Wilgotność Zboża: Normy, Suszenie i Wpływ na Przechowywanie
- Szczegóły
Wilgotność ziarna jest najważniejszym parametrem decydującym o powodzeniu długoterminowego przechowywania. Zboże o wyższej wilgotności wymaga dosuszenia w suszarni lub naturalnego dosychania w wentylowanych składach. Temperatura ziarna w momencie składowania nie powinna przekraczać 20°C. Ciepłe ziarno należy ochłodzić poprzez wentylację powietrzem zewnętrznym lub systemy chłodzące. System wentylacji naturalnej wykorzystuje różnice temperatur powietrza wewnątrz i na zewnątrz magazynu. Wilgotność względna powietrza w magazynie powinna wynosić 60-70%.
Znaczenie Wilgotności Zboża w Produkcji Ziarna Wysokiej Jakości
W technologii produkcji ziarna jakościowego - pszenice chlebowe i jakościowe - duże znaczenie odgrywają straty podczas zbioru ziarna, wynikające z jego mechanicznych uszkodzeń. Stąd też niekiedy duża część partii ziarna nie spełnia wymagań dotyczących jego cech fizycznych. Straty te związane są między innymi z uszkodzeniami ziarna, takimi jak zniszczona otoczka zarodka, utrącony zarodek, zdarta plewka, uszkodzenie bielma czy też pęknięcia plewki bądź jej odstawanie na wierzchołku. W celu minimalizacji uszkodzeń ziarna jego zbiór powinien być przeprowadzony przy wilgotności 16%.
W przypadku ozimych i jarych form pszenicy konsumpcyjnej ziarno jest zbierane w stadium dojrzałości pełnej, a jego sposób zbioru i przechowywania wpływają w zasadniczym stopniu na zawartość i jakość glutenu, jak również na enzymy proteolityczne i amylolityczne. W przypadku zbyt dużej wilgotności ziarna dochodzi do jego zagrzewania i porastania, co uniemożliwia wykorzystanie takiego ziarna jako surowca chlebowego. Z kolei suszenie ziarna w wysokich temperaturach może wpływać na denaturację białek zapasowych, co uniemożliwia tworzenie kompleksu glutenowego.
Wpływ Wilgotności na Przechowywanie Zbóż
Jednoetapowy zbiór ziarna sprawia, że nie jest ono fizjologicznie dojrzałe i intensywnie oddycha. Prowadzi to do wzrostu temperatury pryzmy, co może skutkować zwiększeniem intensywności rozwoju pleśni i bakterii. W konsekwencji dochodzi do stęchnięcia zboża oraz po pewnym czasie rozwoju szkodników. W celu zabezpieczenia ziarna należy w sposób właściwy przygotować je do składowania. Zaleca się odsortowanie mokrych części organicznych, a także schładzanie ziarna i jego suszenie. Takie przygotowanie ziarna zabezpiecza go przed ewentualnymi stratami w trakcie przechowywania.
Wilgotność ziarna wyższa aniżeli 16 proc. w istocie przekreśla jakiekolwiek możliwości przechowania zbóż. Jeśli zbierzemy ziarno o wilgotności 15 proc. to możemy je pozostawić na przyczepach czy w magazynie co najwyżej przez kilkanaście dni - w przypadku suchych warunków. W sytuacji, gdy np. ziarno pozostaje na przyczepie, pod wiatą czy plandeką, w przypadku wysokiej wilgotności powietrza już po kilku dniach nastąpią niekorzystne przemiany ziarna, a wilgotność może jeszcze wzrosnąć. Z kolei ziarno o wilgotności 14,5 proc. nadaje się do przechowania, ale tylko przez stosunkowo krótki czas, np. Ziarno o wilgotności niższej niż 14 proc. może być przechowywane przez około pół roku. Natomiast już w przypadku ziarna o wilgotności niższej niż 13 proc. możemy mówić o możliwościach przechowalniczych w dłuższym przedziale czasowym.
Przeczytaj także: Poradnik: walka z wilgocią w mieszkaniu
Normy Wilgotności dla Bezpiecznego Przechowywania
Bezpieczna maksymalna wilgotność ziarna podstawowych zbóż, przechowywanych w okresie do 3 miesięcy wynosi do 15 proc., do 6 miesięcy - do 14 proc., zaś przy dłuższym przechowywaniu - do 13 proc.
Na ogół podczas sprzedaży ziarna, jeśli jego wilgotność jest niższa od ustalonych parametrów, to odbiorca nie dopłaci, a za wyższą potrąci. Ważne jest także odpowiednie schłodzenie ziarna - pamiętajmy, że ziarno po zbiorze ma temperaturę wyższą aniżeli otoczenie, wciąż także oddycha i oddaje wodę. Dodatkowo temperaturę ziarna podnosi obecność szkodników w magazynie. Ziarno zbóż przechowywane jest często w silosach, mieszczących setki ton tego surowca.
Teoretycznie podstawowe zboża powinny być zbierane w fazie dojrzałości pełnej - BBCH 89, kiedy cała roślina, w tym liście, dokłosie, kłosy (wiechy) i ziarno są suche. Ziarniaki są twarde, zawierają poniżej 17 proc. wody i trudno je przeciąć paznokciem. Wcześniejszy zbiór wskazany jest zwłaszcza przed prognozowanym okresem dłuższych opadów, by nie dopuścić do porastania ziarna w kłosach.
Czynniki Wpływające na Wilgotność Ziarna
Wzrost wilgotności ziarna w pryzmie powodują często zielone części chwastów lub nie w pełni dojrzałych zbóż, np. w miejscach przejazdu kół ciągnika i opryskiwacza. Temperatura zbieranego ziarna po przejściu przez kombajn jest zwykle większa niż otoczenia, co sprzyja jego dosuszaniu. Składowaną pryzmę należy wówczas przewietrzać, by schłodzić ją do temperatury otoczenia lub niższej, obniżając także jej wilgotność. Celem wentylacji jest wysuszenie i schłodzenie ziarna do pożądanych parametrów, coraz niższych wraz z długością okresu magazynowania. Schładzanie najlepiej prowadzić nocą.
Wilgotność i temperaturę zasypanej pryzmy kontroluje się odpowiednimi przyrządami i dosusza w suszarni lub przemieszcza z jednego zbiornika w drugi. Należy dodać, iż dobry wilgotnościomierz i termometr to koszt rzędu 2-3 tys.
Przeczytaj także: Wakacje w Bodrum
Suszenie Zboża: Metody i Koszty
W celu zapewnienia jak najlepszych warunków przechowywania magazyn zbożowy powinien spełniać wszelkie wymogi techniczne i technologiczne. Temperatura powinna być systematycznie kontrolowana, aby utrzymać określoną wilgotność ziarna. Ziarno może być przechowywane w silosach metalowych z promieniowym i pionowym przepływem powietrza. Zbiorniki te są w kształcie walca lub wieloboku, o wysokości większej od średnicy lub innego wymiaru liniowego, charakteryzującego wielkość podstawy.
Kukurydza zbierana w Polsce często ma zbyt wysoką wilgotność (20-35%), co oznacza konieczność suszenia. Najczęściej stosowane są suszarnie mechaniczne z gorącym powietrzem (w systemie ciągłym lub porcjowym). Odpowiednie przechowywanie kukurydzy pozwala nie tylko uniknąć strat, ale też zwiększyć opłacalność całej uprawy.
Ziarno o wyższej wilgotności wymaga dosuszenia w suszarni lub naturalnego dosychania w wentylowanych składach. Temperatura ziarna w momencie składowania nie powinna przekraczać 20°C. Ciepłe ziarno należy ochłodzić poprzez wentylację powietrzem zewnętrznym lub systemy chłodzące.
Planując długotrwałe magazynowanie masy zbożowej, należy obniżyć jej wilgotność poniżej 14%. Metody umożliwiające długookresowe przechowywanie polegają na suszeniu i chłodzeniu ziarna. Najczęściej stosowane to suszenie niskotemperaturowe i suszenie wysokotemperaturowe. Metoda niskotemperaturowa może być stosowana do ziarna o wilgotności do 24% jednak, gdy wilgotność ziarna przekracza 24% konieczne jest szybkie suszenie wysokotemperaturowe (szczególnie dotyczy to ziarna kukurydzy).
Suszenie wysokotemperaturowe polega na tym, że cienkie i ruchome warstwy ziarna przedmuchiwane są powietrzem ogrzanym. Zalety takiej metody to: możliwość suszenia ziarna o wilgotności powyżej 24%, krótki czas suszenia. Wady: wysoki koszt suszarek, duże zużycie energii, ryzyko uszkodzenia mechanicznego ziarna lub obniżenie zdolności kiełkowania zbyt wysoką temperaturą. Niskie koszty inwestycyjne i eksploatacyjne zapewnia metoda niskotemperaturowa.
Przeczytaj także: Poradnik pomiaru wilgotności
Jeśli rolnik posiada silos lub magazyn płaski to inwestycja sprowadza się do zakupu wentylatora, sterownika zbożowego, nagrzewnicy powietrza i ewentualnie kanałów wentylacyjnych rozkładanych na podłodze. Suszenie niskotemperaturowe opiera się na przedmuchiwaniu grubej warstwy ziarna powietrzem atmosferycznym nie ogrzewanym lub w okresach niekorzystnych warunków pogodowych powietrzem podgrzanym.
Dosuszanie można przeprowadzać w silosach BIN przy zastosowaniu wentylatora lub dmuchawy stanowiących wyposażenie silosu. Suszenie odbywa się w kilku etapach m. in.: załadunek, suszenie, schładzanie, rozładunek. Suszarnie zasypujemy ziarnem przy pomocy np. podnośnika kubełkowego. W jej górnej części tzw. „strefie suszenia” powietrze odbiera wilgoć z ziarna i wydala ją na zewnątrz maszyny. Po tym etapie ziarno jest już wysuszone, ale nadal pozostaje gorące i takie dociera do „strefy schładzania”, gdzie jego temperatura jest stopniowo obniżana za sprawą wsysanego powietrza z zewnątrz suszarni. W ten sposób wysuszone i schłodzone ziarno wydostaje się z maszyny odprowadzane przy pomocy urządzeń pomocniczych np. przenośnika ślimakowego do magazynów, silosów.
Ceny za dosuszenie ziarna to 20 - 30 zł za proc (tonoprocent). Przykładowo mamy 20 ton ziarna o wilgotności 15 proc., chcemy docelowo dosuszyć je do 14 proc. Wobec tego cena za każda tonę to 30 zł, a całościowo przy 20 tonach koszt wyniesie 600 zł. Do tego oczywiście doliczyć trzeba ewentualny koszt transportu na suszarnię oraz załadunku.
Na rynku dostępne są także przenośne punktowe osuszacze ziarna, które mogą zarówno schładzać ziarno poprzez zasysanie powietrza, jak i suszyć (poprzez wtłaczanie powietrza). To dobry wybór zwłaszcza dla mniejszych i średnich gospodarstw, takie urządzenia są w stanie obniżyć wilgotność z 18 do nawet 12 proc. Koszt zakupu takiego sprzętu (zapotrzebowanie mocy 1,5 kW) to około 4 tys.
Rodzaje Suszarni Termicznych
Suszarnie termiczne można podzielić na trzy rodzaje: daszkowe, żaluzjowe, fluidyzacyjne.
- Suszarki daszkowe: Składają się ze zbiornika wstępnego, komory suszenia, komory chłodzenia i urządzeń wybierających. Posiadają również urządzenia nagrzewające powietrze oraz wentylatory. W komorze suszenia i chłodzenia znajdują się ustawione w równych odstępach rzędy dwuspadowych daszków.
- Suszarki żaluzjowe: Warstwa ziarna zamknięta jest między dwiema ścianami utworzonymi z piętrowo ustawionych pochyłych półek (żaluzji), między którymi pozostawiono szczeliny do przepływu powietrza. Zewnętrzna obudowa suszarki przedzielona jest kolumną żaluzjową na dwie komory.
- Suszarka fluidyzacyjna: Jest zbudowana w postaci zbiornika z perforowanym dnem, do którego od dołu jest tłoczone powietrze. Zbiornik przedzielony jest pionową przegrodą nie dochodzącą do dna.
Potrącenia za Wilgotność w Skupach Zboża
Część punktów skupowych reagowała na bieżąco i w obliczu wyjątkowo trudnych zbiorów decydowała się na przyjęcie ziarna o wyższej wilgotności. Jednakże odbiór takiego surowca wiąże się z koniecznością suszenia ziarna, co generuje koszty. Wobec tego stosowane są potrącenia przy sprzedaży takiego ziarna.
Współczynnik potrąceń nie jest jednolity dla wszystkich skupujących, jednak stawki najczęściej są zbliżone. I tak niektóre skupy decydują się na potrącenie 10 zł/t przy wilgotności powyżej 14,5 proc., a już powyżej 15 proc jest to przedział 20 zł. Przy wilgotności powyżej 16 proc. stawka potrąceń wynosi nawet 30 - 40 zł/t.
Część skupujących decyduje się na potrącenia procentowe, tzn. np. 2 - 3 proc. ceny wyjściowej za każdy procent powyżej wilgotności bazowej. Niemniej - nie każda firma skupująca ziarno decyduje się na odbiór mokrego surowca.
Poniższa tabela przedstawia przykładowe potrącenia za wilgotność w skupach zboża:
| Wilgotność | Potrącenie |
|---|---|
| Powyżej 14,5% | 10 zł/t |
| Powyżej 15% | 20 zł/t |
| Powyżej 16% | 30-40 zł/t |
| Potrącenia procentowe | 2-3% ceny wyjściowej za każdy procent powyżej wilgotności bazowej |
Przygotowanie Ziarna do Przechowywania
Ziarno po zbiorze należy odpowiednio przygotować do przechowywania. Pierwszym, najważniejszym zabiegiem jest wstępne czyszczenie ziarna, które ma na celu usunięcie zielonych nasion chwastów, zanieczyszczeń organicznych. Czyszczenie powinno się odbywać przy pomocy aspiratorów lub wialni.
Aby uniknąć strat spowodowanych przez szkodniki należy prowadzić częste kontrole ziarna i eliminować wszelkie drogi zakażeń. Podczas przechowywania ziarna konieczna jest kontrola wilgotności i temperatury. W przypadku podwyższenia się temperatury ziarna podczas magazynowania, masę zbożową należy poddać wietrzeniu. Proces przewietrzania jest również konieczny w celu utrzymania w silosie wyrównanej temperatury. Ziarna przegrzane mogą stracić swoje parametry, a także zostać porażone pleśniami lub szkodnikami.
tags: #wilgotność #zboża #normy #suszarnia
