Oczyszczacze Powietrza i Normy PM2.5: Kompleksowy Przewodnik

Szczegóły: Opublikowano: 31. October 2025

Sezon grzewczy skłania nas do częstych rozmów o zanieczyszczeniu powietrza. PM (Particulate Matter), czyli pył zawieszony jest globalnym zagrożeniem dla zdrowia i środowiska. W analizach jakości powietrza wyróżnia się dwa główne rodzaje pyłu zawieszonego: PM10 i PM2,5. Czym są? Czym się różnią? Jak odczytywać ich wskazania? Kiedy można uprawiać aktywność fizyczną na wolnym powietrzu?

Pył Zawieszony PM10 i PM2.5: Charakterystyka i Źródła

Przebywanie i uprawianie aktywności fizycznych na świeżym powietrzu często traktowane jest jako doskonałe remedium na wiele problemów. Jednak kluczowe jest tu słowo „świeże”. Czy zawsze przed wyjściem z domu, sprawdzasz jakość powietrza? Smog jesteś w stanie zauważyć i poczuć. Metali ciężkich czy większości pyłów nie zobaczysz już gołym okiem.

PM10 określany jest jako pył „gruby”. To cząstki zawieszone, których średnica nie przekracza 10 mikrometrów. Są one na tyle małe, że cząstki te mogą utrzymywać się w powietrzu przez dłuższy czas. W jego skład mogą wchodzić np. Występowanie tego zanieczyszczenia powietrza związane jest między innymi z procesami spalania paliw stałych i ciekłych, choć co ciekawe, pył ten bywa zbudowany z naturalnych źródeł, takich jak choćby pył z pustyni. Pył PM10 może być szkodliwy dla zdrowia ludzkiego, szczególnie gdy jest wdychany przez dłuższy czas, ponieważ przenika do układu oddechowego i widocznie podrażnia drogi oddechowe.

PM2,5 to bardzo drobny pył zawieszony. W tym przypadku średnica cząstek zawieszonych nie przekracza 2,5 mikrometra. W jego skład wchodzi sadza oraz inne, niebezpieczne substancje wytworzone w procesach spalania. Długotrwałe narażenie na wysokie poziomy PM2,5 może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, w tym do zaostrzenia chorób układu oddechowego, chorób serca, a także do innych poważnych schorzeń.

Skład Pyłów PM10 i PM2.5

Pył PM10 składa się z mieszaniny cząstek zawieszonych w powietrzu, będących mieszaniną substancji organicznych i nieorganicznych. Pył zawieszony może zawierać substancje toksyczne, takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, metale ciężkie oraz dioksyny i furany. Zanieczyszczeniem w grupie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, dla którego w prawie krajowym i unijnym określono stężenie dopuszczalne, jest benzo(a)piren, traktowany jako wskaźnik zanieczyszczenia powietrza WWA. Został on najlepiej poznany i ze względu na siłę działania rakotwórczego oraz powszechność występowania w środowisku uznany został za wskaźnik całej grupy WWA. Z reguły na stanowiskach gdzie notowane są większe stężenia pyłu PM10, większe są również stężenia WWA. Można to łączyć z faktem, że zwykle wyższe stężenia pyłu PM10 występują w rejonach, w których na mierzone stężenia PM10 znaczący wpływ ma emisja z niskich emitorów związanych z ogrzewaniem budynków. Ta kategoria źródeł emisji charakteryzuje się dużą emisją WWA do powietrza.

Przeczytaj także: Zasada działania oczyszczaczy ceramicznych

Źródła Emisji PM2.5

Przede wszystkim z tzw. niskiej emisji, czyli spalania paliw stałych w sektorze komunalno-bytowym. Źródła emisji tej kategorii występują powszechnie na terenie całego kraju. W skali kraju, największe ilości WWA emitowane są z systemów indywidualnego ogrzewania budynków. Szacuje się, że ta kategoria źródeł emisji odpowiedzialna była za 87% całkowitej emisji WWA i 80% emisji B(a)P z terenu Polski w 2015 r.

Normy Jakości Powietrza PM2.5 i PM10

Normy dla PM2,5 i PM10, czyli dopuszczalne wartości graniczne stężeń tych cząstek w powietrzu, różnią się w zależności od jurysdykcji i przepisów, które obowiązują w danym kraju lub regionie. Światowa Organizacja Zdrowia WHO wyznacza swoje własne wytyczne odnośnie do jakości powietrza. Aby prawidłowo odczytać wynik pomiarów jakości powietrza, warto zapoznać się z obowiązującymi (zgodnie z polskim prawem) okresami uśredniania wyników pomiarowych. Łatwo zauważyć, że normy jakości powietrza w naszym kraju dopuszczają nieco wyższe normy roczne, niż zaleca to Światowa Organizacja Zdrowia. Niektórzy specjaliści twierdzą, że wartości, które obowiązują w Polsce są niestety zbyt wysokie. Jednak to, co najważniejsze, to sposób interpretacji wyników oraz postępowania odpowiednio do nich, tak aby skutecznie chronić swoje zdrowie.

Indeks jakości powietrza to miara, która służy do oceny poziomu zanieczyszczenia powietrza w danym obszarze.

W połowie 2021 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała nowe rekomendowane normy dot. jakości powietrza. 24 kwietnia 2024 Parlament Europejski przegłosował aktualizację dyrektywę AAQD, zgłoszoną przez Komisję Europejską jeszcze w 2022. Kraje powinny wdrożyć nowe normy do 2030 roku. Zostawiono jednak furtkę pozwalającą wydłużać ten termin do 2035, a nawet 2040 roku.

Aktualne Normy WHO dotyczące PM2.5 i PM10

Jedną z najważniejszych zmian jest bardziej restrykcyjny limit dopuszczalnego stężenia pyłów PM2,5 uznanych za najbardziej szkodliwe dla zdrowia. Nowe normy WHO dot. Obniżono także maksymalne dopuszczalne stężenie pyłów PM10 do wartości, ustalając średnioroczny limit 15 µg/m3.

Przeczytaj także: Rodzaje ściennych oczyszczaczy powietrza

W przypadku pyłów zawieszonych PM2,5 i PM10 WHO wprowadziło w 2021 roku nowe rekomendacje. Maksymalne stężenie dla frakcji PM2,5 wynosi obecnie: 15 µg/m3 dobowo i 5 µg/m3 średniorocznie. Dla PM10 zaś: 45 µg/m3 dobowo i 15 µg/m3.

Poziomy Zanieczyszczeń i Interpretacja Wyników

Ważna jest nie tylko jakość powietrza na zewnątrz. Raport WHO wskazuje, że 33 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej jest znajduje się w Polsce (choć WHO zastrzega, że w zestawieniu znalazły się tylko miasta, które robią pomiary jakości powietrza). W okresach grzewczych następuje kumulacja zanieczyszczeń w powietrzu, poprzez wzrost stężenia tzw. pyłów zawieszonych (PM- Particulate Matter ). Z pyłów PM do pomiarów wyodrębnia się te o wielkościach PM10 i PM2,5.

W Polsce wyróżniamy 3 poziomy zanieczyszczeń. Parametrem branym przez nie pod uwagę jest poziom PM10 w danym dniu, na danym obszarze. „…poprzez ALERT RCB rozsyłane będą informacje o ryzyku wystąpienia w danym dniu przekroczenia poziomu alarmowego dla pyłu zawieszonego PM10.

Tabela 1. Kategorie PM

KATEGORIA	PM10	PM2,5
Średnia roczna	20 μg/m3	10 μg/m3
Średnia dobowa	50 μg/m3	25 μg/m3

Tabela 2. Poziomy Jakości Powietrza

POZIOM	WARTOŚĆ	OPIS
Dopuszczalny	50 µg/m3 (dobowo)	Jakość powietrza nie jest dobra, ale nie wywołuje ciężkich skutków dla ludzkiego zdrowia
Informowania	200 µg/m3 (dobowo)	Jakość powietrza jest zła i trzeba ograniczyć aktywność na powietrzu, norma przekroczona jest 4-krotnie
Alarmowy	300 µg/m3 (dobowo)	Jakość powietrza jest bardzo zła i należy bezwzględnie ograniczyć przebywanie na powietrzu, a najlepiej zostać w domu (szczególnie osoby chore), norma przekroczona jest 6-krotnie

Tabela 3. Skala Oceny Zanieczyszczeń Powietrza wg WIOŚ

POZIOM JAKOŚCI POWIETRZA	PM10 [μg/m3]	PM2,5 [μg/m3]
Bardzo dobry	< 20	< 12
Dobry	21-60	13-36
Umiarkowany	61-100	37-60
Dostateczny	101-140	61-84
Zły	141-200	85-120
Bardzo zły	> 200	> 120

Wpływ Zanieczyszczeń Powietrza na Zdrowie

Pył zawieszony PM2,5 jest uznawany za najważniejszy czynnik środowiskowy odpowiedzialny za rozwój chorób. Ze względu na mniejszą średnicę, pył PM2,5 łatwiej penetruje drogi oddechowe, dostając się również do pęcherzyków płucnych. Większe ziarna pyłów PM10 osiadają raczej we wcześniejszych partiach układu oddechowego, podrażniając np. Pyłom zawieszonym PM2,5 przypisuje się również większą szkodliwość związaną z rozwojem nowotworów, jak i chorób serca.

O ile zwykliśmy uważać, że każdego roku w Polsce odnotowuje się ok. 50 tys. zgonów spowodowanych smogiem, tak najnowsze dane Uniwersytetu Harvarda i University College London wskazują liczbę nawet dwukrotnie większą. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje z kolei, że na całym świecie dochodzi do nawet 7 milionów przedwczesnych zgonów rocznie, co może ulec poprawie jedynie poprzez odejście od nieekologicznych źródeł ciepła.

Przeczytaj także: Zaawansowane technologie oczyszczania powietrza Philips

Wszystkie wymienione wyżej objawy wynikają często z długotrwałego przebywania w pomieszczeniach czy budynkach szkodliwych dla naszego zdrowia. Mianem syndromu chorego budynku (z ang. sick building syndrome) określa się stan lub zespół dolegliwości odczuwanych w danym miejscu. Wg szacunków WHO z 2018 roku ok.

Wdychane cząstki stałe, a zdrowie. Łatwość w przedostawaniu się do organizmu, którą podczas przebywania na zewnątrz potrafią zatrzymać jedynie maski antysmogowe, przekłada się na istotny wpływ na funkcjonowanie układów oddechowego i nerwowego. Pył PM2.5 to jeden z najniebezpieczniejszych dla zdrowia elementów, wchodzących w skład smogu.

Jak Poprawić Jakość Powietrza?

Kwestia zanieczyszczeń powietrza pojawia się zawsze w okresach wzmożonej emisji spalin, szczególnie zaś tej związanej z ogrzewaniem budynków. Jakość powietrza w domu przekłada się nie tylko bezpośrednio na nasz poziom energii i samopoczucie danego dnia. Przyczynia się również w znacznej mierze do naszego ogólnego stanu zdrowia. W szczególności dotyczy to osób o obniżonej odporności oraz cierpiących na choroby przewlekłe - np. różnego rodzaju alergie. Długotrwałe przekroczenia norm w zakresie pyłów zawieszonych, stężenia metali ciężkich, lotnych związków organicznych, ale także wilgotności czy dwutlenku węgla prowadzą do tzw. syndromu chorego budynku.

Dlaczego normy jakości powietrza są ważne? Normy jakości powietrza pozwalają jednoznacznie określić, kiedy mamy do czynienia z czystym, nieco zanieczyszczonym czy alarmująco brudnym powietrzem, chroniąc tym samym nasze zdrowie. Sprawdzając dane dot. jakości powietrza, możemy zrezygnować danego dnia z aktywności fizycznej czy spaceru na dworze, wybierając podróż komunikacją publiczną lub samochodem.

Sposoby na poprawę jakości powietrza:

Oczyszczacze Powietrza:

Innowacyjne rozwiązanie TARCZY ANTYSMOGOWEJ, z opatentowaną technologią STOPFIELD®, pozwala wyeliminować jedną z największych bolączek miast, miasteczek i wsi - zanieczyszczone powietrze. Dzięki niej możliwe jest odfiltrowanie z napływającego do wnętrza domu powietrza cząstek stałych nawet o średnicy 1 μm.

Głównym celem przyświecającym naszym produktom jest troska o zdrowie naszych klientów. Dlatego też kładziemy ogromny nacisk na rygorystyczne działanie naszych produktów. Bezkompromisowy charakter naszych oczyszczaczy przejawia się w szybkiej reakcji na rosnący poziom zanieczyszczeń. Wszelkie wartości powyżej 5 µg/m3 powodują zwiększenie intensywności oczyszczania. Wszelkie wartości powyżej 30 µg/m3 są już dla Klarta Forste 4 i Klarta Stor 3 niedopuszczalne. Nawilżacz ewaporacyjny Klarta Humea WiFi to bezpieczny sposób na szybkie i kontrolowane nawilżenie powietrza w pomieszczeniu. Dzięki obecności higrometru (wilgotnościomierza) masz stały dostęp do informacji o aktualnym poziomie wilgotności względnej. Higrostat zaś pozwala na ustalenie docelowego, komfortowego dla Ciebie poziomu nawilżenia.

Wietrzenie Mieszkań:

Korzystając z urządzeń poprawiających jakość powietrza, nie należy rezygnować całkowicie z wietrzenia mieszkań. Warto jednak robić to rozważnie, w krótkich 10-15 minutowych interwałach czasowych, 3-4 razy dziennie.

Rośliny Domowe:

Pochłaniają kurz i inne zanieczyszczenia, pomagają również utrzymać odpowiednią wilgotność. Rośliny domowe pełnią sporo przydatnych funkcji, chłonąc też ciepło i oddziałując pozytywnie na naszą psychikę.

Oczyszczacze Powietrza: Jak Wybrać Ten Właściwy?

Oczyszczacze powietrza opierają swą pracę o odczyty z czujników jakości powietrza (m.in. czujnika pyłów zawieszonych, w niektórych modelach czujnika kurzu oraz np. Dostępne na polskim rynku oczyszczacze przejawiają spore różnice w interpretacji zanieczyszczeń. Przykładowo: oczyszczacze Xiaomi, projektowane głównie z myślą o rynku chińskim, pracują w trybie automatycznych wg azjatyckich norm zanieczyszczeń, znacznie łagodniejszych niż te rekomendowane przez WHO czy UE. Podobnie do oceny stężeń PM2,5 podchodzą np. Na drugim biegunie mamy m.in.

Oczyszczacze polskiej marki Klarta od lat cechują się bardzo restrykcyjnym podejściem do smogu i świetnym trybem automatycznym. Dlatego też system oceny jakości powietrza jest tu bardziej restrykcyjny niż np. Są one wyposażone w filtry skuteczne w walce ze smogiem i alergenami, a także w czujniki PM2,5 oraz LZO.

Chcąc dostosować się do nowych norm WHO w zakresie dopuszczalnych stężeń, koniecznością przy doborze oczyszczacza okaże się poruszanie w kategorii wyłącznie najlepszych modeli, posiadających najbardziej precyzyjne czujniki jakości powietrza.

Przykładowe modele oczyszczaczy powietrza:

Blueair HealthProtect 7740i: przeznaczony do pomieszczeń do 63 m2. W efekcie model ten jest w stanie usunąć ponad 99% zanieczyszczeń przy jednocześnie o 55% mniejszym poborze energii i 10% niższej głośności w porównaniu do standardowych rozwiązań. Reakcja oczyszczacza na pojawienie się szkodliwych substancji zachodzi błyskawicznie, dostosowując do ich stężenia prędkość działania wentylatora.
LIFAair LA333: został zaprojektowany z myślą o metrażu do 39 m2. Ta okrągła konstrukcja skrywa w sobie jeden z najskuteczniejszych systemów filtracyjnych na świecie z potwierdzoną laboratoryjnie 99,99% skutecznością usuwania wirusów, bakterii i pyłu PM2.5. Oczyszczacz LIFAair LA333 został wyposażony w stację pomiarową LIFAsmart, która razem z oczyszczaczem oferuje 5 precyzyjnych czujników wyprodukowanych w USA i Japonii: PM2.5 (czułość według standardów amerykańskich od zaledwie 12 µg/m3), CO2, LZO, wilgotności i temperatury.
LIFAair LA510: to mocniejszy konkurent poprzednika, gotów do pracy na przestrzeniach do 58 m2. Naturalnie przekłada się to zdolność do jeszcze skuteczniejszego neutralizowania bakterii, wirusów, alergenów, LZO oraz pyłów PM2.5 i PM10.
Blueair HealthProtect 7770i: to ostatni model w naszym zestawieniu, zaprojektowany z myślą o dużych przestrzeniach do 103 m2. Co istotne, pomimo potężnego przepływu do 735 m3/h urządzenie to jest w stanie pracować stosunkowo cicho, od 27 dB w najsłabszym trybie.

O ile filtr wstępny i węglowy, znajdujące się w wyposażeniu większości dobrych oczyszczaczy, będą niezbędne, tak w przypadku chęci usunięcia przede wszystkim pyłu PM2.5 należy zwrócić większą uwagę na filtry EPA i HEPA. Na ich budowę składają się mikroskopijne włókna z tworzyw sztucznych, ułożone w charakterystyczny kształt harmonijki. Dzięki temu są w stanie usunąć - poza pyłem PM2.5 - także pył PM10, bakterie, wirusy, zarodniki pleśni i grzybów, alergeny zwierzęce i roślinne oraz wszystkie inny cząsteczki o wyjątkowo małej średnicy.

Dodatkowe Czynniki Wpływające na Jakość Powietrza w Pomieszczeniach

Choć brakuje jednoznacznych rekomendacji dot. Lotne związki organiczne, nazywane też VOC lub TVOC (z ang. volatile organic compounds i total volatile organic compounds) to grupa substancji organicznych o dużej zdolności do ulatniania się i przechodzenia w stan gazowy. Choć nie wszystkie LZO mają szkodliwy wpływ na zdrowie, 73 % z nich stanowi związki rakotwórcze. Wprawdzie zarówno w Polsce, jak i na świecie brakuje jednolitych norm, jednak najczęściej mówi się o stężeniu nie przekraczającym 0,2-0,3 mg/m3. Wartości 1-3 mg/m3 mogą pojawiać się chwilowo i nie powinny występować przez dłuższy okres czasu.

Za optymalną dla organizmów ludzi i zwierząt wilgotność względną powietrza przyjmuje się poziom 40-60 %. W przypadku osób cierpiących z powodu suchej śluzówki gardła czy nosa czy alergików, poziom ten może być nieco wyższy, w okolicach 50 %.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że idealna temperatura w pomieszczeniu dla osób zdrowych i odpowiednio ubranych powinna wynosić 18 st. C. W przypadku małych dzieci, osób starszych czy cierpiących z powodu schorzeń przewlekłych, odpowiednią temperaturą będzie 20 st. C. Jako maksymalną zalecaną temperaturę poleca zaś 24 st. C. Z drugiej strony natomiast przebywanie w temp. 16 st. C i wilgotności 65 % zwiększa ryzyko chorób układu oddechowego i alergii.

Dorosła osoba produkuje w ciągu godziny ok. 20 l dwutlenku węgla. Związek ten jest naturalnym produktem ubocznym oddychania, jak i też spalania wielu substancji. W codziennym życiu często nie doceniamy roli, jaką dwutlenek węgla odgrywa w kształtowaniu naszego samopoczucia. Wpływa on przede wszystkim na zdolność koncentracji i senność. Gdy CO2 robi się za dużo, odczuwamy apatię, zmęczenie, ból głowy. W domach za optymalną granicę stężenia dwutlenku węgla przyjmuje się 1000 ppm, w biurach 1400 ppm.

tags: #oczyszczacze #powietrza #pm #2.5 #normy