Wpływ Wilgotności Względnej na Rozkład Biologiczny w Kontekście Ochrony Zabytków
- Szczegóły
Zadaniem każdego muzeum i archiwum jest nie tylko ekspozycja posiadanych zbiorów, ale także zapewnienie im skutecznej ochrony przed destrukcją. Podstawowym zabiegiem mającym zapewnić bezpieczeństwo i chronić zbiory przed niszczącym oddziaływaniem otaczającego środowiska jest stworzenie im takich warunków, w których ich stan będzie niezagrożony i stabilny w czasie.
Materiały, z których wykonane są przedmioty zabytkowe wykazują dużą wrażliwość na warunki środowiskowe. Przyczyną rozkładu materiałów i przedmiotów zabytkowych są czynniki środowiskowe i indywidualna podatność obiektów na ich oddziaływanie. Chemiczny, mechaniczny i biologiczny charakter tych reakcji jest różny dla różnych materiałów.
Jednocześnie parametry powietrza właściwe i bezpieczne dla jednego rodzaju materiału, mogą doprowadzić do zniszczenia innego rodzaju. Nie istnieje jeden, idealny zakres wartości temperatury i wilgotności względnej powietrza odpowiedni dla wszystkich materiałów. To zjawisko może stanowić problem przy definiowaniu parametrów powietrza w budynkach z kolekcjami mieszanymi oraz w przypadku przedmiotów wykonanych z wielu materiałów.
Wpływ Wilgotności Względnej na Materiały Zabytkowe
Wilgotność względna powietrza ma zasadniczy wpływ na stan zachowania materiałów higroskopijnych, takich jak:
- Drewno
- Papier
- Płótno
- Pergamin
- Skóra
- Tynk
- Kamień
Jednak bardziej niekorzystnie od nieodpowiednich wartości parametrów powietrza, na przedmioty zabytkowe oddziaływają duże i gwałtowne wahania wartości wilgotności względnej i temperatury powietrza.
Przeczytaj także: Poradnik: walka z wilgocią w mieszkaniu
Skutki Zbyt Wysokiej Wilgotności Względnej
Zbyt wysoka wilgotność względna może prowadzić do szeregu negatywnych skutków:
- Utrata elastyczności
- Rozpulchnianie
- Powstawanie deformacji
- Obniżona odporność na uszkodzenia mechaniczne
- Zwiększona podatność na rozwój grzybów i bakterii
- Rozpuszczanie klejów i spoiw
- Uwadnianie materiałów higroskopijnych prowadzące do zmiany ich objętości
- Migracja barwników i pigmentów
- Zachodzenie chemicznych procesów hydrolizy składników przedmiotów
- Korozja metali
- Zanik farby
- Pękanie i mętnienie szkła
- Krystalizacja i przemieszczanie się soli mineralnych
Przykładem jest uwalnianie się kwasu siarkowego z atramentów żelazowo-galusowych, co skutkuje wypalaniem dziur w papierze, prowadząc do masowego zakwaszania zbiorów archiwalnych i bibliotecznych.
Skutki Niskiej Wilgotności Względnej
Z kolei ciepło i niska wilgotność względna powietrza mogą powodować:
- Wysuszenie i rozpadanie się niektórych materiałów: skóry, pergaminu, papieru, klejów, taśm samoprzylepnych
- Denaturyzacja białek tworzących włókna tkanin
Zagrożenia Biologiczne
Zbyt wysoka wilgotność sprzyja rozwojowi mikroorganizmów, takich jak:
- Grzyby strzępkowe
- Promieniowce
- Bakterie
- Grzyby domowe (na przedmiotach drewnianych)
Mikroorganizmy przenoszone wraz z powietrzem zasiedlają przedmioty, szczególnie aktywne są na tych, w których składzie jest celuloza i białka (drewno, papier, tkaniny lniane, bawełniane, skóra, pergamin). Także przedmioty wykonane z kamienia i metali ulegają zniszczeniu w wyniku działania mikroorganizmów na skutek wydzielania związków kwaśnych i innych metabolitów.
Przeczytaj także: Wakacje w Bodrum
Klasyfikacja Materiałów ze Względu na Wrażliwość na Wilgotność
W normie PN-EN 15757:2012P zamieszczono klasyfikację materiałów związaną z ich wrażliwością na wilgotność względną powietrza.
Zanieczyszczenia Powietrza
Do jednych z najbardziej szkodliwych dla eksponatów zanieczyszczeń powietrza zalicza się dostające się wraz z powietrzem zewnętrznym, szczególnie w obszarach uprzemysłowionych, substancje gazowe pochodzące z procesów spalania (SO2, NOx) oraz ozon. Związki siarki i azotu w połączeniu z parą wodną z powietrza tworzą silne kwasy, oddziaływujące szczególnie destrukcyjnie na przedmioty zabytkowe.
Poza zanieczyszczeniami powietrza dostającymi się z zewnątrz do pomieszczeń, problemem jest emisja gazów z materiałów wykończeniowych i mebli wystawienniczych oraz opakowań, w których przechowywane są obiekty. Drewno (dębowe, brzozowe i bukowe), płyty wiórowe i pilśniowe (w tym MDF) oraz farby są źródłem emisji lotnych związków organicznych (głównie kwasu mrówkowego, octowego i formaldehydu).
W przypadku archiwaliów stosowane w magazynach opakowania (koperty, pudła, teczki, obwoluty) powinny być wykonane z papierów, kartonów, tektur niezawierających ligniny, związków siarki i chloru, bezkwasowych o wysokiej zawartości celulozy (ponad 87%).
Przeczytaj także: Poradnik pomiaru wilgotności
tags: #wilgotność #względna #wpływ #na #rozkład #biologiczny
