Jak działa przydomowa oczyszczalnia ścieków?

Szczegóły: Opublikowano: 25. November 2025

Wiele posesji, które nie mają podłączenia do sieci kanalizacyjnej, było do tej pory skazane na szambo i wiele niedogodności z nim związanych. Przydomowa oczyszczalnia ścieków to niezwykle praktyczna alternatywa dla szamba i sieci kanalizacyjnej, szczególnie na terenach, gdzie brak jest możliwości podłączenia do zbiorczej instalacji. Przydomowa oczyszczalnia ścieków to instalacja, której zadaniem jest neutralizacja ścieków wytwarzanych w gospodarstwie domowym. Przydomowa oczyszczalnia ścieków jest to więc urządzenie, a mówiąc jeszcze precyzyjniej zespół kilku urządzeń, które umożliwiają neutralizację ścieków wytwarzanych przez gospodarstwo domowe lub niewielkie zgrupowanie kilku domów bez konieczności odprowadzania ich do sieci kanalizacyjnej.

Zastanawiasz się, jak działa przydomowa oczyszczalnia ścieków i czy naprawdę jest to rozwiązanie tak proste, jak mówią specjaliści? System ten składa się z kilku elementów - każdy z nich pełni określoną funkcję. Całość tworzy sprawny mechanizm, który może działać niezawodnie przez długi czas.

Zasada działania przydomowej oczyszczalni ścieków

Płynne odpady produkowane przez domowników są rurami odprowadzane do oczyszczalni, którą instaluje się w gruncie. Transportowane wewnątrz instalacji ścieki poddawane są naturalnym procesom biologicznym, doprowadzającym do rozkładu ścieków bytowych na nieszkodliwe dla środowiska związki mineralne.

Zasada działania oczyszczalni polega na przetworzeniu ścieków w taki sposób, aby możliwe było ich odprowadzenie do gruntu, rowu melioracyjnego lub rzeki bez ryzyka skażenia środowiska. Oczyszczanie można podzielić na dwa etapy:

Pierwszy to wstępne oczyszczanie w osadniku gnilnym. Zachodzą tam procesy biochemiczne wywołane przez bakterie beztlenowe oraz zjawiska fizyczne. W ich wyniku zbiera się osad, który ulega fermentacji i rozkłada się na proste związki rozpuszczalne w wodzie, które przechodzą razem z wodą do kolejnego etapu oczyszczania, i nierozpuszczalne, które pozostają na dnie osadnika. Jednym więc z ważniejszych elementów każdej takiej instalacji jest osadnik gnilny, czyli zbiornik, w którym dochodzi do oddzielenia części stałych. Następnie ścieki przechodzą przez kosz filtracyjny i płynna część przepływa do osadnika wtórnego.
W drugim etapie zgromadzone ścieki są poddawane dalszemu oczyszczaniu w warunkach tlenowych. Następuje rozkładanie i neutralizowanie zanieczyszczeń groźnych dla środowiska. Drugi etap to oczyszczanie tlenowe, do którego konieczne jest napowietrzenie ścieków.

Kolejnym etapem jest proces biologiczny, który odbywa się w bioreaktorze. Ścieki przepływają przez złoże biologiczne, które jest pokryte mikroorganizmami (bakteriami). Bakterie te rozkładają związki organiczne zawarte w ściekach, przekształcając je w mniej szkodliwe substancje. W niektórych oczyszczalniach stosuje się również proces chemiczny, który polega na dodawaniu środków chemicznych, takich jak koagulanty czy flokulanty, aby przyspieszyć sedymentację i usunięcie pozostałych zanieczyszczeń.

Przeczytaj także: PE a bezpieczeństwo wód mineralnych

Rodzaje przydomowych oczyszczalni ścieków

Trzeba bowiem wiedzieć, że w wielu miejscach może zostać zainstalowana inna przydomowa oczyszczalnia ścieków. Przydomowa oczyszczalnia ścieków to coraz bardziej popularne rozwiązanie. Nie tylko za sprawą niskich kosztów eksploatacji, ale również dzięki swojemu ekologicznemu charakterowi. Podstawowym elementem oczyszczalni jest osadnik, czyli zbiornik z tworzywa sztucznego, do którego trafiają ścieki w pierwszej kolejności. Tam dochodzi do wstępnego oczyszczania ścieków w warunkach beztlenowych. Dalszy proces oczyszczania jest uzależniony od rodzaju zastosowanej oczyszczalni. Do wyboru są oczyszczalnie biologiczne lub ekologiczne.

Oczyszczalnia drenażowa - jest to najpopularniejszy rodzaj oczyszczalni przydomowej, ponieważ jest najtańszy w budowie i eksploatacji. Możliwość jej montażu zależy jednak od warunków przestrzennych i glebowych. To rozwiązanie wykorzystuje przepuszczalny grunt, przez który oczyszczone ścieki przenikają dzięki systemowi rur drenażowych. Proces opiera się na naturalnych zdolnościach gruntu do filtrowania i rozkładu zanieczyszczeń. Rozsączanie ścieków za pomocą drenażu zapewnia stały dopływ wody do gleby, co sprzyja bujnemu wzrostowi roślinności. Oczyszczalnie drenażowe bazują na drenażu rozsączającym albo filtrze piaskowym lub żwirowym. Cieszą się dużą popularnością, ze względu na niską awaryjność i łatwą obsługę. Tego typu oczyszczalnie są najtańsze i najprostsze w montażu, ale wymagają przepuszczalnego gruntu, niskiego poziomu wód gruntowych i wykorzystania stosunkowo dużej powierzchni działki, która nie może być zabudowana, intensywnie użytkowana ani obsadzana roślinami o głębokim systemem korzeniowym. W przypadku wysokiego poziomu wód gruntowych lub nieprzepuszczalnego gruntu trzeba zbudować tzw.
Oczyszczalnia biologiczna - wadą tego rozwiązania są wysokie koszty inwestycyjne, a zaletą - niewielkie rozmiary oczyszczalni. Ten rodzaj oczyszczalni może być stosowany bez względu na rodzaj gruntu i poziom wód gruntowych. Wymaga zasilania energią elektryczną. Woda pozyskana z oczyszczalni biologicznej może zostać od razu ponownie wykorzystana na przykład do podlewania trawnika i roślin ozdobnych. W tym typie ścieki oczyszczane są w bioreaktorze przy udziale mikroorganizmów, czyli bakterii tlenowych i beztlenowych. W zależności od technologii należy jedynie uzupełniać złoże biologiczne lub osad czynny. Tutaj możemy wyróżnić oczyszczalnie z osadem czynnym, tworzonym przez mikroorganizmy, oraz złożem biologicznym, który tworzą na przykład kamienie. Wśród rodzajów biologicznych oczyszczalni można wyróżnić:
- Oczyszczalnie z osadem czynnym - działanie polega na funkcjonowaniu mikroorganizmów, czyli osadu czynnego. Rozkładają one tlenowo ścieki przy pomocy urządzenia napowietrzającego.
- Oczyszczalnie ze złożem biologicznym - w procesie oczyszczania wykorzystuje się napowietrzone złoże biologiczne. Na jego powierzchni rozwijają się bakterie, które odżywiają się różnymi związkami ze ścieków.
- Oczyszczalnie hybrydowe - łączy ona właściwości oczyszczalni z osadem czynnym i ze złożem biologicznym. Dzięki technologii hybrydowej możliwa jest bardzo wysoka skuteczność oczyszczania ścieków.

Ekologiczna oczyszczalnia ścieków - jak działa?

Taka oczyszczalnia składa się z osadnika i z rur drenażowych, które zakopuje się w gruncie. W osadniku gnilnym usuwana jest większość zanieczyszczeń, a wstępnie oczyszczone ścieki trafiają do drenażu. Tam są poddawane tlenowemu procesowi oczyszczania. Oczyszczalnia ekologiczna, inaczej drenażowa, potrzebuje dobrze przepuszczalnego gruntu i niskiego poziomu wód gruntowych. Nie wymaga zasilania energią elektryczną. Warto pamiętać, że woda pochodząca z oczyszczalni ekologicznej wymaga ponownego doczyszczenia przed jej ponownym wykorzystaniem. Nie nadaje się do podlewania roślin jadalnych, ale może służyć do podlewania trawy lub roślin ozdobnych.

Roślinne oczyszczalnie ścieków

To najbardziej ekologiczne rozwiązanie, które wykorzystuje naturalne procesy przyrodnicze zachodzące w złożu roślinnym. Rośliny i mikroorganizmy rozkładają zanieczyszczenia, a proces przebiega w specjalnie przygotowanych stawach filtracyjnych lub złożach obsadzonych roślinnością. Roślinne oczyszczalnie wykorzystują naturalne procesy przyrodnicze, które zachodzą w glebie dzięki obecnym w niej mikroorganizmom, naśladując ekosystem mokradeł. Poszczególne warstwy złożone z piasku, żwiru i urodzajnego gruntu wraz z roślinami są oddzielone od macierzystego gruntu specjalną folią.

Oczyszczalnie biologiczne vs. Oczyszczalnie ekologiczne - Porównanie

Podstawowa różnica to napowietrzanie. W oczyszczalniach ekologicznych w ogóle ono nie występuje. Nie dają one możliwości rozwoju osadu czynnego, a więc ich skuteczność jest bardzo niska. Ta nieefektywność przekłada się na jeszcze jedną ważną rzecz, oczyszczalnie ekologiczne są ekologiczne tylko z nazwy. Przyjęło się określać osadniki gnilne jako oczyszczalnie ekologiczne, ale procesy beztlenowe nie pozwalają na osiągnięcie wyników redukcji zanieczyszczeń, których wymaga europejska norma zaimplementowana także do polskich przepisów prawa. W praktyce, przekreśla to szanse inwestora na uzyskanie dofinansowania na taką oczyszczalnię. W przypadku urządzeń biologicznych z natlenianiem, uzyskanie dotacji jest możliwe. Można uznać, że oczyszczalnia drenażowa, niesprawnie działająca, przez wykorzystanie warunków beztlenowych, może być równie niebezpieczna dla środowiska co nieszczelne szambo.

Cecha	Oczyszczalnie biologiczne	Oczyszczalnie ekologiczne (osadnik gnilny z drenażem rozsączającym)
Stopień oczyszczania ścieków	Do 98%	Niski, niemierzalny
Technologia	Tlenowa z udziałem mikroorganizmów	Beztlenowa
Osad czynny	Tak	Nie
Klarowność wody pościekowej	Tak	Nie
Koszt inwestycji	Wyższy	Niższy

Podsumowując, oczyszczalnie biologiczne wykazują liczne zalety w porównaniu do oczyszczalni ekologicznych. Wyższy stopień oczyszczania ścieków, zaawansowana technologia i efektywne usuwanie zanieczyszczeń to główne powody, dla których coraz więcej osób decyduje się na wybór oczyszczalni biologicznej dla swojego gospodarstwa domowego.

Przeczytaj także: Optymalna wilgotność powietrza

Koszty związane z przydomową oczyszczalnią ścieków

Sam koszt początkowy, związany z zakupem przydomowej oczyszczalni ścieków, wynosi od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. Jest to znacznie więcej, niż cena zakupu szamba. Cena przydomowej oczyszczalni ścieków zależy od wielu czynników, które mogą mieć wpływ na koszt inwestycji.

Pojemność oczyszczalni: Wydajność oczyszczalni, czyli ilość ścieków, jakie może przetworzyć w określonym czasie, ma wpływ na cenę.
Wybrana technologia: Istnieje wiele różnych technologii oczyszczania nieczystości płynnych, a każda ma swoje unikalne cechy i koszty.
Wymagania lokalne: W niektórych miejscach wymagane jest uzyskanie pozwolenia na instalację oczyszczalni, co może zwiększyć koszty, np.

W 2023 roku cena oczyszczalni biologicznej dla 5 osób wynosi około 10500 zł netto. Z kolei cena montażu zwykle zaczyna się od 3500 zł. Patrząc długoterminowo, zakup i eksploatacja przydomowej oczyszczalni ścieków to opłacalna inwestycja, a w przypadku otrzymania dofinansowania staje się jeszcze tańszym rozwiązaniem. Oprócz względów ekonomicznych, duże znaczenie ma także wygoda użytkowania, która w porównaniu z szambem wypada zdecydowanie na korzyść oczyszczalni.

Koszty eksploatacji

Sam zakup to jednak nie wszystko i równie istotne są koszty eksploatacji. Posiadając szambo, trzeba liczyć się z koniecznością jego opróżniania co kilka tygodni. Rocznie wydajemy na ten cel około 3 tysiące złotych. W przypadku przydomowej oczyszczalni, woda jest wypuszczana przez instalację do środowiska, jednak w zbiornikach pozostaje osad, który trzeba systematycznie usuwać. Oczyszczanie zbiornika przeprowadza się średnio raz do roku i jest to koszt około 250-300 zł. Do tego należy doliczyć koszt serwisu, w skład którego wchodzi czyszczenie filtrów, płukanie pompy i okresowa kontrola składu odpływu. Konieczny jest również zakup preparatów bakteryjnych. W zależności od rodzaju instalacji, roczne koszty eksploatacyjne oczyszczalni to od kilkuset do tysiąca złotych.

Kolejnym atutem przydomowych oczyszczalni biologicznych są niskie koszty ich serwisu i użytkowania. W porównaniu do tradycyjnych szamb, które wymagają regularnego opróżniania, oczyszczalnie biologiczne są praktycznie bezobsługowe. Nie ma potrzeby częstego wzywania wozu asenizacyjnego, co przekłada się na wymierne oszczędności w domowym budżecie. Ponadto, dzięki energooszczędnym rozwiązaniom stosowanym w nowoczesnych oczyszczalniach, zużycie prądu jest minimalne, co dodatkowo obniża koszty użytkowania.

Dofinansowanie do przydomowej oczyszczalni ścieków

Jednak ze względu na to, że przydomowa oczyszczalnia jest bardziej ekologicznym rozwiązaniem, można otrzymać na jej zakup dofinansowanie. Dofinansowanie do instalacji przydomowej oczyszczalni ścieków często pochodzi z różnych źródeł, takich jak środki budżetowe gminy, fundusze unijne oraz korzystne oferty kredytów i pożyczek. Środki na tego typu inwestycje pozyskiwane są z różnych źródeł. Jednym z nich jest Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który wspiera gminy w ich ekologicznych przedsięwzięciach. Przy budowie przydomowej oczyszczalni ścieków, inwestor może skorzystać z dofinansowania, które może sięgnąć nawet 80% poniesionych kosztów. Wysokość tego dofinansowania jest ustalana przez lokalną gminę. Do oszacowania kwoty kwalifikujących się wydatków inwestora, stosuje się pojęcie "kosztów kwalifikowanych". Warto jednak wiedzieć, że nie wszystkie wydatki są objęte dofinansowaniem.

Przeczytaj także: Mierniki wilgotności owsa – przegląd i zastosowanie

Proces ubiegania się o dofinansowanie na montaż przydomowej oczyszczalni ścieków rozpoczyna się od złożenia wniosku. Warto pamiętać, że dofinansowanie dotyczy jedynie oczyszczalni spełniających określone normy i posiadających wymagane certyfikaty oraz atesty, co najmniej zgodne z normą PN-EN 12566-3+A1:2009. Przy budowie oczyszczalni ścieków, istnieje opcja aplikowania o dofinansowanie również w Banku Ochrony Środowiska, współpracującym z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i producentami oczyszczalni. Procedura aplikowania o dofinansowanie na przydomową oczyszczalnię ścieków wiąże się z koniecznością złożenia odpowiedniego wniosku w banku, który uczestniczy w programie we współpracy z WFOŚiGW (listę banków można znaleźć na stronie internetowej WFOŚiGW dla danego województwa). Oczyszczalnie, które zostały zbudowane wcześniej, nie kwalifikują się do otrzymania dotacji.

Aby uzyskać dofinansowanie:

Zbadaj lokalne przepisy: Zorientuj się w przepisach dotyczących ochrony środowiska i oczyszczania ścieków w swoim regionie.
Sprawdź dostępne programy: Skontaktuj się z lokalnymi władzami, regionalnymi agencjami środowiskowymi lub ministerstwem odpowiedzialnym za ochronę środowiska.
Wypełnij wniosek: Jeśli program dotacyjny jest dostępny, wypełnij stosowny wniosek.

Gdzie można zamontować przydomową oczyszczalnię ścieków?

Przydomową oczyszczalnię ścieków można zamontować tam, gdzie nie jest doprowadzona sieć kanalizacyjna, a warunki zabudowy dla danej działki przewidują montaż przydomowej oczyszczalni ścieków. Przygotowanie projektu przydomowej oczyszczalni ścieków wymaga uwzględnienia lokalnych przepisów, zapotrzebowania na oczyszczenie ścieków oraz wyboru odpowiedniej technologii. Skorzystanie z pomocy specjalistów i firm wykonawczych jest kluczem do uzyskania efektywnego i zgodnego z wymaganiami rozwiązania.

Możliwości zagospodarowania oczyszczonych ścieków

Ścieki oczyszczone w przydomowej oczyszczalni biologicznej stanowią cenny zasób, który można w różnoraki sposób zagospodarować. Ponowne wykorzystanie ścieków nie tylko ogranicza zużycie wody, ale także przyczynia się do ochrony środowiska. Jedną z opcji jest odprowadzanie oczyszczonych ścieków do gruntu poprzez studnie chłonne lub drenaż rozsączający. Takie rozwiązanie umożliwia naturalne wsiąkanie wody w głąb gruntu, nawadniając teren i wspierając wegetację roślin. Innym sposobem jest wykorzystanie wody pościekowej do nawadniania i podlewania roślin. To szczególnie korzystne rozwiązanie w przydomowych ogrodach i na terenach zielonych. Rozsączanie ścieków za pomocą drenażu zapewnia stały dopływ wody do gleby, co sprzyja bujnemu wzrostowi roślinności.

Metoda zagospodarowania	Zalety
Odprowadzanie do gruntu	Naturalne nawadnianie terenu, Wsparcie wegetacji roślin, Ochrona zasobów wody pitnej
Wykorzystanie do podlewania roślin	Oszczędność wody pitnej, Bujny wzrost roślinności, Korzyści dla przydomowych ogrodów i terenów zielonych

Wybierając sposób zagospodarowania oczyszczonych ścieków, warto kierować się zarówno aspektami praktycznymi, jak i ekologicznymi. Odpowiednie rozsączanie ścieków i wykorzystanie ich do nawadniania przyczynia się do ochrony środowiska i zrównoważonego gospodarowania zasobami wodnymi. Dzięki temu możemy cieszyć się pięknem zieleni wokół naszego domu, jednocześnie dbając o naturę.

tags: #jak #działa #przydomowa #oczyszczalnia #ścieków