Airly: Jakość Powietrza w Europie – Kompletny Przewodnik

Szczegóły: Opublikowano: 16. October 2025

Zanieczyszczenie powietrza to jeden z najpoważniejszych problemów środowiskowych naszych czasów, mający bezpośredni wpływ na zdrowie ludzi i stan naszej planety. W tym artykule przyjrzymy się bliżej jakości powietrza w Europie, jej wpływowi na zdrowie, źródłom zanieczyszczeń oraz dostępnym narzędziom do monitorowania jakości powietrza, takim jak Airly.

Wpływ Zanieczyszczenia Powietrza na Zdrowie

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała zanieczyszczenie powietrza za największe zagrożenie dla zdrowia środowiskowego. Szacuje się, że przyczynia się ono do 7 milionów przedwczesnych zgonów rocznie. Zanieczyszczenie powietrza jest określane jako „cichy zabójca”, ponieważ rzadko jest bezpośrednią przyczyną śmierci. Jednakże, jest czwartą główną przyczyną przedwczesnej śmierci na świecie, odpowiadając za:

29% wszystkich zgonów i chorób spowodowanych rakiem płuc
17% wszystkich zgonów i chorób wynikających z ostrej infekcji dolnych dróg oddechowych
24% wszystkich zgonów spowodowanych udarem mózgu
25% wszystkich zgonów i chorób spowodowanych chorobą wieńcową
43% wszystkich zgonów i chorób spowodowanych przewlekłą obturacyjną chorobą płuc

Szacuje się, że 99% światowej populacji oddycha niezdrowym powietrzem. Choć liczba ta różni się w zależności od regionu, nigdzie nie jest bez ryzyka.

Wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza może powodować problemy zdrowotne, w tym:

Efekty krótkoterminowe: trudności w oddychaniu, ból w klatce piersiowej, świszczący oddech, kaszel, ogólny dyskomfort w oddychaniu oraz podrażnienie oczu, nosa i gardła.
Efekty długoterminowe: uszkodzenie tkanki płucnej, raka, przedwczesną śmierć i rozwój chorób układu oddechowego, takich jak astma, zapalenie oskrzeli i rozedma płuc.

Do grup najbardziej podatnych na poważne negatywne skutki zdrowotne spowodowane zanieczyszczeniem powietrza zalicza się osoby:

Przeczytaj także: Rola Inspekcji w ochronie powietrza

Z chorobami serca, takimi jak choroba tętnic wieńcowych (CAD) lub zastoinowa niewydolność serca
Z chorobami płuc, takimi jak astma, rozedma płuc lub przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)
Osoby starsze i seniorzy
Dzieci poniżej 14 roku życia
Kobiety w ciąży
Pracownicy na zewnątrz
Sportowcy, którzy intensywnie ćwiczą na świeżym powietrzu

Jak Zanieczyszczenie Powietrza Wpływa na Dzieci?

Problemy z oddychaniem: Wzrost zachorowań na astmę i zapalenie oskrzeli, zmniejszona funkcja płuc. Długotrwałe narażenie może zaburzyć rozwój płuc.
Rozwój poznawczy: Potencjalne skutki dla rozwoju mózgu i wyników w nauce.

Źródła Zanieczyszczenia Powietrza

Zanieczyszczenie powietrza może być spowodowane zarówno przez człowieka, jak i przez źródła naturalne. Źródła naturalne obejmują kurz nawiewany lub wzbijany przez wiatr, brud i piasek, dym wulkaniczny i palące się materiały.

Źródła spowodowane przez człowieka, co oznacza, że zanieczyszczenie jest spowodowane działaniami ludzi, są zazwyczaj głównym czynnikiem przyczyniającym się do zanieczyszczenia powietrza w miastach i z natury są bardziej podatne na wpływ przepisów. Źródła spowodowane przez człowieka obejmują przede wszystkim różne formy spalania, takie jak:

Transport napędzany gazem (samoloty, pociągi i samochody)
Przedsiębiorstwa przemysłowe (elektrownie, rafinerie i fabryki)
Spalanie biomasy (spalanie materii roślinnej lub węgla w celu ogrzewania, gotowania i pozyskiwania energii)
Rolnictwo

Wkład różnych źródeł zanieczyszczenia powietrza w jakość powietrza w danej lokalizacji jest w dużym stopniu zależny od lokalizacji i przepisów miasta. Każda lokalizacja ma własną mieszankę czynników przyczyniających się i zanieczyszczeń. Źródła są powszechnie klasyfikowane w następujący sposób:

Przemysł: Do przemysłu zalicza się zanieczyszczenia pochodzące z obiektów takich jak fabryki, kopalnie i rafinerie ropy naftowej, a także elektrownie węglowe i kotły wytwarzające ciepło i energię elektryczną. Działalność przemysłowa jest głównym źródłem tlenków azotu (NOx), siarkowodoru, lotnych związków organicznych (LZO) i cząstek stałych, które przyczyniają się do powstawania ozonu i smogu.
Rolnictwo: Intensywne stosowanie nawozów na gruntach rolnych jest znaczącym czynnikiem przyczyniającym się do zanieczyszczenia powietrza drobnymi cząsteczkami. Badanie w Geophysical Research Letters wykazało, że zanieczyszczenie generowane przez gospodarstwa rolne przewyższało wszystkie inne sztuczne źródła PM w większości Stanów Zjednoczonych, Europy, Rosji i Chin.
Transport: Zanieczyszczenie powietrza z transportu odnosi się przede wszystkim do spalania paliwa w pojazdach mechanicznych, takich jak samochody, ciężarówki, pociągi, samoloty i statki. Emisje z transportu są głównym czynnikiem przyczyniającym się do podwyższonych poziomów drobnych cząstek stałych (PM2,5), ozonu i dwutlenku azotu (NO2).
Gospodarstwo domowe: Zanieczyszczenie powietrza w gospodarstwach domowych odnosi się do czynności wykonywanych osobiście, takich jak gotowanie i ogrzewanie domów przy użyciu węgla lub drewna, a także budowa i wyposażanie domów.
Pożary lasów i otwarte palenie: Spalanie materii roślinnej emituje duże ilości zanieczyszczeń, podobnie jak spalanie innych paliw stałych, takich jak węgiel. Spalanie materii organicznej emituje cząstki stałe (PM), tlenki azotu (NOx), tlenek węgla (CO), dwutlenek siarki (SO2), ołów, rtęć i inne niebezpieczne zanieczyszczenia powietrza (HAP).

Spośród 62 milionów osób umierających każdego roku (stan na 2021 r.) według czynników ryzyka:

Czynniki ryzyka	Zgony
Wysokie ciśnienie krwi	10.9M
Zanieczyszczenie powietrza (na zewnątrz i wewnątrz)	8.1M
Tabaizm	6.2M
Wysoki poziom cukru we krwi	5.3M
Zanieczyszczenie cząstkami stałymi na zewnątrz	4.7M
Otyłość	3.7M
Wysoki poziom cholesterolu	3.6M
Zanieczyszczenie powietrza w pomieszczeniach	3.1M
Dieta bogata w sód	1.9M
Spożywanie alkoholu	1.8M
Diet low in fruits	1.7M
Dieta uboga w produkty pełnoziarniste	1.5M
Niska masa urodzeniowa	1.5M
Dym z drugiej ręki	1.3M

Główne Źródła Zanieczyszczenia PM2,5

Ponieważ PM2.5, drobne cząsteczki pyłu o średnicy do 2,5 mikrometra, mogą wnikać głęboko do płuc i przedostawać się do krwiobiegu, stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia. Źródła różnią się znacznie w zależności od lokalizacji, ale są to najczęstsze źródła na świecie.

Przeczytaj także: Analiza jakości powietrza w Serocku

Spalanie węgla
Spalanie benzyny
Spalanie oleju napędowego
Spalanie drewna
Spalanie silnika
Procesy przemysłowe
Pożary
Konwersja gazu na cząsteczkę

Indeksy Jakości Powietrza

Indeksy jakości powietrza (ang. Air Quality Index - AQI) to proste wskaźniki pozwalające ocenić jakość powietrza. Kategoryzacja jakości powietrza w postaci tzw. Indeksów Jakości Powietrza(ang. Air Quality Index - AQI), została wprowadzona w celu łatwiejszego odbioru przez społeczeństwo informacji o stężeniach zanieczyszczeń. W wielu przypadkach dla poszczególnych klas jakości powietrza określone są również potencjalne skutki zdrowotne i przypisane rekomendacje odnośnie aktywności na zewnątrz, zarówno dla osób znajdujących się w grupie ryzyka, jak i ogółu społeczeństwa.

AQI wyznacza się zarówno na podstawie pomiarów, jak i prognoz stężeń wybranych zanieczyszczeń powietrza. Do najważniejszych zanieczyszczeń, które będą determinowały jakość powietrza zaliczamy: pył zawieszony frakcji PM10 i PM2,5, ozon O3, dwutlenku azotu NO2. Pozostałe zanieczyszczenia, nawet jeżeli są uwzględniane w kategoryzacji, nie mają większego wpływu na jakość powietrza, gdyż ich stężenia pozostają niskie.

Niestety nie ma uniwersalnych wytycznych, które by jednoznacznie pozwalały na określenie AQI. Dlatego też na różnych stronach i w aplikacjach, gdzie podawane są informacje o jakości powietrza możemy znaleźć bardzo różne indeksy. Do najbardziej popularnych należy amerykański AQI (US EPA AQI), europejski AQI, a na poziomie naszego kraju polski indeks jakości powietrza. Czasami też pojawiają się lokalne indeksy jakości powietrza.

Przykłady Indeksów Jakości Powietrza:

Polski Indeks Jakości Powietrza: Obliczany na podstawie 1-godzinnych danych ze stacji automatycznych Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). Uwzględnia zanieczyszczenia takie jak dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), pył PM10, pył PM2,5, tlenek węgla (CO), benzen (C6H6), ozon (O3).
Europejski Indeks Jakości Powietrza (EAQI): Dostarcza informacji o aktualnej sytuacji w zakresie jakości powietrza w oparciu o pomiary z ponad 2000 stacji monitorowania jakości powietrza w całej Europie. Opiera się na 5 kluczowych zanieczyszczeniach: pył zawieszony (PM2,5 i PM10), ozon w warstwie przyziemnej (O3), dwutlenek azotu (NO2) i dwutlenek siarki (SO2).
Wspólny Wskaźnik Jakości Powietrza (CAQI): Stosowany oficjalnie w Europie od 2006 do 2017 roku. Nadal jest wykorzystywany w prezentacji stanu jakości powietrza na różnych stronach i w aplikacjach. Indeks ten posiada 5 poziomów, które przedstawione są na skali od 0 (bardzo niski) do >100 (bardzo wysoki).
Indeks Jakości Powietrza (AQI) - USA: Opracowany przez Agencję Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych (EPA), podzielony na 6 kategorii wskazujących na coraz większe zagrożenie dla zdrowia. Wartość AQI powyżej 300 oznacza niebezpieczną jakość powietrza, a poniżej 50 jakość powietrza jest dobra.

Jak Poprawić Jakość Powietrza w Domu?

Jakość powietrza w pomieszczeniach nie jest bezpieczna od zanieczyszczeń powietrza na zewnątrz. Ponadto istnieje wiele źródeł emisji specyficznych dla środowisk wewnętrznych, które mogą prowadzić do podwyższonych poziomów zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach. Aby poprawić jakość powietrza w domu, należy zarządzać zarówno wentylacją wewnętrzną, jak i źródłami wewnętrznymi.

Metody ograniczania zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach obejmują:

Przeczytaj także: Pomiary zanieczyszczeń w Stacji Czernica

Sprawdź aktualne i prognozowane poziomy jakości powietrza w swojej okolicy. Postępuj zgodnie z zaleceniami zdrowotnymi dotyczącymi aktualnych warunków.
Trzymaj okna i drzwi zamknięte. Uszczelnij szczeliny w drzwiach i oknach, aby zminimalizować przeciekanie.
Gdy powietrze na zewnątrz jest silnie zanieczyszczone, należy przełączyć systemy klimatyzacji (HVAC) z dopływem świeżego powietrza na tryb recyrkulacji.
Stosuj oczyszczacze powietrza lub filtry HVAC o wysokiej wydajności (np. filtry HEPA lub HyperHEPA), aby usuwać z powietrza drobne cząsteczki.

W przypadku gdy poziom zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniu jest już wyjątkowo wysoki:

Unikaj forsownej aktywności, np. ćwiczeń, aby zmniejszyć ilość wdychanego zanieczyszczonego powietrza.
Jeśli masz taką możliwość, noś maskę antysmogową N95.
Często uruchamiaj oczyszczacz powietrza na najwyższym ustawieniu wydajności.
Jeśli jakość powietrza w pomieszczeniu stanie się „niebezpieczna”, co może się zdarzyć w przypadku pobliskich pożarów lasów, należy ewakuować się.

Jak Maski Chronią Przed Zanieczyszczeniem Powietrza?

Maski są bardzo skuteczne w ograniczaniu narażenia na zanieczyszczenie powietrza. Podczas gdy szeroka kategoria masek przeciw zanieczyszczeniom powietrza obejmuje maski gazowe do radzenia sobie z wysoce toksycznymi chemikaliami, większość masek przeciw zanieczyszczeniom powietrza dostępnych na rynku filtruje tylko zanieczyszczenie cząsteczkowe. Do codziennego użytku te maski są zazwyczaj wystarczające, ponieważ środowiska zewnętrzne rzadko doświadczają gazów na tak niebezpiecznych poziomach jak cząsteczki. Maski przeciw zanieczyszczeniom powietrza mogą pomóc chronić osobę przed PM2,5, wirusami, bakteriami i alergenami.

Oceniając skuteczność masek przeciw zanieczyszczeniom, należy wziąć pod uwagę trzy elementy: filtr przeciw zanieczyszczeniom, szczelność maski i wentylację.

Filtr zanieczyszczeń: Filtry zanieczyszczeń są zazwyczaj oceniane na N90, N95, N99 lub N100. Ocena określa procent cząstek stałych (> 0,3 µg), które maska jest w stanie zablokować. Na przykład maska N95 blokuje 95% cząstek stałych większych niż 0,3 mikrograma. Obejmuje to zdecydowaną większość PM2,5 i PM10.
Szczelność maski: Niezależnie od stopnia filtracji zanieczyszczeń maski, maski, które nie uszczelniają wokół twarzy, nie są skuteczne, ponieważ powietrze będzie głównie przepływać bez filtra przez boki maski.
Wentylacja (zawór CO2): Wentylacja sprawia, że maski są bardziej oddychające, a jednocześnie zmniejsza się gromadzenie wilgoci i CO2.

Airly: Monitoring Jakości Powietrza

Airly to polska firma zajmująca się monitorowaniem jakości powietrza, oferująca rozwiązania zarówno dla klientów indywidualnych, jak i dla miast i przedsiębiorstw. Firma ta analizuje poziom zanieczyszczeń w Europie w okresie letnim. Według pomiarów, najlepszą jakość powietrza w Europie odnotowano m. in. nad polskim morzem, gdzie poziom zanieczyszczeń utrzymywał się poniżej zalecanych dziennych poziomów.

Platforma Airly analizuje dane historyczne i umożliwia ocenę, czy podjęte działania przyniosły oczekiwany skutek i jakość powietrza rzeczywiście się poprawiła. Dzięki monitoringowi jakości powietrza oraz gęstym sieciom czujników jesteśmy w stanie zlokalizować dokładne źródła zanieczyszczeń w danym miejscu, zaś dzięki odpowiednio zaprojektowanym działaniom, lokalne społeczności mogą podjąć skuteczne działania w kierunku eliminacji źródeł zanieczyszczeń, lub zaprojektowaniu okolicy w ten sposób, by mieszkańcy byli w mniejszym stopniu narażeni na ich działanie.

tags: #airly #jakość #powietrza #europa