Polska Woda Pitna: Jakość i Normy

Szczegóły: Opublikowano: 08. December 2025

Woda przeznaczona do spożycia zawiera wiele różnych substancji, głównie pochodzenia naturalnego. Woda do spożycia zawiera wiele różnych substancji, głównie składniki mineralne pochodzenia naturalnego, które są wręcz nieodzowne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Mogą się w niej również pojawiać składniki niepożądane, pogarszające parametry organoleptyczne i użytkowe, a także szkodliwe dla organizmu. Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi musi być wolna od substancji szkodliwych, bakterii chorobotwórczych oraz nadmiernych ilości powszechnie występujących w niej składników (żelaza, manganu, chlorków, siarczanów azotanów, azotynów, wapnia i magnezu). Woda pitna przeznaczona do spożycia przez ludzi nie może zawierać bakterii chorobotwórczych, związków szkodliwych oraz nadmiernych ilości substancji powszechnie w niej występujących (tj. żelazo w wodzie, mangan, wapń, magnez, chlorki, siarczany, azotany, azotyny).

Jeśli jakość kranówki z sieci wzbudza jakiekolwiek wątpliwości lub użytkowana ciecz pochodzi z prywatnego ujęcia, należy koniecznie zweryfikować jej skład zlecając profesjonalne badania wody.

Jeśli korzystasz z wody studziennej, zachodzi prawdopodobieństwo, że kranówka nie spełnia norm wody pitnej. Optymalnym rozwiązaniem tego problemu są centralne stacje uzdatniania wody oraz dodatkowo filtry kuchenne działające w oparciu o membranę kapilarną lub osmotyczną.

Podstawy Prawne i Regulacje

Problem bezpieczeństwa zdrowotnego wody w Polsce reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. (Dz. U. 2017, poz. 2294) w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, uwzględniające przepisy Dyrektywy Rady Unii Europejskiej 98/83/WE. Normy wody pitnej w Polsce reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. (Dz. U. 2017, poz. 2294).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. (Dz. U. 2017, poz. 2294) w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, uwzględniające przepisy Dyrektywy Rady Unii Europejskiej 98/83/WE. W rozporządzeniu dokładnie określono wymagania mikrobiologiczne i fizykochemiczne, jakim powinna odpowiadać woda przeznaczona do spożycia.

Przeczytaj także: Majowa wilgotność powietrza w Polsce: statystyki

Polskie wersje językowe norm zostały opracowane i opublikowane na zlecenie Głównego Inspektoratu Sanitarnego przez Polski Komitet Normalizacyjny w związku z trwającymi pracami legislacyjnymi nad projektem rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, mającym m. in. na celu wdrożenie dyrektywy Komisji (UE) 2015/1787 z dnia 6 października 2015 r. zmieniającej załączniki II oraz III do dyrektywy Rady 98/83/WE w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. UE L 260 z 07.10.2015, str. 6).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożyciaDyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. Oba akty prawne określają wymagania dotyczące jakości wody pod względem bakteriologicznym, fizykochemicznym i organoleptycznym. Dotyczą one zarówno zimnej jak i ciepłej.

Implementacja dyrektywy wymaga również, aby wszelkie przekroczenia dopuszczalnych norm były natychmiast zgłaszane właściwym organom, co pozwala na szybkie podjęcie działań naprawczych. Wszystkie przedsiębiorstwa zajmujące się dostawą wody są zobowiązane do regularnego monitorowania i raportowania jakości wody. W Polsce dyrektywa ta została zaimplementowana, aby zapewnić, że woda pitna jest bezpieczna dla konsumentów.Dyrektywa Rady 98/83/WE dotycząca jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi jest fundamentalnym dokumentem prawnym, który ustala standardy jakości wody w Unii Europejskiej. Przepisy te nie tylko chronią zdrowie obywateli, ale także podnoszą świadomość na temat jakości wody.

Nowelizacja Prawa wodnego z 2017 roku wprowadziła kompleksowe zmiany w systemie gospodarowania wodami w Polsce. Ważnym elementem ustawy są także przepisy dotyczące przeciwdziałania skutkom suszy i powodzi. Ustawa kładzie szczególny nacisk na zrównoważone zarządzanie zasobami wodnymi, łącząc aspekty ekonomiczne z wymogami ochrony środowiska. Dokument określa m.in. zasady ochrony wód przed zanieczyszczeniami, standardy jakościowe dla różnych typów wód oraz procedury postępowania w sytuacjach kryzysowych.

Parametry Jakości Wody

Jakość wody przeznaczonej do celów spożywczych określają wskaźniki mikrobiologiczne, fizykochemiczne i organoleptyczne, a także stężenie metali ciężkich oraz innych związków szkodliwych dla zdrowia człowieka, tj. trihalometany (w tym chloroform), wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne i pestycydy. Aktualnie obowiązujące normy wody pitnej obejmują szereg wytycznych, jakie powinna spełniać kranówka. Zakres kontroli wody wodociągowej i studziennej jest stosunkowo szeroki i dotyczy zarówno parametrów fizykochemicznych, jak i czystości pod kątem mikrobiologicznym.

Przeczytaj także: Xiaomi Mi Air Purifier 2S: Szczegółowa Recenzja

Parametry fizyczne wody, takie jak barwa, zapach, mętność i temperatura, są pierwszymi cechami, które możemy zauważyć. Zapach z kolei może wskazywać na obecność substancji organicznych lub chemicznych. Barwa i mętność wody powinny być zgodne z określonymi standardami, aby nie wskazywały na obecność zanieczyszczeń. Monitorowanie temperatury wody jest istotne, ponieważ wpływa na jej smak i przydatność do spożycia. Normy te są regularnie kontrolowane, aby zapewnić, że woda pozostaje świeża i bezpieczna dla konsumentów.

Parametry chemiczne wody, takie jak pH, twardość, zawartość żelaza i manganu, mają ogromne znaczenie dla naszego zdrowia oraz dla instalacji domowych. Zawartość żelaza i manganu powinna być minimalna, gdyż ich nadmiar może prowadzić do osadów oraz nieprzyjemnego smaku. pH wody powinno utrzymywać się w zakresie 6,5-9,5, aby uniknąć korozji rur i zagwarantować, że woda jest przyjazna dla konsumentów. Twardość wody wpływa na jej smak oraz na działanie detergentów. Regularne monitorowanie tych parametrów jest niezbędne do zapewnienia, że woda spełnia odpowiednie normy jakościowe.

Wskaźniki Fizykochemiczne Wody

Zestawienie substancji chemicznych zawartych w wodzie, będących składnikami naturalnymi, oraz tych, których obecność jest niepożądana ze względu na szkodliwość dla zdrowia, jak również wpływ na kondycję instalacji wodociągowej.

Odczyn (pH): Wyrażany wykładnikiem pH. Zbyt niska wartość pH zwiększa korozyjność wody. Dla wód przeznaczonych do spożycia wartość pH powinna mieścić się w przedziale 6,5 - 9,5.
Przewodność: Jest miarą podatności wody na przepływ prądu elektrycznego. Przewodność elektryczna jest wskaźnikiem informującym o stopniu mineralizacji wody. Dopuszczalna wartość: 2500 μS/cm.
Żelazo i mangan: Są jednymi z najbardziej rozpowszechnionych metali i zazwyczaj występują w wodzie razem. Wysoka zawartość żelaza i manganu sprzyja wzrostom bakterii manganowych oraz żelazowych, tworzących maziste osady pokrywające przewody wodociągowe. Dopuszczalne wartości: żelazo - 200 μg/l; mangan - 50 μg/l.
Twardość: Parametr ten zależy od ilości rozpuszczonych w wodzie związków, głównie wapnia i magnezu. Wody bardzo miękkie są szkodliwe dla organizmu, ponieważ wypłukują z organizmu sole wapnia i inne, co powoduje problemy z układem kostnym, zaburzenia pracy mięśni, w tym mięśnia sercowego. Twardość wody ma wpływ na tworzenie się kamienia kotłowego. Dopuszczalna wartość: 60 - 500 mg CaCO3/l.
Jon amonowy: W wodzie, przyczynia się do powstania azotynów w sieci wodociągowej, a także wywoływać zmiany smaku i zapachu wody. Dopuszczalna wartość - 0,50 mg/l.
Azotany i azotyny: Szkodliwość azotanów wynika z możliwości przekształcenia w azotyny, których nadmierne spożycie wywołuje niedokrwistość. Niska zawartość azotanów w wodzie jest konieczna w przypadku niemowląt.

Mikrobiologia Wody

Występowanie bakterii w wodzie jest problemem stosunkowo powszechnym. Do namnażania patogenów dochodzi najczęściej w studniach w pobliżu pól, albo nieszczelnych szamb. Warto pamiętać, że bakterie można znaleźć także w uzdatnionej wodzie pitnej. Najczęściej spotykane są patogeny z grupy Coli, Legionella oraz Clostridium perfringens.

Najczęściej spotykane bakterie w wodzie:

Przeczytaj także: Zastosowania filtrów do kompresorów BASS Polska

Escherichia coli: Znajduje się w dużych ilościach w odchodach ludzkich i zwierzęcych. Jest to najbardziej przydatny wskaźnik zanieczyszczenia kałowego. Obecność w wodzie Escherichia coli świadczy o świeżym zanieczyszczeniu kałem oraz wskazuje na niewłaściwą dezynfekcję wody lub wtórne zanieczyszczenie w sieci wodociągowej.
Paciorkowce kałowe (Enterokoki): Wraz z bakteriami grupy coli stanowią wskaźnik jakości uzdatniania systemów wodnych lub uszkodzenia systemu dystrybucji. Ich obecność w badanej próbce świadczy o zanieczyszczeniu wody fekaliami odległymi w czasie. Charakteryzują się dłuższą przeżywalnością w wodzie i są bardziej odporne na działanie chloru niż bakterie grupy coli.
Bakterie grupy coli: Są to głównie bakterie pochodzenia kałowego. Do systemu dystrybucji wodnej mogą przedostawać się ze ścieków, gleby lub rozkładającego się materiału roślinnego. Stwierdzenie ich obecności w wodzie sugeruje nieodpowiednie jej uzdatnienie, wtórne zanieczyszczenie lub nadmierną zawartość substancji odżywczych w uzdatnionej wodzie.
Clostridium perfringens: Stanowią wskaźnik prawidłowości prowadzonych procesów uzdatniania wody oraz zanieczyszczenia wody ściekami. Clostridium perfringens znajduje się zwykle w odchodach, jednakże w mniejszych ilościach niż Escherichia coli. Może być wskaźnikiem informującym o odległym w czasie zanieczyszczeniu kałowym. Przetrwalniki tych bakterii mogą przetrwać w wodzie znacznie dłużej niż bakterie z grupy coli i są bardziej odporne na dezynfekcję.
Legionella: Występuje powszechnie w naturalnym środowisku wodnym i w glebie. Pałeczki Legionella stanowią grupę drobnoustrojów powszechnie przenoszonych przez wodę. Zachorowania na legionellozę (postać kliniczna choroby legionistów - zapalenie płuc i gorączka Pontiac - objawami przypominająca grypę) związane są zwykle z przebywaniem w okolicy chłodni kominowych oraz z korzystaniem z urządzeń wytwarzających aerozole wodne, w instalacjach ciepłej wody i w ośrodkach spa.

Metale Ciężkie i Inne Związki

Metale ciężkie zalicza się do tych substancji, które stanowią szczególne zagrożenie dla zdrowia człowieka. W tej grupie zanieczyszczeń najczęściej wymienia się antymon, chrom, miedź, srebro, ołów, nikiel, arsen, rtęć i kadm. Wśród innych związków stanowiących potencjalne zanieczyszczenie wody pitnej często pojawiają się trihalometany (w tym chloroform), wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne i pestycydy.

Jaki wpływ mają metale ciężkie na zdrowie?

Arsen: Kontakt z arsenem może powodować różne efekty zdrowotne włączając w to zmiany: dermatologiczne, kardiologiczne. Jest kancerogenem skóry. Najwyższe dopuszczalne stężenie arsenu -10 [µ g/l].
Kadm: Jest metalem bardzo toksycznym dla organizmu człowieka. Posiada zdolności kumulowania się, a długotrwałe oddziaływanie na organizm może doprowadzić do: uszkodzenia nerek, wątroby, niedokrwistości, choroby nadciśnieniowej, zwyrodnienia stawów, osteoporozy. Najwyższe dopuszczalne stężenie kadmu - 5 [µg/l].
Miedź: Do zwiększenia stężenia miedzi w wodzie w znacznej mierze mogą przyczynić się miedziane przewody wodociągowe, z którymi styka się woda o właściwościach korozyjnych, zwłaszcza o podwyższonej temperaturze. Większe dawki miedzi szkodzą zdrowiu i mogą wywoływać wymioty, a w efekcie stałego narażenia prowadzą do uszkodzenia wątroby. Najwyższe dopuszczalne stężenie miedzi - 2 [mg/l].
Ołów: Ze względu na silne własności toksyczne oraz zdolności kumulowania się w organizmie ludzkim, jest szkodliwy dla zdrowia - wywołuje chorobę zwaną ołowicą. Jest toksyczny dla ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Wpływa na metabolizm wapnia. Najwyższe dopuszczalne stężenie ołowiu - 10 [µg/l].
Nikiel: Nadmiar niklu w organizmie może skutkować zaburzeniami układu trawiennego i uczuleniami. Zawartość niklu w wodzie zależy m.in. od typu rur doprowadzających. W przypadku rur metalowych, więcej niklu zawiera woda gorąca, natomiast jeżeli rury wykonane są z PCV - woda zimna. Najwyższe dopuszczalne stężenie niklu - 20 [µg/l].
Rtęć: Jest pierwiastkiem, który wraz z jego wszystkimi związkami wykazuje dużą toksyczność oraz zdolność kumulowania.

Trihalometany (THM)

Powstają w wodzie do picia głównie na skutek reakcji chloru z naturalnie występującymi składnikami organicznymi i znajdującymi się w wodzie bromkami. Spośród związków należących do omawianej grupy, w wodzie najczęściej stwierdza się obecność chloroformu. Najwyższe dopuszczalne stężenie THM - 100 [µg/l].

Chloroform: stężenia w wodzie do picia mogą czasami nawet sięgać kilkaset mikrogramów na litr. Jest wchłaniany po wprowadzeniu drogą doustną, poprzez inhalację lub przez skórę. Najwyższe dopuszczalne stężenie - 100 [µg/l].
Chlorany: produkt rozkładu dwutlenku chloru; obecne również w przypadku stosowania podchlorynów do dezynfekcji wody.
Chloryny: zgodnie z wytycznymi WHO tymczasowa dopuszczalna wartość chlorynów w wodzie do spożycia wynosi - 200 [g/l]. Najwyższe dopuszczalne stężenie sumy chloranów i chlorynów - 0,7 [mg/l].
Bromiany: mogą powstawać w wyniku utleniania jonów bromkowych podczas ozonowania wody i być może podczas działania innych środków utleniających w procesie uzdatniania wody.

Instytucje Nadzorujące Jakość Wody w Polsce

Zakłady wodociągowe są zobowiązane do publikacji danych obrazujących jakość dostarczanej przez siebie wody. Nie oznacza to jednak, że do odbiorców zawsze trafia kranówka o optymalnych parametrach. Jej jakość może bowiem ulec pogorszeniu np. w wyniku awarii instalacji w punktach poboru lub poprzez wtórne skażenie wynikające z obecności biofilmu w rurach.

Punkty monitoringu jakości wody ustalane są przez przedsiębiorstwo wodociągowe w porozumieniu z właściwym państwowym powiatowym lub państwowym granicznym inspektorem sanitarnym. Wybierane są w taki sposób, by ich rozmieszczenie na terenie danego miasta lub gminy było reprezentatywne dla całego obszaru zaopatrzenia. Firmy wodociągowe odpowiadają za jakość wody w sieci. Na postawie wyników badań wykonywanych zgodnie z harmonogramem w ramach monitoringu właściwy dla danego obszaru państwowy powiatowy lub państwowy graniczny inspektorat sanitarny wydaje także okresowe oceny jakości wody. Przeprowadzanych w zależności od częstotliwości przeprowadzanych badań ocena wykonywana jest nie rzadziej niż raz pół roku lub nie rzadziej niż raz na rok.

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ): Odgrywa kluczową rolę w monitorowaniu i kontroli jakości wody w Polsce. Jest odpowiedzialny za koordynację działań związanych z ochroną środowiska, w tym z zarządzaniem zasobami wodnymi. GIOŚ przeprowadza regularne badania jakości wód powierzchniowych i podziemnych oraz monitoruje stan rzek, jezior i zbiorników wodnych. W przypadku stwierdzenia naruszeń norm, GIOŚ ma prawo nakładać sankcje oraz wymagać podjęcia działań naprawczych.
Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej (RZGW): Są odpowiedzialne za realizację polityki wodnej na poziomie regionalnym. Ich zadaniem jest nie tylko zarządzanie zasobami wodnymi, ale także planowanie i realizacja inwestycji wodnych. RZGW pracują nad ochroną przed powodziami, suszami oraz zapewnieniem właściwej jakości wody dla lokalnych społeczności. Organizują i nadzorują prace związane z rekultywacją wód oraz dbają o ochronę ekosystemów wodnych.
Inspektoraty Ochrony Środowiska (IOŚ): Pełnią funkcję organów nadzorczych, które kontrolują przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony środowiska, w tym jakości wody. Ich zadaniem jest przeprowadzanie inspekcji oraz egzekwowanie prawa w razie wykrycia nieprawidłowości. IOŚ monitorują zgodność działalności przedsiębiorstw wodociągowych z obowiązującymi normami oraz prowadzą postępowania wyjaśniające w przypadku ich naruszenia. Mają prawo nakładać kary oraz wymagać podjęcia działań naprawczych, co czyni ich istotnym elementem systemu zarządzania jakością wody.
Organy samorządowe (gminy): Odgrywają ważną rolę w zarządzaniu jakością wody na swoim terenie. Odpowiadają one za zapewnienie mieszkańcom odpowiednich dostaw wody pitnej oraz za jej jakość. Gminy są odpowiedzialne za kontrolowanie pracy lokalnych przedsiębiorstw wodociągowych oraz za podejmowanie działań w razie stwierdzenia problemów z jakością wody. Współpracują z innymi organami kontrolnymi, takimi jak IOŚ i RZGW, aby zapewnić zgodność z obowiązującymi normami i przepisami.

Sankcje za Naruszenia Przepisów

Brak pozwolenia wodnoprawnego jest poważnym naruszeniem przepisów prawa wodnego i może skutkować surowymi karami. Pozwolenie wodnoprawne jest wymagane dla wielu działań związanych z gospodarowaniem wodą, takich jak budowa urządzeń wodnych czy korzystanie z zasobów wodnych w sposób znaczący. Organy nadzoru mają możliwość nakładania kar finansowych na przedsiębiorstwa i osoby fizyczne, które działają bez wymaganych zgód. W niektórych przypadkach możliwe jest także wstrzymanie działalności lub nakaz przywrócenia stanu zgodnego z prawem, co podkreśla wagę przestrzegania obowiązujących regulacji.

Naruszenia przepisów dotyczących rekultywacji terenów wodnych oraz prawa wodnego są traktowane bardzo poważnie, ponieważ mogą prowadzić do degradacji środowiska naturalnego. Zaniedbania takie jak niedopełnienie obowiązków związanych z rekultywacją mogą skutkować znacznymi karami pieniężnymi oraz nakazami wykonania odpowiednich prac naprawczych.

Badania Wody - Przykłady

Wyniki badań wody uzdatnionej ze Stacji Uzdatniania Wody przy ul. Padlewskiego 89 w Mławie

Badania mikrobiologiczne wody

Wskaźnik	Jednostka miary	Wartość przeprowadzonego pomiaru
Liczba Clostridium perfringens w 100 ml wody	liczba	0
Liczba bakterii Escherichia coli w 100 ml wody	liczba	0
Liczba bakterii grupy coli w 100 ml wody	liczba	0
Liczba enterokoków kałowych w 100 ml wody	liczba	0

Badania fizykochemiczne wody

Wskaźnik	Jednostka miary	Wartość przeprowadzonego pomiaru	Dopuszczalna norma
Amoniak	mg/l NH4	poniżej 0,05	0,50
Antymon	μg/l Sb	poniżej 1,0	5
Arsen	μg/l As	poniżej 1,0	10
Azotany	mg/l NO3	poniżej 4,50	50
Azotyny	mg/l NO2	poniżej 0,03	0,50
Barwa	mg/l Pt	poniżej 5,0	15
Bor	mg/l B	poniżej 0,05	1,0
Chlorki	mg/l Cl	28,8	250
Chrom	μg/l Cr	poniżej 4,0	50
Cyjanki ogólne	μg/l CN	poniżej 15	50
Fluorki	mg/l F	0,18	1,5
Glin	μg/l Al	poniżej 10,0	200
Indeks nadmanganianowy	mg/l O2	1,43	5
Jon amonowy	mg/l NH4	poniżej 0,05	0,50
Kadm	μg/l Cd	poniżej 0,3	5μg/l
Smak		akceptowalny	akceptowalny
Zapach		akceptowalny	akceptowalny
Mangan	μg/l Mn	poniżej 4,0	50
Miedź	mg/l Cu	poniżej 0,002	2,0
Mętność	NTU	0,31	1NTU
Nikiel	μg/l Ni	poniżej 5,0	20
Odczyn pH		7,3	6,5-9,5
Ołów	μg/l Pb	poniżej 1,0	25
Przewodność elektryczna właściwa	µS/cm	572,0	2500
Selen	μg/l Se	poniżej 2,0	10
Siarczany	mg/l SO4	115,0	250
Twardość	mg/l CaCO3	345,0	60-500
Sód	mg/l Na	15,0	200
Żelazo ogólne	μg/l Fe	poniżej 60	200

Bieżące informacje o jakości wody można uzyskać codziennie od poniedziałku do piątku w Dziale Technologii i Ochrony Środowiska ZWiK Sp.

tags: #polska #woda #pitna #jakość #normy