Tworzenie i formatowanie wzorów matematycznych w Wikipedii
- Szczegóły
Wzory matematyczne w Wikipedii są tworzone za pomocą oprogramowania LaTeX, które upraszcza korzystanie z systemu składania tekstów TeX. Wzory te wprowadza się, wykorzystując LaTeX-owy moduł Math. Wewnętrzna budowa tych wzorów jest taka sama jak reszty kodu artykułu, czyli ma postać zwykłego tekstu wykorzystującego odpowiednie znaczniki oraz rozbudowany zestaw własnych poleceń.
Aby dodać wzór, wybierz menu „Wstaw”, a następnie „Wzory matematyczne”. W dolnej części okna znajdują się najczęściej wykorzystywane komendy. Wzory umieszcza się w artykułach tak samo jak pozostałą treść. Jeżeli wzór będzie częścią zdania, to będzie w jego ciągu, nie przełamie się i nie zacznie od nowej linii. Wzory można umieszczać wszędzie tam, gdzie tekst, np. w przypisach, opisach grafiki, tabelach, szablonach itd.
Podstawowe zasady składni
Znaczniki <math> i </math> nie należą do składni Math, są one typowymi znacznikami HTML, podlegają typowemu dla składni HTML zachowaniu (np. pominięcie, nadmiar lub złe położenie któregoś ze znaczników).
Spacje, tabulatory i entery, czyli tzw. białe znaki (ang. white spaces) są w kodzie wzorów zazwyczaj ignorowane przez program, który odstępy reguluje automatycznie. Możemy jednak używać wymienionych znaków na własne potrzeby, dla poprawienia przejrzystości wyglądu samego kodu. Wpływ tych znaków na wygląd wzoru jest żaden, a tylko czasami są one potrzebne składniowo. Tak naprawdę stosownie tabulatora, choć technicznie całkowicie poprawne, jest bez sensu, bo w niesprzyjających warunkach może być słabo bądź w ogóle niewidoczny (za krótki), chyba że użyjemy go na początku wiersza kodu. Ale z drugiej strony stosowanie tabulatora w kodzie artykułów jest w ogóle niezalecane. Pozostaje więc do wykorzystania spacja i enter. W niektórych sytuacjach składnia Math wymaga jednak istnienia w kodzie odstępów. Jeżeli są one wymagane, to nie ma znaczenia, czy jest to spacja, tabulator czy enter.
Nawet najdłuższe wzory są wyświetlane w artykule w jednej linii, nie podlegając przełamywaniu pomiędzy wierszami. Jeżeli okno przeglądarki jest za wąskie, to część wzoru pozostanie za ramką i trzeba będzie przewijać ekran w poziomie (albo powiększyć okno). Także na ekranach smartfonów nawet najdłuższe wzory są dostępne po przewinięciu ekranu. Jeżeli przewidujemy, że u czytelników dany wzór może się często nie mieścić, możemy użyć prostej sztuczki polegającej na podzieleniu wzoru na części (będące wewnętrznie całościami składniowymi), czyli na kilka wzorów i ułożyć obok siebie w linii lub sąsiednich wierszach (przylegających akapitach). wstawić na końcu kodu w poprzedzającym wzorze polecenie spacji, np.
Przeczytaj także: Sterowniki i usterki ASUS K52J
Powyższy przykład - z wcięciem i wyrównaniem - jest najlepszym rozwiązaniem, ale tak można budować tylko wzory ze stałym podziałem, np. tworząc oddzielne wzory w kolejnych rzeczywistych akapitach (po dwóch enterach lub tworząc listę odpowiednimi znacznikami, np. dwukropkiem na początku wiersza) lub też tworząc jeden wzór zawierający wielowierszową tablicę. Tu jednak mówimy o ewentualnym przełamywaniu, czyli przełamywaniu automatycznym. W powyższym przykładzie tracimy odpowiednie wcięcie, ale mówi się trudno - chodzi tylko o możliwość ewentualnego przełamywania. Co prawda można na sztywno wywołać na początku wcięcie poleceniami spacji (zabezpieczonymi klamrą), ale takie wcięcie będzie miało sens dopiero po przełamaniu, a przed przełamaniem będzie za duże na tle innych wzorów.
Otóż wszystkie symbole operacji matematycznych wstawiane znakami (np. +, >, =), jak również niektóre symbole wstawiane poleceniami (np. „\cdot” (), „\times” ()), są otoczone automatycznie generowanymi odstępami, ale kontekstowo, co oznacza, że na początku lub końcu wzoru są tych niby-spacji pozbawione.
Szablon Wzór
Szablon generuje własny akapit. Numeracja nie jest automatyczna. To edytujący decyduje o wyborze konkretnego numeru. Trzeba więc pamiętać, aby numery narastały w treści artykułu po kolei i się nie powtarzały. Edytujący decyduje również o konwencji numeracji - zazwyczaj stosuje się kolejne liczby (np. 1, 2, 3...), ale stosować można inne rozwiązania (np. 1, 1a, 1b, 2...). W przypadku późniejszego dodania kolejnego szablonu gdzieś w środku artykułu, trzeba następne numery poprawić o jedną wartość. Szablon ma jeszcze kilka innych opcji, np. Co więcej, do tak ponumerowanego wzoru można linkować za pomocą szablonu {{LinkWzór}}, np. {{LinkWzór|1}} stworzy link: (1). Kliknięcie w ten link przewija treść artykułu, umieszczając wzór na początku okna.
Trzeba jednak pamiętać, że w zwykłym tekście wewnątrz szablonów nie można używać natywnie znaków „|” i „=” oraz podwójnej prawej klamry „}}”, gdyż mają one działanie składniowe. Pojedynczym szablonem {{wzór}} można obejmować także kilka wzorów w kolejnych wierszach. Stosuje się wtedy znacznik „<br />”.
Wzór trzeba podzielić na mniejsze wzory i każdy umieścić w oddzielnej komórce tabeli. Dodatkowo w 2. komórce 1. Powyżej standardowa tabela HTML, czyli rozpoczynająca się frazą „{| class="wikitable"”. Ewentualnie można użyć html-owych znaczników tekstu preformatowanego.
Przeczytaj także: Zastosowanie wężyków do filtra osmozy
Wyszukiwanie w kodzie artykułów
Korzystając z wikipediowej wyszukiwarki, można tworzyć zapytania uwzględniające kod artykułu. W tym celu należy rozpocząć zapytanie frazą „insource:”, a po niej podać treść zapytania ujętą w dwa ukośniki. Treść zapytania podaje się, wykorzystując podstawowe elementy składni wyrażeń regularnych (grep) w wersji dla Javascript, przez co pewne elementy składniowe podaje się w nieco trudniejszej postaci. . → \. poza tym działają powtórzenia, kwantyfikatory itp., ale już dowolnej cyfry nie można podać jako „\d”, tylko trzeba posiłkować się „[0-9]”.
Kolory we wzorach
Można zmieniać kolor całego wzoru lub jego fragmentu. Parametrem jest spora grupa nazw kolorów w języku angielskim. Nie ma sensu wymieniać wszystkich dostępnych nazw kolorów. Działają oczywiście wszystkie podstawowe nazwy jak: White, Yellow, Orange, Red, Green..., ale zdefiniowanych jest również wiele nazw rzadszych lub o bardziej skomplikowanym brzmieniu.
Część nazw kolorów występuje jednocześnie na obu powyższych listach, ale są też takie nazwy, które występują tylko na 1. lub 2. Istnieje jednak pewien problem w wyglądzie najbardziej jaskrawych kolorów. System Math został pierwotnie stworzony na potrzeby druku, gdzie nie da się wydrukować najbardziej jaskrawych kolorów (jest to przestrzeń światła odbitego od papieru, czyli CMYK), natomiast język HTML odnosi się do kolorów wyświetlanych na ekranie monitora (jest to przestrzeń światła własnego monitora, czyli RGB, która jest szersza od CMYK). Dlatego wszystkie jaskrawe kolory z listy Math są zdefiniowane jako nieco przytłumione, podczas gdy na liście HTML nie ma takich ograniczeń. Oprogramowanie szuka nazwy koloru najpierw na liście Math, a gdy tam nie znajdzie, pobiera nazwę z listy HTML.
Tylko te jaskrawe kolory HTML, które występują wyłącznie na liście HTML, są wyświetlane dokładnie tak samo we wzorze i poza wzorem (tzn. Wielkość liter parametru teoretycznie jest nieistotna (red = Red = RED). Zazwyczaj użytkownicy stosują pisownię małymi literami. Powyższy przykład pokazuje nazwy zdefiniowane tylko w składni Math. Wiodące zero można pominąć (np. Zero na końcu można zostawić dla wartości od 0.0 do 0.999... (np. np. np. np. Tak wygląda biały kolor w tabeli (w drugim wierszu wszystko pogrubione).
Style czcionek
W LaTeX-u istnieje wiele zdefiniowanych stylów czcionki (ang. font style) i jeszcze więcej fontów mogących je obsługiwać. Podstawowy sposób wyświetlania wzorów to czcionka kursywna dla zmiennych (litery), dla pozostałych znaków zwykła antykwa. Litery w zmiennych zazwyczaj lekko rozsunięte (choć dla niektórych liter bywa odwrotnie).
Przeczytaj także: Odwrócona osmoza: Twój przewodnik
Dlaczego w składni wzorów matematycznych mówi się o stylach czcionki, a nie po prostu o odmianach krojów pisma? wpływają tylko na znaki wstawiane natywnie, a nie mają wpływu na znaki wstawiane poleceniami (np. zmieniają wygląd lub położenie niektórych znaków (np. niektóre działają tylko na wybrane znaki (np. jako wzór, np. jako wzór, np. jako wzór, np. jako kod, np. Część stylów jest zaszłością historyczną, są niezalecane, pozostawione dla kompatybilności wstecznej, kompatybilności z kodem spoza Wikipedii lub do szczególnych, rzadkich zastosowań. seria „\mathrm”, „\mathit” itd... Wyświetlany tekst powinien być w klamrze, przy czym spacje pomiędzy poleceniem a klamrą otwierającą są ignorowane, np.
Można jednak użyć zapisu bez klamry (dla liter konieczna spacja), ale wtedy zmodyfikowany zostanie tylko pierwszy znak, np. Spacje wewnątrz klamry są ignorowane, np. Klamra nie jest potrzebna, jeśli po poleceniu stylu jest polecenie operacji. Wtedy to drugie polecenie jest „jakby klamrą”. Np. „\mathrm\sqrt” nada styl wszystkiemu, co jest opisane w pierwiastku, a „\mathrm\frac” nada styl całemu ułamkowi niezależnie od jego skomplikowania. Aby wyświetlić spacje (lub inne odstępy), dla większości stylów trzeba użyć specjalnych poleceń, np. „\mathrm{a\;b\;c}”.
W wikipediowej wersji składni Math stylów zasadniczo nie można łączyć, np. w wyrażeniu <math>\mathit{\mathbf ...}</math> zadziała tylko ostatnie polecenie, czyli uzyskamy tylko pogrubienie. Zawierają wszystkie style (rm, it, bf, sf, tt, cal, frak, bb). Polecenie „\mathit” wyświetla kursywę trochę inaczej niż znaki wstawione bez tego polecenia. Różnica dotyczy nie tylko szerokości znaków, ale także sposobu regulacji odstępów pomiędzy konkretnymi parami znaków, zwanego fachowo kerningiem. Polecenie zaczyna się nietypowo, bo wielką literą. Jest to nietypowe polecenie, które nie zmienia, tylko dokłada styl Bold.
Polecenie „\operatorname” działa niemal identycznie z „\mathrm”. Przeznaczone jest do tworzenia nazw operacji matematycznych (czyli fragmentów pisanych antykwą), niemających własnych poleceń w składni Math (stąd nazwa „operatorname”). Np. Polecenie tworzy odstępy (3/18) przed i po frazie ujętej tym poleceniem, np. „a\operatorname{xyz}b” daje (robi to także „\mathop”), pozostałe polecenia tego nie robią, wymagając dodatkowych poleceń spacji.
Polecenie „\operatorname” bywa nadużywane do zapisu antykwą wszelkich fragmentów wzoru, nawet tych niebędących nazwami operacji, co nie jest wskazane, gdyż w zastosowaniach niepoprawnych semantycznie potrafi zachowywać się nieprzewidywalnie (a tak naprawdę - kontekstowo), generując w niektórych przypadkach błędne odstępy w działaniu sąsiednich wyrażeń, szczególnie na styku ze znakami lub poleceniami operacji matematycznych.
Polecenie „\mathop” służy do umieszczania frakcji dokładnie nad i/lub pod wyrażeniem („\operatorname” tego nie robi), ale tylko gdy w składni frakcje są niejako poza działaniem polecenia, tzn. n \! = \! Mechanizm odstępów przy znakach operacji matematycznych jest w składni Math niedopracowany, często te odstępy wydają się rażąco duże.
W powyższym zestawieniu metod regulacji tych odstępów polecenia „\mathop”, a także „\operatorname”, sprawiają wrażenie najbardziej odpowiednich. Trzeba w tym miejscu powiedzieć o jeszcze jednej rzeczy: automatyczne spacje wstawiane przez „\mathop” to spacje, które czasami na styku z poleceniami operacji likwidują (zastępują) spacje domyślne, przez co czasami polecenie to bywa używane do zupełnie niepoprawnych rozwiązań, gdy nawet całkiem duży fragment wzoru jest obejmowany poleceniem „\mathop” tylko po to, by poprawić gdzieś odstępy. Poleceniem „\mathop” można się posiłkować w innych sytuacjach, np. Jako jedyne przyjmuje wszystkie znaki spoza ASCII, w tym polskie znaki, grekę, cyrylicę itd... oraz znaki zaawansowanej typografii jak półpauzę czy rozmaite formy cudzysłowu.
Wszystkie znaki spoza ASCII są jednak wyświetlane inną czcionką, przez co należy ich unikać, o ile dla danych znaków istnieją stosowne polecenia w składni Math. Jeśli nie, warto rozważyć użycie języka „polskawego” (czyli znaków łacińskich zamiast polskich znaków diakrytycznych), lub o ile to możliwe, wyrzucenie takich znaków poza wzór, czyli do zwykłej treści artykułu (np. a więc nie można wstawiać frakcji (indeksów), ani poleceń działań (np. \frac), ani poleceń znaków (np. Można używać tylko pomiędzy innymi poleceniami składni Math, np. jako argumenty lub komentarze.
Na uwagę zwraca fakt, że poleceniem tym można wyświetlić także tzw. spacje wiodące i kończące (ang. leading i trailing spaces), przez co można tworzyć odstępy pomiędzy innymi elementami wzoru. Istnieje jednak odmienne zachowanie się tych poleceń we frakcjach. Oczywiście, aby to w ogóle zadziałało, trzeba tak samo jak w poleceniu „\text” nadać styl czcionki bezpośrednio wewnątrz frakcji. Są to polecenia przestarzałe (ang. deprecated) i o odmiennej składni od reszty. jeśli chcemy zmienić fragment tekstu, klamrą zaznaczamy również polecenie, np. Liter greckich nie wstawia się natywnie, tylko odpowiednimi poleceniami, np. Małe litery greckie nie reagują na polecenia stylu czcionki. Style Italic (it), Bold (bf), Sans serif (sf) i Typewriter (tt) działają, ale tylko na niektóre wielkie litery greckie.
Problem polega na tym, że niektóre wielkie litery greckie wyglądają identycznie z literami łacińskimi (np. polecenie „\Alpha” daje identyczny efekt z natywnie wstawioną literą „A”). Style nie działają na żadne z poleceń wielkich liter greckich o wyglądzie „łacińskim”. Wygląda na to, że polecenia tych liter są mapowane do zwykłych znaków z alfabetu łacińskiego, stąd jeżeli trzeba takie litery ostylować, to trzeba to wykonać na zwykłych znakach łacińskich. Uwaga: kursywienie wielkich liter greckich jest bardzo złą praktyką typograficzną.
Polecenie „\displaystyle” jest stylem domyślnym i tkwi niewidoczne na początku każdego wzoru utworzonego w składni Math. Można się o tym przekonać w nietypowy sposób, szukając frazy „displaystyle” w artykule z wzorami. Program będzie znajdował każdą taką frazę, choć jej nie podświetli. Poniżej limes zatraca swoją domyślną budowę po umieszczeniu w mianowniku ułamka (przechodzi wtedy automatycznie z „\displaystyle” do „\textstyle”) i aby to odwrócić, trzeba znów nadać styl domyślny. „\textstyle” - działa tylko na niektóre elementy wzoru, pomniejszając lub zmieniając ich ułożenie.
„\scriptstyle” (i jego mocniejsza wersja „\scriptscriptstyle”) - robi to samo co „\textstyle”, ale dodatkowo pomniejsza proporcjonalnie wszystkie składniki. Zasadność użycia tego polecenia istniała na Wikipedii w okresie, gdy wyświetlanie wzorów było niedopracowane i wzory w otoczeniu zwykłego tekstu były za duże. Obecnie polecenie to ma bardzo małe zastosowanie (np. Polecenia te działają od swojego miejsca do końca wzoru. W przypadku niektórych wyrażeń istnieją własne dla nich, alternatywne metody zmniejszania. Automatyczne przejście na styl „t...
tags: #znak #szóstego #stopnia #wzory #odwrócone
