Jakość Powietrza w Kozach Małych: Przyczyny i Działania Naprawcze
- Szczegóły
Jakość powietrza jest kluczowym czynnikiem wpływającym na zdrowie i jakość życia mieszkańców. W ostatnich latach w Małopolsce, w tym w Kozach Małych, podjęto szereg działań mających na celu poprawę jakości powietrza i ograniczenie emisji szkodliwych substancji.
Uchwała Antysmogowa dla Małopolski
Już 1 maja weszły w życie przepisy, które ograniczyły eksploatację nieekologicznych kotłów na węgiel i drewno w województwie małopolskim. Wprowadzenie ograniczeń eksploatacji pozaklasowych kotłów oraz miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń niespełniających wymagań ekoprojektu jest rozwiązaniem przemyślanym, stanowiącym najważniejszy element małopolskiej polityki antysmogowej.
Uchwała antysmogowa dla Małopolski nie wprowadza zakazu spalania drewna i węgla, lecz określa parametry dotyczące tych paliw. Głównym założeniem uchwały jest wymiana urządzeń grzewczych na niskoemisyjne i bardziej efektywne.
Uchwała antysmogowa dla Małopolski nie nakazuje wymiany urządzeń na konkretne źródło ogrzewania. Możliwa jest instalacja różnych urządzeń m.in. pomp ciepła, kotłów gazowych, urządzeń zasilanych pelletem, kotłów zgazowujących na drewno, ogrzewania elektrycznego, instalacji przyłączonej do sieci ciepłowniczej, a nawet nowoczesnych kotłów na węgiel (ecodesign). Wybór zastępczego źródła ogrzewania jest kwestią indywidualną i uzależnioną od dostępnych dla danego gospodarstwa rozwiązań.
Przepisy zostały uchwalone w styczniu 2017 roku i zapewniały 7,5-letni okres przejściowy na wymianę kotłów pozaklasowych oraz 10-letni na wymianę kotłów 3 i 4 klasy. Okres przejściowy wynikał z uwzględnienia konieczności uzyskania niezbędnych zgód, przeprowadzenia prac związanych z wymianą źródła ciepła i modernizacją instalacji czy pozyskania dofinansowania na realizację inwestycji przez mieszkańców.
Przeczytaj także: Rola Inspekcji w ochronie powietrza
Uchwała antysmogowa dotyczy każdego, kto ma w swoim domu czy mieszkaniu ogrzewanie na węgiel lub drewno. W Małopolsce prowadzone są działania informacyjne dotyczące uchwały antysmogowej. Województwo od wielu lat prowadzi szkolenia dla samorządów, przygotowuje materiały edukacyjne, organizuje kampanie społeczne, a także włącza się w projekty pilotażowe usprawniające wymianę pieców.
Program Czyste Powietrze i Wymiana Kotłów
Nie słabnie zainteresowanie Programem Czyste Powietrze - Małopolanie bardzo chętnie sięgają po środki z tego programu na wymiany kotłów i przeprowadzenie termomodernizacji swoich domów.
Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego zebrał informacje od małopolskich gmin w zakresie wymian kotłów w pierwszym półroczu 2024 roku. W pierwszym półroczu 2024 roku w Małopolsce wymieniono 5 172 pozaklasowe kotły.
Dane Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie wskazują, iż w okresie od stycznia do końca czerwca 2024 złożono 17 683 wniosków. Zauważalny jest wzrost ilości wniosków złożonych w porównaniu z I półroczem 2023, gdzie złożono 10 793 wnioski o dofinansowanie.
Mieszkańcy Małopolski bardzo chętnie korzystają z pomocy finansowej na wymiany źródeł ciepła z programu Czyste Powietrze. Według danych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie od początku działania programu (2018 - 2023) Małopolanie złożyli 81,2 tys.
Przeczytaj także: Analiza jakości powietrza w Serocku
Od momentu wejścia w życie uchwały antysmogowej dla Małopolski, czyli w latach 2017-2023 wymieniono ponad 95 tys. pozaklasowych kotłów. Niekwestionowanym liderem w wymianie kotłów jest Miasto Kraków.
Ogólnopolski program dopłat do wymiany starych pieców oraz docieplenia domów jednorodzinnych cieszy się wielką popularnością. Program z roku na jest coraz bardziej dopasowywany do większego grona beneficjentów. W ostatnim czasie nastawiony jest szczególnie na pomoc najuboższym.
Rola Ekodoradców
To Małopolska jako pierwsza w kraju utworzyła sieć ekodoradców, którzy na co dzień w urzędach gmin wspierają mieszkańców w procesie wymiany pieców węglowych. Dziś mamy już około 250 ekodoradców w całym regionie. Zadbaliśmy także o finansowanie ich etatów z funduszy unijnych. Uruchomiliśmy środki na działania kontrolne dedykowane strażnikom miejskim/gminnym.
W małopolskich gminach pracuje prawie 250 ekodoradców. To specjaliści, którzy na co dzień pomagają mieszkańcom pozyskać dofinansowanie do wymiany starych pieców. Odwiedzają szkoły, gdzie z powodzeniem dzielą się wiedzą o odnawialnych źródłach energii i jakości powietrza.
Każdy mieszkaniec, który chce wymienić piec, ocieplić dom lub zainstalować urządzenia OZE, przede wszystkim powinien skontaktować się z ekodoradcą w swojej gminie. Tam uzyska szczegółowe informacje oraz porady dotyczące zastosowania ekologicznego ogrzewania.
Przeczytaj także: Pomiary zanieczyszczeń w Stacji Czernica
Jednym z przykładów jest Mateusz Bródka, Ekodoradca w Gminie Stryszów - laureat w Ogólnopolskim Teście Wiedzy JST o czystym powietrzu. Jak sam mówi, stara się być na bieżąco, dużo czyta i szuka przydatne informacje. W lipcu ukończył studia podyplomowe z zakresu ochrony powietrza i energetyki na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie broniąc pracę dyplomową pn. „Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie i życie ludzkie”.
Ekodoradcy realizują proekologiczne działania, które zwiększają świadomość ekologiczną mieszkańców gminy, zmieniają ich nawyki i podejście do ekologii. Swoimi działaniami obejmują zarówno seniorów, dorosłych mieszkańców gminy, jak i dzieci oraz młodzież szkolną. Skupiają się jednak na dzieciach i młodzieży szkolnej, wyznając zasadę „czym skorupka za młodu nasiąknie, tym w przyszłości będzie bardziej ekologiczna”.
Edukacja i Świadomość Ekologiczna
W Małopolsce prowadzone są działania informacyjne dotyczące uchwały antysmogowej. Województwo od wielu lat prowadzi szkolenia dla samorządów, przygotowuje materiały edukacyjne, organizuje kampanie społeczne, a także włącza się w projekty pilotażowe usprawniające wymianę pieców.
Od 2015 roku w Małopolsce realizowany jest Projekt zintegrowany LIFE „Wdrażanie Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego - Małopolska w zdrowej atmosferze”, którego celem jest skuteczne wdrożenie Programu ochrony powietrza, a także efektywne wykorzystanie dostępnych środków unijnych i krajowych przeznaczonych na poprawę jakości powietrza.
W ramach projektu LIFE Urząd Marszałkowski realizuje kampanie informacyjno - edukacyjno - promocyjne. Jedną z nich była akcja dystrybucji oczyszczaczy powietrza do przedszkoli, żłobków i klubów dziecięcych. Informacje o uchwale antysmogowej oraz wpływie smogu na życie ludzkie przekazywane były także w kampaniach społecznych o szerokim zasięgu.
Gmina Nawojowa zorganizowała ekologiczne Mikołajki w ramach zintegrowanego projektu LIFE. Do wydarzenia włączyły się szkoły, przynosząc ze sobą przygotowane hasła ekologiczne. Za przygotowane hasła, szkoły dostały pamiątkowe dyplomy oraz drobny edukacyjny upominek, który będzie przypominał uczniom jak dbać o naszą planetę.
Małopolskie gminy włączyły się w obchody Europejskiego Zielonego Tygodnia (ang. Green Week). W dniu 19 maja rozpoczęto cykl warsztatów pt.: „Śmieci segreguję, bo przyrodę s...
Zanieczyszczenie Powietrza i Jego Skutki
Oblicza się, że rocznie ok. 45 000 osób w Polsce umiera przedwcześnie z powodu zanieczyszczenia powietrza. Przestarzałe i niesprawne urządzenia grzewcze, niska jakość węgla, spalanie w piecach odpadów (pociętych opon, worków foliowych, butelek plastikowych itp.), a także nieodpowiedni stan techniczny instalacji kotłowych mogą być przyczyną wielu chorób.
Przebywanie człowieka w środowisku zanieczyszczonym toksycznym dymem powoduje nieprawidłowości na wszystkich poziomach organizacji ludzkiego ciała: od molekularnego (np. mutacje DNA powodujące choroby nowotworowe) przez komórkowy (np. wady komórek rozrodczych będące jedną z przyczyn niepłodności), narządowy (np. uszkodzenia: nerek, wątroby, płuc), aż do organizmu (np. mniejsza waga urodzeniowa noworodka).
„Niska emisja” uznawana jest za główną przyczynę przewlekłych chorób płuc, począwszy od uporczywego kaszlu, a kończąc na astmie oskrzelowej oraz chorobach niedokrwiennych serca. Najbardziej wrażliwą grupą osób narażonych na działanie substancji toksycznych są dzieci i osoby starsze. Przebywanie w zanieczyszczonym powietrzu skraca życie, a w szczególności zwiększa śmiertelność związaną z chorobami układu krążenia i układu oddechowego, w tym chorobą niedokrwienną serca i rakiem płuc.
Do głównych substancji zanieczyszczających powietrze należą:
- Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA): najbardziej niebezpieczny jest benzo(a)piren, gdyż posiada właściwości rakotwórcze (uszkadza DNA, powoduje mutacje).
- Metale ciężkie: najbardziej szkodliwe to: kadm, ołów, rtęć, które mogą odkładać się w wątrobie, nerkach, szpiku kostnym.
- Pyły zawieszone (PM10, PM2,5): mogą przyczynić się do chorób układu oddechowego, nowotworów (płuc, gardła, krtani) a także chorób serca i naczyń krwionośnych.
- Dioksyny: działają silnie mutagennie naruszając strukturę DNA.
Ostrzeżenia i Zalecenia
Wiedząc kiedy grozi nam silne zanieczyszczenie powietrza nie powinniśmy: wietrzyć mieszkań, uprawiać sportu na wolnym powietrzu oraz wychodzić na spacery szczególnie z dziećmi. Na stronie internetowej powietrze.gios.gov.pl można sprawdzić ogólny indeks jakości powietrza.
W przypadku wystąpienia wysokich stężeń zanieczyszczeń zaleca się ograniczenie aktywności dzieci i młodzieży na zewnątrz w czasie trwania 2 stopnia zagrożenia do niezbędnego minimum.
Osoby podatne na zanieczyszczenie mogą odczuwać podrażnienie układu oddechowego, w tym kaszel, ból gardła, ucisk w klatce piersiowej, ból w klatce piersiowej przy głębokim wdechu. W przypadku nasilenia objawów chorobowych wskazany jest kontakt z lekarzem. Podczas wysiłku fizycznego mogą pojawić się trudności w oddychaniu (spłycenie oddechu).
Podczas wystąpienia ryzyka przekroczenia poziomu alarmowego dla pyłu PM10 zaleca się:
- Unikanie intensywnego wysiłku fizycznego na zewnątrz.
- Niewietrzenie pomieszczeń.
- Niezwiększanie zanieczyszczenia powietrza, np. poprzez palenie w kominku.
Osoby z astmą mogą częściej odczuwać objawy (duszność, kaszel, świsty) i potrzebować swoich leków częściej niż normalnie. Zaleca się również zwiększenie nadzoru nad osobami przewlekle chorymi, w tym niepełnosprawnymi.
Działania Krótkoterminowe i Ograniczenia
W okresach wysokiego zanieczyszczenia powietrza obowiązują pewne ograniczenia, mające na celu zmniejszenie emisji szkodliwych substancji. Należą do nich:
- Zakaz eksploatacji kominków i ogrzewaczy pomieszczeń na węgiel lub drewno (kozy, piece kaflowe), jeżeli nie stanowią jedynego źródła ciepła.*
- Zakaz eksploatacji źródeł ogrzewania na paliwa stałe (węgiel, biomasa) w przypadku możliwości zastosowania alternatywnego ogrzewania.*
- Zakaz aktywności na zewnątrz dzieci i młodzieży uczących się w placówkach oświatowo-wychowawczych i opiekuńczo-wychowawczych.
- Zakaz stosowania dmuchaw do liści.
- Zakaz czyszczenia ulic na sucho, z wyłączeniem urządzeń pracujących w systemie próżniowym.
- Zakaz prac budowlanych związanych z emisją pyłu do powietrza w obszarach zabudowanych (za wyjątkiem remontów awaryjnych i interwencyjnych).
Co Można Zrobić?
Każdy mieszkaniec może przyczynić się do poprawy jakości powietrza poprzez podejmowanie odpowiednich działań:
- Korzystanie z węgla wysokokalorycznego (o wysokiej wartości opałowej) - to nie tylko bardziej ekologiczne, ale także tańsze.
- Oszczędzanie energii i zaplanowanie termomodernizacji domu (np. ocieplenie budynku).
- Nie spalanie śmieci, nawet starych gazet! Spalanie odpadów poza miejscami do tego wyznaczonymi podlega karze grzywny do 5 000 zł.
Pamiętajmy, że dbałość o jakość powietrza to inwestycja w nasze zdrowie i przyszłość naszych dzieci.
tags: #jakość #powietrza #Kozy #Małe #przyczyny
