Pozyskiwanie i uzdatnianie wody: Kluczowe metody dla bushcraftu i nie tylko

Szczegóły: Opublikowano: 19. December 2025

Zarówno podczas długich wędrówek przebiegających zgodnie z planem, jak i w sytuacjach awaryjnych, umiejętność pozyskiwania wody oraz jej oczyszczania może zadecydować o naszym zdrowiu, a nawet życiu. Na szczęście istnieje wiele skutecznych technik, możliwych do zastosowania w terenie.

Źródła pozyskiwania wody

Najprostszym sposobem pozyskiwania wody jest odnalezienie jej naturalnych źródeł, takich jak rzeki, jeziora, czy strumienie. Pamiętaj jednak, żeby po długim marszu nie pić bezmyślnie z każdego miejsca, ponieważ woda może być skażona. Unikaj picia z sadzawek - tam woda jest mętna, co świadczy o pasożytach lub innych zarazkach.

Jeśli woda wydaje się czysta, upewnij się, że nie ma w niej np. Wodę z jeziora i rzeki najlepiej gotować ok. 10-15 minut. Jeśli woda z jeziora jest bardzo czysta, lubią w niej przebywać raki. A jeśli widzisz, że potok, z którego chcesz się napić wypływa spod ziemi, to pij śmiało - skały są najlepszym z naturalnych filtrów. Unikaj picia z rowów melioracyjnych na uprawach. Nawet po ugotowaniu wypijesz prawdopodobnie trujące środki ochrony roślin.

Jeśli nie możemy znaleźć otwartych zbiorników wodnych, metodą wartą zastosowania jest zbieranie rosy z trawy lub liści. Można też pozyskać wodę poprzez kondensację, na przykład przy użyciu folii rozłożonej na wilgotnym podłożu.

Niby banał: napić się wody, kiedy pada deszcz. Nie taki banał, bo bez odpowiedniego przygotowania za dużo się nie napijemy, tylko raczej zmoczymy. Dobrze jest przygotować się zawczasu, żeby wykorzystać deszcz tak długo, jak się da. Jeśli mamy kawałek plastikowej płachty, kładziemy go na ziemi tak, aby pośrodku było wgłębienie, w którym będzie gromadzić się woda. Płachtę plastikową można zamienić dużymi liśćmi. Można też owinąć pochyłe drzewo tkaniną (np. ubraniem), a pod jej końcem umieścić naczynie.

Przeczytaj także: Korzyści i ograniczenia dzbanków filtrujących

Innym prostym sposobem na zdobycie wody jest wykorzystanie rosy. Wystarczy położyć na trawę, kawałki chłonnego materiału (np. Wyschnięte koryta rzek lub zagłębienia terenu mogą skrywać pod ziemią swój skarb, jakim jest woda. W wilgotnej ziemi wykop dół o głębokości kilkudziesięciu centymetrów. Woda powinna spływać po jego ściankach i gromadzić się na dnie.

Nawet jeśli uda się nam pozyskać wodę z naturalnych źródeł, jej jakość pozostawia często wiele do życzenia. Dlatego ważnym etapem jest filtrowanie wody, które pozwala usunąć zanieczyszczenia mechaniczne, takie jak piasek, muł czy inne cząstki stałe.

Prowizoryczny system pozyskiwania wody

To prowizoryczne urządzenie bazuje na dwóch zjawiskach - parowaniu wody znajdującej się w ziemi i skraplaniu jej do naczynia. Żeby je zbudować potrzebujemy naczynia, kawałka folii i obciążnika. Na początku musimy wykopać dół w ziemi i umieścić w nim naczynie. Jeśli nie mamy naczynia, możemy się posiłkować np. odpowiednio wygiętym płatem kory drzewnej. Kolejnym krokiem jest umieszczenie nad całym dołem folii lub innego materiału nieprzemakalnego (np. kurtka przeciwdeszczowa). Folię należy przycisnąć do ziemi na krawędzi naszego dołu, tak aby nie przylegała do jego „miski”. Ostatnią czynnością jest położenie obciążnika na folii nad naczyniem. Za obciążnik może nam posłużyć kamyk. Nie uzyskujemy w ten sposób litrów wody, ale jeśli możemy mieć chociaż małą ilość wody albo nie mieć jej w ogóle, to warto wiedzieć jak ją można zdobyć.

Metody oczyszczania wody

Filtrowanie

Alternatywną metodą oczyszczenia wody jest wykorzystanie samodzielnie przygotowanego prowizorycznego filtra z warstw piasku, węgla drzewnego oraz kamyków umieszczonych w butelce lub innym pojemniku. Takie filtrowanie wody znacząco poprawia jej jakość, choć nie eliminuje bakterii i wirusów. Filtr węglowy można stosować do filtracji, co skutecznie poprawia smak, zapach i kolor wody. Filtr ceramiczny jest porowatym, nieszkliwionym cylindrem ceramicznym i to na jego powierzchni osadzają się zanieczyszczenia. Filtry ceramiczne o bardzo małych porach mogą usuwać większość patogenów.

Powolna filtracja: Woda przechodzi powoli ze stałą prędkością w dół przez złoże drobnego piasku. Woda nie może być zbyt mętna, w przeciwnym razie filtr zostanie zatkany. Patogeny są naturalnie usuwane w górnej warstwie, gdzie gromadzi się biofilm. Potencjalnym problemem jest to, że niektórzy użytkownicy nie wykorzystują tej technologii właściwie oraz skutecznie.
Szybka filtracja wody na złożach piaskowych: Zastosowany piasek jest grubszy niż w przypadku powolnej filtracji piaskowej, a natężenie przepływu jest wyższe. Metoda służy do usuwania zawieszonych ciał stałych i jest skuteczna po zastosowaniu koagulacji / flokulacji. Nie dochodzi do tworzenia i narastania biofilmu.

Dezynfekcja

Po filtrowaniu wody warto przejść do jej oczyszczenia pod kątem mikrobiologicznym. Jedną z najprostszych metod jest gotowanie wody przez minimum 5 minut. Gotowanie skutecznie zabija większość patogenów. Doprowadzenie wody do temperatury wrzenia zabije większość patogenów, a wiele z nich ginie już w niższych temperaturach (np. 60 - 70 °C). I chociaż dezynfekcja termiczna jest skuteczna, metoda ta jest nieekonomiczna przy dużych objętościach wody.

Przeczytaj także: Technologie oczyszczania wody: Przegląd

Inną skuteczną metodą jest zastosowanie środków chemicznych, takich jak tabletki do oczyszczania wody dostępne w asortymencie Bushmen. Tabletki te zawierają substancje, zabijające bakterie i wirusy, a ich stosowanie jest proste i wygodne. Wystarczy dodać je do wody i odczekać odpowiedni czas, aby móc bezpiecznie spożyć wodę. Chlorowanie jest najczęściej stosowaną metodą dezynfekcji wody pitnej. Można stosować inne biocydy. Jako chemiczny środek dezynfekujący może być stosowany Jod. Dezynfekcję chemiczną można stosować przy dużych ilościach wody. Związki chloru zazwyczaj niszczą patogeny po 30 minutach czasu kontaktu, a pozostały wolny chlor (0,2-0,5 mg na litr oczyszczonej wody) może być utrzymywany w dopływie wody, aby zapewnić ciągłą dezynfekcję.

Kolejną nowoczesną metodą oczyszczania wody jest zastosowanie promieniowania UV. Urządzenia przenośne, emitujące promienie ultrafioletowe, skutecznie eliminują mikroorganizmy i to w ciągu zaledwie kilku minut. Jest to metoda bezpieczna i szybka, idealna dla miłośników bushcraftu, którzy cenią sobie innowacyjne rozwiązania. Promieniowanie ultrafioletowe pochodzące od słońca zniszczy większość patogenów, a zwiększenie temperatury wody zwiększa skuteczność dezynfekcji. Na obszarach tropikalnych większość patogenów można zabić, wystawiając skażoną wodę na słońce na kilka godzin.

Uzdatnianie wody u źródła i w miejscu poboru

Ujęcia wody pitnej, która jest transportowana do odbiorców wyposażone są w instalacje uzdatniania wody. Kondycjonowanie wody nie jest jednorodnym procesem. Istnieje wiele metod, które można dostosować do konkretnych potrzeb, rodzaju wody oraz jej zanieczyszczeń. Pierwszym etapem procesu kondycjonowania jest oczyszczanie wody. Jest to kluczowy krok, który polega na usuwaniu wszelkich zanieczyszczeń mechanicznych, takich jak piasek, kamienie czy inne cząstki stałe. Woda może być filtrowana przez różnorodne systemy filtracyjne, które zatrzymują większe zanieczyszczenia.

Po oczyszczeniu woda przechodzi do etapu, w którym usuwa się z niej zanieczyszczenia chemiczne oraz mikrobiologiczne. Usuwanie zanieczyszczeń chemicznych odbywa się poprzez stosowanie odpowiednich środków chemicznych, które neutralizują niepożądane substancje. Do popularnych metod należy odwrócona osmoza, czyli proces filtracji, który pozwala na usunięcie praktycznie wszystkich zanieczyszczeń, w tym metali ciężkich, chloru czy pestycydów.

Kolejnym etapem jest dezynfekcja wody, która ma na celu eliminację bakterii, wirusów oraz innych patogenów. W tym celu stosuje się różnorodne technologie, takie jak chlorowanie, ozonowanie, a także promieniowanie UV. Każda z tych metod ma swoje wady i zalety, ale wszystkie skutecznie usuwają mikroorganizmy, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia. Chlorowanie jest jedną z najstarszych i najbardziej popularnych metod, jednak ma swoje ograniczenia, zwłaszcza w przypadku chlorowania wody o wysokiej zawartości zanieczyszczeń organicznych.

Przeczytaj także: Grupa Azoty Puławy - oczyszczanie wody

Kondycjonowanie wody obejmuje także mineralizację, czyli proces przywracania odpowiednich ilości minerałów do wody. Woda pitna, po przejściu przez system filtracji i oczyszczania, może stracić część swoich naturalnych właściwości, w tym cenne minerały, takie jak magnez, wapń czy potas.

Zmiękczanie wody to kolejna ważna część kondycjonowania, która ma na celu usunięcie nadmiaru twardych soli, głównie wapnia i magnezu, które powodują twardość wody. Woda twarda jest nie tylko nieprzyjemna w smaku, ale także powoduje odkładanie się kamienia kotłowego w urządzeniach grzewczych oraz zmywarkach.

W dzisiejszych czasach, ze względu na rosnące problemy związane z jakością wody na świecie, kondycjonowanie wody stało się istotnym elementem zarówno w domach, jak i w przemyśle. Technologie wykorzystywane do uzdatniania wody stają się coraz bardziej zaawansowane, co pozwala na skuteczniejsze usuwanie zanieczyszczeń oraz przywracanie wody do pierwotnego stanu. Jedną z najnowszych technologii, która zyskuje na popularności, jest nanofiltracja.

Inną nowoczesną metodą jest membranowa filtracja próżniowa, która jest stosowana głównie w przemyśle. Dzięki tej technologii możliwe jest uzyskanie wody o bardzo wysokiej czystości, co jest niezbędne w wielu procesach przemysłowych. Dzięki nowoczesnym systemom uzdatniania wody, kondycjonowanie wody staje się coraz bardziej dostępne i efektywne. Systemy takie, jak filtry węglowe, zmiękczacze, czy instalacje odwróconej osmozy, są stosowane w domach prywatnych, a także w biurach i innych budynkach użyteczności publicznej.

Kondycjonowanie wody to zatem nie tylko usuwanie zanieczyszczeń, ale także dbałość o przywracanie odpowiednich właściwości fizycznych, chemicznych i mikrobiologicznych wody. Jest to proces, który ma na celu ochronę zdrowia ludzi, środowiska oraz zapewnienie odpowiednich warunków do rozwoju ekosystemów wodnych.

Substancje wykorzystywane do uzdatniania wody

Do uzdatniania wody wykorzystuje się substancje, które regulują pH wody, utrzymując je na poziomie odpowiednim dla danego procesu uzdatniania lub zgodnym z normami zdrowotnymi. Poza tym istotne są koagulanty, czyli substancje, które powodują, że zawiesiny w wodzie aglomerują się w większe cząstki, ułatwiając ich usunięcie przez sedymentację.

Kwas Solny: To roztwór wodny gazowego chlorowodoru, który odgrywa kluczową rolę w procesach uzdatniania wody, zarówno poprzez regulację pH, jak i poprzez zdolność do usuwania niepożądanych substancji.
Chlorek Żelaza 40%: Pełni rolę flokulantu, co oznacza, że efektywnie łączy małe i wolno unoszące się zanieczyszczenia, tworząc większe skupiska. Dodatkowo, jest rozpuszczalny w szerokim zakresie pH, co czyni go idealnym do zastosowań w procesie oczyszczania ścieków. Pełni także funkcję odorantu. Chlorek Żelaza czyści wodę, ponieważ łączy ze sobą drobne cząstki, tworząc większe grudki, które opadają na dno.
Wodorotlenek Sodu: Jest stosowany w procesach uzdatniania wody ze względu na swoje właściwości zasadowe. Pełni rolę środka dezynfekującego, usuwając zanieczyszczenia i jednocześnie reguluje poziom pH. Utrzymanie odpowiedniego poziomu pH jest kluczowe dla zapobiegania korozji infrastruktury wodnej, takiej jak rury i instalacje.
Podchloryn Sodu: Ma właściwości antyseptyczne i bakteriobójcze, co jest bardzo przydatne w uzdatnianiu wody. Po dodaniu go do wody zachodzi proces tworzenia kwasu podchlorawego. Oddziałuje on następnie z bakteriami i wirusami, neutralizując je i uniemożliwiając im dalsze rozprzestrzenianie.

Na czym polega poprawa jakości wody?

Przykłady - redukcja związków chemicznych zawartych wodzie:

Żelazo i mangan: Woda ze studni może mieć wysokie stężenie żelaza (większe niż 0,2 mg / l). Może to być wynikiem naturalnie wysokiej zawartości żelaza w glebie lub w wyniku korozji (z rur stalowych, obudów odwiertów i ekranów). Żelazo nadaje wodzie nieprzyjemny metaliczny smak i zapach. Powstają plamy na praniu, białej emalii i ceramice łazienkowej, a także odbarwia produkty spożywcze. Żelazo jest również niebezpieczne dla zdrowia ludzi i zwierząt. Większość żelaza można usunąć w prosty sposób, napowietrzając wodę i filtrując ją przez piasek i żwir. Podobne problemy pojawiają się, gdy woda ma nadmierne stężenia manganu (powyżej 0,05 mg / l), ale znowu woda taka może być napowietrzana, po czym następuje filtracja osadów.
Fluor: Wysokie stężenia fluoru (powyżej 1,0 mg / l) mogą uszkodzić kości i zęby. Tanie metody uzdatniania obejmują system Nalgonda (wykorzystuje wapno do uzdatniania wody), a także ałun jako koagulant.
Arsen: Arsen jest szeroko rozpowszechniony w skorupie ziemskiej i przechodzi do wody jako rozpuszczone minerały. Może również przedostawać się do zbiorników wodnych w ściekach przemysłowych lub osadzać się z atmosfery. Stężenia arsenu większe niż wartość 0,01 mg / l (wytyczna WHO) są toksyczne. Proste metody uzdatniania obejmują dodawanie wapna w celu zmiękczenia wody lub dodawanie ałunu jako koagulanta, następnym krokiem jest usuwanie powstałego osadu.

Metody uzdatniania wody w domu

Istnieje wiele metod uzdatniania wody, stosowanych zarówno w domach, jak i w przemyśle. Wybór odpowiedniej metody zależy od jakości wody źródłowej oraz od potrzeb użytkownika.

Odwrócona osmoza: to jedna z najskuteczniejszych metod uzdatniania wody do picia. Proces ten polega na przepuszczaniu wody przez półprzepuszczalną membranę, która zatrzymuje nawet najmniejsze cząsteczki soli, bakterii, wirusów i innych zanieczyszczeń, w tym metali ciężkich.
Filtry przepływowe: to prostsza alternatywa dla odwróconej osmozy. Najczęściej opierają się na węglu aktywnym, który usuwa chlor, związki organiczne i poprawia smak wody.
Filtry narurowe: to rozwiązania na wymienne wkłady, które poprawiają ogólną jakość wody w domu.
Zmiękczacze wody: to jedna z najskuteczniejszych metod usuwania twardości. Urządzenia te eliminują jony wapnia i magnezu, które są odpowiedzialne za powstawanie kamienia.
Stacje uzdatniania multifunkcyjne: stacje te wykorzystują specjalne złoża, które nie tylko zmiękczają wodę, ale także usuwają żelazo, mangan i inne zanieczyszczenia.
Lampy UV: przy wodzie z własnego ujęcia istnieje ryzyko obecności bakterii i innych mikroorganizmów. Lampy UV skutecznie je eliminują, niszcząc ich DNA za pomocą promieniowania ultrafioletowego, co zapobiega ich rozmnażaniu.
Filtry narurowe odżelaziające: jest to rozwiązanie, które sprawdzi się przy niewielkich przekroczeniach norm żelaza i manganu.

Uzdatnianie wody w akwarystyce

Kluczowe jest usunięcie z niej wszelkich zanieczyszczeń, które mogłyby zaszkodzić rybom i roślinom.

Woda uzdatniana metodą odwróconej osmozy: filtry RO do akwarium to doskonały sposób na uzyskanie wody o niskim poziomie zanieczyszczeń. Usuwają one chlor, metale ciężkie, azotany i bakterie, co jest kluczowe dla zdrowia ryb i roślin.
Filtry wewnętrzne i zewnętrzne: są to urządzenia montowane bezpośrednio w akwarium lub poza nim, które filtrują wodę, usuwając zanieczyszczenia mechaniczne i organiczne oraz zapewniając odpowiednią cyrkulację i klarowność wody.

Przenośne metody sterylizacji wody

Na rynku mamy do dyspozycji wiele metod przenośnej sterylizacji wody. Najpopularniejsze są tabletki uzdatniające, urządzenia do odkażania wody za pomocą światła UV oraz turystyczne filtry do wody.

Tabletki uzdatniające wodę

Tabletki uzdatniające wodę są doskonałym wyborem na wypadek wycieczki w miejsca zagrożone ograniczonym dostępem do świeżej wody pitnej. Są w małych opakowaniach więc zmieszczą się do mniejszego plecaka, zabijają wszelkie bakterie oraz pierwotniaki. Niektóre z nich są na tyle mocne, że świetnie radzą sobie także z wirusami. Jedna pastylka ma długą żywotność. Tabletki uzdatniające wodę nie radzą sobie z zanieczyszczeniami fizycznymi, nie zmienią koloru wody oraz nie usuną jej przykrego zapachu. Wody po pastylce nie można spożywać od razu po zaaplikowaniu specyfiku, należy odczekać od pół godziny do nawet 2 godzin co sprawia, że używanie tabletek w bieżącym korzystaniu z wody jest niezwykle utrudnione i mało efektywne. Rozwiązanie to zatem zostawmy sobie na nieoczekiwane sytuacje.

Uzdatnianie wody dzięki światłu UV

Urządzenia odkażające wodę przy pomocy światła UV przypominają najczęściej termometr z większym zbiorniczkiem w dolnej części opakowania lub nieco grubszy długopis. Niewielki rozmiar sprawia, że są małym obciążeniem turystycznej walizki. Są bardzo skuteczne w usuwaniu szczepów bakteryjnych, wirusów oraz pierwotniaków. Ich wielkim plusem jest także krótki czas oczekiwania na uzdatnioną wodę, już po kilkudziesięciu sekundach, dosłownie 2 minutach, możemy pić oczyszczoną wodę. Urządzenia te jednak, dzięki swojej zaawansowanej technologii są bardzo drogie i nie każdego będzie na nie stać. Podobnie jak tabletki nie usuną fizycznych zabrudzeń z wody, a gdy jest ona bardzo skażona, to nie poradzą sobie także z pierwotnymi problemami jak bakterie czy wirusy. Smak i zapach wody zostanie bez zmian, także nie liczmy na poprawę warunków odbioru.

Podsumowanie

Pozyskiwanie wody oraz jej oczyszczanie w terenie to umiejętności kluczowe dla każdego miłośnika bushcraftu i outdooru. Warto znać różne metody i dostosowywać wybór do warunków. Uzdatnianie wody to kluczowy proces, który pozwala na uzyskanie czystej i bezpiecznej wody do celów bytowych. Dzięki temu z wody usuwane są zawiesiny stałe oraz większość drobnoustrojów.

tags: #pozyskiwanie #wody #uzdatnianie #metody