Problem z Wodą Pitną na Świecie: Przyczyny i Skutki

Szczegóły: Opublikowano: 18. December 2025

Woda to najbardziej podstawowy element naszego funkcjonowania i jest nam potrzebna do przeżycia. Prawo do wody to nieodłączny element ludzkiej godności. Dla większości z nas swobodny dostęp do wody pitnej jest czymś oczywistym. Każdego dnia zużywamy olbrzymie jej ilości, gotując, myjąc się, piorąc, zmywając. Świadomość, że życiodajny płyn pokrywa 71% powierzchni globu powoduje, iż traktujemy go jako dobro nieograniczone i ogólnodostępne. Tymczasem jedynie 2,5% światowych zasobów wody to woda słodka, a mniej niż jedna setna procenta to woda pitna. Według prognoz zasoby te będą się kurczyły wraz ze zwiększaniem się liczebności mieszkańców Ziemi. Przyczyną tego zjawiska jest m.in. globalne ocieplenie, a szerzej zmiany klimatu.

Czy zastanawiamy się wtedy, ile wody zużyliśmy, wykonując te najbardziej podstawowe czynności? Przeciętny mieszkaniec Australii zużywa dziennie około 500 litrów wody. W krajach europejskich, w tym w Polsce, jest to około 200-300 litrów dziennie. Natomiast przeciętny mieszkaniec Kenii ma do dyspozycji około 50 litrów. Średnie dzienne zużycie wody przypadające na jednego Palestyńczyka wynosi również 50 litrów, choć niektórzy zmuszeni są do użycia nie więcej niż 30 litrów na dobę. Woda jest bezcennym surowcem, bez którego niemożliwe jest życie na Ziemi.

Globalny Kryzys Wodny: Statystyki i Fakty

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) około jedna szósta mieszkańców ziemi cierpi z powodu pragnienia i chorób wywołanych spożyciem zanieczyszczonej wody. Ten problem ma różne oblicza. Dla wie¬lu społeczności oznacza to wysiłek codziennego pokonywania wielkich odległości, aby zdobyć wystarczającą ilość wody - nie zawsze czystej i bezpiecznej. Dla innych oznacza cierpienie z powodu pragnienia, niedożywienia i chorób wywołanych brudną wodą np. z powodu biegunki. Brak dostępu do wody pitnej nie uśmierca w sposób spektakularny i czytelny dla opinii publicznej jak powodzie, trzęsienia ziemi i wojny. Jego ofiary odchodzą w ciszy - są to przede wszystkim noworodki i dzieci zamieszkujące zarówno obszary rolnicze, jak i slumsy wielkich miast. Według szacunków WHO każdego dnia około 6 tys. dzieci umiera z powodu chorób związanych z niedostatkiem czystej wody. Oznacza to, że co 15 sekund umiera jedno dziecko.

Poniżej przedstawione są kluczowe fakty dotyczące globalnego kryzysu wodnego:

Około 884 mln osób nie ma dostępu do bezpiecznych źródeł wody.
Ponad 40% państw usytuowanych jest w obszarach, gdzie występują stałe niedobory wody.
41 krajów czerpie ponad 50% swojej wody z ujęć leżących poza ich granicami.
Miliony kobiet i dzieci spędzają kilka godzin dziennie na zdobywaniu wody dla rodziny, często z odległych i zanieczyszczonych ujęć.
Ponad 3,5 mln osób umiera co roku na choroby powstałe w wyniku użycia zanieczyszczonej wody.
Każdego dnia do światowych zasobów wody trafiają 2 mln ton zanieczyszczeń. Jeden litr ścieków zanieczyszcza około ośmiu litrów czystej wody.
Kiedy Europejczyk spuszcza wodę albo Amerykanin bierze prysznic, zużywa więcej wody niż ma do dyspozycji setki milionów mieszkańców slumsów albo terenów suchych w krajach rozwijających się.

Przyczyny Kryzysu Wodnego

Współczesny świat zaczął być nazywany globalną wioską. Gospodarki wszystkich państw są coraz bardziej współzależne, zanikają kolejne bariery komunikacyjne. Problemy społeczne i ekologiczne potęgują globalny charakter tych współzależności. Kryzys wodny jest wymownym świadectwem tego faktu. Zmiany klimatyczne, katastrofy naturalne, ubóstwo, konflikty zbrojne, wzrost populacji i urbanizacja - wszystkie te czynniki wpływają bezpośrednio na dostęp do wody. Brak dostępu do wody może dotknąć każdego mieszkańca Ziemi. Świadomie lub nie, wszyscy przyczynia-my się do zmniejszania zasobów wody pitnej.

Przeczytaj także: Konserwacja filtra Ursus C-330

Aż 70% światowego zużycia wody przypada na rolnictwo. Ze względu na niską jakość systemów irygacyjnych wykorzystywanych w krajach globalnego Południa, znaczna część wody przeznaczana na nawadnianie upraw jest marnotrawiona. Na przemysł przypada 22% światowego zużycia wody. Prognozy wskazują, że o ile w 1995 roku zużycie to wyniosło 725 km3, to w roku 2025 wyniesie już 1170 km3.

Wzrost Populacji i Urbanizacja

Od połowy XX w. na skutek eksplozji demograficznej potroiła się całkowita liczebność ludzi na Ziemi. Obecnie jest nas prawie 7 mld, a w 2025 roku liczba ta wzrośnie prawdopodobnie do 8 mld. Zmiany demograficzne wpływają znacząco na jakość i ilość wody zdatnej do spożycia. Podczas gdy populacja bardziej rozwiniętych krajów stabilizuje się, gorzej rozwinięte regiony odnotowują znaczny przyrost liczebności mieszkańców, szczególnie w dużych miastach. Na ulegających przyśpieszonej urbanizacji obszarach rozbudowa infrastruktury koniecznej, aby dostarczać ludności wodę pitną i techniczną, nie nadąża za potrzebami.

Konflikty o Wodę

W państwach dotkniętych niedostatkiem wody jest ona często przedmiotem spekulacji. W niektórych miastach ceny wody są ponad sto razy wyższe od oficjalnych. Przewiduje się, że wraz z wyczerpywaniem się zasobów wody pitnej w niektórych częściach świata nastąpi wzrost napięć i konfliktów międzynarodowych o dostęp do zasobów wodnych. Konflikty o wodę będą wojnami XXI w. W tej chwili sytuacja jest już napięta na Bliskim Wschodzie, w niektórych częściach Afryki np. w Sudanie i Etiopii. Jeśli chcemy przyczynić się do budowania pokoju i stabilizacji w innych częściach świata, zadbajmy o podstawowe potrzeby żyjącej tam ludności.

Bliski Wschód oraz Maghreb to rejony o najmniejszych zasobach słodkiej wody na całym świecie. Woda jest tam cenniejsza niż ropa, od której zależy bogactwo wielu tamtejszych krajów. Jednak przetrwanie ludzi zależy od wody. Jednym z powodów konfliktów jest ubóstwo tego regionu w zasoby wody pitnej. Ocenia się, że w najbliższych latach może dojść do napięć pomiędzy państwami leżącymi wzdłuż Nilu o zasoby i jakość wody w tej rzece. Nil jest podstawą życia w tej części Afryki.

Przykłady konfliktów o wodę:

Przeczytaj także: Rozwiązywanie problemów z pakietami rozsączającymi

Indie, Bangladesz, Nepal i Pakistan o rzekę Brahmaputrę.
Dolina Mekongu - Wietnam, Kambodża, Laos oraz Chiny.
Republiki Azji Środkowej: Kazachstan, Uzbekistan, Turkmenistan, Tadżykistan i Kirgistan muszą wspólnie korzystać z zasobów Amu-darii i Syr-darii.

Zanieczyszczenie Wody

Każdego dnia do światowych zasobów wody trafiają 2 mln ton zanieczyszczeń. Niemal połowa największych rzek na świecie jest poważnie zanieczyszczona lub zagrożona wyschnięciem. Jeśli nie wdrożymy sposobów oczyszczania ścieków i nie ograniczymy ich przedostawania się do środowiska, może się wkrótce okazać, że część polskich zasobów wodnych nie nadaje się do użycia przez człowieka. Według Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie tylko 25-30% małopolskich wód jest w miarę dobra, pozostałe są złej jakości. Na stan degradacji wód największy wpływ mają ścieki przemysłowe oraz komunalne pochodzące z naszych gospodarstw.

Obszary Deficytu i Nadwyżek Wody

Obszary deficytu wody występują głównie w strefach klimatów zwrotnikowych i podzwrotnikowych, a także w obrębie klimatu podrównikowego suchego i w głębi kontynentów na terenach odległych od oceanów. Nadwyżki wody występują w równikowej strefie całorocznych intensywnych opadów. Dysproporcje te ulegają wzmocnieniu, ponieważ wskutek podnoszenia się średniej temperatury powietrza na Ziemi obszary suche otrzymują coraz mniej, a wilgotne coraz więcej opadów.

Woda dla Miast

Większość osób, które nie mają dostępu do bezpiecznych ujęć wody oraz urządzeń sanitarnych, żyje w Azji. Jednak należy podkreślić, że największy odsetek osób bez dostępu do czystej wody i sanitariatów (w odniesieniu do całości populacji) występuje w Afryce, a nie w Azji. Ponad połowa mieszkańców Ziemi mieszka w miastach, a odsetek ten stale rośnie. Co dwie sekundy miasta zyskują nowego mieszkańca. 141 mln mieszkańców miast nie ma dostępu do ujęcia czystej wody pitnej. W państwach rozwijających się w przeciągu miesiąca przybywa 5 mln mieszkańców miast. Sytuacja jest szczególnie dramatyczna w slumsach, gdzie żyje 828 mln osób. Najbiedniejsi są najbardziej narażeni na choroby związane z zanieczyszczonymi ujęciami wody, nie stać ich na leczenie lub mają utrudniony dostęp do opieki medycznej.

Co roku w wielkich miastach marnuje się od 250 do 500 mln m3 wody. Ta ilość wystarczyłaby na obsługę od 10 do 20 mln osób. Rosnące zapotrzebowanie na wodę powoduje wyczerpywanie się naturalnych zasobów wód gruntowych w pobliżu miast. Z powodu rosnącej częstotliwości ekstremalnych zjawisk meteorologicznych miasta coraz częściej narażone są na powodzie, obsunięcia ziemi, lawiny błotne lub z powodu suszy na wyczerpywanie się zasobów wód gruntowych.

Światowy Dzień Wody

Światowy Dzień Wody został ustanowiony podczas Konferencji Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju (UNCED), która odbyła się 22 grudnia 1992 roku w Rio de Janeiro, w Brazylii. W 2004 roku podczas 58. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, lata 2005-1015 ogłoszono Międzynarodową Dekadą „Woda dla Życia”. Jej inauguracja odbyła się 22 marca 2005 roku. 28 lipca 2010 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło rezolucję, w której prawo do czystej wody oraz sanitariatów zostało uznane za jedno z podstawowych praw człowieka.

Przeczytaj także: Poradnik: Awarie oczyszczaczy Xiaomi

Propozycje Rozwiązań Problemu Niedostatku Wody

Liczne przyczyny niedostatku wody powodują, że rozwiązanie problemu wymaga wielu działań, potrzeba wielu sposobów. Jednym z nich jest zwiększenie retencji, a przez to ilości dostępnej wody. Drugi sposób możliwy do wprowadzenia w każdym klimacie to działania na rzecz ograniczania strat wody. Deficyt wody można zmniejszyć poprzez jej transfer z obszarów obfitych w wodę do deficytowych. Kolejny sposób to nawadnianie. Najlepiej takie, które maksymalnie ograniczy straty wody. Przykładem jest nawadnianie kropelkowe.

Jeżeli wody słodkiej jest za mało, a państwo ma dostęp do morza, może tę wodę odsalać. Zużycie wody można ograniczyć, oczyszczając ścieki i używając wody powtórnie. W krajach wysoko rozwiniętych oczyszczaniu podlega zdecydowana większość ścieków, w państwach rozwijających się niestety jest bardzo mało oczyszczalni. Jeżeli jednak nadal wody nie wystarcza, można ją sprowadzić z zagranicy. Inny sposób to sprowadzanie gotowych produktów i zawartej w nich tzw. wody wirtualnej.

Najwięksi producenci odsalanej wody w 2013 roku

Państwo	Produkcja (mln m³/dobę)
Arabia Saudyjska	9,2
Zjednoczone Emiraty Arabskie	8,4
Hiszpania	3,8
Kuwejt	2,6
Algieria	2,4
Australia	1,8
Katar	1,8
Izrael	1,5
Chiny	1,5
Libia	1,1

Główni importerzy wirtualnej wody netto

Państwo	Import wirtualnej wody netto (mld m³/rok)
Japonia	1,168
Meksyk	0,661
Włochy	0,622
Niemcy	0,602
Wielka Brytania	0,578

Z powyższych przykładów wynika, że ograniczeniem zastosowania różnych rozwiązań ułatwiających dostęp do wody nie są warunki klimatyczne, lecz czynniki społeczno‑ekonomiczne.

Co Możemy Zrobić?

Przy coraz mniejszej dostępności wody dużego znaczenia nabiera jej oszczędzanie i bardziej efektywne wykorzystanie. Ponadto dostarczanie wody do miejsc, w których jest ona potrzebna, pochłania dużo energii. Oznacza to, że zmniejszenie zużycia wody spowoduje spadek emisji gazów cieplarnianych powstających w związku z wytwarzaniem energii potrzebnej do pompowania wody. Wpływ zużycia wody w Polsce, w taki pośredni sposób, ma nie tylko wpływ na zasoby wodne w naszym regionie, ale także na globalne zasoby wody na świecie. Specjaliści uważają, że szersze wykorzystanie technologii umożliwiających oszczędzanie wody oraz wprowadzenie odpowiednich bodźców ekonomicznych może zmniejszyć zużycie wody w przemyśle, rolnictwie i gospodarstwach domowych nawet o 40%. To, jak wpływamy na środowisko zależy m.in.

Rosnącym problemem jednak będzie ilość wody dostępna na mieszkańca, a co za tym idzie - jej cena. Bez zmiany nawyków już wkrótce możemy stanąć przed problemem wysokich kosztów uzyskiwania, transportu i oczyszczania wody. Te koszty mogą spowodować wykluczenie najuboższych ze swobodnego dostępu do tego cennego zasobu.

Pamiętajmy, że każdy z nas może przyczynić się do ochrony zasobów wodnych poprzez codzienne, proste działania:

Zakręcaj kran podczas mycia zębów lub golenia.
Bierz szybki prysznic.
Świadomie myj naczynia i rób mądrze pranie.
Rozsądnie podlewaj rośliny.

tags: #problem #z #wodą #pitną #na #świecie