Przydomowa Oczyszczalnia Ścieków: Przepisy i Zakazy w Polsce

Szczegóły: Opublikowano: 13. December 2025

Wraz ze wzrostem świadomości ekologicznej, zarządzanie ściekami na poziomie indywidualnym zyskuje na znaczeniu - szczególnie w kontekście inwestycji w przydomowe oczyszczalnie ścieków. Przydomowa oczyszczalnia ścieków to rozwiązanie nowoczesne, które pozwala na odprowadzenie ścieków oczyszczonych do gruntu lub wody. Wpływa na znacznie ograniczenie kosztów odbioru ścieków.

Przydomowa oczyszczalnia jest proekologiczna i prawie całkowicie bezobsługowa. Koszty obsługi takiego urządzenia są minimalne. Takie rozwiązanie ma szereg zalet, jednak wymaga również spełnienia konkretnych wymogów prawnych. Zrozumienie tych regulacji jest kluczowe dla właścicieli nieruchomości planujących budowę oczyszczalni biologicznej. Przepisy określają nie tylko wymagania techniczne, ale również sytuacje, w których konieczne jest dokonanie zgłoszenia wodnoprawnego lub uzyskanie odrębnego pozwolenia.

Wymagania Prawne Dotyczące Przydomowych Oczyszczalni Ścieków

Podstawowymi problemami, które towarzyszą planowaniu budowy własnego systemu oczyszczania ścieków są wymagania prawne. Najczęściej pojawia się pytanie, czy konieczne jest pozwolenie na budowę, czy tylko zgłoszenie? Według aktualnych przepisów Prawa Budowlanego na budowę oczyszczalnia ścieków o wydajności do 7,5 m3/d lub zbiornika bezodpływowego o pojemności do 10 m3 wystarczy jedynie zgłoszenie.

Oprócz pozwolenia na budowę należy mieć na uwadze pozwolenie wodnoprawne na wprowadzenie ścieków do środowiska. W tym przypadku, jeżeli odprowadzamy ścieki z własnego gospodarstwa domowego lub rolnego w ilości do 5 m3 pozwolenie nie jest konieczne. Przepisy określają to jako zwykłe korzystanie z wód.

Pozwolenie jest obligatoryjne zawsze wtedy, gdy na terenie działki prowadzona jest działalność gospodarcza. Gdy ścieki będą odprowadzane do urządzeń wodnych (np. wyloty urządzeń kanalizacyjnych, za pośrednictwem których ścieki będą kierowane do ziemi, rowów, stawów i innych zbiorników wodnych, etc.) wymagane jest pozwolenie na wykonanie urządzenia wodnego.

Przeczytaj także: Oczyszczalnia oksydacyjna: zasady działania

Aktem prawnym, który reguluje warunki, jakie trzeba spełnić przy wprowadzeniu do wód lub ziemi ścieków oraz wód opadowych i roztopowych jest Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. Budowa oczyszczalni wiąże się także z uwzględnieniem parametrów wodnogruntowych.

Na podstawie nowelizacji ustawy Prawo budowalne, która obowiązuje od dnia 28 czerwca 2015 r., istnieje możliwość wykonania oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,5 m3 na dobę, która obsługuje kilka budynków mieszkalnych, tylko na podstawie zgłoszenia. Przy odprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi należy spełnić odpowiednie warunki.

Te dotyczące odprowadzania ścieków w granicy swojej nieruchomości, które pochodzą z własnego gospodarstwa domowego lub rolnego określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi ścieków, a także przy odprowadzaniu wód opadowych lub roztopowych do wód lub do urządzeń wodnych (Dz. U. 2019 poz. 1311).

Zgodnie z wyżej wymienionym Rozporządzeniem należy spełnić jednocześnie kilka warunków w sytuacji odprowadzania ścieków do ziemi. Pierwszym z nich jest ilość ścieków. Nie może ona przekroczyć 5 m3 na dobę. Miejsce ich wprowadzania do ziemi jest oddzielone warstwą gruntu o miąższości co najmniej 1,5 m od najwyższego użytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych. Odległość ta jest mierzona od najniższej warstwy układu rozsączającego/drenażu.

Ostatni warunek do spełnienia dotyczy redukcji zanieczyszczeń na wyjściu z oczyszczalni. Jest on uzależniony od lokalizacji oczyszczalni. Czy znajduje się ona w aglomeracji czy poza nią. W myśl Ustawy Prawo Wodne (art. 86, ust 3, pkt 1) przez aglomerację rozumie się teren, na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająca skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków albo do końcowego punktu zrzutu tych ścieków.

Przeczytaj także: Eco 3000l: cena, opinie, montaż

Dla oczyszczalni poza aglomeracją BZT5 ścieków oczyszczonych musi zostać zredukowane o co najmniej 20%, a zawartość zawiesiny ogólnej co najmniej o 50% względem ścieków dopływających do oczyszczalni (Dz. U. 2019 poz. 1311, §11 ust. 4). Sytuacja jest bardziej skomplikowana w przypadku oczyszczalni na terenie aglomeracji (Dz. U. 2019 poz. 1311, §11 ust. 5). Ścieki oczyszczone nie mogą przekraczać najwyższych dopuszczalnych wartości substancji zanieczyszczających właściwych dla RLM aglomeracji, na obszarze której zlokalizowane jest gospodarstwo, określonych w załączniku nr 3 do Rozporządzeniu Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. (Dz. U. 2019 poz. 1311).

To samo Rozporządzenie podaje również, że przy oczyszczalni poniżej 2000 RLM (nie aglomeracji!) należy wykonać 4 próbki ścieków, a jeżeli ścieki spełniają wymagane warunki -2 próbki w następnym roku. Aby rozpocząć eksploatację oczyszczalni, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. (§ 2 ust 1) należy również o tym fakcie (w formie zgłoszenia) poinformować organ ochrony środowiska, tj.: Urząd Miasta lub Urząd Gminy (w zależności od lokalizacji inwestycji). Odpowiedni urząd powinien przyjąć zgłoszenie eksploatacji od osoby fizycznej prowadzącej własne gospodarstwo domowe lub rolne i inne - nie będące przedsiębiorstwem, a posiadające na swojej posesji instalację typu oczyszczalnia ścieków o parametrach nie przekraczających 5 m3 na dobę przepustowości.

Art. 152 ust 1 i 2 ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 2001 nr 62 poz. 627) określa zakres zgłoszenia. Również w tym przypadku do rozpoczęcia eksploatacji oczyszczalni ścieków można przystąpić, jeżeli organ właściwy do przyjęcia zgłoszenia w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji.

Szczegóły wymagań dla różnych rodzajów oczyszczalni zawarto w tabeli:

Rodzaj oczyszczalni ścieków	Wymagania glebowe	Odległość od poziomu wód gruntowych	Wielkość działki
z drenażem rozsączającym	dobrze lub średnio przepuszczalne (piaski, żwiry i lessy)	> 1,5 m (1)	duża (3)
biologiczna	- rozsączanie planowane w gruncie - dobra przepuszczalność,- poza granicami działki (6)	bez znaczenia	mała (4)
hydrobotaniczna	- rozsączanie planowane w gruncie - dobra przepuszczalność,- poza granicami działki (6)	bez znaczenia	duża (5)

1 W przypadku, gdy wody gruntowe znajdują się zbyt wysoko, można zastosować kopiec filtracyjny (nasyp), o takiej wysokości, aby zachować minimalną odległość drenów od poziomu wód gruntowych
2 Konieczność zachowania minimalnych odległości na działce, regulowanych przez prawo, determinuje również wielkość działki, na której trzeba rozmieścić elementy systemu oczyszczalni.
3 System wraz z drenażem może zajmować nawet 90 m2, w zależności od ilości odprowadzanych ścieków
4 Oczyszczalnia może zajmować od 8 -10 m2
5 Powierzchnia pod wykop z drenażem oraz podzespoły oczyszczalni zależy od ilości domowników, przy założeniu, że będą to 4 osoby, około 15 m2
6 Wymagania glebowe nie mają wtedy znaczenia, ale wymagane jest Pozwolenie Wodnoprawne

Przeczytaj także: Oczyszczalnia ścieków krok po kroku

Lokalizacja oraz Zalecenia dla Przydomowej Oczyszczalni Ścieków

Lokalizacja prywatnej oczyszczalni ścieków jest ściśle określona w przepisach prawa. Należy zachować minimalne odległości posadowienia zbiornika.

Wyszczególnione obszary	Element przydomowej oczyszczalni ścieków	Minimalne odległości [m]
		Dla zbiornika do 10 m3
Studnia wody pitnej	Korpus zbiornika na nieczystości ciekłe	15
	Instalacji rozsączania wody w gruncie	30
Budynek jednorodzinny, rekreacyjny lub o zabudowie zagrodowej*	Zbiornik na nieczystości ciekłe	5
Pozostałe budynki		15
Granica sąsiedniej działki***, droga, ciąg pieszy dla budynków jednorodzinnych, rekreacyjnych lub o zabudowie zagrodowej	Zbiornik na nieczystości ciekłe	2 (od granicy działki) 10 (od drogi)
Dla pozostałych budynków		7,5 (od granicy działki) 10 (od drogi)
Kąpieliska, plaże publiczne***	Przydomowa oczyszczania ścieków	1000
Przewody telekomunikacyjne	Elementy przydomowej oczyszczalni ścieków np. szambo ekologiczne, system rozsączania oczyszczone ścieków w gruncie	1,0
Przewody elektryczne		0,5 - 3,0
Wodociąg		0,8
Przyłącze gazowe		1,5
Roślinność (drzewa i inne)	Przydomowa oczyszczania ścieków	Zalecenie min. 3

*Wyjątkiem jest, gdy przepływowy szczelny zbiornik podziemny oczyszczalni jest podłączony do instalacji wentylacyjnej powyżej 0,6 m nad górną krawędzią okien i drzwi. W takiej sytuacji zbiornik może być posadowiony w dowolnej odległości od budynków.
**Odległości ustalane indywidualnie zgodnie z ekspertyzą techniczną, przyjętą przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.
***Dopuszcza się usytuowanie zbiorników bezodpływowych w odległości mniejszej niż 2 m od granicy działki, jeżeli na działce sąsiedniej znajdują się podobne urządzenia, ale pod warunkiem zachowania pozostałych odległości.

Przepisy prawa zabraniają także, aby ścieki były kierowane do jezior oraz ich dopływów, jeżeli czas dopływu ścieków jest krótszy niż 24 godziny. Zabrania się doprowadzanie ścieków bezpośrednio do wód stojących lub podziemnych.

Zalecenia dotyczące lokalizacji zbiornika w odpowiedniej odległości od roślinności wynikają z podejścia zdroworozsądkowego. System korzeniowy mógłby uszkodzić w dalszej perspektywie elementy oczyszczalni. Oprócz tego korzenie utrudniają prace związane z posadowieniem i konserwacją instalacji. Niekorzystne jest umieszczanie zbiornika w zagłębieniach terenu, z uwagi na możliwość zalewania przez wody opadowe. W rezultacie może to powodować wypływanie ścieków. Ponadto niepotrzebnie obciąża to instalację. Takie umieszczenie oczyszczalni może skutecznie obniżyć jej efektywność.

Warto również zwrócić uwagę na korzystne umiejscowienie instalacji względem drogi dojazdowej. Dzięki temu wszelkie prace konserwatorskie oraz wizyty ekipy asenizacyjnej będą znacznie ułatwione. Należy pamiętać o możliwości wydobywaniu się nieprzyjemnych zapachów z wnętrza zbiornika. Prawidłowo działająca instalacja nie powinna generować ich w dużych ilościach. Jednakże zaleca się, aby uwzględnić ten aspekt przy planowaniu budowy.

Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego a Twoje Prawa

W czasach rosnącej świadomości ekologicznej coraz więcej właścicieli nieruchomości rozważa montaż przydomowych oczyszczalni ścieków. To rozwiązanie nie tylko chroni środowisko, ale często stanowi jedyną sensowną alternatywę dla tradycyjnych szamb na terenach pozbawionych kanalizacji. Niestety, niektóre gminy wprowadzają w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (MPZP) zakazy budowy takich instalacji, powołując się na ochronę wód gruntowych czy ład przestrzenny.

Hierarchia przepisów prawnych: dlaczego ustawa jest ważniejsza od planu miejscowego

Kluczowym przepisem jest art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Stanowi on, że właściciel nieruchomości ma obowiązek:

przyłączyć nieruchomość do istniejącej sieci kanalizacyjnej, LUB
gdy budowa kanalizacji jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona - wyposażyć nieruchomość w:
- zbiornik bezodpływowy (szambo), LUB
- przydomową oczyszczalnię ścieków

Ustawa wyraźnie zrównuje status prawny szamba ekologicznego i biologicznej oczyszczalni ścieków. Co więcej, przepis wskazuje, że właściciel ma prawo wyboru między tymi rozwiązaniami.

Czego nie może zrobić gmina w MPZP?

Zgodnie z polskim systemem prawnym, akty prawa miejscowego (jak MPZP) nie mogą naruszać uprawnień nadanych przez ustawy. Oznacza to, że rada gminy nie może:

wprowadzić całkowitego zakazu budowy przydomowych oczyszczalni ścieków
ograniczać wyboru właściciela do tylko jednego rozwiązania (np. tylko szamba)
ustanawiać bardziej restrykcyjnych norm niż przewiduje ustawa

Przełomowe orzeczenia sądów administracyjnych

Sądy konsekwentnie podkreślają, że:

Przydomowe biologiczne oczyszczalnie ścieków są rozwiązaniem równorzędnym z szambami
Gmina nie może arbitralnie zakazywać rozwiązań dopuszczonych ustawą
Ochrona środowiska powinna polegać na kontroli, nie na zakazach
Nowoczesne oczyszczalnie ekologiczne często lepiej chronią środowisko niż tradycyjne szamba

Alternatywne metody odprowadzania oczyszczonych ścieków

Jednym z najczęstszych argumentów gmin przeciwko biologicznym oczyszczalniom ścieków jest obawa o zanieczyszczenie wód gruntowych przez drenaż rozsączający. Współczesna technologia oferuje jednak alternatywne rozwiązania:

Rozprowadzanie powierzchniowe
- Oczyszczona woda jest rozprowadzana po powierzchni działki (np. przez zraszacze)
- Wymaga osiągnięcia bardzo wysokiej jakości oczyszczania (np. VH6 PREMIUM - 97% redukcji zanieczyszczeń)
- Nie wymaga zgłoszenia wodnoprawnego (potwierdzone pismami Wód Polskich z 2024 r.)
Wykorzystanie „wody szarej”
- Gromadzenie oczyszczonej wody w zbiornikach
- Ponowne wykorzystanie do podlewania ogrodu, spłukiwania toalet
- Oszczędność wody nawet do 40%

Praktyczny Przewodnik dla Inwestora

Krok 1: Analiza MPZP i konsultacje

Przed podjęciem decyzji o budowie przydomowej oczyszczalni ścieków:

Sprawdź zapisy obowiązującego MPZP dla Twojej działki
Zwróć uwagę na konkretne sformułowania dotyczące gospodarki ściekowej
W razie wątpliwości skonsultuj się z prawnikiem lub firmą doradczą

Krok 2: Wybór odpowiedniej technologii

Przy wyborze biologicznej oczyszczalni ścieków weź pod uwagę:

Warunki gruntowo-wodne na działce
Liczba mieszkańców
Dostępne metody odprowadzania oczyszczonych ścieków
Koszty eksploatacji i serwisu

Krok 3: Procedura administracyjna

Etap	Wymagane działanie	Termin
Zgłoszenie	Złożenie dokumentów w starostwie	Przed rozpoczęciem prac
Dokumenty	Projekt, mapa, opis techniczny	Wraz ze zgłoszeniem
Oczekiwanie	Brak sprzeciwu organu	21 dni
Realizacja	Rozpoczęcie budowy	Po upływie terminu

Krok 4: Wymogi lokalizacyjne

Minimalne odległości dla przydomowej biologicznej oczyszczalni ścieków:

2 m od granicy działki
30 m od studni (dla drenażu)
15 m od zbiorników wodnych

Jak skutecznie kwestionować niezgodne z prawem zapisy MPZP?

Strategia działania:

Złożenie uwag do projektu MPZP (jeśli plan jest w trakcie uchwalania)
Wniosek o zmianę obowiązującego planu z powołaniem się na orzecznictwo
Skarga do WSA na uchwałę rady gminy (w terminie 30 dni od publikacji)
Wsparcie eksperckie - współpraca z firmami takimi jak Eko House

Argumenty prawne do wykorzystania:

Naruszenie art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o utrzymaniu czystości
Przekroczenie upoważnienia ustawowego przez radę gminy
Naruszenie konstytucyjnej zasady hierarchii źródeł prawa
Ograniczenie prawa własności bez podstawy ustawowej

Wymogi Ustawy Prawo Wodne

Zgodnie z art. 394 ust. 1 pkt 13 ustawy Prawo wodne, obowiązek zgłoszenia wodnoprawnego dotyczy sytuacji, w których oczyszczone ścieki są wprowadzane do ziemi za pomocą dedykowanych urządzeń. W praktyce oznacza to, że właściciele nieruchomości planujący budowę oczyszczalni korzystającej z tego typu rozwiązań, są zobowiązani do dopełnienia stosownych formalności administracyjnych. Zgłoszenie wodnoprawne jest procedurą obowiązkową i ma na celu zapewnienie zgodności inwestycji z obowiązującymi przepisami oraz standardami ochrony środowiska.

W określonych przypadkach odprowadzanie ścieków po ich oczyszczeniu nie wymaga zgłoszenia wodnoprawnego, o ile sposób zagospodarowania nie spełnia definicji urządzenia wodnego w rozumieniu ustawy Prawo wodne. Dotyczy to m.in. Rozprowadzanie ścieków po oczyszczeniu bezpośrednio na powierzchni gruntu, bez ingerencji w strukturę gleby ani budowy instalacji podziemnych, nie wymaga ani pozwolenia wodnoprawnego, ani zgłoszenia.

Każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. Czynniki takie jak charakter działki, typ odprowadzanych ścieków czy zastosowana technologia mogą wpływać na zakres wymaganych formalności. Decyzja o budowie przydomowej oczyszczalni powinna być poprzedzona analizą potrzeb użytkownika i uwarunkowań lokalnych.

Dokumenty potrzebne do zgłoszenia:

Wypełniony formularz zgłoszenia dostępny w lokalnym Nadzorze Wodnym
Projekt techniczny oczyszczalni z parametrami technicznymi
Mapa sytuacyjna z lokalizacją instalacji
Certyfikat zgodności urządzenia z normą PN-EN 12566
Opinia geologiczna (w niektórych przypadkach)

Nowelizacja wprowadziła również nowe obowiązki dla użytkowników ekologicznych oczyszczalni ścieków. Źródła: Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2022 poz. 1549); Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie; Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (stan na czerwiec 2025)

tags: #przydomowa #oczyszczalnia #ścieków #przepisy #zakaz