Woda pitna: naturalne źródła na świecie
- Szczegóły
Woda jest kluczowym składnikiem naszego życia. O ile bez jedzenia można przeżyć około miesiąca, bez wody człowiek nie wytrzyma dłużej niż kilka dni. Nieprzypadkowo mówi się, że woda jest źródłem życia. Stanowi 71% powierzchni naszej planety.
Zasoby wody na świecie
Na Ziemi jest 1,36 mld km3 wody, jednak 97,5% to woda słona. Woda pitna na świecie to zaledwie 2,5% globalnych zasobów. Reszta jest w większości uwięziona m.in. w lodowcach na Antarktydzie, Grenlandii, w wysokich górach lub jest pochłaniana przez glebę na całym świecie. W ostatecznym rachunku ludzkość ma do dyspozycji 30-50 tysięcy km3 wody pitnej rocznie.
W dodatku jest ona przez przyrodę rozdzielana niezbyt sprawiedliwie. Wielkość opadów na powierzchni Ziemi skorelowana jest z szerokością geograficzną. W obszarach okołobiegunowych i okolicach 30° szerokości geograficznej opady są niskie, a na równiku i szerokości geograficznej 60° - wysokie. Dużą rolę odgrywa też wysokość nad poziomem morza. Na nizinach wielkość opadów jest zwykle niższa niż w górach.
Te ogólne reguły nie uwzględniają ustawienia zboczy gór do kierunku przeważających wiatrów czy odległości od źródła wilgoci (czyli np. morza czy oceanu). Dlatego choć teoretycznie jakiś kraj powinien mieć świetne warunki, może się zdarzyć, że jest narażony na suszę. Wysokość opadów jest bowiem istotną zmienną hydrologiczną, decydującą o zagrożeniu suszą (lub przeciwnie: zagrożeniu powodzią). Brak słodkiej wody dotyka przede wszystkim tereny pustynne, stąd do najbiedniejszych krajów należą np.
Źródła wody pitnej
Główne źródła wody pitnej to:
Przeczytaj także: Gdzie kupić wodę destylowaną?
- Wody podziemne - studnie i źródła czerpią wodę z warstw wodonośnych, które stanowią około 30% światowych zasobów wody słodkiej. To jedno z najczystszych i najbezpieczniejszych źródeł wody dla ludzi.
- Jeziora i zbiorniki retencyjne - sztuczne i naturalne zbiorniki magazynują wodę, która jest uzdatniana i dostarczana do miast.
- Odsalanie wody morskiej - szczególnie w regionach z niedoborem wody słodkiej (np. Bliski Wschód, Izrael, Kalifornia).
- Rzeki - choć są istotnym źródłem wody, wymagają intensywnego uzdatniania, ponieważ często zawierają zanieczyszczenia z przemysłu, rolnictwa i ścieków.
Większość ludzi na świecie korzysta z wód podziemnych lub uzdatnionej wody z jezior i zbiorników, podczas gdy rzeki pełnią głównie rolę rezerwuarów zasilających systemy wodociągowe.
Światowe zasoby wody słodkiej dzielą się następująco:
- Wody podziemne - ok. 30,1%
- Lodowce i lądolody - ok. 68,7%
- Wody powierzchniowe i inne - ok. 1,2%, w tym:
- Jeziora - 20,9%
- Bagna i torfowiska - 2,6%
- Rzeki - 0,49% (mniej niż pół procenta!)
- Para wodna w atmosferze - 3,0%
Oznacza to, że choć rzeki są najbardziej widocznym źródłem wody, w skali globalnej zawierają jej bardzo niewiele. Największe znaczenie dla wody pitnej mają wody podziemne i jeziora.
Jeśli spojrzymy na realne źródła wody pitnej dla ludzi, pomijając lodowce, które są trudne do wykorzystania, podział wygląda tak:
- Wody podziemne - 49% (najważniejsze źródło, szczególnie dla wody butelkowanej i ujęć głębinowych)
- Jeziora i zbiorniki wodne - 20% (naturalne oraz sztuczne zbiorniki magazynujące wodę)
- Rzeki - 15% (wiele miast pobiera wodę właśnie z rzek, ale wymaga to intensywnej filtracji)
- Bagna i torfowiska - 5% (lokalnie ważne, np. źródła wody dla niektórych regionów Skandynawii)
- Odsalanie wody morskiej - ~10% (głównie na Bliskim Wschodzie i w krajach wyspiarskich)
- Woda atmosferyczna (deszcz, mgła) - 1% (w niektórych regionach, np. Chile czy Afryce, zbierana przez specjalne instalacje)
Wody podziemne i jeziora są najważniejszymi dostawcami wody pitnej, a rzeki - mimo że są dynamicznym źródłem - dostarczają jej mniej niż połowę tego, co wody podziemne.
Przeczytaj także: Inwestycje w Jakość Wody w Proszówkach
Wykorzystanie wody
Największym na świecie użytkownikiem wody jest rolnictwo. Przypada na nie aż 69% światowego zużycia słodkiej wody. W Afryce i Azji ten odsetek jest jeszcze większy (ponad 85%). Na przemysł przypada 23% światowego zużycia słodkiej wody, a na gospodarstwa domowe - jedynie 8%. W ubiegłym wieku zużycie na cele rolnictwa wzrosło sześciokrotnie.
W XX w. liczba mieszkańców Ziemi wzrosła trzykrotnie, a zużycie wody - aż siedmiokrotnie. Równocześnie globalna produkcja przemysłowa wzrosła pięćdziesięciokrotnie (choć oczywiście nie wszędzie jednakowo: istnieją olbrzymie dysproporcje), dlatego często mówimy teraz o konsumizmie czy konsumpcjonizmie, który stanowi bez wątpienia jedno z najpoważniejszych zagrożeń cywilizacyjnych naszej planety. W związku z niewiarygodnym rozwojem krajów obejmujących 20% ludności Ziemi, do których należy zaliczyć również Polskę, zanotowano znaczne zużycie surowców nieodnawialnych, a także wody. Działalność człowieka, prowadzącą do tych negatywnych zjawisk, możemy śmiało nazwać antropopresją, czyli bezwzględnym parciem na środowisko naturalne.
Długo można wyliczać negatywne rodzaje działalności człowieka:
- zanieczyszczanie wody, zwłaszcza wód podziemnych (co przez dziesiątki lat miało miejsce również w Polsce, m.in. na skutek niskiej świadomości ekologicznej, np.
- zanieczyszczenia atmosfery, czego konsekwencją są m.in.
- wpływ człowieka na cykl hydrologiczny: regulacja rzek, budowa zapór, osuszanie terenów podmokłych
- użyźnianie wód (eutrofizacja) na skutek odprowadzania ścieków oraz przenikania do nich nawozów z pól
- nawodnienia rolnicze (a w rezultacie m.in.
Niedobór wody i jego konsekwencje
Szokujący wydaje się fakt, że 1,1 mld ludzi, a więc co szósty mieszkaniec Ziemi, nie ma dostępu do czystej wody. Niedożywienie jest zresztą też wynikiem deficytu wody słodkiej. Jest ona niezbędna dla rolnictwa (chociaż wykorzystywanie jej musi być też racjonalne, gdyż nawadnianie pól na obszarach suchych jest przyczyną jej marnotrawstwa: po prostu bardzo szybko wyparowuje).
W Meksyku i Afganistanie brak dostatecznej ilości wody ogranicza możliwości powiększenia obszaru uprawy odmian pszenicy dających wysokie plony. Afrykę nawiedzają też dotkliwe susze, które potęgują wyczerpywanie się wód gruntowych. Obecnie dramatyczna sytuacja występuje w Malawi, Mozambiku, Lesoto, Zambii, Zimbabwe, Suazi. Według Światowego Programu Żywnościowego na obszarach Afryki południowej właśnie m.in. z powodu suszy i małych plonów pomocy potrzebowało niedawno 13 mln ludzi. Obliczenia Programu pochodzą z połowy r. 2002 i już wtedy przewidywał on tę sytuację.
Przeczytaj także: Woda mineralna Józef: Zalety
Dziś niedobory wody występują już w 80 krajach, w których mieszka 40% ogółu ludzkości. W r. 1990 w 20 krajach deficyt wody był tak duży, że statystyczny mieszkaniec miał jej do dyspozycji mniej niż 1000 m3 rocznie. Nie powinno więc dziwić, że deklaracja przyjęta podczas Szczytu Ziemi w Johannesburgu z 2002 r. uznała problemy związane z wodą za najważniejsze na świecie. Na obszarach zurbanizowanych za minimum uznaje się 40 litrów na osobę dziennie.
Woda ma również ogromne znaczenie dla pokoju światowego. Analitycy przewidują, że w w. XXI dojdzie do wojen o wodę, głównie na terenach, gdzie już jej zaczyna brakować, np. w Afryce. Już w przeszłości dochodziło do konfliktów na tym tle. Długo nie można było ustalić podziału wód Indusu między Indie i Pakistan. Podzielenie wód Nilu między Egipt i Sudan nastąpiło dopiero po szczegółowych negocjacjach. W r. 1976 miał miejsce konflikt pomiędzy Indiami a Bangladeszem o prawo użytkowania wód Gangesu. Na Bliskim Wschodzie o wody Jordanu rywalizuje Izrael i kraje arabskie.
Równocześnie z brakiem dostępu do czystej wody wiąże się wiele chorób, którym łatwo można zapobiec. Dotykają one 900 mln dzieci, z których 4 mln co roku umiera na biegunkę na skutek wypicia brudnej wody (przyczyniają się do tego w niemałej mierze koncerny spożywcze, np.
Co gorsza, wg ONZ co trzeci mieszkaniec Ziemi żyje w kraju, który cierpi na niedostatek wody, a za 20 lat tylko co trzeci człowiek będzie mieszkał w kraju, który ma wody pod dostatkiem. W Iraku z powodu sankcji nałożonych na infrastrukturę wodną zmarło dużo więcej cywili, niż zginęło od zabłąkanych pocisków i bomb w czasie akcji militarnej przeciwko reżimowi Saddama Husajna. Po I wojnie w Zatoce Perskiej brak wystarczających dostaw czystej wody przez 8 miesięcy spowodował wybuch epidemii cholery. W dodatku od wprowadzenia sankcji w r. 1990 Irak przez 5 lat nie mógł sprowadzać żadnych części niezbędnych do naprawy infrastruktury. Obecnie m.in. z powodu braku wystarczającej ilości wody zdatnej do picia 300 tys. dzieci irackich jest zagrożonych śmiercią głodową (przed akcją zbrojną liczba ta była o połowę mniejsza). Ponieważ każdego dnia 0,5 mln ton ścieków trafia do irackich rzek, powrócił także dur brzuszny. Brak jest wykwalifikowanej kadry - doświadczeni inżynierowie albo opuścili kraj, albo zmienili zawód na lepiej płatny (np.
Kraje z największymi zasobami wody pitnej
Bank Światowy regularnie monitoruje m.in. poziom odnawialnych zasobów naturalnych Ziemi, w tym również wody pitnej; na jego listach znajdują się kraje z największymi zasobami wody pitnej. Z zestawienia przedstawiającego ranking państw pod względem ilości wody pitnej przypadającej na jednego mieszkańca, wynika, że niekwestionowanym światowym liderem jest Islandia. Zasoby wodne na tej wyspie wynoszą około 520 tys. m3 na osobę. Oznacza to, że każdy obywatel Islandii ma do dyspozycji ponad 230 basenów olimpijskich wody. Drugie miejsce w zestawieniu Banku Światowego zajmuje Gujana, a trzecie natomiast Surinam. Inne kraje z największymi zasobami wody pitnej na świecie to m.in. Papua Nowa Gwinea, Bhutan czy Gabon.
Dla porównania, jeśli chodzi o zasoby wody w Polsce, w naszym kraju na jednego mieszkańca przypada zaledwie 1,4 tys.
Na jednego mieszkańca naszego kraju przypada 3 razy mniej wody niż średnio w Europie, czyli około 1600 m3 rocznie na osobę, podczas gdy w Unii Europejskiej jest to ponad 4,5 tysiąca m3.
Zasoby wody pitnej w wybranych krajach (m3/osobę)
| Kraj | Zasoby wody pitnej (m3/osobę) |
|---|---|
| Islandia | 519 000 |
| Gujana | 315 000 |
| Surinam | 183 000 |
| Papua Nowa Gwinea | 107 000 |
| Bhutan | 101 000 |
| Gabon | 97 000 |
Co możemy zrobić?
Musimy dbać o czystość wód powierzchniowych oraz gruntowych. Ponadto należy oszczędzać naturalne zasoby wodne, a także użytkować je z rozwagą. Kapiący kran może powodować utratę wody do 15 litrów dziennie. Uczmy tego już najmłodszych. Zwracajmy uwagę na zakręcanie wody podczas mycia zębów.
Podnoszenie świadomości ekologicznej oraz edukacja w zakresie ochrony zasobów wodnych stanowią ważny element racjonalnego gospodarowania wodą. Dbanie o wodę jako zasób odnawialny jest wyzwaniem wymagającym współpracy wielu sektorów oraz zaangażowania całego społeczeństwa.
tags: #woda #pitna #źródła #naturalne #na #świecie
