Występowanie Pseudomonas aeruginosa w wodzie destylowanej i jego znaczenie w stomatologii
- Szczegóły
Unity stomatologiczne zasilane wodą są źródłem aerozolu wodno-powietrznego, który może być rezerwuarem różnych mikroorganizmów, również chorobotwórczych. W celu przeciwdziałania powstawaniu zakażeń powinno uwzględniać się jakość wody i wymagania w zakresie uzdatniania, czyszczenia specjalistycznego sprzętu oraz kontrolę namnażania mikroorganizmów w instalacjach wodociągowych i urządzeniach pomocniczych.
Aerozol generowany w trakcie zabiegu leczniczego może rozprzestrzeniać się na odległość (około 2m) od unitu i skażać otaczające go powierzchnie oraz osoby. Szybkoobrotowe wiertła chłodzone wodą w gabinetach stomatologicznych stanowią szczególne źródło zagrożenia zakażeniem kropelkowym czy zakażeniem ran, dlatego tak ważne ma znaczenie jakość wody zasilającej urządzenia dentystyczne unitu, która czasem może zalegać w przewodach przez dłuższy okres czasu i być silnie skażona mikrobiologicznie co przyczynia się do powstawania tzw.
Biofilm - zagrożenie w unitach stomatologicznych
Biofilm (z ang. film - warstwa) zwany jest często błoną biologiczną (ang. biological membrane) którą opisuje się jako złożoną wielokomórkową strukturę bakterii (i innych organizmów), otoczoną warstwą substancji organicznych i nieorganicznych, produkowanych przez te drobnoustroje, wykazująca adhezję zarówno do powierzchni biologicznych jak i abiotycznych. Składa się on z organizmów żywych, obumierających i martwych oraz substancji organicznych i nieorganicznych. W biofilmie bakterie mają doskonałe warunki do rozwoju, stanowi on ich ochronę i dostarcza składniki odżywcze. Przyjmuje się, że w środowisku naturalnym nie występują biofilmy składające się z jednego gatunku.
Do najlepiej poznanych mikroorganizmów tworzących biofilm można zaliczyć Vibrio fischeri, Vibrio harveyi, Staphylococcus epidermidis, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Enterococcus faecalis, Candida albicans i wiele innych.
Rodzaje biofilmu w stomatologii
W stomatologii wyróżniamy 2 rodzaje biofilmu: wczesny oraz późny. Różnią się one pod względem zawartości bakterii oraz grubością.
Przeczytaj także: Gdzie kupić wodę destylowaną?
Bakterie z rodzaju Legionelia mogą stanowić aż 35% bakterii wchodzących w skład biofilmu. Zanieczyszczenie pałeczkami Legionella instalacji wodnej może pochodzić z sieci wodociągowej lub z niewłaściwie przechowywanej wody destylowanej.
Pałeczki Legionella, występujących w różnych środowiskach wodnych, takich jak klimatyzatory, baseny perełkowe, nawilżacze, fontanny, a także w inhalatorach oraz w unitach dentystycznych. Mogą one stanowić realne zagrożenie dla pacjentów i personelu gabinetów stomatologicznych.
W jaki sposób może dojść do zakażenia?
Do zakażenia u człowieka dochodzi drogą kropelkową, przez wdychanie aerozolu wodnego lub pyłu będącego siedliskiem bakterii bądź przez zachłyśnięcie się skażoną woda. Wrotami zakażenia są górne drogi oddechowe. Okres inkubacji wynosi 2-10 dni.
Pałeczki Legionella wywołują zapalenie płuc, często o ciężkim przebiegu i wysokiej śmiertelności. Istnieją także odnotowane pozapłucne infekcje legionellozowe. W literaturze opisywano m.in. zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie trzustki, zatok i otrzewnej.
Należy pamiętać, że pałeczki Legionella przeżywają prawie rok w wodzie wodociągowej w temperaturze od 5°C do 24°C, nie są radykalnie likwidowane przez ogólnie stosowane w wodociągach środki dezynfekcyjne, a wiec chlor, ozon, promienie UV, a także podgrzewanie wody nawet do 60°C, całkowitemu zniszczeniu ulegają one dopiero w temperaturze około 80°C. Z tego względu szczególny nacisk kładzie się na przestrzeganie podstawowych zasad higienicznych oraz systematyczne prowadzenie zabiegów czyszczących i dezynfekcyjnych.
Przeczytaj także: Inwestycje w Jakość Wody w Proszówkach
Wszystkie zabiegi wykonywane z użyciem końcówek roboczych unitu dentystycznego powodują powstawanie aerozolu i rozprysku, które są zwykle skażone bakteriami, wirusami, grzybami, często również krwią. Aerozolizacja jest wynikiem działania instrumentów obrotowych, drgań ultradźwiękowych lub połączenia oddziaływania strumienia wody i sprężonego powietrza. Tak więc w przypadku obecności pałeczek Legionella w systemie wodnym unitu, skażone są nimi zarówno aerozol, jak i rozprysk.
Jak zapobiegać zakażeniom?
Woda przeznaczona do unitów powinna być wolna od bakterii. Uzyskanie takiej wody jest bardzo łatwe - umożliwiają to filtry bakteriologiczne oraz wiele różnych preparatów stosowanych do dekontaminacji wody. Zanieczyszczenie urządzeń florą bakteryjną pacjenta wymaga dokładnej dezynfekcji urządzeń odpowiednimi preparatami.
Przewody wodne unitu stomatologicznego stanowią przyjazne środowisko dla drobnoustrojów tworzących biofilm, zwłaszcza w przypadku zastoju wody wskutek jej rzadkiego stosowania (w czasie przerwy w działaniu gabinetu dentystycznego). Ryzyko zakażenia związanego z tą florą jest szczególnie duże u pacjentów wymagających leczenia stomatologicznego w okresie immunosupresji.
W wodzie znajdującej się w przewodach unitu stomatologicznego szczególnie często występują niefermentujące pałeczki Gram-ujemne, takie jak Pseudomonas aeruginosa lub Acinetobacter baumannii, często odpowiedzialne za zakażenia oportunistyczne w tej grupie pacjentów. Wykryto też prątki (Mycobacterium spp.) oraz drożdżaki z rodzaju Candida. Opisano również związane z leczeniem stomatologicznym zakażenie wywołane przez pałeczkę Legionella pneumophila.
W profilaktyce zakażeń związanych z wodą w systemach wodnych unitu stomatologicznego stosuje się filtry, chemiczną dezynfekcję przewodów (według zaleceń producenta) oraz zastawki zapobiegające cofaniu się wody. Dentystom zaleca się też przepłukanie przewodów wodnych unitu stomatologicznego przez 2-5 minut przed rozpoczęciem pracy w danym dniu oraz przez 30 sekund przed użyciem u kolejnego pacjenta. Hamowaniu wytwarzania biofilmu w liniach wodnych unitu stomatologicznego może sprzyjać też impregnowanie tych przewodów substancjami o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, np. fluorkiem poliwinylidenu (PVDF).
Przeczytaj także: Woda mineralna Józef: Zalety
Na świecie każde państwo ma swoje standardy wody pitnej, określa się je w jednostkach CFU (Colony Forming Unit) tzw. jednostka tworząca kolonię, służąca obliczeniu ilości komórek bakteryjnych lub grzyba w materiale badanym. Uzdatnianie wody jest bardzo ważne. W wodzie wodociągowej często gromadzi się biofilm i w efekcie ilość bakterii, jaka w niej występuje może nawet przekraczać 100 000 CFU/ml. ADA oraz EPA zaleca standard na poziomie mniejszym od 500 CFU/ml.
Preparaty do dekontaminacji wody w unitach stomatologicznych
Na rynku jest obecnie dostępnych kilka preparatów przeznaczonych do dekontaminacji wody w unicie stomatologicznym. Każdy z nich działa jednak trochę inaczej, dlatego ważne jest, aby zapoznać się dokładnie z instrukcją działania takiego preparatu i należy także zwrócić uwagę o wymaganej tzw. terapii shock przy prawie każdym z nich.
Preparaty te można podzielić pod kątem ich przeznaczenia a mianowicie jedne z nich są przeznaczone do butelek na wodę destylowaną / demineralizowaną, natomiast inne są przeznaczone do uzdatniania wody miejskiej (unity pobierające wodę z sieci wodociągowej).
Nie tylko system wodny wymaga odpowiedniej dekontaminacji, ale także wszystkie systemy odpływowe z unitu czyli ssący oraz spluwaczka. Systemy odpływowe i ssące w gabinetach stomatologicznych w unitach stomatologicznych wymagają odpowiednich procesów dezynfekcji oraz specjalnych preparatów. Prawidłowa procedura pozwala utrzymać urządzenia w pełnej drożności, czystości oraz zabezpiecza przed gromadzeniem się osadów biologicznych. Na rynku jest wiele preparatów do dezynfekcji systemów odpływowych, lecz jest to szeroki temat na kolejny artykuł. Należy pamiętać iż system odpływowy to nie tylko ssak, ale także spluwaczka!
Systemy dekontaminacji wody wykorzystujące butelki na wodę destylowaną lub demineralizowaną
Występują w postaci płynów gotowych do użycia lub do rozcieńczenia, a także w postaci gotowych do użycia samorozpuszczających się tabletek. Idealny preparat dezynfekcyjny powinien utrzymywać dobrą jakość wody w unicie na stałym poziomie, powinien być nietoksyczny dla pacjentów, nie pirogeniczny (nie powoduje reakcji zapalnej lub gorączki), nie powodować reakcji alergicznych, nie powodować korozji metali, być nieszkodliwym dla gumy i materiałów syntetycznych, nie wchodzić w reakcję z materiałami do odbudowy i środkami terapeutycznymi, powinien mieć szybkie działanie mikrobójcze oraz szerokie spektrum działania sporobójczego, powinien mieć zdolność do usuwania zgromadzonego biofilmu i być przyjaznym dla środowiska.
Postacie płynne
Jednym z najnowszych gotowych preparatów do dezynfekcji wody w unitach w postaci płynnej jest kanadyjski preparat o nazwie E20 firmy Germiphene. Pakowany jest w butelkach po 250 ml z praktyczną pompką dozującą odpowiednia ilość preparatu to butelki unitowej, skoncentrowany i gotowy do użycia preparat jest niezwykle ekonomiczny w użyciu.Dodatkowo płyn E20 nie wymaga osobnego stosowania terapii typu shock - gdyż sam w sobie przy zastosowaniu odpowiedniego większego stężenia raz w miesiącu spełnia on to zadanie. Zapewnia on w prosty i efektywny sposób na kontrolę nad biofilmem oraz bakteriami w przewodach wodnych Twojego unitu, szybkie działanie sporo i mikrobójcze bez użycia agresywnych środków chemicznych, redukując ryzyko zakażenia-krzyżowego, w czasie czyszczenia przewodów. Zaprojektowany specjalnie z myślą dla użycia w niezależnych systemach butelkowych, jest nietoksyczny dla sprzętu, nie powoduje korozji instrumentarium, jest nieszkodliwy dla gum i materiałów syntetycznych (uszczelki), bezpieczny dla pacjentów, nie powoduje reakcji alergicznych. Preparat nie wchodzi w reakcję z materiałami do odbudowy i środkami terapeutycznymi. Bez zapachu, koloru, smaku, powstaje roztwór o neutralnym pH, wystarczy wlać do butelki z wodą 1 pompkę, bez mierzenia, bez bałaganu. Jest niepieniący. Eliminuje możliwość powstania osadu (np. jak w systemach tabletkowych w przypadku nierozpuszczone do końca tabletki które potrafią zatkać przewód wodny). Najczęściej dzieje się tak z pośpiechu kiedy nie czekamy aż tabletka ulegnie całkowitemu rozpuszczeniu w wodzie. Preparat E20 działa w przewodach do 2 tygodni, jest bezpieczny dla środowiska gdyż rozkłada się na wodę i tlen. Dla porównania pasek wybielający nakładany bezpośrednio w ustach, zawiera 500x więcej aktywnego środka niż E20 w przewodach unitu. W celu codziennego użytkowania zaleca się w przypadku unitów posiadających butelki 750 ml do 1l - użycia 1 naciśnięcia pompki z preparatem wprost do butelki, natomiast w przypadku unitu posiadającego butelki 2l - zaleca się użycie 3 naciśnięć pompki z preparatem wprost do butelki. W celu wykonania terapii shock raz w miesiącu powinno się rozpuść płyn E20 w 100-150 ml wody w kubeczku, wlać do pustej butelki i zaciągnąć do systemu wodnego unitu (każdy rękaw końcówki) pozostawiając stężony płyn na noc lub weekend. Po tym czasie należy zdjąć butelkę, napełnić wodą z 1 (lub 3) naciśnięciami pompki i przepłukać system przez około 2min. Unit po tym zabiegu jest ponownie gotowy do użycia. Preparat może być używany zarówno z wodą z kranu jak i wodą destylowaną, należy pamiętać aby zawsze najpierw naleć preparatu do butelki a następnie uzupełnić ją wodą. Średni koszt szacowany na 1 użycie preparatu to około 1,5 zł - zatem jest to najtańszy środek obecnie na rynku w przeliczeniu na 1 użycie/unit.
Inne dostępne preparaty, takie jak Alpron czy Bilpron, występują w postaci płynu przeznaczonego do rozcieńczania, zatem trzeba uważnie przestrzegać procedury rozcieńczenia opisanej przez producenta. Działają one na bakterie, drożdże czy glony. Płyny takie dostarczają optymalną jakość wody oraz pomaga utrzymać przewody wodne unitów stomatologicznych w czystości. Dodawany systematycznie do butelki z wodą w stężeniu 1% zapobiega powstawaniu biofilmu w przewodach, są nietoksyczne dla pacjentów a określonym stężeniu. Aby dezynfekcja w tym przypadku była skuteczna należy posiadać oba preparaty. Preparat Alpron jest przeznaczony do użytku codziennego, natomiast Bilpron do stosowania przez weekend lub podczas dłuższej nieobecności w gabinecie. Innym środkiem jest koncentrat Aqua Plus (Magnolia) który charakteryzuje się działaniem bakteriobójczym wobec bakterii Legionella w ciągu mniej niż 5 minut, działaniem prątkobójczym w okresie krótszym niż 10 minut oraz grzybobójczym w ciągu mniej niż 60 minut. W przypadku preparatu Aqua Plus przygotować należy 4% roztwór wodny i wprowadzić do przewodów wody w rękawach unitu dentystycznego najpierw do strzykawko-dmuchawki, a następnie do pozostałych instrumentów i przepuszczać przez minimum 10 sekund każdy. Po 10 minutach należy spuścić środek dezynfekcyjny z unitu w ten sam sposób. W celu zapobieżeniu tworzenia się biofilmu zaleca się sie wykonanie całej procedury po każdym pacjencie przez 5 minut. Jak zatem widać, preparaty które trzeba rozcieńczać są pracochłonne i czasochłonne i podatne na ludzki błąd.
Postacie tabletkowe
Innym rozwiązaniem są znane już na ryku tabletki do rozpuszczania w butelce wody destylowanej np. tabletki Citrisil (producent: Sterisil USA) czy też ICX (producent ADEC) . Jedna tabletka wystarcza na jedną butelkę wody destylowanej / demineralizowanej w zależności od jej pojemności (do 1 l lub 2 l). Tabletki Citrisil rozpuszczają się w wodzie przez około 60 sekund, nie obniżają pH wody w systemie unitu, dzięki temu zapobiegają korozji przewodów i końcówek stomatologicznych, nie reagują w żaden sposób z materiałami stomatologicznymi, są bezpieczny dla lekarza i pacjenta. Każde opakowanie zawiera dodatkowo 1 tabletkę CITRISIL SHOCK - supermocną tabletkę do gruntownego oczyszczenia systemu. Używamy jej raz w miesiącu, pozostawiając ją w systemie przez minimum 24 h (jest to tzw. terapia szokowa dla systemu wodnego, niezbędna dla prawidłowego działania tabletek). Po zastosowaniu tabletki Shock, używamy zwykłych tabletek do codziennego stosowania.
Tabela: Standardy jakości wody pitnej w różnych krajach
| Kraj/Organizacja | Standard CFU/ml |
|---|---|
| ADA/EPA | Mniej niż 500 |
| Wojsko Stanów Zjednoczonych | Mniej niż 200 |
| Wielka Brytania/Holandia/Polska | Mniej niż 100 |
Pseudomonas aeruginosa to mikroorganizm, który może stanowić poważne zagrożenie w środowisku szpitalnym, zwłaszcza dla pacjentów z obniżoną odpornością. Dlatego tak ważne jest przestrzeganie zasad higieny i stosowanie odpowiednich metod dezynfekcji, aby zapobiec zakażeniom.
tags: #pseudomonas #aeruginosa #występowanie #w #wodzie #destylowanej
