Wpływ Wilgotności, Temperatury i Zawartości Soli Mineralnych na Rośliny

Szczegóły: Opublikowano: 06. December 2025

Rośliny w większości zawierają od 85 do nawet 95% wody, która jest niezbędna dla ich wzrostu, rozwoju oraz funkcjonowania. Woda spełnia szereg niezwykle istotnych funkcji - jest substratem fotosyntezy, która dostarcza roślinie odżywczych związków organicznych, poza tym umożliwia transport i pobieranie soli mineralnych z gleby, jest również środowiskiem wielu reakcji chemicznych oraz rozpuszczalnikiem. Aby wodny balans pozostawał w równowadze roślina musi pozbywać się takiej samej ilości wody, którą pobiera.

Transpiracja - kluczowy proces w życiu roślin

Proces transpiracji jest przeprowadzany wyłącznie przez nadziemne części roślin - głównie liście - za pośrednictwem aparatów szparkowych lub przetchlinek. Poza usuwaniem nadmiaru wody z rośliny w postaci pary wodnej, transpiracja warunkuje również szybkość pobierania substancji odżywczych z gleby oraz pozwala na ochłodzenie rośliny (mechanizm podobny do pocenia). Woda parująca przez aparaty szparkowe generuje siłę ssącą, która zasysa zawartość tkanek przewodzących, przez co wytworzone zostaje podciśnienie, które powoduje pobieranie substancji z gleby.

Wpływ warunków pogodowych na transpirację

Warunki pogodowe nie pozostają bez wpływu na proces transpiracji. Podstawowe parametry klimatyczne mają znaczny wpływ na wydajność parowania wody z liści. Wzrost temperatury spowoduje zwiększenie intensywności przeprowadzania transpiracji przez roślinę. Z tego powodu roślinność klimatu gorącego zapobiega nadmiernej utracie wody poprzez zamknięcie aparatów szparkowych w ciągu dnia oraz gromadzenie jej w specjalnej tkance magazynującej - miękiszu wodnym, który nadaje liściom mięsistą strukturę.

Wilgotność z kolei wpływa na transpirację odwrotnie proporcjonalnie - wraz ze wzrostem poziomu wilgotności względnej w powietrzu spada wydajność transpiracji. Dzieje się tak, dlatego, że im większe wysycenie powietrza parą wodną tym „mniej miejsca” znajdzie się dla wyparowywanej przez rośliny wody. Wysoka wilgotność znacznie utrudnia proces transpiracji roślinom, przez co spowalniany jest transport substancji odżywczych. Z tego powodu, uprawiając roślinność w szklarni, należy zwrócić uwagę na parametry mikroklimatu, szczególnie wilgotność.

Wymiana gazowa u roślin

U roślin również zachodzi oddychanie, a więc i one potrzebują tlenu. Podczas oddychania zachodzi wymiana gazowa. Rośliną pobiera tlen, a uwalnia dwutlenek węgla. Odwrotnie niż przy procesie odżywiania się roślin czyli fotosyntezie. Do wymiany gazowej służą aparaty szparkowe. Występują one najczęściej po spodniej stronie liścia (w dolnej skórce) i zbudowane są z dwóch komórek szparkowych o charakterystycznym kształcie. Pomiędzy nimi znajduje się szparka prowadząca do wnętrza liścia. Od stopnia rozwarcia szparek zależy intensywność wymiany gazowej i transpiracji, czyli parowania wody.

Przeczytaj także: Poradnik: walka z wilgocią w mieszkaniu

Podczas niedoboru wody komórki szparkowe wiotczeją i zamykają szparkę. Dzięki temu ograniczona zostaje transpiracja, która mogłaby narazić roślinę na nadmierną utratę wody. Przy odpowiedniej ilości wody komórki odzyskują swą jędrność, naprężają się i otwierają szparkę. Transpiracja to proces, w którym rośliny tracą wodę z liści, obniża też temperaturę rośliny chroniąc ją przed przegrzaniem.

Podlewanie roślin doniczkowych - kluczowe aspekty

Dla dobrej kondycji roślin bardzo istotną czynnością jest dostarczanie im wody. Na ogół unikamy podlewania często i po trochu. Lepiej jest robić to obficie, choć z umiarem, bo dzięki temu gleba będzie lepiej dotleniona. Aby stwierdzić, ile wody zużywają poszczególne rośliny, trzeba je bacznie obserwować. Należy pamiętać, że rośliny doniczkowe mają swoje indywidualne zapotrzebowanie na wodę, które zależy od ilości światła, temperatury i wilgotności powietrza oraz fazy, w jakiej znajduje się roślina, czyli wzrostu lub spoczynku. Warto wiedzieć, że nadmiar wody może szkodzić roślinom doniczkowym znacznie bardziej niż niedobór wody, stąd właściwa pielęgnacja roślin polega na nieprzelewaniu ich.

Parowaniu wody z roślin i zwiększonemu pobieraniu jej przez korzenie sprzyja wysoka temperatura i niska wilgotność powietrza. Częstotliwość podlewania kwiatów zależy również od doniczek i właściwości podłoża. Rośliny w większych pojemnikach i w próchnicznej ziemi potrzebują rzadszego podlewania niż znajdujące się w małych doniczkach i na piaszczystym podłożu.

Techniki podlewania

Podlewanie od góry: Większość roślin podlewamy od góry, czyli na ziemię. Należy unikać polewania liści, ponieważ może to prowadzić do rozwoju chorób grzybowych.
Podlewanie od dołu: Istnieją jednak ich gatunki, które nie tolerują kontaktu liści z wodą. Podlewamy je wówczas od dołu, tzn. napełniamy wodą ich podstawki i czekamy, aż wchłoną wodę.
Zraszanie: Niektóre rośliny podlewa się nalewając wodę na podstawkę i po pewnym czasie zostanie ona wchłonięta przez ziemię w doniczce.

Pora podlewania kwiatów nie jest obojętna. Rośliny doniczkowe powinno się podlewać w godzinach rannych, w południe i wczesnym popołudniem.

Nawożenie roślin doniczkowych

Rośliny, które rosną w doniczkach, mają niewiele gleby, dlatego szybko wykorzystują jej składniki. Do dostarczania roślinie mikro-i makroelementów potrzebne są nawozy mineralne lub naturalne. Roślinę należy wzbogacić o środki odżywcze, gdy zaobserwujemy, że ona nie rośnie, słabo kwitnie, jej dolne liście opadają i są nienaturalnie małe, blade lub żółkną. Jeśli używamy nawozów płynnych ze sklepu, rozcieńczamy je w wodzie i stosujemy na uprzednio podlane czystą wodą rośliny. Rośliny podlewamy przed i po posadzeniu. Przed przesadzeniem robimy to, aby ułatwić wyjmowanie bryły korzeniowej z doniczki.

Przeczytaj także: Wakacje w Bodrum

Wybór wody do podlewania

Wybór odpowiedniej wody to kluczowy krok w procesie pielęgnacji roślin doniczkowych. W Polsce najczęściej mamy do dyspozycji wodę z kranu, wodę deszczową oraz wodę butelkowaną. Woda z kranu jest najłatwiej dostępna i ekonomiczna, jednak jej jakość może być różna w zależności od regionu. W niektórych miejscach woda z kranu jest twarda, co oznacza, że zawiera dużo minerałów takich jak wapń i magnez. Nadmiar tych pierwiastków może prowadzić do gromadzenia się soli na powierzchni gleby, co negatywnie wpływa na zdrowie roślin.

Woda deszczowa jest idealnym rozwiązaniem, ponieważ jest miękka, naturalna i wolna od chemikaliów. Zbieranie wody deszczowej jest proste - wystarczy umieścić odpowiednie pojemniki na zewnątrz podczas deszczu. Ta opcja jest także ekonomiczna i ekologiczna, co czyni ją doskonałym wyborem dla osób dbających o środowisko. Woda butelkowana, zwłaszcza mineralna lub źródlana, może być używana do podlewania kwiatów doniczkowych, ale jest to opcja droższa. Przy jej wyborze należy unikać wody mineralizowanej, która może zawierać nadmiar soli mineralnych. Podsumowując, najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie wody deszczowej lub przegotowanej wody z kranu, co zapewnia roślinom optymalne warunki rozwoju.

Częstotliwość podlewania

Częstotliwość podlewania powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb rośliny, jej gatunku, rodzaju gleby, pory roku oraz warunków środowiskowych. Ogólnie rzecz biorąc, lepiej jest podlewać rzadziej, a obficie, niż często i małymi ilościami. Taki sposób podlewania pozwala na dokładne nawodnienie całego systemu korzeniowego i zapobiega powierzchniowemu nasyceniu wodą. Najlepszym sposobem na sprawdzenie, czy roślina potrzebuje wody, jest obserwacja gleby i rośliny. Można to zrobić, wsadzając palec na głębokość ok. 2-3 cm w glebę. Jeśli jest sucha, roślina prawdopodobnie potrzebuje podlewania.

Techniki podlewania roślin doniczkowych

Podlewanie od góry: Polega na powolnym nalewaniu wody bezpośrednio na powierzchnię gleby wokół rośliny. Należy unikać polewania liści, ponieważ może to prowadzić do rozwoju chorób grzybowych.
Podlewanie od spodu: Polega na umieszczeniu doniczki w podstawce z wodą, co pozwala roślinie wchłaniać wodę przez otwory drenażowe w dolnej części doniczki. Ta metoda jest idealna dla roślin, które nie tolerują zamoknięcia liści i łodyg, takich jak fiołki afrykańskie.
Metoda zanurzania: Jest skuteczna dla roślin, które wymagają dokładnego nawodnienia, takich jak storczyki. Polega na umieszczeniu całej doniczki w pojemniku z wodą na kilka minut, aż gleba przestanie wydzielać bąbelki powietrza. Następnie doniczkę należy wyjąć i pozwolić nadmiarowi wody odcieknać.
Nawadnianie kropelkowe: To bardziej zaawansowana technika, stosowana głównie przy większych kolekcjach roślin doniczkowych. System nawadniania kropelkowego składa się z rur i kroplowników, które stopniowo dostarczają wodę bezpośrednio do gleby.
Automatyczne systemy nawadniające: To wygodne rozwiązanie dla osób, które często wyjeżdżają lub mają dużą liczbę roślin. Takie systemy można zaprogramować, aby dostarczały wodę w określonych odstępach czasu.

Najczęstsze błędy w podlewaniu

Nadmierne podlewanie: Rośliny potrzebują powietrza wokół korzeni, a stojąca woda może doprowadzić do gnicia, a nawet całkowitego obumarcia rośliny. Objawem nadmiernego podlewania są żółknące liście, miękkie łodygi oraz nieprzyjemny zapach rozkładających się korzeni.
Zbyt rzadkie podlewanie: Rośliny, które cierpią z powodu niedoboru wody, wykazują objawy takie jak więdnięcie, zasychanie liści i opadanie kwiatów.
Podlewanie w niewłaściwym czasie: Najlepiej podlewać rośliny rano, gdy temperatury są niższe, a rośliny mają cały dzień, aby wchłonąć wodę.
Niedostosowanie ilości wody do potrzeb rośliny: Każda roślina ma swoje indywidualne potrzeby wodne. Podlewanie wszystkich roślin taką samą ilością wody jest błędne i może prowadzić do problemów zdrowotnych.
Jakość wody: Twarda woda z kranu może powodować osadzanie się soli mineralnych w glebie, co jest szkodliwe dla roślin.

Wpływ wilgotności powietrza na uprawę pomidorów

Wilgotność jest niezwykle ważna dla odpowiedniego przebiegu procesu fotosyntezy. Rola, jaką odgrywa odpowiednia temperatura otoczenia staje się w tym miejscu szczególnie znacząca. Wzrost temperatury powietrza powoduje bowiem większe zatrzymywanie wody. Powietrze o temperaturze 22 stopni C zatrzymuje blisko dwa razy więcej wody, niż ta sama ilość powietrza o temperaturze 10 C. Według opinii wielu hodowców wilgotność na poziomie 65-75% jest dopuszczalna dla uprawy pomidorów. Jednak według Mazowieckiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, najbardziej optymalna wilgotność względna powietrza podczas hodowli pomidorów wynosi około 60-65%. Stałe utrzymanie takiego poziomu wilgotności powietrza nie jest łatwe.

Utrzymująca się niska wilgotność względna spowalnia rozwój i dojrzewanie pomidorów. Z kolei zbyt wysoka, sięgająca 90%, wilgotność, stwarza świetne środowisko dla intensywnego rozwoju grzybów i pleśni. Zmiany wilgotności w szklarni powiązane są z napływem chłodnego powietrza z zewnątrz, co w naszym klimacie szczególnie często dzieje się w nocy. W ostatnich latach dodatkowym problemem stają się trwające wiele dni fale upałów. Takie amplitudy mogą z kolei doprowadzić do osiągnięcia temperatury punktu rosy.

Przeczytaj także: Poradnik pomiaru wilgotności

Czynniki wpływające na rozwój roślin

Rośliny, podobnie jak człowiek, potrzebują określonych warunków, aby przeżyć i prawidłowo się rozwijać. Człowiek potrafi w pewnym stopniu dostosować się do środowiska, natomiast rośliny w dużej mierze uzależnione są od otoczenia i opieki człowieka. Na ich wzrost wpływa szereg czynników, które muszą być ze sobą w równowadze. Wymagania roślin wynikają z ich pochodzenia i ewolucyjnego przystosowania do warunków środowiskowych.

Nie można wskazać jednego czynnika, który byłby kluczowy. Wszystkie elementy środowiska są równie istotne, a ich brak lub niedobór ogranicza rozwój roślin. Zasada ta została opisana w 'Prawie minimum’ Liebiga. Zgodnie z nią wzrost ogranicza ten czynnik, którego jest najmniej. W praktyce oznacza to, że nawet jeśli roślina ma dostęp do światła, składników mineralnych i odpowiedniego pH gleby, to brak wody uniemożliwi jej prawidłowy rozwój.

Kluczowe czynniki wpływające na wzrost roślin:

Światło: Odgrywa kluczową rolę w procesie fotosyntezy, dzięki której rośliny wytwarzają energię niezbędną do życia.
Temperatura: Każdy gatunek posiada indywidualny zakres temperatur optymalnych dla wzrostu.
Woda: Pełni w życiu roślin funkcję absolutnie podstawową. Uczestniczy w fotosyntezie, umożliwia transport soli mineralnych i odpowiada za utrzymanie turgoru, czyli napięcia komórkowego. Równie ważna jest wilgotność powietrza, która wpływa na tempo transpiracji, czyli parowania wody przez liście.
Składniki mineralne: Rośliny do prawidłowego wzrostu potrzebują zarówno makroelementów, jak i mikroelementów.
Struktura i jakość gleby: W ogromnym stopniu determinują rozwój roślin. Dobrze napowietrzona gleba pozwala korzeniom oddychać, zatrzymuje wodę i ułatwia pobieranie składników odżywczych. Niezwykle istotne jest także pH, które warunkuje rozpuszczalność minerałów i ich dostępność dla roślin.

Woda atmosferyczna i jej wpływ na rośliny

Woda atmosferyczna jest obok temperatury - najważniejszym czynnikiem klimatycznym, kształtującym szatę roślinną Ziemi. Rośliny lądowe uczestniczą w obiegu wody, pobierając płynną wodę z gleby i zwracając ją drogą transpiracji w postaci pary do atmosfery. Woda stanowi uniwersalny rozpuszczalnik dla soli mineralnych i innych substancji wchodzących w reakcje biochemiczne w organizmie rośliny; jest również surowcem w procesie fotosyntezy. Powoduje turgor komórek. Spadek jej zawartości w plazmie poniżej 10% jest dla większości roślin śmiertelny. W warunkach środkowoeuropejskich wpływ wody na przyrost drzew jest czynnikiem dominującym. Opady w lipcu i sierpniu decydują o wzroście drzew na wysokość w roku następnym.

W zależności od warunków powstawania opady atmosferyczne przybierają różną postać. Najczęstsze postacie opadów to deszcz, mżawka, śnieg, krupa, grad. Najczęstszą postacią opadów atmosferycznych jest deszcz. Jest to opad złożony z kropel wody o średnicy 0,5-5 mm.

Wpływ różnych form opadów na rośliny:

Deszcz: Zmywa pył z powierzchni roślin, obniża ich temperaturę (przez parowanie).
Śnieg: Warstwa śniegu osłania glebę oraz młode rośliny i chroni je przed przemarzaniem.
Grad: Szkody od gradu bywają bardzo duże, zwłaszcza w drzewostanach do 15 roku życia. Siewki i sadzonki w szkółkach i uprawach mogą ulec całkowitemu zniszczeniu.
Rosa: Znaczenie rosy wynika stąd, że maksimum tego opadu przypada na środek okresu bezdeszczowego, gdy rośliny mają największe trudności z zachowaniem dodatniego bilansu wody. Poza tym rosa występuje w ciągu doby głównie w nocy, kiedy aparaty szparkowe są zamknięte.
Mgła: Może stanowić formę ochrony roślin przed przymrozkami. Jednak zbyt długie utrzymywanie się rosy, jak i wody pochodzące z mgły na roślinach, szczególnie w miejscach bardziej wilgotnych i zacisznych, może pobudzać rozwój niektórych chorób.

Wilgotność powietrza i jej znaczenie

Wilgotność powietrza to zawartość pary wodnej w powietrzu. Na wilgotność powietrza mają wpływ następujące czynniki: temperatura, ciśnienie, pora roku i doby, rzeźba terenu, rodzaj gleby i roślinności oraz prędkość ruchu powietrza. Wilgotność względna to procentowe oznaczenie pary wodnej w stosunku do pełnego nasycenia, możliwego przy danej temperaturze.

Wpływ temperatury na pobieranie składników mineralnych

Temperatura wpływa nie tylko na pobieranie składników mineralnych, lecz także na wszystkie procesy fizjologiczne rośliny. Wpływa również na przebieg procesów mikrobiologicznych i chemicznych w podłożu, które decydują o dostępności dla roślin składników mineralnych. Gatunki warzyw klimatu umiarkowanego do pobierania składników pokarmowych oraz do normalnego wzrostu i rozwoju wymagają minimalnej temperatury 5-8°C, natomiast gatunki ciepłolubne - powyżej 12°C. W niższej temperaturze rośliny więdną, a nawet zamierają na skutek ograniczonego pobierania wody i składników pokarmowych (tzw. susza fizjologiczna). Optymalna temperatura dla pobierania składników mieści się w granicach 20-30°C, a taka jej wartość jest również optymalna dla przebiegu fotosyntezy.

Spadek temperatury poniżej optimum najbardziej hamuje pobieranie fosforu, potasu i magnezu, natomiast nie ma dużego wpływu na pobieranie azotu i wapnia. Zbyt wysoka temperatura w nocy może utrudniać pobieranie magnezu. Na pobieranie składników pokarmowych wpływają również warunki świetlne w czasie uprawy. Światło wzmaga transport jonów w roślinie - powoduje otwarcie aparatów szparkowych, przez co uruchamia prąd transpiracyjny wody i tym samym bierny transport jonów.

Objawy niedoboru składników pokarmowych

Objawy niedoboru składników pokarmowych wynikają bardzo często nie tylko z braku określonego składnika w podłożu lub w glebie, lecz z utrudnionego jego pobierania spowodowanego przez warunki uprawy, w tym również warunki klimatyczne. Skutkiem tego jest opóźnienie dojrzewania warzyw i owoców oraz zaburzenia fizjologiczne. Typowymi objawami niedoboru składników pokarmowych jest zahamowanie wzrostu roślin i części użytkowej warzyw, ograniczone kwitnienie i zawiązywanie owoców, przebarwienia i chloroza na liściach, zwłaszcza starszych (na skutek przemieszczania jonów ruchliwych do młodszych organów rośliny), nieodpowiednie wybarwianie owoców na skutek ograniczonej syntezy barwników, a także ich deformacje oraz choroby fizjologiczne owoców.

Ograniczone pobieranie potasu spowodowane niską temperaturą powietrza powoduje, między innymi, nieodpowiednie wybarwianie się i pękanie owoców oraz obłamywanie się gron u pomidora. Brak potasu jest również przyczyną deformacji owoców ogórka. Brak wapnia występuje w czasie suchej pogody, wysokiej temperatury, wahań wilgotności podłoża oraz przy nadmiernym zasoleniu podłoża. Ograniczone pobieranie tego pierwiastka powoduje wystąpienie na owocach pomidora suchej zgnilizny wierzchołkowej, a u papryki - suchej zgnilizny.

Metody poprawy warunków uprawy

W uprawach warzyw polowych jednym ze sposobów podwyższenia temperatury gleby, a tym samym zwiększania efektywności pobierania składników pokarmowych przez roślinę, jest wykorzystywanie płaskich osłon z włókniny czy folii perforowanej lub też wykorzystanie tych materiałów, a także materiałów organicznych (słomy czy trocin) do ściółkowania gleby. W okresie suszy nawadnianie wpływa na zwiększenie wykorzystania składników mineralnych z wprowadzonych nawozów. Wówczas można podać wyższe dawki nawozów, które wpłyną na wzrost plonu, bez obawy o pogorszenie jego jakości na skutek akumulacji jonów zwłaszcza azotanów i azotynów w części użytkowej.

Nawożenie dolistne

Rośliny mogą pobierać niewielkie ilości składników pokarmowych przez liście i zielone łodygi - jeśli roztwory tych składników znajdują się na ich powierzchni. Podstawową zaletą nawożenia dolistnego jest możliwość bardzo szybkiego i skutecznego interwencyjnego uzupełnienia brakujących składników pokarmowych, gdy występują niekorzystne warunki do ich pobierania z podłoża przez korzenie, na przykład niska temperatura powietrza i podłoża, brak opadów oraz złe warunki świetlne. Najkorzystniejszym okresem dla nawożenia dolistnego jest późne popołudnie, wieczór lub wczesne godziny poranne. W dzień wysoka temperatura oraz duże nasłonecznienie mogą powodować wysychanie cieczy naniesionej na powierzchnię liści, uniemożliwiając wnikanie składników, a także powodując poparzenia liści.

Tabela: Przykłady składników stosowanych w nawożeniu dolistnym

Składnik	Źródło
Azot	Mocznik, saletra amonowa, saletra wapniowa, saletra potasowa, RSM
Fosfor	Fostar, fosforan jednowapniowy, fosforan amonu
Potas	Chlorek potasu, siarczan potasu, saletra potasowa
Magnez	Siarczan magnezu
Wapń	Chlorek wapnia, saletra wapniowa, Wapnovit

tags: #wilgotność #temperatura #zawartość #soli #mineralnych #wpływ