Ranking Jakości Powietrza na Świecie: Analiza i Perspektywy
- Szczegóły
Każdego roku setki tysięcy, a może nawet miliony osób na całym świecie umiera z powodu zanieczyszczeń powietrza. Przyczyny są znane - bardzo drobne cząsteczki pyłu szkodzą płucom, a nawet wywołują raka.
Jakość Powietrza w Polsce: Aktualna Sytuacja i Trendy
Jakość powietrza w Polsce w 2024 r. była podobna, jak rok wcześniej, ale w skali wieloletniej istotnie się poprawiła - oceniła Barbara Toczko z GIOŚ.
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska poinformował o wynikach raportu podsumowującego ocenę jakości powietrza w Polsce w 2024 r. Z raportu wynika, że w ub.r. we wszystkich strefach w całym kraju nie odnotowano przekroczenia norm zanieczyszczeń gazowych zawartych w pyle zawieszonym PM10.
W przypadku dwutlenku azotu odnotowano poprawę jakości powietrza w 2024 r. względem poprzedniego roku. Poprawa dotyczyła centrów dużych miast, gdzie liczba stref z przekroczeniem średniorocznego poziomu dopuszczalnego dla tego zanieczyszczenia obniżyła się z czterech w 2023 r. do dwóch rok później. Zdaniem Toczko, jest to głównie związane ze stopniową wymianą samochodów na mniej emisyjne lub bezemisyjne.
W przypadku arsenu, przekroczenia wystąpiły - podobnie jak w 2023 r. - w dwóch strefach i ponownie miały charakter lokalny. Wystąpiły w Legnicy i na niewielkim obszarze północnej części województwa dolnośląskiego - zaznaczył GIOŚ.
Przeczytaj także: Eberg: Czyste Powietrze w Domu
Stężenia pyłu zawieszonego w powietrzu w ostatnich latach istotnie się zmniejszyły. Jest to efekt wymiany przede wszystkim źródeł indywidualnego ogrzewania. W roku 2024 sytuacja, jeżeli chodzi o przekroczenia, była trochę mniej korzystna, ale było to spowodowane głównie warunkami meteorologicznymi - powiedziała wiceszefowa departamentu zajmującego się monitoringiem środowiska w GIOŚ. Jakość powietrza w “bardzo dużej mierze“ zależy od tego, jak często m.in. wieje wiatr i pada deszcz.
Zanieczyszczeniem, dla którego w 2024 r. zanotowano największą liczbę przekroczeń jest benzo(a)piren zawarty w pyle zawieszonym PM10. W ub.r. przekroczenie poziomu docelowego dla tego zanieczyszczenia odnotowano w 21 z 46 stref, czyli tyle samo, co w 2023 r. Podobna była również liczba stanowisk pomiarowych, na których wystąpiło przekroczenie. W ub.r. było ich 69, a w 2023 r. - 68. Wyniki te są jednak “znacznie lepsze“ od uzyskiwanych w latach wcześniejszych - zaznaczył GIOŚ.
Toczko zaznaczyła, że nie ma ani jednego zanieczyszczenia, “dla którego w przebiegu wieloletnim zanotowalibyśmy wzrost stężeń“. Poprawa przebiega w różnym tempie, ale w ostatnich latach zrobiliśmy ogromny progres, jeśli chodzi o poprawę jakości powietrza w odniesieniu do pyłu PM10, PM2,5 i benzo(a)pirenu, ale jeszcze długa droga przed nami - wskazała. Dodała, że np. spadek stężenia pyłu zawieszonego w powietrzu to przede wszystkim efekt wymiany źródeł indywidualnego ogrzewania.
Źródła Zanieczyszczeń Powietrza
Głównym źródłem szkodliwego pyłu zawieszonego jest spalanie węgla, rolnictwo, elektrownie i ruch drogowy.
W Polsce za „smog” odpowiadają przede wszystkim zainstalowane w domach prymitywne urządzenia grzewcze - kotły, piece i kominki, w których spala się węgiel lub drewno, a czasem i odpady. Według danych Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE), gospodarstwa domowe odpowiadają za około połowę (masy) pyłu PM2,5 emitowanego każdego roku w Polsce, a także za ok. 90% emisji substancji z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA).
Przeczytaj także: Test Oczyszczacza Webber AP8500
Bardzo duży wpływ na jakość powietrza ma w Polsce transport drogowy - pojazdy z silnikami spalinowymi, zwłaszcza silnikami Diesla. W dalszej kolejności wpływ na jakość powietrza mają różne gałęzie przemysłu (koksownie, zakłady chemiczne i inne), wreszcie energetyka zawodowa - elektrownie i elektrociepłownie.
Smog: Definicja i Rodzaje
„Smog” jest zbitką angielskich słów: „smoke” (dym) i „fog” (mgła). „Odpowiednia pogoda” to brak wiatru wywiewającego zanieczyszczenia z terenów zamieszkanych. Powstawaniu smogu sprzyja występowanie tzw. inwersji termicznej. To sytuacja, gdy do pewnej wysokości temperatura powietrza rośnie wraz z wysokością - zamiast maleć.
Ze względu na różne okoliczności powstania oraz skład wyróżnia się dwa rodzaje smogu:
- Smog londyński - inaczej kwaśny, siarkowy.
- Smog fotochemiczny - czyli smog typu Los Angeles, kalifornijski, biały, jasny.
Składniki Smogu
Jeśli interesuje nas bezpośredni wpływ na zdrowie i samopoczucie, najważniejszym zanieczyszczeniem obecnym w powietrzu jest tzw. pył zawieszony (PM, od ang. particulate matter). Pył to bardzo niejednorodna substancja. Mogą go tworzyć drobinki sadzy, powstającej w wyniku niepełnego spalania paliw w silnikach lub domowych paleniskach.
Wśród „składników smogu” oprócz pyłu mamy też zanieczyszczenia gazowe. Najważniejsze z nich to tlenek azotu (NO) i powstający z niego dwutlenek azotu (NO2), dwutlenek siarki (SO2), ozon (O3) i tlenek węgla (CO).
Przeczytaj także: Jak wybrać nawilżacz powietrza dla dziecka?
Wpływ Zanieczyszczeń na Zdrowie i Środowisko
Większość badań skupia się na zmianach do roku 2100, to ocieplenie i wzrost poziomu morza oczekiwane są na ponad tysiąc lat, nawet w przypadku ustabilizowania się gazów cieplarnianych. Rosnąca temperatura globalna spowoduje wzrost poziomu morza, przypuszczalnie zintensyfikuje też ekstremalne zjawiska pogodowe i zmieni ilość i rozkład opadów atmosferycznych.
Działania na Rzecz Poprawy Jakości Powietrza
Dobra wiadomość jest następująca. Przepisy prawne już teraz mają za zadanie przyczyniać się do czystości powietrza. Zła wiadomość jest natomiast taka, że jeżeli przepisy nie zostaną zaostrzone, to w roku 2030 mimo wszystko 80% społeczeństwa UE będzie eksponowana na zanieczyszczenia pyłem zawieszonym, którego stężenie przekracza normy zalecane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).
Rządy większości państw podpisały i ratyfikowały Protokół z Kioto, mający na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych.
Ciekawostki o Smogu
- Nazwa „smog” wywodzi się z języka angielskiego.
- Sformułowanie smog pojawiło się na początku XX w.
- Jeden z typów smogu nie bez powodu nazywany jest smogiem londyńskim. Nazwa ta nawiązuje do wydarzeń, które miały miejsce w stolicy Wielkiej Brytanii w dniach od 5 do 9 grudnia 1952 roku. Na skutek wyjątkowo wysokiego stężenia smogu zmarło tam wówczas 4 tysiące osób.
- Określanie smogu fotochemicznego mianem Los Angeles również nie jest przypadkowe. To właśnie w tym mieście po raz pierwszy zwrócono uwagę na problem.
- Rekord pod względem stężenia smogu w Polsce został ustanowiony w Rybniku 9 stycznia 2017 r. O godzinie 2 w nocy stacja pomiarowa w Orzepowicach odnotowała stężenie pyłu PM10 1563 µg/m3.
- Jakość powietrza na wsiach nie jest lepsza niż w miastach.
- Jednym ze skutków smogu są kwaśne deszcze.
- Smog szkodzi nie tylko ludziom i zwierzętom, ale też roślinom.
- Choroby związane ze smogiem stanowią jedną z popularnych przyczyn niezdolności do pracy.
- W maju obchodzony jest Międzynarodowy Miesiąc Czystego Powietrza (National Clean Air Month).
Analiza danych dotyczących jakości powietrza na przykładzie Lahore w Pakistanie
Lahore w Pakistanie znalazło się na 2. miejscu najbardziej zanieczyszczonych dużych miast 29 sierpnia 2025 r. Lahore doświadcza "niezdrowej" jakości powietrza. Jakość powietrza jest dynamiczna i może się szybko zmieniać. Lahore wynika z wielu powiązanych ze sobą źródeł.
Modele Prognostyczne Jakości Powietrza
Dla dziedziny Jakość powietrza, podobnie jak dla prognozowania pogody, możliwe jest zdefiniowanie modeli służących do przewidywania przyszłego zestawu zanieczyszczeń atmosfery. Istnieje naprawdę wiele takich modeli , często nazywanych modelowaniem dyspersji atmosferycznej .
Różnice w Skalach AQI na Świecie
Liczby, zwane także wskaźnikami jakości powietrza (AQI), mogą być bardzo mylące dla początkujących. Istnieje projekt Światowego Indeksu Jakości Powietrza, mający na celu wyjaśnienie wszystkim, jak rozumieć liczbę stojącą za zanieczyszczeniem powietrza.
NowCast: System Amerykańskiej Agencji Ochrony Środowiska (EPA)
System ten stosowany przez amerykańską Agencję Ochrony Środowiska (EPA) do przeliczania odczytów surowych substancji zanieczyszczających, wyrażonych w µg/m3 lub ppb , na AQI (skala od 0 do 500). Jest używany do wszystkich wartości AQI zgłaszanych na stronie internetowej airnow.gov .
Stacje Monitoringu Jakości Powietrza
Wraz z rozwojem technologii rozpraszania laserowego i tanich czujników pyłu, liczebność stacji BAM i TOEM jest obecnie ograniczona przez ogromne i gęste, tanie sieci czujników. Obecnie istnieje wiele takich sieci - żeby wymienić tylko kilka: urad, luft-daten, airqo, airbg, opensense, yakkaw, econet, airkaz, ccdc, ambente, green air itp.
Wpływ Ozonu Przyziemnego na Zdrowie
Ilościowego wpływu ozonu przyziemnego na zdrowie dokonuje się za pomocą standardu wskaźnika jakości powietrza, który określa każdy kraj. Co ciekawe, połowa świata stosuje standard oparty na pomiarze w miligramach, a reszta na pomiarze w ppb.
Afrykański Kontynent a Jakość Powietrza
Projekt Światowego Indeksu Jakości Powietrza rozszerzył swój zasięg na pozostałe siedem kontynentów , zaczynając od Oceanii , a następnie Europę i Amerykę Północną , Amerykę Południową. Jednak zaskakująco brakuje jednego z siedmiu kontynentów, a mianowicie Afryki .
tags: #ranking #jakość #powietrza #na #świecie #wikipedia
