Filtracja w Kłębuszku Nerkowym: Szczegółowy Mechanizm

Szczegóły: Opublikowano: 27. November 2025

Nerka pełni szereg istotnych funkcji w organizmie, które obejmują regulację, wydalanie, funkcje endokrynne i metaboliczne. Nerki odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowego stężenia elektrolitów. Układ moczowy człowieka składa się z parzystych narządów - z lewej i prawej nerki, które wytwarzają mocz.

Funkcje Nerek

Regulacyjna: Zapewnia utrzymanie stałej objętości, składu i odczynu płynów ustrojowych oraz dostarczanie organizmowi ważnych dla życia substancji, takich jak woda, elektrolity, glukoza i aminokwasy.
Wydalnicza: Wydala z organizmu produkty przemiany materii (kwas moczowy, mocznik, siarczany, fosforany).
Endokrynna: Wytwarza hormony, takie jak erytropoetyna, renina i prostaglandyny.
Metaboliczna: Degradacja hormonów i wytwarzanie glukozy, amoniaku (glukoneogeneza).

Unaczynienie Nerki

Krew do nerki doprowadzana jest przez tętnicę nerkową, która wnika do wnęki nerki i dzieli się na tętnicę nerkową przednią i tylną. Następnie krew przepływa przez kolejne naczynia:

Tętnica segmentowa
Tętnica międzypłatowa
Tętnica łukowata
Tętnica międzypłacikowa
Tętniczka doprowadzająca, która rozdzielając się, tworzy sieć kłębuszka
Tętniczka odprowadzająca (rozdziela się na sieć okołocewkową)
Żyłki
Żyły międzypłacikowe
Żyły łukowate
Żyły międzypłatowe
Żyła nerkowa

Budowa i Funkcja Nefronu

Nefron to podstawowa jednostka morfologiczna i czynnościowa nerki. Składa się z dwóch części: ciałka nerkowego (kłębuszek nerkowy + torebka Bowmana) oraz kanalika nerkowego.

Ciałko nerkowe: Składa się z kłębuszka nerkowego (sieci dziwnej naczyń włosowatych) oraz otaczającej go torebki Bowmana. Podczas filtracji kłębuszkowej powstaje mocz pierwotny.
Kłębuszek nerkowy: Składa się z naczyń włosowatych, będących rozgałęzieniem tętniczki doprowadzającej, a następnie łączących się w tętniczkę odprowadzającą. Otoczony jest torebką kłębuszkową (Bowmana), zbudowaną ze śródbłonka, błony podstawnej i nabłonka trzewnego.
Kanalik nerkowy: Składa się z kanalika bliższego, pętli Henlego, kanalika dalszego i zbiorczego.

Szczegółowa Budowa Kłębuszka Nerkowego

Śródbłonek: Nieszczelne, płaskie komórki.
Błona podstawna: Składa się z trzech warstw: dwóch blaszek jasnych i jednej blaszki gęstej (w środku).
- Blaszka gęsta: Nie pozwala na przenikanie elementów morfotycznych i dużych cząsteczek.
- Blaszka jasna: Pozwala na przepływ białek ujemnie naładowanych (dzięki ujemnym proteoglikanom).
Nablonek trzewny: Występują tu: ciało komórki, wypustki główne, podocyty (zanurzone w błonie podstawnej).

Mechanizm Filtracji Kłębuszkowej

W kłębuszku nerkowym zachodzi filtracja krwi. Śródbłonek, błona podstawna i podocyty stanowią barierę filtracyjną, przez którą przesącz przechodzi z krwi do torebki Bowmana.

Skurcz tętniczki doprowadzającej: Powoduje spadek ciśnienia, spadek przepływu osocza i spadek filtracji (adrenalina, noradrenalina, adenozyna).
Skurcz tętniczki odprowadzającej: Powoduje wzrost ciśnienia, spadek przepływu krwi i wzrost filtracji (prostacyklina, prostaglandyna).

W wyniku filtracji kłębuszkowej powstaje mocz pierwotny (około 180 litrów na dobę). EFP (efektywne ciśnienie filtracyjne) jest różnicą między ciśnieniem hydrostatycznym w kłębuszku nerkowym a sumą ciśnienia onkotycznego i hydrostatycznego w torebce nefronu oraz ciśnienia onkotycznego w naczyniach włosowatych kłębuszka.

Przeczytaj także: Definicja i pomiar filtracji kłębuszkowej

Rola Kanalików Nerkowych

Kanalik nerkowy składa się z kanalika bliższego, pętli Henlego, kanalika dalszego i zbiorczego.

Kanalik Bliższy (Proksymalny): Resorpcja zwrotna obowiązkowa i sekrecja. Do krwi powraca H2O, jony (Na+, Ca2+, Mg2+, Cl-) i związki organiczne (glukoza, aminokwasy, kwasy organiczne). Do kanalika powraca np. kwas moczowy. Przesącz: izotoniczny.
Pętla Henlego: Składa się z ramienia zstępującego i wstępującego. W części ramienia zstępującego jest przepuszczalna dla H2O do krwi, a wstępującego dla jonów, mocznika. Następuje tu zagęszczanie moczu. Przesącz: hipertoniczny.
Kanalik Dalszy (Dystalny): Resorpcja zwrotna nadobowiązkowa. Do światła kanalika wydzielane są H+, K+, moczany, metabolity leków. Powstaje mocz ostateczny (bez białek i elementów morfotycznych krwi). Przesącz: hipotoniczny, izoosmotyczny.
Kanalik Zbiorczy: Składa się z odcinków: korowego, zewnątrzwydzielniczego, wewnątrzwydzielniczego. Składa się z dwóch rodzajów komórek: jasne (główne) i ciemne (wstawkowe). Funkcja komórek kanalika zbiorczego jest pod nadzorem hormonalnym (głównie wazopresyny i aldosteronu).

Rola Nerek w Regulacji Gospodarki Wodno-Elektrolitowej

Nerki odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowego stężenia elektrolitów.

Na (Sód): Prawidłowe stężenie w osoczu: 135-145 mmol/l. Reguluje objętość płynów w ustroju i jest składnikiem pompy sodowo-potasowej.
K (Potas): Stężenie w osoczu: 3,5 - 5,0 mmol/l.
Ca (Wapń): Stężenie w surowicy dorosłych: 2,25 - 2,75 mmol/l.
Fosforany: Najsilniejszy układ buforowy.

Związek Ciśnienia Krwi Obwodowej z Tempem Filtracji Kłębuszkowej

Nerki utrzymują względnie stałą objętość krwi w układzie krążenia. Układ renina-angiotensyna-aldosteron (RAA) kontroluje objętość krwi krążącej w ustroju oraz stężenia jonów sodowych i potasowych w płynach ustrojowych.

Wpływ Nefropatii Cukrzycowej na Filtrację Kłębuszkową

Zaburzenia hemodynamiczne, takie jak hiperfiltracja, odgrywają kluczową rolę we wczesnych stadiach nefropatii cukrzycowej. Hiperfiltracja obejmuje zarówno kłębuszki nerkowe, jak i cewki, prowadząc do zwiększenia szybkości filtracji kłębuszkowej (GFR). W warunkach wczesnej cukrzycy dochodzi do rozszerzenia tętniczki doprowadzającej oraz skurczu tętniczki odprowadzającej kłębuszek.

Mechanizm Cewkowo-Kłębuszkowy (TGF)

Mechanizm cewkowo-kłębuszkowy (ang. tubuloglomerular feedback, TGF) to kluczowy proces fizjologiczny zachodzący w nerce, odpowiedzialny za autoregulację filtracji kłębuszkowej i przepływu krwi przez nerki. Jest to homeostazyjny mechanizm sprzężenia zwrotnego między cewką dystalną a kłębuszkiem nerkowym w tym samym nefronie.

Przeczytaj także: Webber AP8400 - wymiana filtrów

Proces ten inicjowany jest w plamce gęstej (macula densa) zlokalizowanej w końcowym odcinku ramienia wstępującego pętli Henlego. Komórki plamki gęstej działają jako chemoreceptory wykrywające stężenie jonów chlorkowych i sodowych w płynie cewkowym. Zwiększona zawartość tych jonów, wskazująca na wzrost filtracji kłębuszkowej, prowadzi do wydzielania substancji wazoaktywnych, głównie adenozyny i tromboxanu A2.

Substancje te powodują skurcz tętniczki doprowadzającej kłębuszka, co zmniejsza przepływ krwi oraz ciśnienie filtracyjne w kłębuszku, a w konsekwencji obniża współczynnik filtracji kłębuszkowej (GFR). Jednocześnie aktywacja komórek przykłębuszkowych prowadzi do wydzielania reniny, inicjując kaskadę renina-angiotensyna-aldosteron, która dodatkowo reguluje ciśnienie wewnątrzkłębuszkowe.

Mechanizm cewkowo-kłębuszkowy odgrywa istotną rolę w utrzymaniu homeostazy nerkowej, chroniąc przed nadmierną utratą wody i elektrolitów. Zaburzenia tego mechanizmu mogą prowadzić do dysfunkcji nerek, nieprawidłowości w regulacji ciśnienia tętniczego oraz zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej.

Wskaźnik Filtracji Kłębuszkowej (GFR)

GFR - wskaźnik filtracji kłębuszkowej (ang. glomerular filtration rate) określa wielkość przesączania kłębuszkowego w nerkach. Podstawową jednostką strukturalno-czynnościową nerki jest nefron. Składa się na niego kłębuszek nerkowy wraz z otaczającą go torebką oraz kanalik nerkowy. W kłębuszku nerkowym dochodzi do filtracji przepływającej krwi (jest to właśnie filtracja kłębuszkowa). W ten sposób powstaje tzw. mocz pierwotny - wskutek dalszych procesów, przekształca się w mocz ostateczny. Wskaźnik filtracji kłębuszkowej określa poziom przesączenia kłębuszkowego.

Wartość GFR (eGFR, ang. estimated GFR) szacuje się w oparciu o stężenie kreatyniny lub cystatyny C w surowicy krwi. Wykorzystuje się do tego specjalne wzory (najczęściej skrócony wzór MDRD, ang. Modification Of Diet In Renal Disease, który uwzględnia stężenie kreatyniny, wiek, płeć i rasę badanej osoby). Wskaźnik filtracji kłębuszkowej podawany jest w przeliczeniu na standardowe pole powierzchni ciała pacjenta.

Przeczytaj także: Optymalne rozcieńczenie bimbru

Wartość wskaźnika GFR najczęściej szacuje się w laboratorium, w pakiecie z oznaczeniem stężenia kreatyniny w surowicy krwi. Jeśli chcesz poznać swój wskaźnik filtracji kłębuszkowej, wykonaj oznaczenie poziomu kreatyniny w DIAGNOSTYCE. Aby dokładniej wyliczyć wielkość przesączania kłębuszkowego GFR, możesz wykonać także badanie klirensu kreatyniny. Polega ono na oznaczeniu stężenia kreatyniny w dobowej zbiórce moczu i w surowicy krwi, pobranej w dniu zakończenia zbiórki moczu.

Za prawidłowy wynik współczynnika filtracji kłębuszkowej, uznaje się wartość ≧90 ml/min/1,73 m2 (zwykle około 120-130 ml/min/1,73 m2). Nieznacznie niższy wynik (czyli niewielkie zmniejszenie GFR) nie musi jeszcze świadczyć o upośledzeniu czynności nerek.

Zmniejszenie GFR <60 ml/min/1,73 m2 świadczy o zaburzeniu funkcji nerek i ich niewydolności.

Pamiętaj, że eGFR to szacunkowo wyliczany wskaźnik przesączania kłębuszkowego w oparciu o stężenie kreatyniny w surowicy krwi. Na jego wynik wpływa wiele czynników, np.

Pomiar Filtracji Kłębuszkowej

Pomiar stężenia kreatyniny w surowicy jest najczęściej wykorzystywanym wskaźnikiem czynności nerek ze względu na łatwość wykonania, dostępność oraz niskie koszty tego badania. Nie wszystkie metody pomiaru szybkości filtracji kłębuszkowej mogą być wykorzystane w lecznicy.

Natomiast techniki oparte na klirensie osocza polegają na wielokrotnym pobieraniu próbek krwi, bez konieczności pobierania moczu. W metodach takich podaje się dożylnie substancję, która ulega swobodnej filtracji w kłębuszkach nerkowych, nie jest wydzielana lub wchłaniana zwrotnie w kanalikach nerkowych ani wydalana bądź metabolizowana przez inne narządy. Klirens osocza to szybkość wydalania substancji z krwiobiegu. Mimo analizy licznych markerów osoczowych i schematów badawczych nie udało się ustalić optymalnej metody pomiaru. Niektóre techniki jednak, takie jak klirens joheksolu lub klirens egzogennej kreatyniny, mogą być z łatwością wykorzystywane w lecznicach weterynaryjnych.

Klirens Joheksolu

W badaniu tym wykorzystuje się joheksol, powszechnie stosowany jako środek kontrastowy w badaniach radiologicznych. Podaje się go dożylnie w dawce 300 mg/kg m.c., następnie pobiera się próbki krwi, zwykle po upływie 2, 3 i 4 godzin. Częstotliwość pobierania próbek może być zmienna, konieczne jest jednak zanotowanie dokładnego czasu pobrania krwi, aby precyzyjnie określić czas, który upłynął od iniekcji. Wyniki z laboratorium diagnostycznego uzyskuje się zwykle po tygodniu.

Klirens Kreatyniny

U zwierząt z obniżoną filtracją kłębuszkową lub gdy pobiera się mniej niż 6 próbek krwi badanie klirensu kreatyniny jest zwykle mniej dokładne niż badanie klirensu joheksolu. Wyniki uzyskuje się jednak zaraz po zakończeniu badania, co jest niewątpliwie jego zaletą. Test polega na dożylnym podaniu egzogennej kreatyniny w dawce 60 mg/kg m.c. Autorka pobiera krew tuż przed podaniem kreatyniny oraz 10, 60, 240, 360 oraz 600 minut po iniekcji. Dożylne podanie kreatyniny jest bezpieczne i nie wywołuje objawów mocznicy. Kreatynina iniekcyjna nie jest powszechnie dostępna, ale można ją kupić w specjalistycznych aptekach, które przygotowują preparat na zamówienie klienta.

Poliuria a Filtracja Kłębuszkowa

Poliuria, nazywana inaczej wielomoczem definiowana jest jako zwiększona, przekraczająca 2,5 litra na dobę ilość wydalanego moczu. Nie jest ona odrębną jednostką chorobową, co oznacza, że samej poliurii się nie leczy, tylko poszukuje się i zwalcza jej przyczyny. Może być objawem różnych chorób, wśród których wyróżnia się choroby nerek, zaburzenia metaboliczne, a nawet dolegliwości psychiczne. Sporadyczna poliuria, czyli taka która występuje bardzo rzadko, nie powtarza się i nie utrudnia codziennego funkcjonowania nie powinna być powodem do niepokoju. Najczęściej spowodowana jest wypiciem większej niż zazwyczaj ilości płynów, napojów moczopędnych (piwo, napar z pokrzywy) lub zjedzenia produktów o powyższym działaniu np.

Powodem do niepokoju jest utrzymująca się poliuria, czyli stan, który znacząco się przewleka. Wówczas poliuria wymaga zdiagnozowania i leczenia choroby podstawowej, która ją wywołuje.

Przewlekła choroba nerek do późnego etapu zaawansowania bardzo często przebiega bezobjawowo. W pierwszym stadium zaawansowania choroby, wśród objawów które mogą zaniepokoić i skłonić pacjenta do wizyty u lekarza i pogłębionej diagnostyki występuje tzw. hiperfiltracja, czyli nasilona filtracja kłębuszkowa, która objawia się właśnie jako poliuria, czyli zwiększona ilość dobowo wydalanego moczu.

Podsumowanie

Proces filtracji w kłębuszkach nerkowych jest niezwykle skomplikowany i istotny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zapewnia on usuwanie zbędnych produktów przemiany materii, regulację gospodarki wodno-elektrolitowej oraz utrzymanie odpowiedniego ciśnienia krwi.

tags: #filtracja #w #kłębuszku #nerkowym #mechanizm