Wilgotność i Wentylacja w Chlewni: Normy i Znaczenie dla Trzody Chlewnej

Szczegóły: Opublikowano: 13. December 2025

Podstawowym zadaniem systemu wentylacji powietrza jest utrzymanie w obiekcie optymalnego składu atmosfery oraz wspomaganie utrzymania właściwej temperatury w chlewni. Optymalna wydajność systemu wentylacyjnego ważna jest nie tylko w okresie wysokich temperatur, lecz także w miesiącach zimowych.

Znaczenie Wentylacji w Chlewni

Znaczenie sprawnie działającej wentylacji ważne jest szczególnie w lecie. Wysokie temperatury powietrza panujące na zewnątrz obiektu sprawiają, że również w jego wnętrzu temperatura wzrasta, przekraczając niekiedy znacznie granice optimum termicznego. Jednocześnie w wysokiej temperaturze szybciej zachodzą procesy gnilne w oborniku czy gnojowicy, przez co w chlewni wzrasta stężenie amoniaku, siarkowodoru, metanu i innych szkodliwych gazów.

Warto jednak pamiętać, że prawidłowo działająca wentylacja bardzo ważna jest również zimą. W okresie niskich temperatur często dąży się do podwyższenia temperatury w chlewni, kosztem wydajności wentylacji. Nie jest to dobre rozwiązanie, gdyż również zimą wentylacja pomieszczeń ma swoje zadanie. Wprawdzie produkcja odorów jest w tym okresie nieco niższa niż ma to miejsce latem, jednak przy niedostatecznej wymianie powietrza ich stężenie może znacząco przekraczać dopuszczalne normy, co będzie skutkowało podrażnieniem dróg oddechowych.

Drugim, równie ważnym problemem jest para wodna będąca naturalnym produktem metabolizmu zwierząt. Wysoka wilgotność powietrza, zwłaszcza połączona z niską temperaturą w chlewni może nieść bardzo negatywne konsekwencje: w takich warunkach zwierzęta bardzo szybko się wychładzają, co prowadzi do pogorszenia wykorzystania paszy, ale również do wzrostu zachorowalności na infekcje dróg oddechowych, a u młodych zwierząt również do zakażeń przewodu pokarmowego. Poważnym problemem są też skropliny, występujące przy niedostatecznej izolacji cieplnej stropu lub dachu. Powstają one wskutek kondensacji pary w kontakcie z zimną powierzchnią.

Warto jest zatem zadbać o to, aby system wentylacji zastosowany w naszym obiekcie spełniał swoje zadanie. Systemów wentylacji w chlewni jest sporo. Najważniejsze jednak, by umożliwiały one regulację wymiany powietrza w zależności od poziomu temperatury i wilgotności powietrza wewnątrz pomieszczeń oraz aktualnej pogody na zewnątrz. Najlepiej sprawdzają się automatyczne systemy sterowania wentylacją. Sterowanie ręczne jest mało praktyczne, czasochłonne, a czasem niewykonalne, gdyż warunki klimatyczne w chlewni mogą zmieniać się nawet kilka razy w ciągu dnia, w zależności od aktywności świń oraz zmian temperatury na zewnątrz.

Przeczytaj także: Poradnik: walka z wilgocią w mieszkaniu

- Latem sprawdzają się wentylatory, które włączają się same powyżej określonej temperatury, a gdy zrobi się chłodniej, wyłączają się.

Koncentracja Gazów w Pomieszczeniach Inwentarskich

Za najbardziej szkodliwe gazy uznaje się dwutlenek węgla, amoniak i siarkowodór. Ich stężenie nie powinno powodować u zwierząt złego samopoczucia, nie może być również szkodliwe dla obsługujących. Jeśli gospodarstwo posiada system wentylacji mechanicznej, musi posiadać system wentylacji awaryjnej. Podstawowym warunkiem utrzymywania stężenia szkodliwych gazów i kurzu na poziomie nieszkodliwym dla zwierząt jest prawidłowo działająca wentylacja, która eliminuje też przykrą woń. Prawo polskie nakłada obowiązek monitorowania w pomieszczeniach inwentarskich stężenia amoniaku (NH3), dwutlenku węgla (CO2) i siarkowodoru (H2S).

Według Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 roku w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej stężenie CO2 nie powinno przekraczać 3 000 ppm, natomiast H2S nie powinno przekraczać 5 ppm. Koncentracja NH3 nie powinna wynosić więcej niż 20 ppm.

Amoniak - jest najczęściej występującym gazem w chlewni, który powstaje w wyniku rozkładu pod wpływem bakterii związków azotowych (głównie mocznika), znajdujących się w odchodach zwierzęcych.
Dwutlenek węgla - około 40 litrów CO2 w ciągu godziny wydala dorosły tucznik.
Siarkowodór - jest niebezpiecznym gazem. Powstaje w wyniku rozkładu białek zawierających aminokwasy siarkowe.

Warunki Mikroklimatyczne w Chlewni

Warunki mikroklimatyczne w budynkach dla świń oddziaływają na zwierzęta na drodze fizycznej, chemicznej i biologicznej, warunkując przez to ich stan zdrowotny oraz uzyskiwane wyniki produkcyjne. Do fizycznych czynników środowiskowych należą: światło, temperatura, wilgotność, prędkość ruchu powietrza, ochładzanie, ciśnienie atmosferyczne, hałas i często pomijane zapylenie. Chemicznymi elementami kształtującymi mikroklimat w chlewni są przede wszystkim szkodliwe gazy zawarte w powietrzu, do których można zaliczyć dwutlenek węgla, amoniak oraz siarkowodór. Do ostatniej grupy, tj. czynników biologicznych, przyporządkowane są drobnoustroje, pleśnie, grzyby oraz pasożyty.

Nie odpowiednia temperatura czy wilgotność w chlewni powodują zaburzenia w równowadze fizjologicznej organizmu świń, co może być przyczyną słabszych przyrostów, gorszego wykorzystania paszy czy spadku odporności i większej podatności na zachorowania. Dlatego też w pierwszej kolejności należy skoncentrować się na ociepleniu ścian chlewni. Posiadając dobrze izolowaną i wyposażoną chlewnię oraz bardzo dobry materiał hodowlany, możemy liczyć na większy zysk w produkcji trzody chlewnej.

Przeczytaj także: Wakacje w Bodrum

W sezonie zimowym, gdy świnie przebywają wyłącznie w pomieszczeniach zamkniętych, bardzo ważna jest sprawna i wydajna wentylacja chlewni. Jeśli nie ma dobrego przepływu powietrza, w pomieszczeniu rośnie stężenie szkodliwych gazów, zwiększa się też ryzyko rozwoju drobnoustrojów chorobotwórczych. Przed sezonem zimowym warto sprawdzić skuteczność działania wentylacji w chlewni i w razie potrzeby wyeliminować wszystkie usterki.

Ciepło Nie Zawsze Oznacza Zdrowie

Utrzymywanie zbyt wysokiej temperatury w chlewie kosztem wentylacji może przyczynić się do spadku odporności i kondycji świń. Wielu hodowców w sezonie zimowym dąży do podwyższenia temperatury wewnątrz chlewni kosztem obniżenia sprawności wentylacji. Nieskuteczna wentylacja chlewni powoduje też, że na ścianach wewnętrznych i stropach zaczyna gromadzić się para wodna. Nadmiar wilgoci połączony z niskimi temperaturami bardzo szybko przekłada się na zmniejszenie odporności świń i częste zapadanie na infekcje, w szczególności dróg oddechowych.

Co więcej, spadająca ze stropów na świnie woda może powodować wychładzanie ich organizmów, co również przekłada się na gorszą kondycję.

Optymalna Temperatura w Chlewni

Utrzymanie optymalnej temperatury w chlewni to jeden z kluczowych aspektów dbania o właściwy mikroklimat. Zarówno zbyt wysoka, jak i zbyt niska temperatura może skutkować poważnymi konsekwencjami dla stada i jego właściciela. Jeżeli jest ona zbyt wysoka, to wśród negatywnych konsekwencji wymieniane są m.in.:

zmniejszenie pobierania paszy przez zwierzęta;
obniżenie przyrostów;
w skrajnych przypadkach upadki.

Z kolei przy zbyt niskiej temperaturze w chlewni mogą pojawiać się takie skutki jak:

Przeczytaj także: Poradnik pomiaru wilgotności

zwiększone ryzyko infekcji w stadzie;
utrudniony chów, choroby i upadki wśród prosiąt;
zwiększony apetyt zwierząt;
niższe przyrosty (energia wykorzystywana jest do ogrzewania organizmu świni, a nie do budowy tkanki mięśniowej).

Optymalna temperatura w chlewni zależy od kilku czynników. Przede wszystkim pod uwagę brany jest wiek i poziom rozwoju zwierząt trzymanych w pomieszczeniu. Innej temperatury wymaga utrzymanie loch, knurów i tuczników, a jeszcze innej utrzymanie prosiąt.

Poniżej przedstawiamy zakres optymalnych temperatur do utrzymania trzody chlewnej z podziałem na wiek hodowanych zwierząt:

prosięta w gnieździe (1-3 dni) - 32°C;
prosięta w gnieździe (4-14 dni) - 28°C;
prosięta w gnieździe (15-21 dni) - 23°C;
prosięta w gnieździe (22-28 dni) - 22°C;
prosięta w gnieździe (29-56 dni) - 21°C;
warchlaki - 19°C;
lochy luźne i niskoprośne - 15°C;
lochy wysokoprośne - 19°C;
lochy karmiące - 20°C;
knurki i loszki - 17°C;
knury stadne - 15°C;
tuczniki 65 kg - 18°C;
tuczniki 95 kg - 17°C;
tuczniki 115 kg - 16°C.

Różnice wynikają z tego, że temperatura odczuwalna przez zwierzęta zależy m.in. od ich wieku oraz grubości posiadanej tkanki tłuszczowej. Oczywiście największej troski w tym zakresie wymagają prosięta, których układ odpornościowy dopiero się rozwija. Jeżeli na tym etapie nie zadbasz o optymalną temperaturę w chlewni, to znacznie zwiększysz ryzyko poważnych chorób i upadków.

Wilgotność Powietrza

Jako hodowca weź pod uwagę to, że wilgotność powietrza również wpływa na odczuwanie temperatury w chlewni przez świnie. Ten parametr także powinno dostosowywać się bezpośrednio do potrzeb hodowanych zwierząt oraz ich stanu zdrowia. Rekomendowana wilgotność względna powietrza w przypadku poszczególnych typów świń powinna wynosić pomiędzy 60% a 75%. Najwyższa powinna być zachowana w przypadku knurów stadnych. Wilgotność na poziomie 60% dotyczy hodowli prosiąt. W pozostałych przypadkach rekomenduje się zachowanie wilgotności względnej na poziomie 70%. Dzięki temu można korzystnie wpłynąć na jakość prowadzonej hodowli oraz jej opłacalność.

Jednymi z najważniejszych parametrów mikroklimatu jest temperatura i wilgotność względna, które zawsze idą w parze. Zagrożeniem dla zdrowia i życia trzody chlewnej może okazać się przekroczenie zdolności adaptacyjnych w przypadku niskich temperatur (hipotermia) i wysokich (hipertermia). Temperatura odczuwalna przez zwierzę zależy od jego wieku i grubości tkanki tłuszczowej, temperatury powietrza w chlewni, prędkości ruchu powietrza oraz od jego wilgotności.

Wysoka wilgotność i wysoka temperatura - oddawanie ciepła jest utrudnione, a co za tym idzie może dojść do przegrzania organizmu i zaburzeń przemiany materii i obniżenia produkcyjności.
Wysoka wilgotność i niska temperatura - wywołuje nadmierne oddawanie ciepła, co sprzyja wychłodzeniu organizmu.
Niska wilgotność i niska temperatura - występuje w budynkach nie ogrzewanych i nie izolowanych termicznie.
Niska wilgotność i wysoka temperatura - takie zjawisko obserwuje się najczęściej w porodówkach, są to pomieszczenia nadmiernie ogrzewane, temperatura jest dostosowywana do potrzeb nowonarodzonych prosiąt.

Inne Czynniki Wpływające na Mikroklimat w Chlewni

Na mikroklimat w chlewni wpływa nie tylko temperatura. Kolejne ważne aspekty to przede wszystkim: wilgotność powietrza, hałas, oświetlenie oraz wentylacja pomieszczenia. Dostosowanie poszczególnych parametrów do panujących warunków atmosferycznych i potrzeb stada sprawi, że opłacalność prowadzonej produkcji wzrośnie. Właśnie dlatego warto monitorować wspomniane parametry i odpowiednio reagować na ich odchylenia od normy.

Oświetlenie w Chlewni

Zwierzęta nie mogą przebywać cały czas w ciemnościach, dlatego w pomieszczeniach należy zapewnić oświetlenie naturalne (okna, świetliki itp.) lub sztuczne. Zapewniony dostęp do światła naturalnego lub pomieszczenia, w których są utrzymywane zwierzęta, były oświetlone przystosowanym dla nich światłem sztucznym (co najmniej między godziną 9 00 a 17 00). Natężenie światła sztucznego musi wynosić co najmniej 40 lx przez co najmniej 8 godzin dziennie, co odpowiada około 24 W/m2 światła żarowego lub 6 W/m2 światła jarzeniowego.

Prawidłowe oświetlenie wpływa korzystnie na wyniki produkcyjne zwierząt. Ważne jest zachowanie odpowiedniego natężenia światła i długości dnia świetlnego, które wpływa na dojrzałość płciową, rozród, zwiększenie poboru paszy oraz zużycie tlenu. Oprócz tego światło stymuluje aktywność życiową i procesy fizjologiczne zachodzące w organizmie zwierząt. W Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. widnieje zapis o utrzymywaniu świń w pomieszczeniach oświetlonych co najmniej przez 8 godzin dziennie światłem o natężeniu min. 40 lx.

Światło dzienne dostarcza zwierzętom witaminy D, która wpływa szczególnie na rozwój kośćca. Oprócz tego to światło słoneczne jest całkowicie bezpłatne.

Hałas w Chlewni

Żadne zwierzę nie powinno być narażone na stały hałas lub wywołany nagle. Natężenie hałasu nie może przekraczać 85 dB. Należy unikać nagłego źródła hałasu, mogącego wystraszyć zwierzęta.

Zasady Utrzymania Trzody Chlewnej

Trzoda chlewna utrzymywana jest w pomieszczeniach dla macior, warchlakarniach i tuczarniach. Są one dostosowane do wymagań poszczególnych grup zwierząt i powinny zapewnić minimum przestrzeni życiowej dla danych grup zwierząt. Jednocześnie należy pamiętać o lepszym rozwoju świń w grupach jednowiekowych czy jednakowej płci.

Podłogi nie mogą przyczyniać się do cierpień i chorób świń. Powinny być w miarę gładkie, stabilne, nieśliskie. Nie mogą powodować urazów mechanicznych poprzez wystające niebezpieczne elementy. Prosięta poniżej dwóch tygodni życia muszą mieć zapewnioną ściółkę.

Urządzenia, wyposażenie, sprzęt, z którym świnie mają bezpośredni kontakt, nie mogą zawierać substancji szkodliwych zarówno pod względem chemicznym, jak i mikrobiologicznym. Powinny być wykonane z materiałów łatwych do czyszczenia, mycia i dezynfekcji. Pomieszczenia, sprzęt i wyposażenie należy utrzymywać w dobrym stanie technicznym i higienicznym, a resztki pasz oraz odchody usuwać w jak najkrótszym czasie.

Trzoda jest bardzo wrażliwa na zimne legowiska i chłód od betonowych ścian. Legowiska dla trzody muszą być wykonane z materiałów o złym przewodnictwie ciepła, dobrze izolowane od źródeł zimna i wilgoci. Najlepsze legowiska są z drewna, cegły “dziurawki", asfaltu kopalnego izolowanego od betonu warstwą papy, a ostatnio coraz częściej wprowadza się chów trzody na podłogach rusztowych.

Trzoda wymaga pomieszczeń dobrze przewietrzonych. Świnia należy do bardzo czystych zwierząt i trzeba nauczyć ją, w którym miejscu powinna oddawać kał, zazwyczaj jest to jeden z narożników kojca.

Woda w Chlewni

Pobieranie wody przez zwierzę odbywa się o każdej porze dnia i nocy w dowolnej ilości. W okresie zimowym woda do zwierzęcia trafia ogrzana. Przyjmuje się, że woda do pojenia macior nie może być niższa niż 10 -12 oC. Woda o niższej temperaturze powoduje oziębienie organizmu i straty energii, a u zwierząt ciężarnych może wywołać nawet poronienie.

W kojcach zbiorowych ilość poideł powinna być dobrana w ten sposób, aby nie powodowała walki o dostęp do nich. Przyjmuje się, że na każde 10 sztuk świń ( warchlaków lub tuczników) należy zainstalować 1 poidło. Poidła należy montować w pobliżu stref gnojowych, by nie zalewać części legowiskowej kojca. W przypadku karmienia paszą suchą, poidło powinno znajdować się stosunkowo blisko karmidła. Ogranicza to przemieszczanie się świń i zmniejsza straty paszy. Należy pamiętać, że przy karmieniu na mokro pasza nie może być jedynym źródłem wody i trzeba montować poidła. Odległość od karmidła tu nie jest już tak istotna.

Instalacja doprowadzająca wodę powinna być wykonana w taki sposób, aby przy minimalnej jej długości dostarczała wodę do największej liczby poideł. Szczególną uwagę należy zwrócić na jakość wody. Powinna ona spełniać przyjęte normy dla wody pitnej przeznaczonej dla ludzi. Zwierzęta nie mogą pić wody, która długo zalegała w instalacji wodociągowej. W przypadku wody pochodzącej ze studni, zawierającej duże ilości soli wapnia i magnezu powodujących osadzenie się kamienia należy okresowo przepłukać instalację kwasami organicznymi.

Ważną rolę pełni higiena samej instalacji wodnej w obiekcie. Nawet doskonałej jakości woda (np. pochodząca z ujęć głębinowych) może ulec zanieczyszczeniu, jeżeli we wnętrzu rur rozwinie się populacja bakterii czy grzybów. Może to pogarszać smak wody (co odbija się na jej pobraniu) czy powodować biegunki - szczególnie u młodych zwierząt. Obecność glonów i kamienia wewnątrz rur stwarza dodatkowo ryzyko zapychania się poideł. Najlepiej po zakończeniu każdego rzutu dokonać zatem higienizacji instalacji wodnej za pomocą specjalnych preparatów. Wiąże się to z niewielkim wydatkiem, a pomoże ograniczyć ryzyko wystąpienia wielu problemów.

Wbrew obiegowej opinii świnia jest wrażliwa na jakość wody. Mając do wyboru czystą wodę z poidła otwartego lub smoczkowego, wybierze miskę. Natomiast, gdy w poidle miseczkowym będzie woda zabrudzona - wybierze poidło smoczkowe. Czynnikami, które wpływają na pobieranie wody są składniki mineralne oraz jakość białka. Przegotowaną wodę o temperaturze 30oC należy podawać prosiętom ssącym, ponieważ mleko matki nie wystarcza do zaspokojenia ich pragnienia. W miarę wzrostu prosiąt należy temperaturę wody obniżać do poziomu 10 -15oC.

Przy żywieniu na sucho świnie pobierają około 4 do 5 razy więcej wody niż suchej masy paszy. Stosując żywienie na mokro dość powszechnie zaleca się, by tucznikom ograniczyć wodę licząc 2,5 - 3 litry na 1 kg suchej masy paszy. Nie ma potrzeby dodatkowego pojenia zwierząt. Zbyt małe nawilżenie paszy może jednak obniżyć strawność jej składników, co w konsekwencji może odbić się na produkcyjności tuczników.

Poniższa tabela przedstawia zapotrzebowanie na wodę dla świń w zależności od temperatury otoczenia:

Grupa zwierząt	Zapotrzebowanie na wodę (litry/dzień)
Prosięta ssące	0.5 - 1
Warchlaki	2 - 4
Tuczniki	5 - 8
Lochy luźne	10 - 15
Lochy karmiące	20 - 30

Agresja u Świń i Materiały Manipulacyjne

Najczęstszą przyczyną występowania agresji u świń utrzymywanych grupowo jest nadmierne zagęszczenie, brak wody do picia oraz niewłaściwa dieta. Trzeba świnie czymś zająć, aby się nie nudziły. Świnie powinny mieć zapewniony stały dostęp do materiałów manipulacyjnych ( piłki, nieuzbrojone opony, wiszące łańcuchy, drewno do odgryzania, worki napełnione słomą lub sianem, kiszonki lub całe rośliny z kukurydzy), które nie mogą stanowić dla nich niebezpieczeństwa. Świnie nie interesują się przedmiotami zabrudzonymi, najlepiej te rzeczy zawiesić na łańcuchu nad ich głowami.

Jeśli metody zawiodły i nie zapobiegły agresji - świnie są pogryzione, to trzeba z kojca usunąć pogryzione oraz agresora. Zamknąć w osobnych kojcach.

tags: #wilgotność #w #chlewni #normy #i #wentylacja