Twarda Woda a Zdrowie: Fakty i Mity
- Szczegóły
Czy w Twoim czajniku wciąż zbiera się biały osad? Prysznic tuż po sprzątaniu ponownie jest cały zakamieniony? Na umytych naczyniach po wyschnięciu widać białe zacieki? Ubrania wyjęte z pralki nie są tak miękkie jak w reklamach? Bardzo możliwe, że w Twojej miejscowości występuje twarda woda. Czy choć szkodzi urządzeniom domowym, jest niebezpieczna dla człowieka? A może ma wręcz właściwości prozdrowotne?
Co to jest twarda woda?
Twardość wody odnosi się do ilości minerałów w niej rozpuszczonych, w szczególności jonów magnezu i wapnia. Czasami decydują o niej również jony innych metali, w tym aluminium, żelaza, cynku czy manganu. Twardość wody warunkowana jest przez zawartość składników mineralnych, w głównej mierze wapnia i magnezu. W mniejszym stopniu zależy od stężenia żelaza, glinu, manganu czy cynku. Wapń i magnez obecne w wodzie pochodzą z wapieni i magnezytów.
Obowiązująca aktualnie w UE Dyrektywa 2020/2184 w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi nie określa norm twardości wody pitnej. Mimo to większość źródeł naukowych definiuje wodę jako miękką, jeśli zawiera ona mniej niż 50-60 mg wspomnianych wyżej minerałów na 1 litr. Woda twarda zawiera natomiast ponad 200 mg/l.
W Polsce za jednostkę twardości wody uznaje się 1 mg CaC03/l, zaś obowiązujące normy definiują wodę średnio twardą (200-350 mg/l), twardą (350-550 mg /l) oraz bardzo twardą (powyżej 550 mg/l). W Polsce twardość wody pitnej powinna wynosić 60-500 mg CaCO3/l. Normę spełniają więc wody od bardzo miękkiej do twardej. Warto dodać, że wyróżnia się twardość węglanową i niewęglanową. Ta pierwsza zwana jest inaczej przemijającą, ponieważ zanika w trakcie gotowania.
Dokładną analizę mineralnego składu wody może przeprowadzić tylko laboratorium. Na rynku istnieją jednak domowe testy, które pozwalają szybko i łatwo określić twardość wody w kranie na postawie poziomu pH (jony metalu alkalizują wodę). Najłatwiejszy sposób, w jaki rozpoznasz twardą wodę w domu to stan czajnika. Podczas gotowania spora część minerałów się wytrąca i osadza na ściankach naczynia w formie kamienia. Niestety, jest on nie tylko nieestetyczny, ale wpływa również na efektywność energetyczną sprzętów AGD i bojlera - osad ma właściwości izolujące i utrudnia transfer ciepła do ogrzewanej wody.
Przeczytaj także: Definicja i zastosowanie odwróconej emoji uśmiechu
Twardość wody w wybranych miastach Polski
Istnieją dane dotyczące twardości wody uzdatnionej w konkretnych miastach polski. Na podstawie badań ujęć głębinowych zauważono, że w większości z nich występowała woda średniotwarda (Gorzów Wielkopolski, Gostynin, Grodzisk Mazowiecki, Kołobrzeg, Kościerzyna, Lębork, Lidzbark Warmiński, Mińsk Mazowiecki, Piaseczno, Płock, Siedlce, Sulejówek, Szczytno, Wrocław). Wodę miękką zaobserwowano (obok próbek o średniej twardości) w Gostyninie, Piasecznie i Siedlcach.
Wpływ twardości wody na zdrowie człowieka
O twardości decydują jony magnezu oraz wapnia, a więc minerałów, od których zależy poprawny przebieg wielu procesów fizjologicznych. Pobierana z kranu woda jest źródłem magnezu i wapnia dla naszego organizmu. Wapń i magnez z wody są o wiele lepiej przyswajalne niż z pożywienia. Drugi z nich może wchłaniać się z niej nawet 30 razy bardziej efektywnie.
Zapotrzebowanie na magnez u osób dorosłych według normy RDA waha się pomiędzy 310 a 420 mg dziennie. Zależy ono od płci, wieku i stanu fizjologicznego. Przy korzystaniu z wody twardej, z jednym litrem dostarczyć można około 52 mg magnezu. Człowiek dorosły zgodnie z RDA potrzebuje ponadto przyjąć między 1000 a 1300 mg wapnia dziennie.
Wapń jest istotnym składnikiem budującym kości i zęby, wpływa na właściwą kurczliwość mięśni. Odpowiada za odpowiednią krzepliwość krwi i reguluje pracę serca. Magnez jest natomiast składnikiem licznych enzymów i wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego. Podobnie jak wapń stanowi składnik kości. Jest też składnikiem każdej komórki. Bierze udział w syntezie białka, DNA i RNA.
Korzyści zdrowotne płynące z picia twardej wody
- Mniejsze ryzyko chorób sercowo-naczyniowych: Według licznych studiów, których wyniki publikowane były także przez WHO, konsumpcja twardej wody może obniżać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. W metaanalizie i przeglądzie systematycznym opublikowanym w 2023 roku wykazano, że większa twardość wody może zmniejszać ryzyko wystąpienia oraz śmiertelność z powodu chorób sercowo-naczyniowych. W innym badaniu (przeglądzie systematycznym) udowodniono, że śmiertelność z powodu chorób sercowo-naczyniowych spada wraz ze zwiększonym spożyciem magnezu z wodą.
- Długowieczność: Badania prowadzono w Japonii oraz w Chinach. W pierwszym z nich porównywano liczbę stulatków w przeliczeniu na 10 000 mieszkańców danego regionu. Rejony, w których mieszkało najwięcej takich osób (około 29 na 10 000 mieszkańców), miały również statystycznie najtwardszą wodę. Na obszarach o wodzie najbardziej miękkiej odnotowano między 0 a 12 stulatków na 10 000 mieszkańców.
- Ochrona przed nowotworami: Picie twardej wody zostało przebadane na przykład w kontekście częstości występowania nowotworów odbytnicy, okrężnicy, przełyku i żołądka. Wśród osób zmarłych z powodu wymienionych nowotworów wykazano istotnie częstsze picie wody miękkiej lub średniotwardej, porównując z osobami zmarłymi z innych przyczyn.
Twarda woda a kamica nerkowa - obalamy mit
Istnieje przekonanie, że duża zawartość składników mineralnych w wodzie może powodować powstawanie kamieni nerkowych. Co mówią o tym badania? W jednej z prac naukowcy przeanalizowali różne parametry wody (w tym jej twardość), próbując powiązać jej jakość z występowaniem kamicy nerkowej. Nie znaleziono żadnego związku w tym zakresie. Istotna była jedynie ilość spożywanych płynów niezależnie od twardości. W innym badaniu (przeprowadzonym na terenie Iranu) również nie zaobserwowano związku między twardością wody i powstawaniem kamieni nerkowych. Oprócz tego udowodniono ochronny wpływ przyjmowania z wodą większej ilości magnezu.
Przeczytaj także: Znaczenie emotikonu odwróconej koperty w komunikacji
W jednym z badań kohortowych na terenie USA również zaobserwowano większe wydalanie wapnia z moczem u mieszkańców terenów o twardszej wodzie. Badano jedynie osoby z kamicą nerkową. Wysunięto wniosek, że w prewencji nawrotów bardziej polecane jest spożywanie wody miękkiej niż twardej.
Wpływ twardości wody na skórę
Wpływ twardości wody na skórę został przebadany zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci. Skoncentrowano się na związku z występowaniem egzemy. Wśród osób dorosłych udowodniono związek pomiędzy większą twardością wody i częstszym występowaniem choroby. W metaanalizie badań, których uczestnikami były dzieci, wykazano podobną zależność. Bardziej prawdopodobne jest tu jednak oddziaływanie zewnętrzne, niezwiązane ze spożyciem.
Dyskomfort spowodowany użytkowaniem twardej wody możliwy jest także do odczucia w kąpieli - kamień może wywołać nieprzyjemne wrażenie szorstkości na ciele i wysuszać skórę, czego powodem jest pokrycie jej powierzchni przez cienką warstwę osadu. Jakość wody nie pozostaje bez znaczenia także dla kondycji włosów, które po umyciu w miękkiej wodzie zyskują blask i dłużej pozostają świeże.
Zmiękczanie wody - czy zawsze korzystne?
Zmiękczanie wody z kranu oznacza w praktyce zmniejszanie zawartości składników mineralnych takich jak wapń czy magnez. Odpowiadają za to filtry zawierające żywice jonowymienne, których zadaniem według producentów ma być usuwanie metali ciężkich oraz składników powodujących powstawanie kamienia w urządzeniach kuchennych. Ponadto filtry często zawierają też węgiel aktywny, mający usuwać resztki chloru czy pestycydów.
Choć twarda woda jest korzystniejsza dla naszego organizmu, stanowi problem w kontekście niszczenia sieci wodociągowych. Zwiększa też zużycie mydła i powoduje gromadzenie się osadów w urządzeniach domowych. Zmiękczanie wody jest więc uzasadnione w przypadku, gdy nie jest ona przeznaczona do picia. Warto jednak wiedzieć, że miękka woda również ma pewne wady.
Przeczytaj także: Woda miękka i średnio twarda
Czy filtrowanie wody pitnej ma sens?
Należy podkreślić, że woda z kranu spełnia obecnie standardy wody pitnej. Korzystanie z niej w przypadku prawidłowo działającej sieci wodociągowej jest bezpieczne dla zdrowia. W jednym z polskich badań wykazano, że tylko 15% badanych wód butelkowanych miało jakość lepszą od wody prosto z kranu.
Jak rozpoznać i radzić sobie z twardą wodą w domu?
Najbardziej popularnym problemem w kontekście urządzeń kuchennych wydaje się gromadzenie osadu w czajniku. Istnieje jednak proste rozwiązanie. Wystarczy zagotować w nim wodę z dodatkiem kwasku cytrynowego (1-2 łyżeczki). Istnieją także łatwe w użyciu testy do wykorzystania w domowych warunkach.
Biorąc pod uwagę cechy wody twardej i idące za tym konsekwencje, bardzo łatwo jest przewidzieć szkodliwy wpływ, jaki może wywołać twarda woda w domu. Tworzenie się kamienia w twardej wodzie zauważą wszyscy ci, którzy kładą nacisk na czyste wnętrza czajników elektrycznych, czajników gazowych czy dbają o niezawodność pracy ekspresu do kawy. Już takie prozaiczne czynności jak przygotowanie herbaty czy kawy daje bowiem przyczynek do zauważenia wpływu twardej wody na sprzęt AGD. Kamień osadza się na grzałkach, płytach grzewczych, dnach naczyń. Osad nie należy do zjawisk estetycznych, powoduje również mętnienie samej wody. Podobnie jest w przypadku twardej wody, która osadza się na bateriach przy zlewie czy bateriach prysznicowych.
Osadzający się kamień w rurach zmniejsza światło tych rur, może powodować nawet całkowite ich zatkanie. Z kolei współwystępowanie, obok dużych stężeń wapnia i magnezu, również jonów żelaza, to ryzyko powstawania korozji.
Wspomniany wcześniej związek twardej wody z gorszym pienieniem się detergentów powodować może, że środki myjące będą zużywane w większej ilości, gdyż twarda woda ogranicza tworzenie się piany. Środki myjące gorzej się też rozpuszczają, co może sprawiać, że ich mikro ilości pozostaną na skórze, co może być przyczynkiem do powstania stanów zapalnych, podrażnień.
Podsumowanie
Ponieważ zainteresowanie tematem jest dość duże, narosło wokół niego wiele mitów. Choć zmiękczacze korzystnie wpływają na stan urządzeń domowych, korzystanie z nich nie jest niezbędne dla zachowania zdrowia. Przeciwnie - twarda woda może mieć pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu. Zmniejsza ona ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, może mieć także powiązanie z długością życia. Mitem jest, że aby uniknąć kamieni nerkowych, nie należy pić twardej wody. Może mieć ona jednak pewien związek z występowaniem egzemy.
tags: #twarda #woda #wpływ #na #zdrowie
