Przepisy BHP na Oczyszczalniach Ścieków a Praca Jednoosobowa

Szczegóły: Opublikowano: 01. December 2025

W sierpniu 2022 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Zakres obowiązków właścicieli nieruchomości w odniesieniu do gospodarki ściekowej został określony w art. 5 ust. 1 pkt 2, 3a oraz 3b ww. ustawy.

Wyposażenie nieruchomości w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniającą wymagania określone przepisami prawa, stanowi zarazem sposób wykonania przez właścicieli nieruchomości obowiązku zapewnienia utrzymania czystości i porządku, zgodnie z wymaganiami ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona.

Gminy prowadzą ewidencję przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się komunalnych osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.

Zgodnie z definicją zawartą w ustawach: Prawo wodne oraz Prawo ochrony środowiska za ścieki uważa się m.in. wody zużyte, w szczególności na cele bytowe lub gospodarcze, oraz wody opadowe lub roztopowe, ujęte w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni. W zależności od pochodzenia ścieki dzieli się na: ścieki bytowe, komunalne i przemysłowe.

Zanieczyszczenia niesione w ściekach obejmują substancje nieorganiczne (mineralne) i organiczne rozpuszczone oraz w formie koloidów, zawiesin i emulsji. W przeciętnym gospodarstwie domowym ilość wyprodukowanych ścieków zwykle nie przekracza 5 m3 w ciągu doby.

Przeczytaj także: Przydomowe oczyszczalnie ścieków Zawiercie

Przydomowa oczyszczalnia ścieków, jako stacjonarne urządzenie techniczne, którego eksploatacja może spowodować emisję, posiada również status „instalacji” w rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r.

Uwarunkowania lokalizacji przydomowej oczyszczalni ścieków

Zgodnie z art. 39 ustawy - Prawo wodne zabrania się wprowadzania ścieków do ziemi, m.in.:

jeżeli byłoby to sprzeczne z warunkami wynikającymi z istniejących form ochrony przyrody, utworzonych stref ochrony zwierząt łownych albo ostoi na podstawie ustawy o ochronie przyrody, a także stref ochronnych oraz obszarów ochronnych ustanowionych na podstawie ustawy - Prawo wodne,
w nadmorskim pasie technicznym, utworzonym na podstawie przepisów o obszarach morskich RP i administracji morskiej,
jeżeli stopień oczyszczania ścieków lub miąższość utworów skalnych nad zwierciadłem wód podziemnych nie stanowi zabezpieczenia tych wód przed zanieczyszczeniem,
w odległości mniejszej niż 1 kilometr od granic kąpielisk oraz plaż publicznych nad wodami.

Wymagania szczególne lub dodatkowe zakazy lub ograniczenia wynikać mogą również z ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, o ile został sporządzony dla terenu planowanej oczyszczalni.

Odnośnie wymagań technicznych w zakresie sytuowania przydomowej oczyszczalni ścieków, wynikających z rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie wskazania wymaga, że:

przepływowe, szczelne osadniki podziemne, stanowiące część przydomowej oczyszczalni ścieków gospodarczo-bytowych, służące do wstępnego ich oczyszczania, mogą być sytuowane w bezpośrednim sąsiedztwie budynków jednorodzinnych, pod warunkiem wyprowadzenia ich odpowietrzenia przez instalację kanalizacyjną co najmniej 0,6 m powyżej górnej krawędzi okien i drzwi zewnętrznych w tych budynkach,
odległość studni dostarczającej wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, niewymagającej, zgodnie z przepisami dotyczącymi ochrony ujęć i źródeł wodnych, ustanowienia strefy ochronnej, powinna wynosić - licząc od osi studni - co najmniej 30 m do najbliższego przewodu rozsączającego kanalizacji indywidualnej, jeżeli odprowadzane są do niej ścieki oczyszczone biologicznie w stopniu określonym w przepisach dotyczących ochrony wód.

Wybór miejsca i sposobu wykorzystania albo usuwania ścieków powinien minimalizować negatywne oddziaływania na środowisko.

Przeczytaj także: Oczyszczalnia oksydacyjna: zasady działania

Realizacja przydomowej oczyszczalni ścieków

Budowa przydomowej oczyszczalni ścieków, na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 3 Prawa budowlanego nie wymaga pozwolenia na budowę. Ze zwolnienia takiego korzystają indywidualne przydomowe oczyszczalnie ścieków o wydajności do 7,50 m3 na dobę.

Okoliczność, iż budowa przydomowej oczyszczalni, jako samodzielnego przedsięwzięcia, zasadniczo nie wymaga pozwolenia na budowę powoduje, iż zgodnie z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie jest wymagane również wydanie w sprawie lokalizacji tej oczyszczalni decyzji o warunkach zabudowy. Budowa taka, zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, wymaga jednakże zgłoszenia.

Zgłoszenie winno określać: rodzaj, zakres, sposób wykonania robót budowlanych, jak również termin ich rozpoczęcia. Do zgłoszenia należy dołączyć: oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Załączanie do zawiadomienia szkiców i rysunków uzależnia się od potrzeb. Oznacza to, że obowiązek taki powstaje z chwilą gdy organ uzna to za konieczne.

Przesłankami warunkującymi powstanie ww. obowiązku są: ocena stanu faktycznego, charakter inwestycji, oddziaływanie inwestycji na bezpieczeństwo ludzi i mienia, walory architektoniczne, lub środowisko. Ponadto, inwestor posiadający odpowiednie uprawnienia budowlane, poza enumeratywnie wymienionymi przypadkami, zwolniony jest z wymogu sporządzenia odpowiednich szkiców i rysunków.

Do realizacji budowy przydomowej oczyszczalni ścieków można przystąpić, jeśli w terminie 30 dni od dnia zgłoszenia właściwy organ nie wniesie w drodze decyzji sprzeciwu i nie później niż po upływie dwóch lat od określonego w zgłoszeniu terminu ich rozpoczęcia.

Przeczytaj także: Jak ustawić napowietrzanie?

Uchylenie z dniem 30 lipca 2005 r. powyższej reguły powoduje, że zastosowanie znajduje w tej mierze wprost wymóg uzyskania pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzenia wodnego (każdego), określony w art. 122 ust. 1 pkt 3 Prawa wodnego. Pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych może być wydane na podstawie projektu tych urządzeń, jeżeli projekt ten odpowiada wymaganiom operatu wodnoprawnego.

Zgodnie z art. 125 Prawa wodnego pozwolenie wodnoprawne nie może naruszać:

ustaleń warunków korzystania z wód regionu wodnego lub warunków korzystania z wód zlewni;
ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy;
wymagań ochrony zdrowia ludzi, środowiska i dóbr kultury wpisanych do rejestru zabytków oraz wynikających z odrębnych przepisów.

Jeżeli budowa lub eksploatacja przydomowej oczyszczalni może w sposób znaczący oddziaływać na siedlisko albo gatunki roślin lub zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzeń wodnych winno zostać poprzedzone uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, o jakiej mowa w art. 46 i n. ustawy - Prawo ochrony środowiska.

Stosownie do treści art. 42 Prawa wodnego obiekt budowlany lub zespół takich obiektów, których użytkowanie jest związane z wprowadzaniem ścieków do wód lub do ziemi, nie może zostać oddany do użytkowania, jeżeli nie zostały spełnione wymagania, o których mowa w art. 76 ustawy Prawo ochrony środowiska.

Odnośnie uzyskania wymaganych decyzji określających zakres i warunki korzystania ze środowiska znajduje zastosowanie reguła art. 180 ustawy - Prawo ochrony środowiska, w świetle której eksploatacja instalacji powodująca m.in. wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, jest dozwolona po uzyskaniu pozwolenia, jeżeli jest ono wymagane.

W odniesieniu do przydomowych oczyszczalni ścieków ww. obowiązek uzyskania zezwolenia zastępowany jest obowiązkiem dokonania zgłoszenia, wynikającym z § 2 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia.

Zgłoszenia wymagają zgodnie z tym aktem: oczyszczalnie ścieków o przepustowości do 5 m3 na dobę, wykorzystywane na potrzeby własnego gospodarstwa domowego lub rolnego w ramach zwykłego korzystania z wód.

Zgłoszenie instalacji, składane właściwemu miejscowo staroście, powinno zawierać:

oznaczenie prowadzącego instalację, jego adres zamieszkania lub siedziby,
adres zakładu, na którego terenie prowadzona jest eksploatacja instalacji,
rodzaj i zakres prowadzonej działalności, w tym wielkość produkcji lub wielkość świadczonych usług,
czas funkcjonowania instalacji (dni tygodnia i godziny),
wielkość i rodzaj emisji,
opis stosowanych metod ograniczania wielkości emisji,
informację, czy stopień ograniczania wielkości emisji jest zgodny z obowiązującymi przepisami.

Do rozpoczęcia eksploatacji instalacji można przystąpić, jeżeli organ właściwy do przyjęcia zgłoszenia w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji.

Praca jednoosobowa - przepisy BHP

Praca w pojedynkę niesie za sobą wiele zagrożeń i dlatego jest ściśle określona w regulacjach prawnych. Chodzi głównie o to, że osoba wykonująca swoje obowiązki w pojedynkę nie może liczyć na wsparcie innego pracownika i tym samym każdy wypadek lub nagłe zdarzenie jest potencjalnie bardzo niebezpieczne. Zawał, udar, zasłabnięcie, atak epilepsji dla osoby poruszajacej się w pojedynkę stanowią śmiertelne zagrożenie ponieważ liczy się szybka pomoc.

Dlatego przepisy regulują pracę w pojedynkę i warto się z nimi zapoznać. Co istotne ustawodawca wziął pod uwagę postęp technologiczny i powstanie systemów bezpieczeństwa osób pracujących w pojedynkę i dostosował regulacje prawne do możliwości ich zastosowania.

Tym samym dawniej obowiązujący wykaz prac niebezpiecznych, przy których wymagana była obecność co najmniej 2 osób przestał obowiązywać i obecnie prace niebezpieczne oraz sposób ich zabezpieczania określa pracodawca w porozumieniu z pracownikami.

To znaczny krok naprzód ponieważ obecne możliwości systemu bezpieczeństwa osób pracujących w pojedynkę mogą znacznie poprawić bezpieczeństwo takich prac bez kosztownego zatrudniania kolejnych pracowników lub nieefektywnych sposobów nadzoru i meldowania się.

Poniższa regulacja ustanawia obowiązek meldowania się osób pracujących w pojedynkę w pomieszczeniach, w których mogą wystąpić zagrożenia pożarowe, wybuchowe, porażenia prądem elektrycznym, wydzielanie się gazów lub par substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne.

Dawniej stosowane nieefektywne metody, w których pracownik musiał np. telefonicznie lub radiowo meldować swoją obecność przełożonemu miały istotną wadę w postaci angażowania przełożonego w pilnowanie czy pracownik zgłosił się o danej godzinie. Przy kilku osobach to praktycznie ustanowienie kolejnego etatu.

System Blackline Safety rozwiązuje takie problemy i zapewnia wymuszenie zameldowania się przez pracownika za pomocą wciśnięcia przycisku (system nie angażuje pracownika aby ten pamiętał kiedy ma to wykonać tylko sam mu przypomina). Z drugiej strony system redukuje zaangażowanie osób nadzorujących ponieważ sam pilnuje zgłaszania się, a jeżeli to nie nastąpi to dopiero powiadamia wybrane osoby o potencjalnym zagrożeniu jednocześnie umożliwiając lokalizacją i komunikację z pracownikiem.

Wszędzie tam gdzie występuje zagrożenie ze strony detekcji gazów powinny być prowadzone pomiary. Tylko po co angażować kolejne osoby i kupować dodatkowe detektory jeżeli można po prostu urządzenie bezpieczeństwa osoby pracującej w pojedynkę rozszerzyć o funkcję detekcji gazów.

Warto także wspomnieć o innej regulacji, która nakłada obowiązek stosowania urządzeń detekcyjnych wszędzie tam gdzie mogą się pojawić lub są magazynowane substancje niebezpieczne. Co ważne przepis nie narzuca czy muszą to być stacjonarne systemy czy mobilne osobiste urządzenia pracowników.

Przepisy dotyczące poszczególnych typów obiektów i zastosowań zawierają często dokładniejsze i bardziej uszczegółowione wymogi.

Przykłady regulacji prawnych:

Dz.U. 1993 nr 96 poz. 438 Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 1 października 1993 r. - Wejście do pomieszczeń lub zagłębień przy kratach powinno być poprzedzone zbadaniem czystości powietrza i zawartości tlenu.
Dz.U. 1994 nr 21 poz. 73 Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 27 stycznia 1994 r. - Przed rozpoczęciem pracy w ozonatorni należy sprawdzić zawartość ozonu w atmosferze pomieszczenia.
Dz.U. 2021 poz. 1210 Obwieszczenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 8 czerwca 2021 r. - Jeżeli nie jest możliwe obniżenie stężenia par cieczy lub gazów poniżej wartości, o których mowa w ust. 1, należy stosować środki ochrony indywidualnej układu oddechowego.
Dz.U. Z 18.07.2001 nr 73 poz.770 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 maja 2001 r. - zawartość tlenu w powietrzu będącym w zbiorniku wynosi co najmniej 18%.
Dz.U. 2014 poz. 812 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 25 kwietnia 2014 r. - Instalacje, o których mowa w ust. 1, wyposaża się w urządzenia do pomiaru stężenia gazów niebezpiecznych.

Środki Ochrony Indywidualnej (ŚOI)

Środki ochrony indywidualnej (ŚOI) powinny być wykorzystywane w sytuacjach, gdy nie można uniknąć zagrożeń lub wystarczająco ich ograniczyć za pomocą innych rozwiązań technicznych lub organizacyjnych. Z tego względu należy je traktować jako ostatnie ogniwo ochronne.

Z Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 11 grudnia 2020 r. (Dz.U.2020 poz. 2234) wynika, że w ramach ochrony pracownika przed zagrożeniem spowodowanym przez szkodliwy czynnik biologiczny pracodawca jest zobowiązany do wyposażenia pracownika w odpowiednie środki ochrony indywidualnej.

Podstawowe obowiązki pracodawców w odniesieniu do stosowania środków ochrony indywidualnej określa Kodeks pracy, a szczegółowe przepisy dotyczące zasad ich bezpiecznego stosowania określa załącznik 2 do Rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 4 listopada 2021 r. (Dz. Ustaw 2021, poz. 288), które wdraża postanowienia Dyrektywy Komisji (UE) 2019/1832 z dnia 24 października 2019 r.

Zgodnie z art. 237⁶,§1 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Zgodnie z §3 tego samego art. środki ochrony indywidualnej dostarczane przez pracodawcę powinny spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.

Potwierdzeniem, że wyrób spełnia zasadnicze wymagania jest jego oznakowanie znakiem CE według zasad określonych w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady ( UE) 2016/425 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej oraz uchylenia Dyrektywy Rady 89/686/EWG (Dz.U. L 81 z 31.3.2016, p. 51-98). Do potwierdzania zgodności poszczególnych rodzajów środków ochrony indywidualnej z wymaganiami zasadniczymi ww. rozporządzenia zastosowanie mają zharmonizowane normy europejskie wdrożone do prawa krajowego.

Należy podkreślić, że tylko środki ochrony indywidualnej oznakowane znakiem CE można uznać jako zgodne z podstawowymi wymaganiami bezpieczeństwa i tylko spośród takich wyrobów pracodawca powinien dokonywać wyboru środków dostarczanych pracownikom.

Ochrona Układu Oddechowego

Podstawowym sprzętem ochrony układu oddechowego przed czynnikami biologicznymi w postaci bioaerozolu jest sprzęt filtrujący, w wersji bez i z dodatkowym przepływem powietrza. Działanie tego sprzętu polega na wychwytywaniu z powietrza, w strefie oddychania pracownika, szkodliwych cząstek biologicznych, w tym w połączeniu z cząstkami pyłu obecnego w środowisku pracy. Podstawowym materiałem konstrukcyjnym sprzętu są materiały filtracyjne (włókniny), którym nadaje się odpowiednio kształt filtra lub półmaski filtrującej.

W zależności od skuteczności filtracji, która określa zdolność materiału do wychwytywania szkodliwych cząstek ze strugi powietrza, sprzęt filtrujący zalicza się do jednej z trzech klas ochrony: 1, 2, 3. Klasyfikacja ta jest niezależna od rozwiązania konstrukcyjnego sprzętu (filtr czy półmaska filtrująca) a użytkownik sprzętu jest o niej informowany w postaci odpowiedniego znakowania. Znakowanie klas ochrony filtrów wyrażone jest w postaci symboli: P1, P2 i P3, natomiast dla półmasek filtrujących te same klasy ochrony oznaczone są symboliczne jako: FFP1, FFP2 oraz FFP3.

W obydwu typach sprzętu ochrony układu oddechowego cyfra 1 oznacza sprzęt o niskiej skuteczności, 2 o średniej skuteczności, a 3 to najwyższa skuteczność ochronna. Oprócz cyfry wskazującej na klasę ochrony na półmaskach filtrujących opcjonalnie może pojawić się symbol dotyczący czasu ich stosowania w postaci: R ‒ wielokrotnego użycia lub NR ‒ jednokrotnego użycia.

Wprowadzenie do sprzętu filtrującego dodatkowego wspomagania przepływu powietrza, uzyskane na skutek wmontowania dmuchawy w obieg powietrza oddechowego, rozszerza możliwości stosowania lekkich kapturów z dużymi, przeźroczystymi wizjerami. Taki sprzęt zapewnia jednoczesną ochronę układu oddechowego oraz oczu i twarzy pracownika.

Ochrona Oczu i Twarzy

Do ochrony oczu i twarzy przed czynnikami biologicznymi, takimi jak wirusy, bakterie i grzyby, stosuje się analogiczne typy środków ochrony indywidualnej jak w przypadku zagrożeń chemicznych i pyłowych.

W przypadku ryzyka kontaktu z kroplami i rozbryzgami cieczy biologicznych (np. krwi, śliny, innych wydzielin), zaleca się stosowanie szczelnych gogli ochronnych - bez wentylacji lub z wentylacją pośrednią - spełniających wymagania zharmonizowanej normy PN-EN ISO 16321-1:2022-10 (lub wcześniejszej PN-EN 166:2005) i oznaczonych symbolem „3” (ochrona przed kroplami cieczy). W sytuacjach, w których istnieje wysokie ryzyko intensywnych rozprysków, należy dodatkowo zastosować osłonę twarzy.

Ochrona Rąk

Rękawice chroniące przed zagrożeniami biologicznymi powinny stanowić barierę przed przenikaniem mikroorganizmów (bakterii, grzybów, wirusów). Przede wszystkim powinny spełniać podstawowe wymagania dla rękawic ochronnych (zgodnie z normą zharmonizowaną PN-EN ISO 21420:2020-09) takie jak nieszkodliwość materiału z którego są wykonane, posiadać odpowiednie wymiary oraz cechować się zręcznością (łatwością chwytania niewielkich przedmiotów), a także muszą być szczelne, czyli odporne na przesiąkanie wody i powietrza.

Rękawice zapewniające ochronę przed czynnikami biologicznymi klasyfikowane są jako rękawice chroniące przed niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i mikroorganizmami. W zależności od przeznaczenia mogą być odporne jedynie na bakterie i grzyby lub dodatkowo również na wirusy.

Ochrona Nóg

Do ochrony przed mikroorganizmami stosuje się szczelne obuwie wykonane z materiałów polimerowych lub w całości pokryte tworzywem. Nie istnieje norma dotycząca konkretnie obuwia do ochrony przed czynnikami biologicznymi, jednak najważniejsze parametry takiego obuwia to wodoodporność (oznaczenie WR) i nieprzepuszczalność cieczy, zgodnie z normami zharmonizowanymi PN-EN ISO 20345 (obuwie bezpieczne), PN-EN ISO 20346 (obuwie ochronne) lub PN-EN ISO 20347 (obuwie zawodowe).

Kryterium wskazującym na konieczność stosowania obuwia chroniącego przed czynnikami biologicznymi na stanowisku pracy jest występowanie na podłożu cieczy, zawierającej niebezpieczne czynniki biologiczne, lub zagrożenie polaniem nóg taką cieczą.

Ochrona Ciała

Rolą odzieży chroniącej przed czynnikami infekcyjnymi jest z jednej strony zapobieganie przedostawaniu się czynników infekcyjnych do skóry, zaś z drugiej strony - zapobieganie przenoszeniu czynników infekcyjnych na inne osoby i w różnych sytuacjach. Odzież ta powinna spełniać wymagania zawarte w zharmonizowanej normie EN 14126:2003+AC:2004.

tags: #oczyszczalnia #ścieków #przepisy #BHP #praca #jednoosobowa