Woda pitna zanieczyszczona kałem: Przyczyny, skutki i zapobieganie

Szczegóły: Opublikowano: 28. November 2025

Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi musi być wolna od substancji szkodliwych, bakterii chorobotwórczych oraz nadmiernych ilości powszechnie występujących w niej składników. Problem bezpieczeństwa zdrowotnego wody w Polsce reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. (Dz. U. 2017, poz. 2294) w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, uwzględniające przepisy Dyrektywy Rady Unii Europejskiej 98/83/WE.

Skażenie bakteriologiczne wody

Zmiana koloru wody jest tylko jednym z wielu czynników, które świadczą o skażeniu bakteryjnym w instalacji. Niebezpieczna dla zdrowia może być też woda, która wizualnie sprawia wrażenie czystej.

Bakterie wskaźnikowe

Bakterie wskaźnikowe to mikroorganizmy, które potwierdzają, że woda uległa zanieczyszczeniu bakteryjnemu, które stanowi zagrożenie dla zdrowia człowieka. Jednocześnie jako bakterie wskaźnikowe kwalifikują się tylko te wykrywane w postaci nieprzetrwalnikowej.

Escherichia Coli (E. Coli)

Jedną znajważniejszych bakterii wskaźnikowych jest Escherichia Coli (E. Coli, e coli). Występuje naturalnie w przewodzie pokarmowym ludzi i zwierząt oraz nie ma zdolności do rozwoju w środowisku wodnym. W związku z tym gdy bakteria E. Coli zostanie wykryta w wodzie, oznacza to, że trafiły do niej wraz z odchodami pochodzenia ludzkiego bądź zwierzęcego.

Obecność w wodzie Escherichia coli świadczy o świeżym zanieczyszczeniu kałem oraz wskazuje na niewłaściwą dezynfekcję wody lub wtórne zanieczyszczenie w sieci wodociągowej. Bakteria ta wrażliwa jest na chlorowanie, nie przeżywa długo w wodach naturalnych.

Przeczytaj także: Gdzie kupić wodę destylowaną?

Escherichia coli - znajduje się w dużych ilościach w odchodach ludzkich i zwierzęcych. Ponadto występuje w ściekach surowych i oczyszczonych, glebie oraz w wodzie naturalnej zanieczyszczonej fekaliami pochodzenia ludzkiego, rolniczego lub od dzikich zwierząt i ptaków. Jest to najbardziej przydatny wskaźnik zanieczyszczenia kałowego, potwierdza obecność odchodów w wodzie.

Fekalny charakter stwierdzanych w wodzie zanieczyszczeń mikrobiologicznych, powinien być sygnałem dla władz samorządowych do przeanalizowania gospodarki ściekowej na podległym terenie.

Paciorkowce kałowe (Enterokoki)

Paciorkowce kałowe (Enterokoki) - wraz z bakteriami grupy coli stanowią wskaźnik jakości uzdatniania systemów wodnych lub uszkodzenia systemu dystrybucji. Ich obecność w badanej próbce świadczy o zanieczyszczeniu wody fekaliami odległymi w czasie. Charakteryzują się dłuższą przeżywalnością w wodzie i są bardziej odporne na działanie chloru niż bakterie grupy coli.

Wykrycie tych drobnoustrojów podobnie jak w przypadku Escherichia coli powinno skłaniać do poszukiwania potencjalnych przyczyn zanieczyszczenia np.: niewłaściwego uzdatniania wody, nieszczelności systemu dystrybucyjnego.

Bakterie grupy coli

Bakterie grupy coli - są to głównie bakterie pochodzenia kałowego. Do systemu dystrybucji wodnej mogą przedostawać się ze ścieków, gleby lub rozkładającego się materiału roślinnego. Stwierdzenie ich obecności w wodzie sugeruje nieodpowiednie jej uzdatnienie, wtórne zanieczyszczenie lub nadmierną zawartość substancji odżywczych w uzdatnionej wodzie.

Przeczytaj także: Inwestycje w Jakość Wody w Proszówkach

Bakterie z grupy coli to parametr niepożądany w wodzie. Kiedy wartość graniczna zostaje przekroczona, to należy doprowadzić do obniżenia tego parametru, ale jego obecność nie ma znaczenia zdrowotnego.

Clostridium perfringens

Clostridium perfringens - stanowią wskaźnik prawidłowości prowadzonych procesów uzdatniania wody (tj. koagulacja, sedymentacja i filtracja, ponieważ powinny być wyeliminowane właśnie na tych etapach uzdatniania) oraz zanieczyszczenia wody ściekami. Clostridium perfringens znajduje się zwykle w odchodach, jednakże w mniejszych ilościach niż Escherichia coli. Może być wskaźnikiem informującym o odległym w czasie zanieczyszczeniu kałowym.

Przetrwalniki tych bakterii mogą przetrwać w wodzie znacznie dłużej niż bakterie z grupy coli i są bardziej odporne na dezynfekcję. Najbardziej skuteczną metodą eliminacji tej bakterii jest promieniowanie UV. Cechą charakterystyczną tych organizmów jest zdolność do długiego przeżywania w środowisku. Jest to przede wszystkim problem wód powierzchniowych, dlatego obowiązujące przepisy sanitarne nakładają obowiązek kontroli Clostridium w wodach powierzchniowych, bądź zmieszanych z wodami podziemnymi.

Clostridium perfringens, może wywoływać zatrucia pokarmowe, ale również zakażenia ran czy zakażenia szpitalne.

Legionella

Obecność Legionelli w wodzie stanowi zagrożenie dla zdrowia użytkowników wody. Według raportu WHO z 2017 r. najniebezpieczniejszym patogenem przenoszonym przez wodę w krajach Unii Europejskiej są pałeczki Legionella. Śmiertelność wśród zarejestrowanych w Polsce przypadków w latach 2012-2016 wynosiła 20%.

Przeczytaj także: Woda mineralna Józef: Zalety

Legionella - występuje powszechnie w naturalnym środowisku wodnym i w glebie. Pałeczki Legionella stanowią grupę drobnoustrojów powszechnie przenoszonych przez wodę. Zachorowania na legionellozę (postać kliniczna choroby legionistów - zapalenie płuc i gorączka Pontiac - objawami przypominająca grypę) związane są zwykle z przebywaniem w okolicy chłodni kominowych oraz z korzystaniem z urządzeń wytwarzających aerozole wodne, w instalacjach ciepłej wody i w ośrodkach spa. Stanowią one główne źródła zakażenia ludzi (zakażenie następuje jedynie przez wdychanie aerozolu). Drobnoustroje te są wrażliwe na dezynfekcję.

Inne potencjalne zanieczyszczenia wody

Woda do spożycia zawiera wiele różnych substancji, głównie składniki mineralne pochodzenia naturalnego, które są wręcz nieodzowne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi musi być wolna od substancji szkodliwych, bakterii chorobotwórczych oraz nadmiernych ilości powszechnie występujących w niej składników (żelaza, manganu, chlorków, siarczanów azotanów, azotynów, wapnia i magnezu).

Substancje chemiczne

W wodzie pitnej mogą występować różne substancje chemiczne, które mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie. Należą do nich:

Farmaceutyki: Niemal 90% każdego leku, który przyjmujemy, jest wydalane z ciała w niezmienionym stanie, zostaje spłukane do kanalizacji i trafia do obiegu wody. Badania ujawniły w wodociągach znaczne ilości antybiotyków, ibuprofenu, leków obniżających poziom cholesterolu, hormonów oraz środków stosowanych w chemioterapii.
Arsen: Zanieczyszczenia arsenem pochodzą głównie z procesów spalania węgla i wytapiania zawierających go rud. Arsen i jego związki wykazują bardzo silne działanie toksyczne oraz zdolność do kumulowania się w organizmie.
Azbest: Włókna i pyły azbestowe ulegają wypłukaniu i wraz z wodą pitną trafiają do organizmu człowieka.
Azotany i azotyny: Podwyższona zawartość azotanów w wodzie pitnej może być przyczyną nadciśnienia tętniczego i zawału serca.
Chlor: Chlorowanie wody jest konieczne, aby zapobiec epidemiom chorób wywoływanych przez bakterie. Ten sam chlor tworzy jednak w wodzie pitnej wiele nowych związków toksycznych, w tym rakotwórczych.
Chlorofenole: Chlorofenole stanowią grupę silnych trucizn działających na układ nerwowy, krążeniowy i oddechowy.
Cyjanki: Cyjanki są bardzo silną trucizną i dawka 50-60 mg jest dla człowieka śmiertelna.
Detergenty: Długotrwałe przyjmowanie detergentów wywołuje uszkodzenie wątroby i kory nadnerczy.
Fluor: Chroniczne (długotrwałe) narażenie na wysokie stężenie prowadzi początkowo do cętkowania szkliwa zębów i fluorozy szkieletowej, polegającej na bardzo dużych zmianach kostnych.

Powodzie a zanieczyszczenie wody

Jak przestrzega Główny Inspektor Sanitarny Piotr Grzesiowski, kontakt z wodą powodziową potencjalnie zagraża zdrowiu ludzi i zwierząt. W sytuacji powodzi do spożycia nie nadaje się woda z prywatnych studni. Studnie takie powinny być unieczynnione. Nie należy też sięgać po żadne środki do tzw. domowego uzdatniania wody.

Każdy inspektorat sanitarny posiada szczegółowe instrukcje oczyszczania studni przydomowych. Woda musi zostać ze studni odpompowana, następnie należy przeprowadzić dezynfekcję. Później woda musi z powrotem do studni napłynąć, a wtedy zostaje ona poddana badaniom w kierunku właściwości fizyko-chemicznych i mikrobiologicznych przez pobranie jej próbki.

Żywność, która miała kontakt z wodą powodziową, powinna zostać zutylizowana ze względu na jej ryzyko skażenia, nawet gdy opakowanie wygląda na nienaruszone. Woda powodziowa może być skażona przez chemikalia, toksyny i drobnoustroje, dlatego tak ważne jest unikanie jej, a także niedopuszczanie do kontaktu z nią najbliższych oraz zwierząt.

Jak zapobiegać zanieczyszczeniom wody?

Regularne przeprowadzanie badania jakości wody sprawi, że woda będzie bezpieczna dla użytkowników wody w Twoim budynku.

Zastanawiając się, jak zapobiegać zanieczyszczeniom wody, warto przede wszystkim się dowiedzieć, czy woda dostępna w kranie wymaga przeprowadzenia takiego procesu. W niektórych przypadkach nie jest konieczne podejmowanie jakichkolwiek kroków, niestety takie sytuacje zdarzają się dość rzadko. Z tego powodu dobrze jest zlecić wykonanie badania wody, co nie jest drogim przedsięwzięciem, a daje jasny ogląd na sytuację.

Filtry do wody występują w różnych postaciach. W dzisiejszych czasach niesamowicie popularne stały się dzbanki filtrujące, jednak one sprawdzą się wyłącznie w przypadku picia wody, ewentualnie używania jej do gotowania. Znacznie lepszym i skuteczniejszym rozwiązaniem są urządzenia filtrujące montowane pod zlewem lub na głównym ujęciu wody. Należy zwrócić uwagę na to, które substancje znajdują się w wodzie w zbyt dużych ilościach. Jeżeli sytuacja dotyczy kamienia, dobrze sprawdzą się zmiękczacze. Wyróżnia się także akcesoria do regulowania poziomu żelaza czy chloru.

Regularne picie wody jest bardzo ważne dla funkcjonowania całego organizmu. Jednocześnie korzystanie z własnej “kranówki” może być swego rodzaju pułapką, dlatego trzeba mieć świadomość, że istotne jest jej oczyszczanie.

Parametry organoleptyczne wody

Do cech organoleptycznych wody należą: mętność, barwa, zapach i smak.

Mętność - w wodzie do spożycia wywoływana jest drobnymi cząsteczkami stałymi, które mogą znajdować się w wodzie na skutek nieodpowiedniego uzdatniania lub z powodu unoszenia się cząstek pochodzących z osadów w sieci wodociągowej. Mętność ma znaczenie dla jakości wody nie tylko pod względem estetycznym, ale również wiąże się z czystością mikrobiologiczną. Dlatego też, podwyższonej mętności towarzyszą przekroczone wskaźniki mikrobiologiczne i trudności w dezynfekcji.
Barwa - Podwyższoną barwę wody powodują najczęściej związki manganu i żelaza oraz substancje humusowe (naturalne związki organiczne). Barwa ma głównie znaczenie organoleptyczne, gdyż nieprzyjemnie korzysta się z wody, która nie jest bezbarwna.
Zapach, smak - to parametry organoleptyczne. Nietypowy zapach, smak mogą być wskaźnikiem obecności potencjalnych szkodliwych substancji. Częstym problemem jest zapach wody ciepłej. W związku z pojawiającymi się problemami z nieprzyjemnym (siarkowodorowym - zgniłe jaja) zapachem ciepłej wody producenci urządzeń do podgrzewania wody informują, że zapach siarkowodoru, a dodatkowo zabarwianie wody na ciemno, spowodowane jest mikroorganizmami, które zasiedlają np. bojlery.

Inne parametry wody

Odczyn - wyrażany wykładnikiem pH. Odczyn wody ma istotny wpływ na efektywność procesów jej uzdatniania.
Przewodność - jest miarą podatności wody na przepływ prądu elektrycznego. Jest wywołana obecnością rozpuszczonych w wodze soli oraz amoniaku i dwutlenku węgla.
Żelazo i mangan - Zawartość obu pierwiastków w większych stężeniach powoduje brudzenie urządzeń sanitarnych i prania, a także skutkuje zmianami barwy i mętności oraz wywołuje niepożądany smak i zapach wody.
Twardość - parametr ten zależy od ilości rozpuszczonych w wodzie związków, głównie wapnia i magnezu. Wody bardzo miękkie są szkodliwe dla organizmu, ponieważ wypłukują z organizmu sole wapnia i inne, co powoduje problemy z układem kostnym, zaburzenia pracy mięśni, w tym mięśnia sercowego.
Utlenialność - Jest wskaźnikiem zawartości w wodzie substancji organicznych, utleniających się w umownych warunkach pod wpływem KMnO4.
Azot amonowy - Obecność azotu amonowego (jonu amonowego) może być wynikiem naturalnych procesów rozkładu materii roślinnej lub może świadczyć o zanieczyszczeniu ściekami.
Azotany i azotyny - Woda nie może zawierać azotanów więcej niż 50 mg NO3-/dm3, a azotynów nie więcej niż 0,50 mg NO2-/dm3.

Bakterie E. coli w wodzie

Woda kranowa pomimo zachowania odpowiednich zasad bezpieczeństwa możemy spotkać wiele różnych mikroorganizmów, które mają negatywny wpływ na nasze zdrowie. Bakterie grupy E.coli - naturalnie bytujące organizmy w jelicie grubym ludzi i zwierząt. Mogą stanowić znaczne zagrożenie dla zdrowia. Do wody przedostają się poprzez kontakt z glebą i ściekami. Bakterie mikroflory takie jak krętki, pałeczki Shigella - odpowiedzialne są za choroby takie jak żółtaczka, czerwonka czy cholera. Już niewielka ilość bakterii obecnych w wodzie może prowadzić do zatrucia organizmu. W trakcie wykonywanych badań sprawdzana jest nie tylko ich obecność, ale także zawartość procentowa.

Najczęściej bakterie E.coli wykrywane w wodzie pochodzą bezpośrednio ze środowiska naturalnego lub są pochodzenia kałowego.

Objawy zakażenia bakterią E. coli najczęściej pojawiają się w ciągu trzech lub czterech dni. Nie jest to jednak reguła. Spożycie skażonej żywności bardzo często prowadzi do wystapienia objawów zakażenia bakterią E. coli. Podczas uboju oraz przetwarzania mięsa, bakterie E. coli znajdujące się w jelitach bydła, mogą przedostać się do mięsa.

Najlepszym sposobem na pozbycie się bakterii E.coli jest zastosowanie odpowiednich metod oczyszczania wody. Usunięcie bakterii E.coli z wody trwa około kilkunastu godzin. Dzięki tym rozwiązaniom uzyskamy czystą i klarowną wodę bez żadnych komórek bakteryjnych. Nieocenione w tym zakresie są również systemy filtrów, które pozwalają na oczyszczanie i uzdatnianie wody stosowanej w domu.

Bakterie E. coli nie są odporne na wysoką temperaturę, dlatego też giną już w około 60 stopniach C. Choć przegotowanie wody może skutecznie uchronić nas przed spożyciem bakterii E.

Jeśli okaże się, że w wodzie są bakterii typu coli - wody nie można pić bez przegotowania. Bakterie grupy coli, a szczególnie Escherichia coli są organizmami wskaźnikowym. Zatem, gdy podczas badania czystości wody zostaną wykryte bakterie coli, zagrożenie rzadko tkwi w Escherichia coli. Niebezpieczeństwo polega na tym, że pojawienie się tej bakterii oznacza możliwość obecności w wodzie także groźnych dla człowieka mikroorganizmów chorobotwórczych.

Potencjalne skutki spożywania zanieczyszczonej wody

Zanieczyszczona woda to przede wszystkim skutek działania człowieka. Jest to spowodowane na przykład generowaniem ton odpadów, gazów cieplarnianych i nie tylko. Co więcej, ONZ alarmuje, że 3,7% wszystkich zgonów na ziemi następuje w wyniku chorób związanych z używaniem zanieczyszczonej wody. Dodatkowo rozwijają się w niej liczne mikroorganizmy oraz mikroflora, które mogą być przyczyną wielu dolegliwości zagrażających zdrowiu, a czasami nawet życiu.

Wiele schorzeń powodują także wirusy. Można zakładać, że woda pochodząca z firm wodociągowych jest w pełni bezpieczna, jednak nie jest to prawda. Oczywiście stosowane zabezpieczenia są naprawdę wysokiej jakości i cechują się skutecznością, jednak w tym przypadku woda jest czysta w samej oczyszczalni.

Choroba spowodowana zanieczyszczoną wodą wywołana przez bakterie to m. in. botulizm. Schorzenie powoduje biegunkę, wymioty, podwójne widzenie i osłabienie mięśni. Mikroorganizmy dostają się do organizmu przez rany. Dość często może też dojść do zakażenia E. Choroby przenoszone przez zanieczyszczoną wodę spowodowane pierwotniakami to cyklosporia, mikrosporydia czy amebiaza, które są związane z podobnymi objawami do wyżej wymienionych, a także znacznym obniżeniem odporności, a nawet gorączką. Co istotne, przez zanieczyszczoną wodę można się zarazić wirusowym zapaleniem wątroby typu A. Dolegliwość powoduje ostre objawy związane z gorączką, nudnościami, złym samopoczuciem.

Polska należy w Europie do krajów o najwyższej umieralności swoich obywateli - życie Polaków jest średnio 8 lat krótsze niż życie ludzi w Europie Zachodniej. Na krótsze życie Polaków największy wpływ ma epidemia chorób nowotworowych. Wody pitne z kranu są obecnie największym źródłem chorób nowotworowych.

Wybrane zagrożenia bakteriologiczne w wodzie
Bakteria	Źródło	Potencjalne skutki
Escherichia coli (E. coli)	Odchody ludzkie i zwierzęce	Zatrucia pokarmowe, biegunka, wymioty
Paciorkowce kałowe (Enterokoki)	Odchody ludzkie i zwierzęce	Zatrucia pokarmowe
Clostridium perfringens	Odchody ludzkie i zwierzęce, ścieki	Zatrucia pokarmowe, zakażenia ran
Legionella	Naturalne środowisko wodne, instalacje wodne	Legionelloza (zapalenie płuc), gorączka Pontiac

tags: #woda #pitna #zanieczyszczona #kalem #przyczyny #skutki