Jak Poprawić Jakość Powietrza w Polsce?
- Szczegóły
Zły stan powietrza w Polsce to problem, który systematycznie pogarszał się od wielu lat. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, 33 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast UE znajduje się w Polsce. Dobrze, że coraz więcej i częściej mówi się o tej sytuacji, podejmowane są też działania mające na celu poprawienie istniejącego stanu rzeczy. Oceny jakości powietrza i obserwacje zmian ilości zanieczyszczeń powietrza wykonywane są w Polsce w sposób ciągły i okresowy. Poprawa jakości wymaga działań systemowych.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska podejmuje szereg działań związanych z przyspieszeniem poprawy jakości powietrza w Polsce od początku nowej kadencji. Poza zmianami w samym programie Czyste Powietrze, który realizowany jest przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, prowadzonych jest szereg prac, które służą temu nadrzędnemu celowi.
Przyczyny Zanieczyszczenia Powietrza w Polsce
Szukając winnych tego stanu rzeczy konieczne jest spojrzenie w lustro. Głównymi winowajcami jest kolejno sektor komunalno-bytowy oraz sektor transportowy - czyli de facto my sami. Oczywiście w zależności od miasta występują w tym temacie pewne różnice, np. do zanieczyszczeń powietrza w Krakowie i Wrocławiu przyczynia się przede wszystkim ogrzewanie w sektorze komunalno-bytowym, a Warszawie transport drogowy. Przemysł, który kiedyś był głównym winowajcą, obecnie przyczynia się do zanieczyszczeń powietrza w mniejszym stopniu. Jest to wynikiem przede wszystkim szeregu regulacji unijnych, które w ostatnich latach wymusiły zmiany.
Do zanieczyszczeń powietrza najbardziej przyczynia spalanie paliw stałych, a więc węgla i drewna. Dlatego też aby ograniczyć niską emisję konieczne jest zmniejszanie strat ciepła w budynkach oraz zmiana typu ogrzewania. Obecnie ok. 5 mln Polaków ogrzewa mieszkania paląc w piecach węglowych. Większość z nich - 70%, to tzw. „kopciuchy”.
Transport wraz z sektorem komunalno-bytowym jest głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza odpowiedzialnym m.in. za emisję tlenków azotu NOx (PL - 33,2%), tlenku węgla CO (23,2%) i pyłów: PM10 (9,6%) i PM2,5 (16,6%). Jak wyjaśnia prof. Wojciech Suchorzewski z Politechniki Warszawskiej, zanieczyszczenia z sektora transportowego większe niż w krajach Europy Zachodniej wynikają m. in. z dużego udziału samochodów z silnikiem diesla.
Przeczytaj także: Rola Inspekcji w ochronie powietrza
Skutki Zanieczyszczenia Powietrza
Na skutki zanieczyszczeń powietrza narażeniu są mieszkańcy większości polskich miast. Szacuje się, że każdego roku w Polsce ok. 45 tysięcy osób umiera na skutek zanieczyszczeń powietrza. To niemal 15 razy więcej niż ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w Polsce w 2015 roku (2 938). Zanieczyszczenia powietrza mogą mieć również konsekwencje stricte ekonomiczne. Koszty zdrowotne wynikające z zanieczyszczeń powietrza szacowane są np. na miliardy złotych rocznie.
Jednocześnie, jak wynika z niektórych badań, na skutek wysokich stężeń PM2,5 w ubiegłym roku w Unii Europejskiej utracono ok. 16 mln dni pracy, co przeliczane jest na ok. 3 mld euro strat. Jak przestrzega Piotr Warczyński (Ministerstwo Zdrowia), zanieczyszczenia powietrza, takie jak np. pyły zawieszone, mają negatywny wpływ na zdrowie człowieka, zwiększając ryzyko wystąpienia chorób układu oddechowego, krążenia oraz nowotworów.
Dziś w prawie każdej polskiej rodzinie znajdzie się co najmniej jedna osoba cierpiąca z powodu nowotworów, POChP, astmy lub wielu innych chorób i zaburzeń wynikających z codziennej ekspozycji na toksyny ulatujące z kominów domów czy rur wydechowych. Najbardziej narażone, a zarazem bezbronne są dzieci, w imieniu których apelujemy do nowych władz o międzyresortową współpracę na rzecz pilnej poprawy jakości powietrza oraz prewencji na skalę populacyjną.
Sposoby na Poprawę Jakości Powietrza w Polsce
Poprawa jakości wymaga działań systemowych. Jeżeli pragniemy oddychać czystym powietrzem, to nawet najlepsze działania tylko na jednym polu nie pomogą w walce ze smogiem, dlatego należy działać kompleksowo. Oczywiście wiele zależy również od działań jakie powinny zostać podjęte na szczeblu krajowym, m.in. określenie standardów emisyjnych dla pieców węglowych i korekta norm ws. czystości powietrza, które w Polsce są kilkukrotnie wyższe niż w innych państwach w Unii Europejskich.
Rozwiązania Prawne
Główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza pyłami zawieszonymi oraz benzo(a)pirenem w Polsce są stare, wysokoemisyjne piece i kotły na paliwa stałe (węgiel, drewno). Podstawowym rozwiązaniem tego problemu jest więc wymiana urządzeń grzewczych na mniej emisyjne. Do tego zobowiązują tzw. uchwały antysmogowe, przyjmowane na poziomie województw.
Przeczytaj także: Analiza jakości powietrza w Serocku
Uchwały zawierają również regulacje dotyczące jakości wykorzystywanych paliw - węgla i biomasy. Uchwały antysmogowe uchwaliło już 14 województw: śląskie, małopolskie, mazowieckie, wielkopolskie, dolnośląskie, lubuskie, opolskie, podkarpackie, zachodniopomorskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie, świętokrzyskie, łódzkie oraz lubelskie. Uchwał antysmogowych nie mają województwa: warmińsko-mazurskie i podlaskie.
Pozaklasowy kocioł na węgiel lub drewno emituje nawet 1200 mg pyłu w metrze sześciennym dymu. Emisyjność kotłów wyższej klasy jest wielokrotnie niższa. Od 1 stycznia 2020 roku do sprzedaży dopuszczone są wyłącznie kotły spełniające wymogi Ekoprojektu.
Na emisję zanieczyszczeń z danego urządzenia ma wpływ nie tylko rodzaj kotła, jego klasa emisji czy rok produkcji, ale także jakość spalanego paliwa. Od 1 lipca 2020 roku obowiązują nowe normy jakości węgla, które uniemożliwiają sprzedaż detaliczną miału węglowego o bardzo niskiej jakości.
Strefy Czystego Transportu
Aby cieszyć się czystym powietrzem, konieczne są działania kompleksowe, także te dotyczące ograniczania negatywnego wpływu transportu drogowego. Jednym z proponowanych rozwiązań ograniczającym emisje z pojazdów jest wprowadzenie tzw. stref czystego transportu (SCT), czyli obszarów, na które mogą wjeżdżać tylko pojazdy spełniające określone normy emisji zanieczyszczeń.
Programy Dotacyjne
W Polsce funkcjonuje kilka programów oferujących dofinansowania na wymianę pieca i termomodernizację budynków. Zapewnienie ciągłości finansowania programu Czyste Powietrze, prefinansowanie wymiany pieców dla najuboższych, atrakcyjne taryfy dla użytkowników pomp ciepła to kolejne ważne kroki.
Przeczytaj także: Pomiary zanieczyszczeń w Stacji Czernica
Przykłady Działań Podejmowanych przez Miasta:
- Dopłaty do wymiany pieców stosuje m.in. Kraków, gdzie w zależności kiedy decydujemy się na wymianę można liczyć nawet do 100% kosztów (2014-2016).
- Od 2019 roku w Krakowie na podstawie tzw. uchwały antysmogowej nie można palić węglem i drewnem.
- Aby przyśpieszyć podróż komunikacją zbiorową coraz więcej miast decyduje się na wprowadzanie priorytetu sygnalizacji świetlnej (np. Szczecin) oraz wydzielanie buspasów.
- Jednym z działań jakie podejmują miasta, aby ograniczyć smog jest darmowa komunikacja.
- Paryż z kolei stopniowo ogranicza ruch samochodów w mieście i przymierza się zakazać jazdy samochodami wyprodukowanymi przed 1997 rokiem.
Edukacja Ekologiczna
Uznano też, że nadal bardzo potrzebna jest edukacja dot. wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. Wiedzą o tym obywatele, którzy mówią dość i coraz częściej idą do sądu, aby domagać się czystego i zdrowego powietrza.
Jak zauważa Andrzej Guła (Instytut Ekonomii Środowiska) oraz Łukasz Pytliński (CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej), ,,kominy angielskich domów przestały dymić w latach siedemdziesiątych, a w irlandzkich w latach dziewięćdziesiątych. W Polsce widok szarego obłoku unoszącego się nad domami i kamienicami wciąż jest bardzo powszechny„.
Ważne jest, aby edukacja dotyczyła wszystkich stron - zarówno mieszkańców jak i decydentów. Działania rozpoczęliśmy od petycji, w której domagaliśmy się radykalnych działań w kierunku poprawy jakości powietrza. Bywały momenty kiedy musieliśmy wyjść na ulicę.
Działania Indywidualne
Dom to miejsce, w którym spędzamy większość czasu, dlatego warto zadbać o jakość powietrza wewnątrz. Naszym największym wrogiem są kurz i inne roztocza. Do tego dochodzi sierść, pleśń, czy w przypadku sezonu smogowego zanieczyszczenia z zewnątrz. Najprostszym sposobem uzyskania czystego powietrza jest wietrzenie domu przynajmniej przez 15 minut, dwa razy dziennie - najlepiej rano i wieczorem.
Nasze mieszkania powinny by nie tylko piękne i wygodne, ale przede wszystkim czyste. Nie wolno zapomnieć o regularnym sprzątaniu! Warto zwracać uwagę na to, by kurze były ścierane wilgotną szmatką, a odkurzacz, którego używamy, był wyposażony w odpowiednie filtry, np. HEPA. W trosce o zdrowie swoje i najbliższych sprawdźmy również skład detergentów, których używamy. Czasem lepiej zrezygnować z nich na rzecz tradycyjnych sposobów walki z zabrudzeniami, jak na przykład ocet, olejek cytrynowy czy oliwa z oliwek.
Niedostatecznie nawilżone powietrze wysusza błony śluzowe gardła i nosa, podrażnia spojówkę oraz skórę. Sprzyja też rozwojowi infekcji. Warto pamiętać, że kiedy wilgotność powietrza spada poniżej 40%, ustają ruchy rzęsek i do płuc przedostaje się więcej zanieczyszczeń. Co wtedy robić? Można wieszać na kaloryferach mokre ręczniki lub pojemniki z wodą. Z drugiej strony, wilgotność wyższa niż 60% sprzyja rozwojowi bakterii, grzybów i roztoczy. Idealnym rozwiązaniem jest więc zakup urządzenia, które samo będzie monitorowało i dopasowywało odpowiedni poziom wilgotności powietrza.
Zielone rośliny w mieszkaniu przynoszą domownikom szereg korzyści: pochłaniają kurz i inne zanieczyszczenia powietrza, podwyższają wilgoć, chłoną ciepło i minimalizują hałas poprawiając tym samym akustykę. Poza tym mają także bardzo pozytywny wpływ na psychikę, a także naturalne działanie przeciwdepresyjne.
Inne Działania
- Znaczne zwiększenie liczby stacji monitorujących jakość powietrza.
- Intensyfikacja rozwoju transportu publicznego i eliminowanie tzw. "wysp ciepła".
- Realizowanie spójnej polityki transportowej nastawionej na rozwój komunikacji zbiorowej.
- Budowanie izolacyjnych pasów zieleni wokół zakładów przemysłowych.
W ochronie środowiska zasadą numer jeden jest ograniczenie źródeł emisji albowiem ich usunięcie jest trudne szczególnie z przemieszczającego się powietrza. Praktycznie usuwają je tylko opady deszczu oraz rośliny gromadzące je na olbrzymiej powierzchni jaką stanowią liście.
Wszystkie rośliny aby przetrwać prowadzą proces fitoremediacji są jednak gatunki czyniące go bardziej wydajnie, starające się stworzyć warunki do przetrwania w tym zdegradowanym przez człowieka środowisku. Jeśli jednak i te odporne gatunki giną natychmiast powinna nasunąć się myśl jak to środowiska oddziałuje na nas i co powinniśmy zrobić aby przetrwać w zdrowiu i dobrym samopoczuciu.
Co Robi Ministerstwo Klimatu i Środowiska?
- System kontroli i monitorowania paliw z biomasy dla gospodarstw domowych.
- Przygotowanie ustawy o jakości powietrza, która wprowadzi w Polsce wymagania nowej dyrektywy w sprawie jakości powietrza i czystego powietrza dla Europy.
- Tworzenie zupełnie nowego Krajowego Programu Ochrony Powietrza na lata 2026-2050, a więc strategiczny, rządowy dokument, który wyznaczy konkretne działania i cele dla całej Polski.
- Przygotowanie przepisów, których celem będzie przeciwdziałanie i ograniczanie uciążliwości odorowej.
tags: #jak #poprawić #jakość #powietrza #w #Polsce
