Zaostrzenie przepisów dotyczących oczyszczalni ścieków w Polsce

Szczegóły: Opublikowano: 25. November 2025

Rosnąca świadomość ekologiczna oraz zaostrzenie przepisów dotyczących gospodarki wodno-ściekowej sprawiają, że coraz więcej osób decyduje się na inwestycje w nowoczesne rozwiązania do oczyszczania ścieków.

Zmiany w przepisach dotyczących oczyszczania ścieków

5 grudnia 2018 r. zmianie uległ przepis nakładający na przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne obowiązek wykonywania badań jakości ścieków w akredytowanych laboratoriach. Wskutek nowelizacji Prawa wodnego ustawą z dnia 20 lipca 2018 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 1722), zmianie uległ art. 303 ust. 2 dotyczący wykonywania badań ścieków. Zmiana weszła w życie w dniu 5 grudnia 2018 r.

Podmioty korzystające z usług wodnych, wprowadzające ścieki do wód lub do ziemi zapewniają pobieranie próbek przez akredytowane laboratoria, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Podmioty korzystające z usług wodnych, wprowadzające do wód lub do ziemi ścieki w ilości średniej dobowej wyższej niż 0,01 m3/s, zapewniają pobieranie próbek przez akredytowane laboratoria, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r.

Innymi słowy, po dniu 5 grudnia 2018 r. wszystkie przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne, bez względu na ilość ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi, są zobowiązane zapewnić pobieranie próbek przez akredytowane laboratoria oraz dokonywanie badań w tych laboratoriach.

Inwestycje w oczyszczanie ścieków

Wśród popularnych i skutecznych metod wyróżniamy przydomowe oczyszczalnie ścieków oraz biologiczne filtry roślinne. Obie technologie pozwalają na efektywne oczyszczanie ścieków bytowych, chroniąc środowisko naturalne oraz zapewniając oszczędności.

Przeczytaj także: Jak Działają Przydomowe Oczyszczalnie Ścieków?

Przydomowe oczyszczalnie ścieków

Przydomowe oczyszczalnie to nowoczesne, ekologiczne i wygodne rozwiązanie dla właścicieli domów jednorodzinnych oraz gospodarstw agroturystycznych. Działają one na zasadzie biologicznego rozkładu zanieczyszczeń za pomocą mikroorganizmów. Proces oczyszczania składa się z kilku etapów, m.in. osadzenia substancji stałych, rozkładu organicznych zanieczyszczeń oraz doczyszczania ścieków w specjalnych filtrach.

Korzyści wynikające z zastosowania przydomowych oczyszczalni to przede wszystkim:

ekologiczność - redukcja zanieczyszczeń przedostających się do gleby i wód gruntowych
niskie koszty eksploatacji - w porównaniu do tradycyjnych szamb, wymagają rzadszego opróżniania
długowieczność i bezobsługowość - nowoczesne systemy są trwałe i wymagają minimalnej konserwacji.

Biologiczne filtry roślinne

Filtry roślinne, zwane także systemami hydrofitowymi, to innowacyjne rozwiązania wykorzystujące naturalne zdolności roślin do oczyszczania wody. Woda ściekowa przepływa przez specjalnie zaprojektowane strefy obsadzone roślinami, które przyczyniają się do rozkładu zanieczyszczeń organicznych oraz usuwania metali ciężkich i innych toksyn.

Zalety biologicznych filtrów roślinnych to m.in.:

naturalny wygląd - mogą pełnić funkcję ozdobną, komponując się z otoczeniem
skuteczność ekologiczna - wysoka efektywność w redukcji azotu, fosforu i zawiesin
niskie koszty utrzymania - brak potrzeby stosowania środków chemicznych.

Które rozwiązanie wybrać?

Wybór odpowiedniego systemu oczyszczania ścieków zależy od wielu czynników, takich jak dostępność przestrzeni, liczba mieszkańców gospodarstwa domowego oraz warunki gruntowo-wodne. Przydomowe oczyszczalnie są idealne dla osób ceniących sobie wygodę i łatwość obsługi, natomiast filtry roślinne sprawdzą się w miejscach, gdzie priorytetem jest ekologiczne podejście i estetyka. Inwestycja w nowoczesne systemy oczyszczania ścieków to krok w stronę ochrony środowiska oraz zapewnienia zdrowych warunków życia przyszłym pokoleniom. Warto skonsultować się ze specjalistami, aby wybrać najlepsze rozwiązanie dostosowane do indywidualnych potrzeb. Jednak zarówno jedne, jak i drugie podlegają szeregowi przepisów prawnych, które regulują ich budowę, eksploatację oraz kontrolę.

Przeczytaj także: Przydomowe oczyszczalnie ścieków Zawiercie

Zmiany w przepisach od 9 sierpnia 2022 r.

Od 9 sierpnia 2022 r. wprowadzono istotne zmiany w przepisach dotyczących przydomowych oczyszczalni ścieków. Nowelizacja ustawy Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw rozszerzyła definicję „nieczystości ciekłych” o ścieki gromadzone w osadnikach przydomowych oczyszczalni ścieków. W praktyce oznacza to, że właściciele takich oczyszczalni są zobowiązani do regularnego usuwania osadów przez uprawnione podmioty oraz przechowywania dokumentacji potwierdzającej te czynności.

Wymagania techniczne i lokalizacyjne

Przy planowaniu budowy przydomowej oczyszczalni ścieków należy uwzględnić minimalne odległości od różnych obiektów:

odległość od studni wody pitnej: minimalna odległość od osadnika gnilnego to 15 metrów, a od systemu rozsączającego ścieki oczyszczone biologicznie - 30 metrów
odległość od budynków mieszkalnych: w przypadku budynków jednorodzinnych minimalna odległość od osadnika gnilnego wynosi 5 metrów.

Szczegółowe wymagania są określone w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

Procedury administracyjne

Zgłoszenie budowy: budowa przydomowej oczyszczalni ścieków o przepustowości do 7,5 m³ na dobę wymaga zgłoszenia w odpowiednim organie administracji architektoniczno-budowlanej. W przypadku większych instalacji konieczne jest uzyskanie pozwolenia na budowę.

Pozwolenie wodnoprawne: w zależności od sposobu odprowadzania oczyszczonych ścieków (do gruntu czy do wód powierzchniowych) może być wymagane uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego lub dokonanie zgłoszenia wodnoprawnego.

Przeczytaj także: Oczyszczalnia oksydacyjna: zasady działania

Kontrole i obowiązki eksploatacyjne

Gminy są zobowiązane do prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków, a także do przeprowadzania regularnych kontroli ich eksploatacji. Właściciele takich instalacji muszą przechowywać umowy oraz dowody wywozu nieczystości ciekłych i okazywać je na żądanie organów kontrolnych.

Przed podjęciem decyzji o budowie przydomowej oczyszczalni ścieków zaleca się skonsultowanie z lokalnym urzędem gminy oraz zapoznanie się z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, aby upewnić się, że planowana inwestycja jest zgodna z obowiązującymi przepisami i planami miejscowymi.

Podstawy prawne

Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne: reguluje kwestie związane z ochroną wód oraz warunki wprowadzania ścieków do środowiska.
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane: określa wymagania dotyczące procesu budowlanego, w tym konieczność zgłoszenia lub uzyskania pozwolenia na budowę przydomowej oczyszczalni ścieków.
Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach: nakłada na właścicieli nieruchomości obowiązki związane z gospodarką ściekową oraz na gminy obowiązek prowadzenia ewidencji takich instalacji.

Masowe kontrole szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków

W Polsce trwają masowe kontrole szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków. Gospodarstwa domowe, które nie są podłączone do sieci kanalizacyjnej mogą spodziewać się wizyty urzędnika. Właściciele nieruchomości wyposażonych w zbiorniki bezodpływowe lub przydomowe oczyszczalnie ścieków są zobowiązani, zgodnie z ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, do:

zawarcia umowy z przedsiębiorcą posiadającym stosowne zezwolenie na opróżnianie zbiorników i transport nieczystości ciekłych,
przechowywania dowodów potwierdzających regularne korzystanie z usług (rachunki, faktury).

Kontrole są prowadzone przez pracowników wyznaczonych przez burmistrza i obejmują wiele obszarów. Harmonogram kontroli jest ustalany na każdy dwuletni okres zarządzeniem burmistrza, więc to on decyduje, kiedy odbędzie się kontrola danej nieruchomości.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, właściciel zobowiązywany jest do zrealizowania zaleceń pokontrolnych w określonym czasie. Dodatkowo nakładane są mandaty karne przez straż miejską. Gmina może również wydać decyzję administracyjną o wykonaniu zastępczym usługi opróżnienia zbiornika na koszt właściciela.

Kary za nieprzestrzeganie przepisów

Podczas kontroli szamba możesz zostać ukarany mandatem w wysokości od 500 zł do 5 000 zł za brak umowy na wywóz nieczystości, brak dokumentów potwierdzających wywóz, jak i za odmowę poddania się kontroli lub nielegalne wylewanie nieczystości.

Nowa dyrektywa ściekowa

Więcej gmin będzie zobowiązanych do budowy sieci kanalizacyjnej, ścieki mają być lepiej oczyszczane z tzw. nowych zanieczyszczeń, przelewy burzowe ścieków ograniczone. To zapisy nowej dyrektywy ściekowej, które Polska musi przyjąć.

Jak mówi Bartosz Łuszczek, dyrektor ds. technologii i innowacji w Wodociągach Miasta Krakowa, ekspert Izby Gospodarczej Wodociągi Polskie ds. ścieków, wyzwania są kosztowne. Reguluje ona zasady gospodarki ściekowej na terenie wszystkich aglomeracji powyżej 1000 równoważnej liczby mieszkańców. To mocno wpłynie na sytuację mniejszych gmin, spółek wod.-kan.

Zdaniem Bartosza Łuszczka, eksperta ds. ścieków, przed Polską ogromne wyzwanie, czyli włączenie do polskiego prawa zapisów nowej dyrektywy ściekowej. Mamy na to jeszcze dwa lata. Koszty szacowane są na dziesiątki miliardów złotych, branża już czyni przygotowania.

Najważniejsze zagadnienia nowej dyrektywy

W dyrektywie pojawia się pięć najistotniejszych zagadnień, które będą dużym wyzwaniem merytorycznym i finansowym:

Rozszerzenie zakresu obowiązywania dyrektywy o mniejsze aglomeracje - między 1000 a 2000 RLM (równoważna liczba mieszkańców), czyli aglomeracje, które wcześniej w ogóle nie były ujęte w przepisach europejskich, chociaż były ujęte w przepisach krajowych, i to w całkiem efektywny sposób.
Kwestia związana z przelewami burzowymi. Mówimy tu o miastach, w których mamy kanalizację ogólnospławną, do której trafiają zarówno ścieki, jak i wody opadowe. W dyrektywie te regulacje się pojawiły, wraz z wyznaczeniem celu, czyli ograniczenia zrzutów z przelewów burzowych, tak aby ładunek tych zanieczyszczeń był w skali roku nie większy niż 2 proc. łącznego ładunku trafiającego do oczyszczalni ścieków.
Zaostrzenie wymogów dotyczących usuwania azotu i fosforu.
Kwestia czwartego stopnia oczyszczania ścieków, czyli usuwania tak zwanych mikrozanieczyszczeń pochodzących z farmaceutyków czy z kosmetyków.
Samowystarczalność energetyczna. Oczyszczalnie powyżej 10 tysięcy równoważnych mieszkańców łącznie w bilansie krajowym mają zapewnić samowystarczalność energetyczną, zarówno w energii cieplnej, jak i energii elektrycznej.

Zaostrzenie przepisów dotyczących szamb w 2025 roku

W 2025 roku zaostrzone zostaną przepisy dotyczące szamb - stanowi to odpowiedź na coraz poważniejsze problemy związane z zanieczyszczeniem przyrody w Polsce. Nowe regulacje mają przede wszystkim uniemożliwić niekontrolowane odprowadzanie ścieków do ziemi czy wód powierzchniowych, a także znacząco ograniczyć skażenie wód gruntowych, które dostarczają nam wody do picia.

Zmiany oznaczają o wiele częstsze kontrole szamb - w planach jest aż 100 tysięcy inspekcji w różnych częściach kraju. Podczas kontroli sprawdzany będzie zarówno stan techniczny zbiorników, jak i zgodność ilości odprowadzanych ścieków z przedstawianą dokumentacją. Zwrócona zostanie także uwaga na regularność opróżniania szamb.

Kontrole szamb i kary w 2025 roku

W 2025 roku kontrole szamb staną się bardziej częste i skuteczne niż dotychczas. Sanepid oraz inne odpowiednie służby będą odwiedzać gospodarstwa domowe niespodziewanie, by ocenić, w jaki sposób właściciele nieruchomości gospodarują ściekami.

Podczas wizyt inspektorzy skupią się przede wszystkim na trzech sprawach:

sprawdzą, czy posiadacze nieruchomości mają dokumenty potwierdzające legalny wywóz nieczystości,
ocenią stan techniczny i szczelność zbiorników na ścieki,
zweryfikują, czy zawarto właściwą umowę z firmą zajmującą się odbiorem ścieków.

Wprowadzony zostanie również nowy system kar finansowych, przewidujący konkretne sankcje zależnie od przewinienia:

brak umowy na wywóz nieczystości może skutkować mandatem w wysokości 500 złotych,
odmowa współpracy z inspekcją lub utrudnianie kontroli grozi grzywną do 5000 złotych,
osoby, które nie dbają o prawidłowy stan techniczny szamba lub dopuszczą do powstawania nieszczelności i wycieków, muszą liczyć się z karami administracyjnymi.

Obowiązki właścicieli nieruchomości w kontekście nowych przepisów

Od 2025 roku właściciele nieruchomości muszą liczyć się z nowymi wymaganiami dotyczącymi eksploatacji szamb. Jednym z najważniejszych obowiązków jest zawarcie i regularne odnawianie umowy z certyfikowaną firmą asenizacyjną, mającą uprawnienia do legalnego odbioru oraz transportu ścieków.

Każdy właściciel powinien również zadbać o kompletną dokumentację potwierdzającą wywóz ścieków, czyli zachowywać wszystkie faktury i rachunki z ostatnich dwóch lat. Kontrola może skupić się nie tylko na samych dokumentach, lecz także na częstotliwości opróżniania szamba i ilości odprowadzonych ścieków w stosunku do zużytej wody.

Sporo uwagi poświęca się także stanowi technicznemu całej instalacji. Każdy właściciel ma obowiązek zadbać o:

szczelność zbiornika,
systematyczne kontrole techniczne,
szybkie usuwanie wszelkich usterek lub wycieków,
zapewnienie swobodnego dostępu do szamba, aby ekipa opróżniająca mogła bezproblemowo wykonać swoje zadania.

Przeprowadzanie kontroli szamb

Inspektorzy sanitarni oraz upoważnieni pracownicy gmin regularnie przeprowadzają kontrole szamb. Zazwyczaj pojawiają się na posesjach bez wcześniejszego powiadomienia, co pozwala ocenić faktyczny stan gospodarki ściekowej i uniemożliwia właścicielom chwilowe usuwanie niedociągnięć tuż przed wizytą.

Podczas każdej kontroli urzędnicy sprawdzają:

faktury oraz potwierdzenia wywozu osadów z dwóch ostatnich lat,
szczelność i ogólny stan techniczny zbiorników,
ilość zużytej wody w porównaniu ze ściekami przekazanymi do wywozu,
czy właściciel korzysta z usług autoryzowanej firmy asenizacyjnej, posiadając aktualną umowę.

Po zakończonych oględzinach powstaje szczegółowy protokół, w którym opisuje się stan faktyczny nieruchomości oraz - jeśli są konieczne - przekazuje właścicielowi zalecenia do wdrożenia. W przypadku nieusunięcia wykrytych nieprawidłowości, przewidziane są kary finansowe.

Współpraca z kontrolerami szamb

Współpraca właścicieli nieruchomości z kontrolerami szamb przynosi wiele wymiernych korzyści. Pozwala uniknąć surowych mandatów, które mogą wynosić nawet do 5000 złotych. Dzięki otwartości wobec kontroli można również zapobiec poważniejszym konsekwencjom prawnym.

Warto mieć świadomość, że kontrolerzy podchodzą do swoich obowiązków z profesjonalizmem i bezstronnością. Ich głównym zadaniem jest ochrona środowiska, a nie bezrefleksyjne karanie właścicieli. Często oferują też praktyczne wskazówki dotyczące eksploatacji szamb, co pozwala uniknąć awarii czy problemów z prawem w przyszłości.

Konsekwencje braku umowy z firmą asenizacyjną

Brak podpisanej umowy z uprawnioną firmą asenizacyjną może sprowadzić na właściciela nieruchomości poważne problemy prawne i finansowe. Już podczas rutynowej kontroli przeprowadzanej przez inspektorów sanitarnych lub pracowników gminy może zostać nałożona kara w postaci mandatu w wysokości 500 zł.

Szczególnie rygorystycznie traktowane są sytuacje, kiedy właściciel nie tylko nie ma zawartej umowy, ale także nie potrafi udokumentować prawidłowego wywozu nieczystości. W takim wypadku sankcje mogą wynieść nawet 50 000 zł.

Konsekwencje dla gmin nieprzeprowadzających kontroli szamb

Gminy, które nie wywiązują się z obowiązku kontrolowania szamb, ryzykują poważne skutki zarówno prawne, jak i finansowe. Aktualne przepisy nakazują samorządom regularne sprawdzanie wszystkich gospodarstw domowych, które nie mają podłączenia do sieci kanalizacyjnej - przynajmniej raz na dwa lata. Zaniedbanie tego obowiązku może skutkować dotkliwymi karami administracyjnymi.

Obowiązki właścicieli nieruchomości w odniesieniu do gospodarki ściekowej

Zakres obowiązków właścicieli nieruchomości w odniesieniu do gospodarki ściekowej został określony w art. 5 ust. 1 pkt 2, 3a oraz 3b ww. ustawy:

przyłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona,
wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w odrębnych przepisach.

Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy

W myśl art. 4 ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach rada gminy, po zasięgnięciu opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, uchwala regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, a zgodnie z art. 4 ust. 2 pkt 3 ww. - Rada gminy ma zatem możliwość dostosowania częstotliwości pozbywania się nieczystości ciekłych przez właścicieli nieruchomości w oparciu o lokalne uwarunkowania, do których zaliczyć można m.in.

tags: #zaostrzenie #przepisow #oczyszczalnia #ścieków