposobów nauczania. Część nauczycieli stosuje już znane od dawna metody poszukujące m.in. takie techniki jak nauka oparta na dociekaniu, rozwiązywanie problemów czy odwrócona lekcja.

Coraz trudniej będzie już w najbliższej przyszłości zaangażować dzieci i młodzież do czynnego udziału w lekcjach samym wykładem i wiedzą encyklopedyczną. - Nauczanie w stylu akademickim wymaga od słuchaczy dużego skupienia, umiejętności abstrakcyjnego myślenia, a sami prowadzący muszą potrafić ciekawie opowiadać. Rozwiązanie problemu dają nowe metody nauczania, które w większym stopniu stawiają na zaangażowanie ucznia i operują różnymi zmysłami oraz formami pracy grupowej. Chodzi o metody poszukujące m.in.

Nauka oparta na dociekaniu to w skrócie analiza materiałów dostarczonych przez nauczyciela. Uczniowie otrzymują do dyspozycji zdjęcia, pocztówki, teksty źródłowe czy realne przedmioty. Odwrócona lekcja z kolei polega na tym, że dzieci najpierw same muszą opracować materiał, a później postawić się w roli nauczyciela i wytłumaczyć zagadnienie w klasie. Digital storytelling to metoda używana m.in. do opisywania idei i obrazów.

- Musimy pamiętać, że najmłodsi nie są naczyniami, które można po prostu wypełniać wiedzą. Ich mózgi intensywnie się rozwijają, a uwaga jest stale rozpraszana. Dlatego należy uczniów zainteresować i zaangażować w naukę. Kluczowe jest zadawanie pytań i aktywne poszukiwanie rozwiązań, które przełoży się na realne umiejętności.

Układ lekcji 4U

Coraz więcej uczniów ma kłopoty ze skupieniem uwagi, nauczycielom coraz trudniej uczyć. Tradycyjny układ lekcji nie przynosi spodziewanych efektów. Uczniowie we współczesnej szkole mają inne oczekiwania i potrzeby. Wiedza na temat pracy mózgu także pomaga szukać innych rozwiązań organizacyjnych na lekcji. Układ 4 x U jest jednym z nich.

Organizacja lekcji 4U jest dość czytelnym dla nauczyciela i dla uczniów sposobem uporządkowania pracy na lekcji w sposób sprzyjający uczeniu się. Przy stałym porządku następujących po sobie części lekcji, jest tu miejsce na sporą swobodę w doborze aktywnych metod. To pozwala dobrze dopasować lekcje do potrzeb i możliwości uczniów z konkretnego zespołu klasowego.

Czas poszczególnych faz lekcji:

URUCHAMIANIE uwagi: Kilka minut zaraz na początku lekcji może zdecydować o skuteczności. Powinna być zatem przyjemna (umysł lubi przyjemne chwile), zaskakująca (pobudzająca ciekawość) i oddziałująca na różne zmysły.
UKIERUNKOWANIE uwagi: To czas na pokazanie celów lekcji. Ta część to kilka minut. Pamiętać trzeba, żeby cel był podany w sposób interesujący, językiem zrozumiałym dla uczniów, pobudzający ciekawość, wymagający wysiłku, ale możliwy do osiągnięcia, poza tym mierzalny, czyli posiadający wskazówki do sprawdzenia stopnia osiągnięcia sukcesu samodzielnie przez uczniów.
UTRZYMANIE uwagi: Ta faza lekcji trwa najdłużej. To podczas tej części uczniowie ćwiczą nowe umiejętności, zdobywają nową wiedzę, oswajają trudne treści i dzielą się swoimi spostrzeżeniami. Utrzymanie uwagi na tym etapie jest trudne, wymaga zmienności bodźców, ponieważ jednostajność nuży i zniechęca. Wskazane są zatem metody aktywizujące, które - odpowiednio dobrane - wesprą utrzymanie uwagi.
UKOŃCZENIE: Jest rzeczą niezmiernie ważną, aby uczeń wychodząc z klasy, miał w głowie „domknięte” treści z lekcji. Pozostawienie otwartej części trzeciej, spowoduje bardzo szybkie zapominanie tego, co się wydarzyło. Część czwarta ma dać uczniowi szansę na refleksję nad tym, czego się dowiedział, co go zdziwiło, zaskoczyło itd.

Metody pracy z uczniem w odwróconej lekcji

UDOSTĘPNIJ MATERIAŁY → to czas aktywnej pracy nauczyciela nad przygotowaniem materiałów, z których mają skorzystać uczniowie. Tu warto uwzględnić przede wszystkim to, dla jakiej grupy uczniów będą przeznaczone. Od tego zależeć będzie dobór materiałów, ich zakres, ilość przykładów, sposób prezentacji itp. DAJ CZAS → określenie czasu, jaki uczniowie mają na zapoznanie się z zagadnieniem, jest bardzo ważne; może to być jeden termin, można podzielić pracę na etapy - w zależności od grupy, dla której lekcja jest przeznaczona. STWÓRZ PRZESTRZEŃ → lekcja powinna zostać zorganizowana w taki sposób, żeby uczniowie mogli w praktyce sprawdzić, czego się nauczyli, wykorzystać wiedzę w działaniu. POZWÓL ZOBACZYĆ EFEKT → konieczne jest zaplanowanie czasu na dokonanie prezentacji ewaluacji pracy.

Metoda wielkich okularów → w pierwszej wersji może być nakierowana na szukanie różnego rodzaju informacji, na przykład tylko wypowiedzi ekspertów, faktów, przykładów, danych statystycznych, relacji świadków itp. RAFT (Role, Audience, Format and Topic)→ strategia analizy tekstu lub porównywania kilku tekstów. Metoda Kropki nad i → praca w grupie polegająca na tym, że uczniowie wybierają albo losują fragment tekstu, który należało przeczytać. Persona → metoda polegająca na bliskim przyjrzeniu się osobie/bohaterowi/adresatowi/ narratorowi. Kreatywnym i otwierającym zadaniem jest ćwiczenie ALFABET → zadaniem pary grupy uczniów jest zebranie słów związanych z tekstem/bohaterem/problemem rozpoczynających się od kolejnych liter alfabetu (zapisać można je w tabeli przypominającej kalendarz). Ciekawym sposobem notowania i porządkowania wiadomości jest metoda Frayera. Graficznym sposobem przedstawienia tekstu może być tzw. rama zmian → metoda doskonaląca umiejętność krytycznego myślenia, logicznego wnioskowania i szukania rozwiązań. Po takiej dyskusji można wykorzystać metodę ZWI - od słów: zaleta, wada, interesujący, ale wymagający modyfikacji pomysł. Prace nad zagadnieniem można podporządkować metodzie zadawania pytań. Wreszcie metoda skłaniająca do spojrzenia na sprawę z różnych perspektyw. Co to jest? Zakorzenianie myśli → w wersji do pracy w parach lub małych grupach, ze stoperem. Uczniowie przypominają sobie fragmenty tekstu i opowiadają o nich partnerowi dokładnie przez np. minutę. Ten etap odwróconej lekcji bardzo często łączony jest z wykorzystaniem gier w edukacji.

tags: #lekcja #odwrócona #wnioski #i #efekty