Ekologia, Greenpeace i Oczyszczacze Powietrza: Wpływ na Środowisko

Szczegóły: Opublikowano: 26. November 2025

Ochrona środowiska to hasło modne, ale nie zawsze dogłębnie rozumiane. Ogólna definicja mówi, że jest to zbiór idei, środków i działań, które mają zachować środowisko naturalne w najlepszej możliwej kondycji. Chodzi więc zarówno o zapobieganie i przeciwdziałanie skutkom zanieczyszczeń, jak i próby przywracania pierwotnej równowagi biologicznej. Mimo naukowej terminologii nie jest to jednak koncepcja oderwana od życia pojedynczego człowieka - ochrona środowiska obejmuje zarówno globalne inicjatywy, jak i nasze codzienne działania.

Dlaczego Potrzebujemy Chronić Środowisko?

Rewolucja industrialna zapoczątkowana w XIX wieku doprowadziła do intensywnego rozwoju przemysłu, który zaowocował ogromnym postępem cywilizacyjnym. Niestety, spowodował również znaczący wzrost populacji, intensywne wyczerpywanie zasobów naturalnych, a także postępujące wciąż przekształcanie środowiska naturalnego. Fabryki, masowe rolnictwo, powiększające się miasta i transport stały się źródłem stale rosnącego zanieczyszczenia, które niszczy ekosystemy, prowadzi do wymierania gatunków flory i fauny, ale także szkodzi zdrowiu człowieka.

Na szczęście w ostatniej dekadzie obserwujemy intensywny wzrost świadomości ekologicznej wśród społeczeństwa. Ludzie aktywnie myślą o negatywnych skutkach swojej działalności i coraz częściej próbują je ograniczać. Na poziomie biznesu można zaobserwować inwestowanie coraz większych sum w nowe, przyjazne środowisku technologie, ale także w likwidację szkód i przywracanie środowiska do właściwego stanu. W Polsce od 1989 r. działa Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOSiGW), który współfinansuje wiele takich inwestycji, a kolejne proekologiczne projekty realizowane są w oparciu o fundusze UE.

Historia Ochrony Środowiska

Nic dziwnego, że idea ochrony środowiska swoimi korzeniami sięga właśnie zindustrializowanej, drugiej połowy XIX wieku. Idee reprezentowane przez pierwszych obrońców środowiska szybko znalazły poparcie w nurtach filozoficznych. Jednym z pionierów myślenia o przyrodniczej konserwacji był amerykański leśnik Gifford Pinchot, który zaczął oficjalnie wdrażać programy racjonalnego gospodarowania lasami.

W 1962 r. ukazała się książka „Milcząca wiosna” autorstwa amerykańskiej biolożki Rachel Carson. Traktuje ona o wpływie środków ochrony roślin na środowisko oraz zdrowie człowieka i wywołała prawdziwą burzę. W jej efekcie powstały pierwsze agendy rządowe zajmujące się ochroną środowiska, a sam ruch stał się masowy. Popularyzacji idei pomogły słynne skandale, w tym testy broni nuklearnej, katastrofa w Czarnobylu, kontrowersje dotyczące wydobycia uranu w Australii czy masowa wycinka lasów Amazonii.

Przeczytaj także: Zasada działania oczyszczaczy ceramicznych

W latach 80-tych w Niemczech powstała Partia Zielonych, która stała się najbardziej wpływowym na świecie pro-ekologicznym stronnictwem politycznym. W latach 90-tych w całej Europie ludzie zaczęli aktywnie głosować na partie skupiające się na ochronie środowiska. Na poziomie międzynarodowym powstały natomiast organizacje, które stały się czołowymi aktorami globalnej ekologii - Greenpeace, Przyjaciele Ziemi (FoEI), WWF. Do lobbyingu na rzecz ochrony środowiska dołączyli również celebryci, naukowcy i ludzie biznesu.

Do najbardziej wpływowych propagatorów idei zrównoważonego rozwoju i poszanowania środowiska ostatniego stulecia można zaliczyć:

Roberta MacArthura, uważanego za jednego z twórców ekologii ewolucyjnej;
Arne Naess, norweskiego filozofa; twórcę idei „głębokiej ekologii”;
Garretta Jamesa Hardina, amerykańskiego ekologa i twórcę koncepcji „tragedii wspólnego pastwiska”,
Jamesa Lovelocka, brytyjskiego naukowca i twórcę hipotezy Gai;
sir Davida Attenborough, biologa, który spopularyzował wiedzę o przyrodzie i ochronie środowiska wśród milionów ludzi na całym świecie.

Ochrona Środowiska: Nauka i Praktyka

Nauka o ochronie środowiska (sozologia) zajmuje się nie tylko problemami ochrony środowiska w wymiarze teoretycznym, ale także praktycznym, dostarczając chociażby nowych rozwiązań technologicznych. Z jednej strony bada więc ona przyczyny i skutki zmian wywołanych działalnością człowieka; z drugiej proponuje aktywne metody zapobiegania degradacji środowiska, jak również łagodzenia skutków zaistniałych już zniszczeń i zanieczyszczeń.

W wymiarze praktycznym ochrona środowiska sprowadza się m.in. do:

przeciwdziałania zanieczyszczeniom (np. budowa oczyszczalni ścieków, montaż filtrów, zamknięte obiegi przemysłowe);
przywracania elementów przyrodniczych do stanu właściwego (np. renaturalizacja rzek, zalesianie, odnowa populacji gatunków, itd.);
odpowiedzialnego kształtowania środowiska (np. nawadniania, fitomelioracji, zakładania pasów wiatrochronnych);
zachowania różnorodności form życia, m.in. przez prawną ochronę gatunków;
gospodarowania zasobami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju (np. promowanie zielonych energiiirecyklingu, czyli segregowania i przetwarzania odpadów.

Ochrona środowiska realizowana jest więc zarówno na poziomie postulatów i regulacji prawnych zmuszających inne podmioty do stosownych zachowań, jak i na poziomie fizycznych interwencji. Szczególnie ważną jej częścią jest rozwój nowych technologii, zarówno tych, które mają zastępować starsze, „brudne” praktyki, jak i zmierzających ku lepszemu wykorzystaniu zasobów czy rewaloryzacji środowiska naturalnego. W Polsce w ramach ochrony środowiska, a ściślej przyrody, realizuje się również zakładanie parków narodowych, krajobrazowych i rezerwatów, jak również ustanawianie pomników przyrody, stref chronionych czy ochrony gatunkowej zwierząt i roślin.

Przeczytaj także: Rodzaje ściennych oczyszczaczy powietrza

Cele Ochrony Środowiska

Wraz ze zmieniającym się dynamicznie światem, aktualizują się i cele ochrony środowiska. Współcześnie za dwie kluczowe kwestie uważa się spowolnienie zmian klimatycznych oraz zachowanie bioróżnorodności fauny i flory. Zdaniem ekologów tylko szybkie i zdecydowane kroki mogą uchronić ludzkość przed poważnym kryzysem. W związku z tym postuluje się przede wszystkim:

znaczącą globalną redukcję emisji dwutlenku węgla
wspieranie lokalnych społeczeństw zagrożonych katastrofami ekologicznymi poprzez projekty rekultywacyjne;
ochronę zbiorników wodnych przez zanieczyszczeniami, ale także agresywnym rybołówstwem
ponowne użycie i oczyszczanie wody
poprawę gospodarki odpadami
wdrożenie systemów reagowania na katastrofy ekologiczne;
konserwację wrażliwych i krytycznych obszarów lądowych będących siedliskiem zagrożonych gatunków.

Największe Współczesne Wyzwania dla Ochrony Środowiska

Niestety, mimo rosnącej od dekad świadomości ekologicznej sytuacja na Ziemi z każdym rokiem się pogarsza - liczne i bardzo potrzebne działania w zakresie ochrony środowiska mimo wielkich sukcesów wciąż są zaledwie kroplą w morzu potrzeb. O nadchodzącym nieuchronnie kryzysie przekonują alarmujące fakty podawane przez naukowców:

tylko 4% żyjących dziś ssaków (w ujęciu wagowym) to dzikie zwierzęta - pozostałe 96% tworzą ludzi i ich hodowle
od 1970 r. populacja dzikich ssaków, ptaków, ryb, gadów i płazów zmalała o ponad 60%;
od 1850 r. poziom CO2 w atmosferze wzrósł o 48% - wcześniej potrzeba było aż 20 tysięcy lat do takiego wzrostu;
do 2050 r. z powierzchni Ziemi może zniknąć nawet 30-50% wszystkich gatunków roślin i zwierząt.
w ciągu kolejnych dwóch dekad średnia temperatura na Ziemi wzrośnie o 1,5 stopnia C; lipiec 2021 był oficjalnie najcieplejszym miesiącem w naszej historii;
połowa światowych raf koralowych wymarła w ciągu ostatnich 30 lat;
dalsze zmiany klimatu, które w 2030 r. będą już prawdopodobnie nieodwracalne, grożą wyginięciem nawet 1 miliona gatunków!
co roku kolejnych 12 milionów hektarów ziemi pustynnieje; w ostatnich latach znacząco zwiększyła się liczba intensywnych pożarów i niszczycielskich huraganów związanych ze zmianą klimatyczną;
do 2050 r. nawet 200 milionów ludzi będzie musiało się przesiedlić w konsekwencji negatywnych zmian ekologicznych, głównie podtopień.

Wpływ Zanieczyszczenia Powietrza na Zdrowie

Zanieczyszczenie powietrza jest jednym z największych problemów środowiskowych, z którymi zmaga się współczesny świat. Wraz z rozwojem przemysłu, transportu i rosnącą liczbą ludności zwiększa się ilość substancji szkodliwych emitowanych do atmosfery. Zanieczyszczenie powietrza niestety nie jest już jedynie problemem poszczególnych krajów. W skali globalnej emisja szkodliwych substancji do atmosfery to głównie wynik działalności przemysłowej i transportowej. Dlatego też, aby ograniczyć skutki szkodliwego wpływu zanieczyszczonego powietrza na zdrowie ludzi, konieczna jest współpraca międzynarodowa.

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia niemal cała populacja na świecie oddycha powietrzem, które przekracza limity zanieczyszczeń określone przez WHO. Jak wynika z raportu firmy IQAir „2021 World Air Quality Report”, Polska zajmuje ósme miejsce w Europie pod względem poziomu zanieczyszczenia powietrza. Średnie zanieczyszczenie pyłem PM2,5 wynosi u nas 19,1 µg/m³, podczas gdy WHO dopuszcza poziomy od 5 do 10 µg/m³ w ujęciu rocznym. Wyniki powyżej 50 µg/m³ sygnalizują poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Niechlubnym liderem zestawienia jest Bangladesz - tu średni poziom zanieczyszczenia wynosi aż 76,9.

W 2019 r. na świecie przez 7 na 10 dni odnotowano dzienne stężenie PM2,5 przekraczające limit zalecany przez WHO. Jak podała Agencja Prasowa Bloomberg, liczba przedwczesnych zgonów na świecie spowodowanych zanieczyszczeniami od 2000 r. wzrosła o 2/3. Według ostrożnych szacunków corocznie zanieczyszczenia przyczyniają się do ok. 9 mln zgonów w skali globalnej. Szkody, jakie skażone powietrze wywołuje u człowieka, to przede wszystkim choroby układu oddechowego, takie jak astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, zapalenie płuc oraz rak. Dym z przemysłowych kominów, spaliny samochodowe i w efekcie pył zawieszony w powietrzu wchłaniane są przez płuca i rozprzestrzeniają się w organizmie, powodując zapalenie i uszkodzenia tkanek. Szczególnie narażone są osoby starsze, dzieci i ludzie cierpiący na choroby przewlekłe.

Przeczytaj także: Zaawansowane technologie oczyszczania powietrza Philips

Zgodnie z definicją sformułowaną przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska smog aerozolowy, zwany również zimowym, jest zjawiskiem występowania w powietrzu wysokich stężeń pyłu zawieszonego o różnej średnicy cząsteczek. Powstanie tego rodzaju smogu jest spowodowane dużą emisją pyłu z pierwotnych źródeł do powietrza i powstawaniem pyłu wtórnego w wyniku reakcji chemicznych, które mają miejsce w określonych warunkach pogodowych, takich jak: brak wiatru, zamglenie, silna inwersja termiczna oraz średnia temperatura poniżej 5°C.

Smog letni, inaczej fotochemiczny, pojawia się zazwyczaj od czerwca do września i jest domeną upalnych, wilgotnych i bezwietrznych dni. Ozon i zanieczyszczenia komunikacyjne - pył zawieszony, który powstaje np. Naukowcy z USA przez niemal 9 lat prowadzili badania, których wyniki opublikowali później w renomowanym czasopiśmie medycznym „The Lancet”. Rezultaty wskazują na związek między zanieczyszczeniem powietrza a występowaniem cukrzycy typu 2. Uczeni sugerują, że nieczyste powietrze po wniknięciu do naczyń krwionośnych prowadzi do uszkodzenia tkanek i zaburzeń w wydzielaniu insuliny, a w konsekwencji - cukrzycy. To pyły PM2,5 wywołują stan zapalny w naczyniach krwionośnych i podnoszą poziom cukru. Naukowcy z Washington University School of Medicine i Veterans Affairs Clinical Epidemiology Center ustalili, że ryzyko cukrzycy rośnie już przy stężeniu 2,4 µg PM2,5/m³.

Według badania opublikowanego kilka lat temu w czasopiśmie „Journal of Epidemiology and Community Health” związek między chorobami nerek a odległością domu od ruchliwej drogi jest dość silny. Analiza stanu zdrowia ponad tysiąca osób wykazała, że ludzie mieszkający bliżej arterii samochodowej mieli niższy wskaźnik przesączania kłębuszkowego. To parametr wskazujący na stan nerek. Różnica między mieszkańcami oddalonymi o 50 m od drogi a tymi oddalonymi od ulicy o kilometr była tak duża, jakby osoby z pierwszej grupy były 4 lata starsze! Zanieczyszczenie powietrza dodatkowo przyspiesza powstawanie miażdżycy, a ta silnie oddziałuje na nerki.

Kraje Europy Zachodniej są trawione zwłaszcza przez tlenki azotu, odpowiadające za rozwój astmy u dzieci i dorosłych albo zaostrzenie aktywnej choroby. Największym źródłem zanieczyszczeń są emisje związane z ruchem drogowym i sektorem energetycznym. Intensywne korki drogowe, wysokie natężenie ruchu i duża liczba zakładów przemysłowych nie sprzyjają zdrowiu.

O tym, które miasta w Polsce są mocno zanieczyszczone, dużo mówi ranking opublikowany przez Polski Alarm Smogowy. Zgodnie z danymi za 2021 r., najbardziej zanieczyszczona jest Nowa Ruda. Tuż za nią znalazły się małopolskie Nowy Targ i Sucha Beskidzka. Co ciekawe, na liście umieszczono także trzy uzdrowiska: Rabkę-Zdrój, Szczawno-Zdrój i Goczałkowice-Zdrój. W Rabce-Zdroju normę rakotwórczego benzo(a)pirenu przekroczono aż o 800%, a w Szczawnie-Zdroju siedmiokrotnie. Dane użyte w rankingu pochodzą z pomiarów Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, jednak należy wspomnieć, że w zestawieniu uwzględniono tylko miasta, w których przeprowadzono pomiary. Nie jest to więc ranking, który pokazywałby pełną sytuację smogową w Polsce. Niemniej już te przykłady sygnalizują wszechobecność zanieczyszczeń. Bardzo niepokojące jest to, że dotarły one nawet do uzdrowisk.

Wśród rozwiązań, które mają uczynić Polskę i świat proekologicznymi, znajdują się m.in. ograniczenie palenia węglem, rozwój infrastruktury dla rowerzystów i pieszych, a także promowanie transportu ekologicznego w postaci elektrycznych tramwajów lub autobusów. Każdy z nas może ograniczyć wpływ trującego powietrza na swój organizm, unikając przebywania na zewnątrz w czasie smogu, korzystając z oczyszczaczy powietrza i stosując maseczki ochronne zwłaszcza w okresie największego zapylenia.

Greenpeace i działania na rzecz czystego powietrza

Zdaniem odpowiedzialnej za kwestie energetyki i klimatu w WWF Samanthy Smith "nasze uzależnienie od paliw kopalnych jest najważniejszym źródłem zanieczyszczenia" prowadzącego do ocieplenia klimatu. Greenpeace International już rozpoczęło nawoływanie do stopniowej rezygnacji z węgla i ropy.

Raport organizacji Greenpeace wskazuje, że zanieczyszczenie wynikające ze spalania paliw kopalnych generuje na świecie straty gospodarcze sięgające 8 mld dol. dziennie.

Oczyszczacze powietrza

Każdy z nas może ograniczyć wpływ trującego powietrza na swój organizm, unikając przebywania na zewnątrz w czasie smogu, korzystając z oczyszczaczy powietrza i stosując maseczki ochronne zwłaszcza w okresie największego zapylenia.

Wpływ zanieczyszczenia powietrza na wzrok dzieci

Zanieczyszczenie powietrza szkodzi wzrokowi dzieci, natomiast czyste powietrze może go poprawiać - informuje pismo „PNAS Nexus”. Krótkowzroczność to wada wzroku, która polega na tym, że odległe obiekty wydają się niewyraźne. Dolegliwość ta staje się coraz powszechniejsza u dzieci, zwłaszcza w Azji Wschodniej. Wiadomo, że genetyka i czynniki związane ze stylem życia - takie jak czas spędzany przed ekranem urządzeń elektronicznych - odgrywają istotną rolę w występowaniu krótkowzroczności u dzieci. Jak jednak wykazali naukowcy z University of Birmingham (Wielka Brytania) i Tianjin Medical University (Chiny), istotne znaczenie mają również czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie powietrza.

Naukowcy wykorzystali zaawansowane techniki uczenia maszynowego, aby zbadać, jak czynniki środowiskowe, genetyczne i związane ze stylem życia oddziałują na rozwój wzroku u dzieci. Jak się okazało, dzieci mieszkające na obszarach o czystszym powietrzu miały - po uwzględnieniu innych czynników - lepszy wzrok. Narażenie na niższe poziomy zanieczyszczeń powietrza - konkretnie dwutlenku azotu (NO2) i drobnego pyłu zawieszonego (PM2,5) - miało związek z tym, jak dobrze dzieci widzą bez okularów. Nowe odkrycia sugerują, że ograniczenie narażenia na te właśnie zanieczyszczenia może pomóc spowolnić postęp krótkowzroczności.

Szczególnie wrażliwi na zanieczyszczenie powietrza okazali się uczniowie szkół podstawowych. To w ich przypadku zaobserwowano największą poprawę niekorygowanej ostrości wzroku po wystawieniu na działanie czystszego powietrza. Z kolei starsi uczniowie i ci z wysoką krótkowzrocznością byli mniej podatni na zmiany środowiskowe, a na ich wzrok silniej wpływały czynniki genetyczne. Co sugeruje, że wczesne działanie - zanim problemy ze wzrokiem staną się poważne - może przynieść realne efekty.

- Chociaż genetyka i czas spędzany przed ekranem są od dawna uznawane za czynniki przyczyniające się do krótkowzroczności u dzieci, to badanie jest jednym z pierwszych, które wyodrębniły zanieczyszczenie powietrza jako istotny i modyfikowalny czynnik ryzyka. Czyste powietrze to nie tylko zdrowie układu oddechowego - to także zdrowie wzroku. Nasze wyniki pokazują, że poprawa jakości powietrza może być cenną strategią chroniącą wzrok dzieci, zwłaszcza w ich najbardziej wrażliwych okresach rozwoju - skomentował profesor Zongbo Shi z Birmingham, który współnadzorował to badanie.

Zanieczyszczone powietrze może powodować stany zapalne i stres oczu, ograniczać ekspozycję na światło słoneczne - co jest ważne dla zdrowego rozwoju oczu - oraz wywoływać zmiany chemiczne w oku, które prowadzą do zmiany jego kształtu, powodując krótkowzroczność. Badanie sugeruje, że instalowanie oczyszczaczy powietrza w salach lekcyjnych, tworzenie „stref czystego powietrza” wokół szkół w celu zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza oraz zamykanie ulic dla samochodów w godzinach dowożenia i odbierania dzieci ze szkół mogą potencjalnie poprawić zdrowie oczu, ponieważ dzieci spędzają dużo czasu w szkole.

- Krótkowzroczność staje się coraz częstsza na całym świecie i może prowadzić do poważnych problemów ze wzrokiem w późniejszym życiu. Chociaż nie możemy zmienić genów dziecka, możemy poprawić jego środowisko. Jeśli zareagujemy wcześnie - zanim rozwinie się poważna krótkowzroczność - możemy naprawdę wiele zmienić - podkreśliła współautorka publikacji, dr Yuqing Dai z University of Birmingham.

Formy ochrony przyrody w Polsce

Prawna ochrona przyrody w Polsce realizowana jest głównie w oparciu o Ustawę z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. W jej myśl ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody. Ustawa zawiera zasady obejmowania ochroną prawną obszarów i obiektów wartościowych pod względem przyrodniczym oraz unikalnych gatunków organizmów, jakie u nas występują. W Polsce mamy 9 krajowych rodzajów prawnych form ochrony przyrody, m.in. parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty i pomniki przyrody, ochrona gatunkowa.

Prawne formy ochrony przyrody w Polsce

Forma ochrony przyrody	Opis formy ochrony przyrody
Park narodowy	dosyć duży obszar (w Polsce powyżej 1 tys. ha) mający szczególnie cenne walory przyrodnicze, niemal całkowicie wolny od ingerencji człowieka; obecnie w Polsce mamy 23 parki narodowe o łącznej powierzchni 317,3 tys. ha (nieco ponad 1% terytorium kraju); około 1/5 tych terenów objęta jest ochroną ścisłą
Park krajobrazowy	duży obszar wartościowy ze względu na krajobraz i przyrodę; jego ochrona prawna nie jest tak ścisła jak w parku narodowym, gdyż dopuszcza się tu działalność człowieka (np. rolniczą), pod warunkiem jednak, że nie niszczy ona środowiska naturalnego; w Polsce są 122 takie parki
Rezerwat przyrody	niewielki obszar wyodrębniony ze względu na ochronę jednego na ogół elementu środowiska - stąd rezerwaty leśne, stepowe, wodne, florystyczne, torfowiskowe, zwierzęce, krajobrazowe i inne; w Polsce w 2014 r. było ich 1478; łącznie mają powierzchnię 168,3 tys. ha, z czego ok. 2% zajmują rezerwaty ścisłe z całkowitym zakazem wstępu
Pomnik przyrody	forma ochrony indywidualnej, odnosząca się do unikatowego (co najmniej na skalę lokalną) obiektu przyrodniczego; wśród ponad 35 tys. polskich pomników przyrody największą grupę stanowią drzewa (80%), a ponadto są nimi też głazy narzutowe, skałki, jaskinie, wodospady
Ochrona gatunkowa	indywidualna forma ochrony obejmująca w Polsce kilkaset gatunków roślin (m.in. cis pospolity, limba, kosodrzewina, brzoza karłowata, skrzyp olbrzymi, długosz królewski, mikołajek nadmorski) i zwierząt (m.in. żubr, kozica, świstak, niedźwiedź brunatny, żółw błotny, żmija zygzakowata); ochrona gatunkowa może być ścisła albo częściowa, która dopuszcza za specjalnym zezwoleniem na przykład zbieranie roślin ziołowych
Obszar krajobrazu chronionego	teren chroniony o największej powierzchni, mogący obejmować nawet całą jednostkę krajobrazową, np. dolinę, kotlinę, płaskowyż, wzgórza; może łączyć ze sobą inne obszary chronione - parki narodowe, parki krajobrazowe; działalność człowieka jest tu ograniczona w niewielkim stopniu; w Polsce obszary te zajmują aż 22,3% powierzchni kraju
Zespół przyrodniczo‑krajobrazowy	fragment krajobrazu naturalnego i przeobrażonego (kulturowego) o cennych walorach widokowych i estetycznych; zespoły te często znajdują się na trasach szlaków turystycznych; mamy ich ponad 220
Stanowisko dokumentacyjne	miejsce mające wartość przede wszystkim naukową i edukacyjną, np. odkrywka skalna, nagromadzenie skamieniałości, profil glebowy; w Polsce jest ich ponad 230
Użytek ekologiczny	odrębny, mały ekosystem (np. oczko wodne, starorzecze, torfowisko, kępa drzew) wewnątrz innego, większego zespołu biosfery; mniejszy od rezerwatu i zazwyczaj nieco mniej od niego cenny; w Polsce jest ich kilka tysięcy

tags: #ekologia #greenpeace #oczyszczacze #powietrza #wpływ #na