Oczyszczalnia Ścieków: Zasada Działania i Regulacje

Szczegóły: Opublikowano: 07. December 2025

Oczyszczalnie ścieków pełnią kluczową rolę w ochronie środowiska, zapewniając bezpieczne i efektywne usuwanie zanieczyszczeń z wód odprowadzanych przez gospodarstwa domowe i przemysł.

Odbiór i Oczyszczanie Ścieków

Głównymi źródłami dostawy ścieków do oczyszczalni ścieków jest miejska sieć kanalizacji sanitarnej oraz sieć kanalizacji przemysłowej. Integralną częścią oczyszczalni jest również automatyczna stacja zlewna, gdzie dostarczane są specjalnymi wozami asenizacyjnymi nieczystości ciekłe pochodzące z terenów nieskanalizowanych. Mieszkańcy odprowadzający ścieki bezpośrednio do kanalizacji sanitarnej stanowią znaczną część ogółu mieszkańców. Pozostali obsługiwani są przez wyspecjalizowane firmy, których działalność polega na opróżnieniu zbiorników bezodpływowych i dostawie nieczystości ciekłych do stacji zlewnej. Wszystkie ścieki pochodzące od dostawców podłączonych do kanalizacji sanitarnej przesyłane są siecią kanalizacyjną do oczyszczalni ścieków, gdzie następuje proces biologicznego ich oczyszczania.

Proces Oczyszczania Ścieków

W obiektach stosowane jest dwuetapowe oczyszczanie wstępne - mechaniczne oraz biologiczne z podwyższonym usuwaniem biogenów. W GOŚ w oczyszczaniu ścieków wykorzystywany jest proces osadu czynnego o nazwie MUCT, który przebiega w trzech strefach - beztlenowej, niedotlenionej i tlenowej.

Oczyszczanie Mechaniczne

Oczyszczanie mechaniczne ścieków zaczyna się od kraty rzadkiej, wychwytującej największe gabarytowo zanieczyszczenia niesione ze ściekami, aby następnie skierować je na kraty gęste (Hala Krat). Kraty te oddzielają drobne odpady (skratki) obecne w ściekach, a reszta przepływa do piaskowników, w których następuje oddzielenie piasku od ścieków (sedymentacja czyli opadanie). Ostatnim obiektem mechanicznego oczyszczania ścieków są osadniki wstępne. To prostokątne zbiorniki wyposażonych w zgarniacze zgrzebłowe zbierające osad gromadzący się na dnie oraz tzw. kożuch, czyli tłuszcze i części pływające na powierzchni ścieków. Osad, nazywany osadem wstępnym i kożuch odprowadzane są do zamkniętych komór fermentacyjnych.

Oczyszczanie Biologiczne

Oczyszczanie biologiczne polega na rozłożeniu zawartych w ściekach związków organicznych oraz związków azotu i fosforu przez mikroorganizmy (bakterie) znajdujące się w osadzie ściekowym (tzw. osadzie czynnym). Biologiczne oczyszczanie ścieków jest skomplikowanym procesem, zależy od wielu czynników: zawartości tlenu, temperatury, rodzaju dopływających ścieków. Proces wymaga ciągłego monitorowania. W GOŚ odbywa się to on-line, poprzez pomiar wielu parametrów: tlenu (O2), różnych form azotu i fosforu, odczynu pH, stężenia osadu oraz tzw. potencjału redoks, czyli wskaźnika informującego o tym, jakie reakcje chemiczne przebiegają w procesie oczyszczania. Końcowymi obiektami biologicznego oczyszczania ścieków są prostokątne osadniki wtórne, w których następuje oddzielenie osadu od oczyszczonych ścieków. Podobnie jak w osadnikach wstępnych, również tutaj pracują zgarniacze. Oczyszczone ścieki są odprowadzane kanałem zbiorczym do odbiornika.

Przeczytaj także: Przydomowe oczyszczalnie ścieków Zawiercie

Przetwarzanie Osadów

Osady usuwane ze ścieków w trakcie oczyszczania przechodzą dalsze procesy. Najpierw poddawane są zagęszczaniu - osad wstępny zagęszczany jest grawitacyjnie w lejach osadników wstępnych, a osad nadmierny - mechanicznie na zagęszczarkach taśmowych. Tak zagęszczone osady trafiają do komór fermentacyjnych. W nich, w temperaturze 35÷38ºC, osad poddawany jest fermentacji, aby zmniejszyć w nim ilość związków organicznych oraz patogenów. W wyniku fermentacji osadów powstaje biogaz, który po oczyszczeniu z siarkowodoru i związków krzemu jest wykorzystywany w agregatach do produkcji energii elektrycznej i ciepła na potrzeby własne GOŚ. Przefermentowany osad jest odgazowywany, odwadniany mechanicznie, a następnie kierowany do Instalacji Termicznego Przekształcania Osadów.

Niewłaściwe Korzystanie z Kanalizacji Sanitarnej

Niewłaściwe korzystanie z kanalizacji sanitarnej prowadzi do poważnych problemów eksploatacyjnych sieci kanalizacyjnych, przepompowni i oczyszczalni ścieków. Pracownicy eksploatujący sieć kanalizacji sanitarnej wskazują, że coraz częściej znajdowane są w niej przedmioty, które nie powinny się tam znaleźć. W przypadku wystąpienia niedrożności sieci kanalizacyjnej mieszkańcy narażają siebie oraz swoich sąsiadów na zalanie piwnic, łazienek, posesji, występowanie zatorów oraz uciążliwych zapachów.

Sieć kanalizacyjna i przepompownie ścieków zostały tak zaprojektowane i wykonane, aby przyjmować ścieki z naszych domów - nieczystości sanitarne z mycia, prania i WC. Jeżeli jednak wraz ze ściekami płyną także inne odpady, powodują one niedrożność przewodów kanalizacyjnych. - elementy budowlane, w tym m.in. gruz.

Regulacje Prawne Dotyczące Odprowadzania Ścieków

Poniżej przedstawiamy zasady obowiązujące Odbiorców Usług Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w m.st. Przypominamy również, że obowiązki których muszą bezwzględnie przestrzegać Odbiorcy Usług, a także ich sposób realizacji zostały zawarte w art. 10 Ustawy. Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. [2] Rozporządzenie z 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (t. j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1 .

Jakie ścieki można odprowadzać do kanalizacji sanitarnej: Do kanalizacji można odprowadzać wyłącznie ścieki sanitarne nazywane inaczej ściekami bytowo-gospodarczymi lub socjalno-bytowymi. Ścieki te związane są bezpośrednio z życiem człowieka i zawierają odpływy z kuchni, łazienki, z mycia, prania, ubikacji itp. Zabronione jest wprowadzanie do kanalizacji sanitarnej (i dalej do oczyszczalni) wód deszczowych oraz innych wód i ścieków pochodzenia produkcyjnego.
Czego nie mogą zawierać ścieki sanitarne: Ścieki nie mogą zawierać materiałów i substancji, które mogą doprowadzić do: zatkania kanalizacji, zatkania pomp, zamierania bakterii i mikroorganizmów pracujących na oczyszczalni przy usuwaniu zanieczyszczeń (bakterie i mikroorganizmy są wrażliwe na działanie substancji szkodliwych i trujących).
Jak powinna wyglądać kanalizacja sanitarna (instalacja wewnętrzna) w domu: Docierają do nas sygnały iż często po wybudowaniu kanalizacji sanitarnej w mieszkaniu pojawiają się zapachy pochodzące z kanalizacji. Przyczyną tego są różnego rodzaju nieprawidłowości w domowej kanalizacji sanitarnej.Celem zapobieżenia zapachom i wyziewom z kanalizacji należy przestrzegać następujących zasad: pion kanalizacyjny powinien być zaopatrzony w rurę wywiewną wyprowadzoną 0,5 do 1,0 m powyżej połaci dachowej.
Uwaga: W przypadku stwierdzenia, iż przyczyną zatkania kanalizacji lub jej niewłaściwego funkcjonowania jest szkodliwa eksploatacja przez danego użytkownika bądź nastąpi odprowadzenie ścieków niedozwolonych (w tym wód deszczowych) zakład, zmuszony będzie dochodzić swoich roszczeń z tytułu poniesionych kosztów. Kosztami tymi zostaną obciążeni konkretni użytkownicy kanalizacji.

Finansowanie Inwestycji w Gospodarce Ściekowej

Inwestycje w gospodarce ściekowej są finansowane przez gminę ze środków własnych. Mogą być także finansowane z różnych źródeł publicznych - zarówno krajowych i zagranicznych - jak i ze środków prywatnych.

Przeczytaj także: Oczyszczalnia oksydacyjna: zasady działania

Dedykowane środki finansowe na gospodarkę ściekową w aglomeracjach zapewnione zostały w dwóch edycjach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) funkcjonującego w ramach unijnej perspektywy finansowej na lata 2007-2013 i 2014-2020 oraz stanowiącego ich kontynuację Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) na lata 2021-2027.
Dla małych aglomeracji, o wielkości w przedziale od co najmniej 2 000 RLM do poniżej 15 000 RLM, tj. poniżej wartości przyjętej w programie FEnIKS, zgodnie z podziałem zakresu wsparcia w programach krajowych i regionalnych, finansowanie z wykorzystaniem środków unijnych ujęte zostało w ramach programów regionalnych, które zastąpiły funkcjonujące dotychczas Regionalne Programy Operacyjne (RPO).
Program przewiduje dofinansowanie inwestycji w zakresie budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych (także w zakresie osadów ściekowych oraz wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych wyłącznie na potrzeby własne operatora, tj. na działalność wodno-ściekową, jak również w zakresie przygotowania ścieków oczyszczonych do ponownego użycia zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/741 z dnia 25 maja 2020 r. w sprawie minimalnych wymogów dotyczących ponownego wykorzystania wody oraz rozporządzeniem Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi ścieków, a także przy odprowadzaniu wód opadowych lub roztopowych do wód lub do urządzeń wodnych), budowy lub modernizacji zbiorczych systemów kanalizacji sanitarnej, budowy przyłączy, a także, w przypadku projektu kompleksowego - budowy lub modernizacji systemów zaopatrzenia w wodę (także w zakresie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych wyłącznie na potrzeby własne operatora, tj.
Wsparciem finansowym objęte są przedsięwzięcia służące zagospodarowaniu ścieków komunalnych powstających poza granicami aglomeracji ujętych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych.
W ramach Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020), na obszarach poza granicami aglomeracji ujętymi w KPOŚK operacje typu „Gospodarka wodno-ściekowa” realizowane są w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji związanych z tworzeniem, ulepszaniem lub rozbudową wszystkich rodzajów małej infrastruktury, w tym inwestycji w energię odnawialną i w oszczędzanie energii”.
W ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PSWPR 2023-2027) zaplanowana została interwencja 10.10. Infrastruktura na obszarach wiejskich oraz wdrożenie koncepcji inteligentnych wsi - obszar A Inwestycje w zakresie systemów indywidualnego oczyszczania ścieków, której celem jest rozwiązywanie problemów z zapewnieniem odbioru ścieków z gospodarstw domowych na obszarach o rozproszonej zabudowie, gdzie doprowadzenie sieci kanalizacyjnej jest mało efektywne i wymaga ponoszenia bardzo wysokich kosztów.
7.1. Inwestycja B3.1.1. Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) w ramach reformy B3.1. Wsparcie zrównoważonej gospodarki wodno-ściekowej na terenach wiejskich przewiduje wsparcie dla inwestycji w zrównoważoną gospodarkę wodno-ściekową na terenach wiejskich.7.2. Inwestycja B3.4.1. W ramach Instrumentu Zielonej Transformacji Miast (Inwestycja B3.4.1., część pożyczkowa KPO) przewiduje się możliwość wsparcia m.in. przedsięwzięć polegających na budowie, jak i przebudowie czy remoncie sieci wodociągowych lub kanalizacyjnych, budowy przepompowni czy oczyszczalni ścieków, przyczyniających się do redukcji negatywnego oddziaływania ludzi na środowisko i poprawy jakości życia (np.
Program określa zasady rozdziału i przekazywania jednostkom samorządu terytorialnego oraz związkom jednostek samorządu terytorialnego dofinansowania na realizację zadań inwestycyjnych, mających na celu przeciwdziałanie COVID-19, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r.
W 2021 r. Obecnie obowiązki gmin wynikające z otrzymania wsparcia finansowego z budżetu państwa gminnych inwestycji w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę oraz kanalizacji określają przepisy art. 95 ustawy z dnia 1 października 2024 r.
Jednym z dostępnych instrumentów finasowania inwestycji w zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków jest partnerstwo publiczno-prywatne (PPP). Jest to sposób realizacji zadań publicznych, oparty na wieloletniej umowie określającej podział zadań i ryzyk pomiędzy podmiotem publicznym, a partnerem prywatnym.

Przykłady Oczyszczalni Ścieków

Toruńskie Wodociągi: eksploatują trzy oczyszczalnie ścieków: "Centralną", "Czerniewice" i "Rudak".
Oczyszczalnia Ścieków "Centralna": oczyszcza ścieki z miasta Torunia (socjalno-bytowe, przemysłowe, wody infiltracyjne i opadowe) doprowadzane siecią kanalizacyjną oraz dowożone samochodami asenizacyjnymi, a także ścieki technologiczne z procesu oczyszczania.
Oczyszczalnia Ścieków "Czerniewice": oczyszcza ścieki sanitarne z osiedla mieszkaniowego w Czerniewicach. Oczyszczalnia pracuje w oparciu o technologię dwufazowego osadu czynnego: denitryfikacja - nitryfikacja.
Oczyszczalnia Ścieków "Rudak": dopływają do niej ścieki bytowo-gospodarcze oraz wody infiltracyjne w ilości około 80 m sześc. na dobę z terenu osiedla domków jednorodzinnych Spółdzielni Mieszkaniowej "Nowa".

Przeczytaj także: Jak ustawić napowietrzanie?

tags: #oczyszczalnia #ścieków #Wodociągi #i #Kanalizacja #Miejska