Przydomowa oczyszczalnia ścieków zamiast szamba – przepisy i formalności

Szczegóły: Opublikowano: 01. December 2025

W przypadku, gdy działka nie jest podłączona do sieci kanalizacyjnej, praktycznym i powszechnie stosowanym rozwiązaniem jest zbiornik bezodpływowy. Jednak inwestorzy w trakcie budowy, dowiadując się więcej o możliwych rozwiązaniach i ich zaletach, często chcą zmienić szambo na oczyszczalnię. Jest to bardzo słuszna decyzja, uwzględniając koszt eksploatacji szamba. Przydomowa oczyszczalnia ścieków mimo, że jest rozwiązaniem droższym, to tania eksploatacja pozwala na zwrot inwestycji po około 3-5 latach.

Szambo a przepisy prawne

Usytuowanie szamba na działce powinno być dobrze przemyślane. Po pierwsze ze względów praktycznych, by zapewnić jego wygodne opróżnianie, po drugie ze względu na bezpieczeństwo eksploatacji. Przepisy prawne dokładnie określają, w jakiej lokalizacji może znajdować się szambo przydomowe. Przede wszystkim nie może być usytuowane za blisko domu. Zgodnie z aktualną ustawą szambo o pojemności do 10 m³ przy domu jednorodzinnym musi znajdować się co najmniej 5 metrów od drzwi i okien budynków mieszkalnych.

Aby wybudować własny zbiornik na ścieki, należy zgłosić ten zamiar w najbliższym starostwie powiatowym lub urzędzie miasta. Dla zbiorników bezodpływowych do 10 m³ (optymalnych dla domów jednorodzinnych) nie potrzebujemy formalnego pozwolenia na budowę. Składamy jedynie zgłoszenie i jeśli urząd nie wyda sprzeciwu w 21 dni od daty utrzymania, możemy przystąpić do instalacji szamba. Dla zbiorników większych niż 10 m³ konieczne jest uzyskanie pozwolenie na budowę. Niezależnie, czy budujemy na podstawie zgłoszenia, czy pozwolenia, formularze wniosków znajdziemy na stronach internetowych urzędów.

W zależności od potrzeb możemy wybrać, czy na działce zainstalować szambo, czy przydomową oczyszczalnię ścieków. Oczyszczalnia to niższe koszty eksploatacji, jednak wymaga większej działki oraz oddalenia od ujęcia wody o minimum 30 metrów. Jak wskazaliśmy wcześniej, dla szamba przydomowego odległość ta jest o połowę mniejsza. Dla obu rozwiązań możemy starać się o dofinansowanie z funduszy centralnych i gminnych.

Oczyszczalnia biologiczna - alternatywa dla tradycyjnego szamba

W każdym wariancie ścieki z domowej sieci kanalizacyjnej przenoszone są do zakopanego w ziemi zbiornika. Do budowy szamba najczęściej wykorzystuje się zbiorniki plastikowe, betonowe, a także biologiczne. Przykładem tego ostatniego jest ekologiczne szambo z drenażem rozsączającym. Tego rodzaju oczyszczalnia biologiczna jest zbudowana według odpowiedniego schematu: składa się ze zbiornika oczyszczającego oraz systemu przewodów (drenów) rozprowadzonych na terenie działki. Dzięki preformacjom ścieki odprowadzane są bezpośrednio do gleby. Szambo ekologiczne nie wymaga dodatkowej obsługi ani nie charakteryzuje się wyższymi kosztami utrzymania w porównaniu z tradycyjnym.

Przeczytaj także: Przydomowe oczyszczalnie ścieków Zawiercie

Różne rodzaje oczyszczalni przydomowych

Budując szambo lub przydomową oczyszczalnię, możemy wybrać spośród wielu rozwiązań dopasowanych do naszych potrzeb. Niektóre z nich są bardzo zbliżone, jeśli chodzi o działanie, funkcjonują jednak pod różnymi nazwami.

Szambo hybrydowe - czyli inaczej hybrydowa oczyszczalnia ścieków, nazywana czasem szambem trzykomorowym. Do usuwania zanieczyszczeń wykorzystuje się czynny osad i proces natleniania.
Na tej samej zasadzie działa szambo tunelowe - inaczej tunelowa oczyszczalnia ścieków.
Szambo na deszczówkę - w takim wariancie do zbiornika na ścieki odprowadzana jest woda deszczowa. Często wykorzystuje się w ten sposób nieużywane już zbiorniki.
Szambo samospalające - potocznie zwane szambem zanikowym, charakteryzuje się wyższą ceną.

Zmiana szamba na oczyszczalnię - formalności

Wielu inwestorów obawia się, że jeżeli uzyskano pozwolenie na budowę domu na podstawie projektu, gdzie jako rozwiązanie gospodarki ściekowej było uwzględnione szambo, zmiana rozwiązania będzie wiązała się ze zmianą pozwolenia na budowę. Dla wszystkich inwestorów będących w takiej sytuacji mamy dobrą wiadomość, nie ma potrzeby ubiegania się o pozwolenie na budowę po zmianie szamba na oczyszczalnię.

Nie oznacza to jednak, że nie należy dopełnić żadnych formalności. Zmiana szamba na oczyszczalnię w zatwierdzonym projekcie jest uważana jako nieistotne odstąpienie od projektu. Dlatego budowa przydomowej oczyszczalni o wydajności nieprzekraczającej 7,5 m3/d zamiast szamba wymaga zgłoszenia do starostwa powiatowego.

Jak zgłosić budowę przydomowej oczyszczalni?

W celu zgłoszenia budowy przydomowej oczyszczalni ścieków składamy wniosek wraz z kompletem dokumentów w urzędzie. Zgoda ma charakter milczący, co oznacza, że od chwili złożenia dokumentów urząd ma 21 dni na zgłoszenie sprzeciwu. Jeżeli nie uzyskamy żadnej odpowiedzi można montować oczyszczalnię. Aby legalnie zamontować oczyszczalnię, należy złożyć wniosek w urzędzie wraz z:

mapą sytuacyjną z zaznaczoną lokalizacją oczyszczalni,
opisem technicznym instalacji,
zgodą właściciela działki (jeśli inwestor nie jest właścicielem),
potwierdzeniem zgodności z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego.

Urząd ma 21 dni na wniesienie sprzeciwu. Jeśli w tym czasie nie dostaniemy odpowiedzi, możemy rozpocząć montaż.

Przeczytaj także: Oczyszczalnia oksydacyjna: zasady działania

Kiedy nie można zamontować przydomowej oczyszczalni ścieków?

Dopuszczalne rozwiązania w zakresie gospodarki ściekowej są opisane w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub gdy go nie ma w warunkach zabudowy. Bywają sytuacje, że mimo braku kanalizacji sanitarnej inwestor otrzymuje sprzeciw na budowę własnej oczyszczalni. Dzieje się tak najczęściej jeżeli w najbliższym czasie planowana jest budowa kanalizacji sanitarnej i jako rozwiązanie tymczasowe należy zamontować szambo.

Czasami ograniczenia wynikają z braku możliwości zachowania wymaganych prawnie odległości od obiektów. Dzieje się tak w przypadku gdy działka nie jest duża i znajduje się na niej studnia głębinowa. Odległość zbiornika od ujęcia wody przeznaczonej do spożycia musi wynosić minimum 15 m. Zdecydowanie bardziej rygorystyczne odległości są wymagane w przypadku systemu odprowadzenia oczyszczonych ścieków. Jeżeli zdecydujemy się na oczyszczalnię biologiczną miejsce odprowadzenia oczyszczonych ścieków musi znajdować się minimum 30 m od studni głębinowej. Natomiast w przypadku oczyszczalni drenażowej jakość ścieków oczyszczonych jest zdecydowanie niższa, a odległość drenaży rosączających powinna wynosić minimum 70 m od studni.

Oczyszczalnia biologiczna - najbardziej polecane rozwiązanie

Współcześnie najbardziej polecanym rozwiązaniem gospodarki ściekowej w przypadku braku kanalizacji sanitarnej jest oczyszczalnia biologiczna. Montaż oczyszczalni biologicznej jest rozwiązaniem ekologicznym, ekonomicznym i trwałym.

Koszty eksploatacji szamba a oczyszczalni

Wiele osób decyduje się początkowo na szambo, nie zdając sobie sprawy z wysokich kosztów jego eksploatacji. Tymczasem przydomowa oczyszczalnia ścieków to rozwiązanie ekologiczne i oszczędne. Choć początkowa inwestycja jest nieco wyższa, niskie koszty użytkowania sprawiają, że zwraca się ona w ciągu 3-5 lat. Koszt wymiany szamba na oczyszczalnię zależy od wielu czynników, ale w przypadku oczyszczalni biologicznej należy się liczyć z wydatkiem:

zakup i montaż oczyszczalni: 10 000-20 000 zł,
prace ziemne: 3 000-6 000 zł.

Choć koszt inwestycji jest wyższy niż budowa szamba, to miesięczne wydatki na eksploatację są minimalne - zaledwie kilkanaście złotych, w porównaniu do nawet 500 zł miesięcznie za wywóz szamba.

Przeczytaj także: Jak ustawić napowietrzanie?

Własna oczyszczalnia ekologiczna to więc początkowo dość spora inwestycja, której jednak koszty eksploatacyjne nie są tak duże, jak mogłoby się wydawać. Stanowią one jedną z ważniejszych zalet, bo mimo początkowego wydatku jednorazowego, późniejsze koszty użytkowania są bardzo niskie.

Przydomowa oczyszczalnia ścieków z odzyskiem wody

Woda jest coraz bardziej deficytowym towarem, dlatego też trzeba w miarę możliwości ją oszczędzać i odzyskiwać. Czy można to zrobić, korzystając z oczyszczalni i używać jej w gospodarstwie domowym? Jak najbardziej, odzyskuje się tzw. wodę szarą, czy nie do picia, lecz ze względu na niski status skażenia bez problemu można ją ponownie wykorzystać do różnych czynności w gospodarstwie domowym (np. szara woda do podlewania). Przydomek wody szarej ma najczęściej woda opadowa.

Przydomowe oczyszczalnie redukują zanieczyszczenie na poziomie 90-98%, uzdatniając tym samym ściek i umożliwiając jego ponowne użycie. Warto jednak pamiętać, że te kilka procent może mieć kluczowe znaczenie i dlatego nie powinno się używać wody odzyskanej z oczyszczalni w takim samym stopniu jak na przykład wody opadowej, np. nie powinna być ona stosowana do podlewania roślin jadalnych lub mycia naczyń. W oczyszczonym ścieku są zawarte takie związki jak azot i fosfor, które mogą być przydatne do podlewania oraz bakterie, które mogą być szkodliwe dla naszego organizmu, w szczególności dla układu oddechowego i pokarmowego.

Przydomowa oczyszczalnia ścieków - przepisy i lokalizacja

Lokalizacja przydomowej oczyszczalni ścieków wymaga zachowania minimalnych warunków odległościowych od innych urządzeń terenowych. Usytuowanie przydomowej oczyszczalni ścieków na działce określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.

Odległości minimalne:

odległość mierzona od krawędzi zbiornika przydomowej oczyszczalni powinna mieć minimum 5 metrów od okien i drzwi budynku (w przypadku budynków jednorodzinnych),
minimum 2 m od granicy działki sąsiedniej, ciągu pieszego oraz drogi,
minimalna odległość od infrastruktury technicznej: 1,5 m od wodociągu, 1,0 m od kabli telefonicznych, 0,8 m od kabli elektrycznych, czy 1,5 m od rur z gazem,
minimum 15 m od korpusu oczyszczalni oraz minimum 30 metrów od miejsca odprowadzenia oczyszczonych ścieków (np. studnia chłonna, drenaż rozsączający).

Ponadto:

element odprowadzający ścieki oczyszczone do wód powierzchniowych lub do ziemi musi znajdować minimum 1000 m od kąpielisk oraz plaż publicznych,
przepisy prawa zabraniają, aby ścieki były kierowane do jezior oraz ich dopływów, jeżeli czas dopływu ścieków jest krótszy niż 24 godziny. Zabrania się doprowadzania ścieków bezpośrednio do wód stojących lub podziemnych.

Należy zachować minimum 3 metrowy odstęp od roślin z rozbudowanym systemem korzeniowym. Zamontowanie urządzenia odprowadzającego ścieki do gruntu (np. drenaż rozsączający, studnia chłonna) w niecce terenu przyczyni się do obciążenia hydraulicznego systemu odprowadzającego ścieki. Powinno się przewidzieć konieczność okresowego dojazdu wozu asenizacyjnego, który opróżnia zbiornik. Przydomowa oczyszczalnia ścieków powinna znajdować się z dala od miejsc rekreacyjnych na działce, takich jak altany, plac zabaw dla dzieci albo grill.

Pozwolenie wodnoprawne - kiedy jest wymagane?

Pozwolenie wodnoprawne jest wymagane, gdy korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej nie stanowi zwykłego korzystania z wód (bez wglądu na ilość ścieków). Nie jest wymagane, gdy wprowadzanie przez właściciela gruntu do ziemi oczyszczonych ścieków z własnego gospodarstwa domowego (lub rolnego) w ilości do 5m3 na dobę, stanowi zwykłe korzystanie z wód. Wówczas wystarczy zgłoszenie wodnoprawne. Należy dokonać go przed dokonaniem zgłoszenia budowlanego w Nadzorze Wodnym właściwym dla miejsca inwestycji.

Pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzenia wodnego - czyli fizyczne wykonanie urządzenia technicznego służące do odprowadzania ścieków do środowiska, m.in.:

z obowiązku uzyskania pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzenia wodnego zwolnione są te urządzenia wodne, które służą do wprowadzania do ziemi ścieków w ramach zwykłego korzystania z wód (jeżeli system odprowadzania ścieków z przydomowej oczyszczalni stanowi integralną część tej oczyszczalni),
należy je uzyskać, gdy ilość odprowadzanych ścieków będzie przekraczać ponad 5m3 dziennie.

Są to dwa odrębne pozwolenia. W niektórych przypadkach konieczne jest zdobycie obu pozwoleń wodnoprawnych. Nie wymaga pozwolenia budowa oczyszczalni ścieków o przepustowości do 7.5 m3 na dobę. Wymaga jednak zgłoszenia robót budowlanych.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub decyzje o warunkach zabudowy wydanej przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta określają, czy przydomowa oczyszczalnia może być wybudowana w planowanej lokalizacji.

ilość ścieków nie może przekraczać 5 m3 na dobę w przeciwnym wypadku konieczne jest uzyskani pozwolenia wodnoprawnego na szczególne korzystanie z wód stanowiące wprowadzanie ścieków do ziemi),
nastąpiła odpowiednia redukcja zanieczyszczeń podczas oczyszczania ścieków,
miejsce wprowadzenia ścieków jest oddzielone warstwą gruntu o miąższości co najmniej 1,5 m od najwyższego użytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych.

Wymagania w zakresie oczyszczania ścieków

Wymagania w zakresie oczyszczania zależne są od przynależności danej lokalizacji oraz sposobu odprowadzania oczadzonych ścieków do środowiska, co określone jest w przepisach. Obecne przepisy w zakresie nieczystości dotyczyły głównie przedsiębiorców prowadzących opróżnianie zbiorników bezodpływowych, a także transport nieczystości ciekłych.

Od 1.01.2023 r. obowiązują następujące regulacje:

Obowiązek posiadania zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania osadników w instalacjach oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych.
Obowiązek dostarczania nieczystości ciekłych do oczyszczalni ścieków spełniającej wymagania określone w przepisach.
Sporządzanie kwartalnych sprawozdań i przekazywanie ich wójtowi/ burmistrzowi/prezydentowi miasta w terminie do końca miesiąca następującego po kwartale.
Dołączanie do sprawozdania wykazu właścicieli nieruchomości, z którymi w okresie objętym sprawozdaniem zawarł umowy na opróżnianie osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transport nieczystości ciekłych.

Przydomowa oczyszczalnia ścieków - odpowiednie miejsce instalacji na działce

Zagospodarowanie przestrzeni wokół domu wymaga nie tylko estetycznego planowania, ale i przemyślanych decyzji odnośnie lokalizacji kluczowych elementów infrastruktury. Jednym z takich elementów jest przydomowa oczyszczalnia ścieków, której instalacja może znacząco przyczynić się do poprawy jakości życia oraz ochrony środowiska. Proces planowania takiej instalacji wiąże się jednak z koniecznością dopełnienia szeregu formalności urzędowych, w tym zgłoszenia robót budowlanych.

Kluczowe odległości dla biologicznych oczyszczalni ścieków i systemów rozsączających:

Element zabudowy (zagospodarowania terenu)	Odległość od biologicznej oczyszczalni	Odległość od systemu rozsączającego
Granica posesji lub droga	2 metry	2 metry
Dom	Brak norm	Brak norm
Studnia (ujęcie wody)	15 metrów	30 metrów
Rurociągi (gaz, woda)	1,5 metra	1,5 metra
Przewody elektryczne	0,8 metra	0,8 metra
Drzewa i krzewy	Brak norm	3 metry

Poniżej przedstawiamy wymagania określone w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2002 nr 75 poz. 690).

Jak przygotować się do instalacji przydomowej biologicznej oczyszczalni ścieków - przepisy prawne krok po kroku

Etap 1: Weryfikacja miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

Przed rozpoczęciem prac związanych z montażem przydomowej biologicznej oczyszczalni ścieków, konieczne jest sprawdzenie, czy na terenie Twojej lokalizacji obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Jest to kluczowy krok, pozwalający na weryfikację, czy plan ten umożliwia instalację systemów takich jak bezzapachowe oczyszczalnie VH PREMIUM lub VH LIGHT. W razie potrzeby, w sytuacji braku odpowiedniego planu, istotne staje się uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy od odpowiednich władz lokalnych.

Etap 2: Formalności wodnoprawne

Zgodnie z Ustawą Prawo Wodne, każda instalacja odprowadzająca ścieki bytowe wymaga dokonania zgłoszenia wodnoprawnego. Dotyczy to szczególnie systemów wykorzystujących rozwiązania takie jak studnie chłonne czy systemy rozsączające w postaci drenaży. Jednakże, warto zaznaczyć, że zgłoszenie wodnoprawne można pominąć, jeżeli zdecydujesz się na zastosowanie rozsączania napowierzchniowego. Oznacza to, że po oczyszczalni instalowany jest zbiornik z pompą, co umożliwia wykorzystanie oczyszczonej wody pościekowej do nawadniania ogrodu.

Etap 3: Optymalizacja lokalizacji i dobór systemu oczyszczalni

Przy wyborze optymalnego miejsca pod instalację oczyszczalni, należy uwzględnić wytyczne Ustawy Prawo Budowlane, odnoszące się do minimalnych odległości od innych obiektów. W niektórych sytuacjach, może pojawić się konieczność wykonania badań geotechnicznych, aby zapewnić maksymalną efektywność wybranego systemu VH LIGHT lub VH PREMIUM.

Etap 4: Procedura zgłoszenia budowy

Dla systemów oczyszczalni o wydajności do 7,5 m³/dobę wystarczające jest zgłoszenie budowlane, które należy przedłożyć w lokalnym Wydziale Budownictwa. Do zgłoszenia powinna być dołączona m.in. mapa sytuacyjno-wysokościowa oraz kompletna dokumentacja techniczno-ruchowa systemu.

Przepisy wodnoprawne dotyczące przydomowych oczyszczalni ścieków

Artykuł 394 ust. 1 pkt 13 ustawy Prawo Wodne z 20 lipca 2017 roku wprowadza obowiązek zgłoszenia wodnoprawnego dla działań związanych z planowaniem wykonania urządzeń wodnych, mających na celu wprowadzanie oczyszczonych ścieków do ziemi. Jest to istotna informacja dla użytkowników przydomowych oczyszczalni ścieków, którzy muszą zrozumieć, jakie działania podlegają temu obowiązkowi, a które są z niego zwolnione.

Interesującym aspektem jest to, że nie wszystkie metody zarządzania oczyszczonymi ściekami wymagają formalnego zgłoszenia. Zgodnie z ustawą, urządzenia odpowiedzialne za rozprowadzanie oczyszczonych ścieków na powierzchni gruntu, takie jak zraszanie terenu, nie są uznawane za urządzenia wodne i nie podlegają obowiązkowi zgłoszenia wodnoprawnego.

Warunki eksploatacji przydomowej oczyszczalni ścieków

Dbałość o efektywną pracę przydomowej oczyszczalni ścieków oraz regularne wykonywanie czynności konserwacyjnych są niezwykle istotne dla utrzymania jej optymalnej wydajności. Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie oczyszczalni ścieków, ważne jest przestrzeganie kilku kluczowych warunków eksploatacyjnych:

Regularne oczyszczanie: Oczyszczanie ścieków powinno odbywać się zgodnie z zaleceniami producenta. W zależności od rodzaju oczyszczalni, konserwację należy przeprowadzać co 6-12 miesięcy.
Monitorowanie wydajności: Regularne sprawdzanie wydajności oczyszczalni, poprzez monitorowanie poziomów substancji organicznych oraz ilości ścieków odprowadzanych, pozwala wykryć ewentualne problemy i podjąć odpowiednie działania naprawcze.
Prawidłowe użytkowanie: Unikaj wprowadzania do oczyszczalni substancji, które mogą zakłócić jej działanie lub spowodować uszkodzenia. Przestrzegaj zaleceń producenta dotyczących korzystania z oczyszczalni.

Regularna konserwacja i dbałość o prawidłową eksploatację przydomowej oczyszczalni ścieków przekładają się na liczne korzyści: zapewnienie efektywnego oczyszczania ścieków i minimalizacja negatywnego wpływu na środowisko, długotrwała wydajność i trwałość oczyszczalni, uniknięcie kosztownych awarii i napraw, odpowiedzialne korzystanie z zasobów wodnych i ochrona wód gruntowych.

Oczyszczanie ścieków a jakość wprowadzanej wody

Podczas procesu oczyszczania ścieków, należy zwrócić uwagę na jakość ścieków wydawanych do odprowadzenia. Jakość wprowadzanych ścieków ma istotny wpływ na jakość wód, do których są wprowadzane, oraz na zwykłe korzystanie z wód. Aby zapewnić odpowiednie parametry jakościowe, zachowanie norm ekologicznych i bezpieczeństwo dla środowiska naturalnego, istnieją przepisy i wytyczne dotyczące ścieków o wydajności.

tags: #oczyszczalnia #biologiczna #wykorzystanie #szamba #przepisy