Kolonializm: Definicja, Historia i Skutki
- Szczegóły
Kolonializm to posiadłość jakiegoś państwa, która znajduje się poza jego granicami (zwykle jest to posiadłość zamorska). Jest ona zależna od tego państwa (nazywanego metropolią), czyli nie prowadzi samodzielnej polityki zagranicznej. Był to proces podporządkowywania obszarów słabo rozwiniętych położonych na terytorium obu Ameryk, Azji i Afryki państwom stojącym na wyższym etapie rozwoju.
Początki Kolonializmu
Pierwsze kolonie Europejczycy zakładali na przełomie XV i XVI wieku. Związane to było z wielkimi odkryciami geograficznymi - Europejczycy opanowali wtedy znaczne obszary Ameryki Południowej, uzyskali posiadłości w Afryce i Azji. Podbój zamorskich terytoriów był długotrwały, zakończył się ostatecznie dopiero w XX wieku.
W dobie podbojów kolonialnych Portugalczycy, Hiszpanie, a potem Anglicy czy Holendrzy poznawali ludy całkowicie się od nich różniące. Wyznawały one odmienne religie, miały własne, czasami szokujące Europejczyków, zwyczaje i prawa. Przybysze z Europy najczęściej ich nie akceptowali i starali się narzucić zasady panujące we własnych krajach. Dochodziło do zbrojnych konfliktów.
Stare amerykańskie cywilizacje stworzone przez Indian (Majów, Azteków, Inków) zostały brutalnie zniszczone. Niewielkie oddziały hiszpańskich awanturników, takich jak Hernan Cortes (podbił Meksyk) czy Francisco Pizarro (pokonał Inków w Peru), kładły kres istnieniu dobrze zorganizowanych zamorskich państw.
Przyczyny Kolonializmu
Od czasów wielkich odkryć geograficznych największe europejskie państwa dążyły do podboju zamorskich krain. Zaczęły powstawać imperia kolonialne. Czynników dążenia do posiadania kolonii było wiele, oto niektóre z nich:
Przeczytaj także: Praktyczne wskazówki: Odwrócona lekcja niemieckiego
- Dzięki poprawie warunków życia i rozwojowi medycyny w Europie gwałtownie wzrastała liczba ludności.
- Kolonie dawały zajęcie tym, dla których we własnym kraju zabrakłoby ziemi i środków do życia.
- Europejscy misjonarze chcieli nawrócić ludność miejscową na chrześcijaństwo.
- Tubylcza ludność była tanią siłą roboczą.
- Europejczycy chcieli poprawić warunki życia miejscowej ludności, dać im dostęp do oświaty, opieki zdrowotnej, środków higieny, komunikacji.
- W koloniach było mnóstwo bogactw naturalnych: złota, srebra, kamieni szlachetnych, a także węgla czy kauczuku (do produkcji gumy). Sprowadzano z nich też egzotyczne owoce, przyprawy i inne surowce.
- Państwa, które miały kolonie, liczyły się na arenie międzynarodowej.
- W koloniach zakładano bazy wojskowe.
Korzyści dla Metropolii
Kraje europejskie posiadające kolonie czerpały ze swoich zamorskich posiadłości różnorodne korzyści. Wywożono cenne kruszce (złoto, srebro) i ważne surowce (ropa naftowa, kauczuk). Stawały się rynkiem zbytu dla towarów produkowanych masowo w Europie (najczęściej do kolonii wywożono produkty gorsze gatunkowo, czyli takie, których sprzedaż w metropolii przynosiłaby minimalne zyski). Wiele terenów miało znaczenie militarne: Gibraltar opanowany przez Anglików umożliwiał im kontrolę nad wejściem na Morze Śródziemne, a Singapur był dla nich ważną twierdzą w Azji.
Kolonializm w XIX Wieku
Kolonializm XIX wieku to niezwykle fascynujący, choć jednocześnie pełen sprzeczności okres. Kraje europejskie, kierowane chęcią dominacji, bogactwa i wpływów, rywalizowały o kontrolę nad Afryką i Azją. Jednym z kluczowych powodów, dla których kraje europejskie rywalizowały o Afrykę i Azję, były korzyści ekonomiczne. Bogactwa naturalne, takie jak złoto, diamenty, kauczuk czy przyprawy, stanowiły niesłabnącą pokusę. Rozwój przemysłu wymagał także nowych rynków zbytu. Produkty wytwarzane w Europie musiały znaleźć nabywców poza starym kontynentem.
Kolonializm miał również silne motywacje polityczne i strategiczne. Kraje rywalizowały ze sobą o wpływy na światowej scenie, a kolonie były symbolem potęgi i prestiżu.
Główne Mocarstwa Kolonialne w XIX Wieku
- Wielka Brytania: Jej imperium, nad którym, jak mawiano, „słońce nigdy nie zachodzi”, obejmowało ogromne obszary Afryki, Indii, a także części Azji i Oceanii. Indie były najcenniejszą kolonią brytyjską, a ich znaczenie było nie do przecenienia. Brytyjczycy wprowadzili liczne reformy administracyjne, edukacyjne i infrastrukturalne, które przyniosły mieszane efekty.
- Francja: Jej zainteresowania koncentrowały się w północnej i zachodniej Afryce oraz w Azji Południowo-Wschodniej. Francuskie kolonie, takie jak Algieria i Indochiny, stały się centrami prób asymilacji kulturowej i ekonomicznej.
- Niemcy: Zjednoczone późno, bo dopiero w 1871 roku, również dołączyły do wyścigu kolonialnego, choć z mniejszymi sukcesami. Kolonie niemieckie obejmowały tereny w Afryce, takie jak Kamerun czy Namibia, i miały znaczący wpływ na regiony, w których się znajdowały.
Pragnienie zdobycia nowych ziem poza Europą było przyczyną narastania konfliktów między krajami na starym kontynencie. Zjednoczone w 1870 r. Niemcy czuły się pokrzywdzone, gdyż zaczęły bardzo późno budowę swego imperium kolonialnego. Posiadłości niemieckie nie mogły się równać z tymi, jakimi rządziły Anglia czy Francja. Chęć ich powiększenia kosztem innych potęg kolonialnych to jeden z motywów, które pchnęły Rzeszę w kierunku rozpętania I wojny światowej.
Kolonializm często łączył się z przemocą i bezwzględnym podbojem. Europejskie mocarstwa wykorzystywały przewagę militarną i technologiczną, aby podporządkować sobie lokalne społeczności. Nie zawsze jednak dominacja była osiągana siłą. Dyplomacja i manipulacje polityczne odgrywały równie ważną rolę.
Przeczytaj także: Biologia: Lekcja Odwrócona
Skutki Kolonializmu
Kolonializm miał ogromny wpływ na gospodarki kolonii. Wprowadzenie europejskiego systemu gospodarki rynkowej zniszczyło tradycyjne struktury ekonomiczne i doprowadziło do uzależnienia kolonii od metropolii. Kolonializm przyczynił się również do głębokich zmian społecznych i kulturowych. Narzucone przez Europejczyków systemy edukacyjne, religijne i prawne często niszczyły istniejące tradycje i struktury społeczne.
Kolonializm pozostawił trwałe ślady w politycznych układach sił na świecie. Ludność kolonii nie brała udziału w rządzeniu swoim krajem. Państwa kolonialne pozostawiały jednak na czele uzależnionych przez siebie obszarów władców wywodzących się z lokalnych dynastii. Musieli oni być bezwzględnie wierni władzom metropolii, a w zamian te zostawiały im niewielki zakres decydowania o mniej ważnych sprawach swoich poddanych.
Ponieważ w koloniach na terenie Ameryki brakowało pracowników, zaczęto tam sprowadzać Murzynów z Afryki. Pracowali oni jako niewolnicy na plantacjach i w kopalniach. Europejczycy kupowali Murzynów najczęściej od arabskich łowców niewolników lub bezpośrednio od murzyńskich władców. Rozkwit handlu niewolnikami przypada na XVI-XVIII w. Olbrzymie obszary Afryki stały się widownią niekończących się wojen, w których główną stawką było zagarnięcie jak największej liczby niewolników - mężczyzn, kobiet i dzieci. Ten ludzki towar wsadzano potem na europejskie okręty przybywające do afrykańskich portów i przewożono do Ameryki. Warunki panujące na takich statkach były potworne: niewolników skuwano kajdanami, nędznie żywiono, brak było opieki medycznej. Nic dziwnego, że czasem połowa tych ludzi umierała w podróży. Tylko nieliczni protestowali przeciwko takim praktykom. Dopiero w XIX w. zakazano handlu niewolnikami w Europie i Stanach Zjednoczonych.
W koloniach co pewien czas wybuchały powstania ludności tubylczej. Niektóre z nich przybierały duże rozmiary i były bardzo groźne dla kolonizatorów. Tak było podczas powstania zorganizowanego przez sipajów (żołnierzy indyjskich) przeciwko Brytyjczykom w latach 1857-1858. Anglicy z wielkim trudem stłumili ten ruch, który ogarnął olbrzymie tereny Indii, a w armii powstańczej znalazły się tysiące tubylców. Równie ciężkie walki musieli prowadzić Anglicy w Sudanie, zanim rozbili muzułmańską armię dowodzoną przez Mahdiego (1881-1884). Najczęściej jednak do stłumienia wystąpień zbrojnych ludności tubylczej wystarczało wysłanie niewielkiej ekspedycji karnej.
Dekolonizacja
Był to długotrwały proces wyzwalania się narodów i ludów z zależności kolonialnej i tworzenia przez nie własnych, niepodległych państw. Szczególne nasilenie dekolonizacji trwało w latach 60. XX wieku. Wtedy, zwłaszcza w Afryce, pojawiło się wiele nowych krajów. Wyzwalanie się z zależności kolonialnej nie przebiegało łagodnie. Najczęściej dochodziło do krwawych walk i konfliktów zbrojnych z mocarstwami kolonialnymi.
Przeczytaj także: O Lekcji Odwróconej
Neokolonializm
To dążenie do utrzymania swoich wpływów w dawnych koloniach przez byłe mocarstwa kolonialne. Chociaż dawne kolonie w Afryce czy Azji są państwami formalnie niepodległymi, to europejskie państwa, które niegdyś sprawowały nad nimi kontrolę, nadal jej się w pełni nie wyrzekły i starają się ją realizować poprzez zawieranie z nimi korzystnych dla siebie umów handlowych.
tags: #kolonializm #definicja #lekcja
