Filtracja Kłębuszkowa i Norma eGFR: Klucz do Oceny Funkcji Nerek

Szczegóły: Opublikowano: 03. October 2025

Szacowany wskaźnik filtracji kłębuszkowej (eGFR, ang. estimated GFR) to istotne narzędzie diagnostyczne w ocenie funkcji nerek. Badanie eGFR jest ważnym wskaźnikiem stanu zdrowia nerek i może pomóc we wczesnym wykryciu problemów z nimi związanych lub kontrolować postęp choroby. GFR to parametr, który pomaga ocenić wydolność funkcjonowania nerek. Skrót ten oznacza wielkość przesączania kłębuszkowego; inaczej nazywa się go klirensem kreatyniny. GFR informuje o tym, jaka objętość krwi ulega przesączeniu w ciągu jednej minuty.

Co to jest Filtracja Kłębuszkowa (GFR)?

Wartość klirensu kreatyniny, nazywana często GFR (ang. Glomerulal Filtration Rate), służy do określenia ilości związku, który zostaje przesączony w kłębuszku nerkowym. Wynik podaje się w jednostce czasu, co pozwala ocenić bieżącą zdolność nerek do usuwania zanieczyszczeń z krwi, np. kreatyniny bądź innych metabolitów. Podany stopień filtracji odnosi się do ilości krwi filtrowanej w ciągu minuty. Kłębuszki to znajdujące się w nerkach maleńkie filtry, które umożliwiają usuwanie produktów rozkładu z krwi, jednocześnie nie dopuszczając do utraty ważnych białek i krwinek. Każdego dnia zdrowe nerki filtrują krew i produkują około 500 ml moczu.

Przesączanie kłębuszkowe to ta część krwi przepływającej przez nerki, która ulega przefiltrowaniu przez wszystkie czynne kłębuszki obu nerek. W praktyce GFR określa się, podając, jaka objętość krwi przesącza się w ciągu jednej minuty. Prawidłowo jest to około 10% objętości krwi przepływającej przez nerki.

Jak Oblicza się GFR?

Obliczanie GFR polega na wykorzystaniu stężenia kreatyniny albo cystatyny C w surowicy krwi. W tym celu wskazane jest zastosowanie wzorów, np. MDRD, który uwzględnia wiek, płeć, poziom kreatyniny, a także rasę badanej osoby. Wskaźnik filtracji kłębuszkowej podaje się w przeliczeniu na standardowe pole powierzchni ciała pacjenta. Obecnie coraz częściej wartość GFR podawana jest przez laboratoria oznaczające stężenie kreatyniny w surowicy. Do obliczenia GFR wykorzystują one dostępne dane pacjenta (płeć, data urodzenia) oraz oznaczone stężenie kreatyniny w surowicy.

Obliczenie eGFR oparte jest na oznaczeniu kreatyniny w surowicy. Kreatynina jest produktem metabolizmu mięśni u ulega filtracji z krwi przez nerki a następnie jest wydalana z moczem we względnie stałej proporcji. Gdy funkcja nerek obniża się mniej kreatyniny jest wydalane z moczem i jej stężenie we krwi wzrasta. Obliczenie eGFR w oparciu o stężenie kreatyniny jest racjonalnym oszacowaniem filtracji kłębuszkowej.

Przeczytaj także: Definicja i pomiar filtracji kłębuszkowej

Badanie Klirensu Kreatyniny

Badanie klirensu kreatyniny polega na oznaczeniu stężenia kreatyniny w dobowej zbiórce moczu oraz w surowicy krwi. Jest bardziej czasochłonne i skomplikowane, ale nieco dokładniejsze niż oszacowanie eGFR. Badanie klirensu kreatyniny jest zalecane w przypadku podejrzenia zaawansowanej niewydolności nerek lub w sytuacjach, gdy konieczna jest dokładniejsza ocena funkcji nerek. Jest to szczególnie istotne w diagnostyce pacjentów z przewlekłymi chorobami nerek. Wyniki klirensu kreatyniny oraz eGFR mogą uzupełniać się i potwierdzać wzajemnie.

Badanie klirensu przebiega w kilku etapach. Najpierw koniecznie należy wykonać dobową zbiórkę moczu, czyli oddawać wszystkie porcje moczu przez całą dobę. Najlepiej ten krok rozpocząć rano, bezzwłocznie po oddaniu pierwszej próbki, a potem powtarzać tę czynność aż do kolejnego poranka. Trzeba pamiętać, że zebrany płyn powinien być przechowywany w lodówce. Po zakończeniu powinno się określić objętość moczu, wymieszać i nabrać niewielką próbkę do specjalnego pojemnika. Następnie zanosi się ją do laboratorium, w którym dodatkowo pobierana zostaje krew na czczo.

Kiedy Wykonać Badanie GFR?

Współczynnik GFR jest jednym z najlepszych wyznaczników funkcjonowania nerek. Badanie wykonuje się przy monitorowaniu chorób przewlekłych bądź profilaktycznie. Wskazania to m.in.:

kłębuszkowe zapalenie nerek,
podejrzenie zaburzenia funkcjonowania nerek,
przewlekłe choroby nerek,
śródmiąższowe zapalenie nerek,
wszelkie inne choroby i zaburzenia nerek, a także dróg moczowych.

eGFR zleca się w celu monitorowania chorych z zaburzeniem funkcji nerek i tych z cukrzycą lub nadciśnieniem tętniczym, które mogą prowadzić do choroby nerek. GFR może być zlecane okresowo u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek, cukrzycą lub nadciśnieniem tętniczym, których powikłaniem jest uszkodzenie nerek.

Objawy, które mogą świadczyć o chorobie nerek to:

Przeczytaj także: Webber AP8400 - wymiana filtrów

Obrzęki, szczególnie w okolicy oczu, twarzy, nadgarstków, brzucha, ud lub kostek
Mocz pienisty, krwisty lub w kolorze kawy
Zmniejszona objętość wydalanego moczu
Problemy z oddawaniem moczu, takie jak pieczenie, nieprawidłowa wydzielina podczas oddawania moczu, zmiana częstotliwości oddawania moczu - szczególnie w nocy
Ból w bokach, poniżej żeber, w okolicach nerek
Nadciśnienie

Wraz z postępem choroby nerek mogą pojawiać się następujące objawy:

Częstsze lub rzadsze oddawanie moczu
Świąd
Zmęczenie, brak koncentracji
Utrata łaknienia, mdłości i/lub wymioty
Obrzęk i /lub drętwienie dłoni i stóp
Ciemnienie skóry
Skurcze mięśnie

Badania GFR - Norma i Interpretacja

Prawidłowy wynik badań GFR powinien wynosić ≥90 ml/min/1,73 m² (zazwyczaj około 120-130 ml/min/1,73 m²). Za prawidłowy wynik współczynnika filtracji kłębuszkowej, uznaje się wartość ≧90 ml/min/1,73 m2 (zwykle około 120 u kobiet oraz 130 ml/min/1,73 m2 u mężczyzn). GFR poniżej normy nie zawsze świadczy o zaburzeniu czynności nerek. Warto jednak w takiej sytuacji udać się na konsultację lekarską, aby dokładnie zdiagnozować problem.

Zgodnie z sugestią NKF należy podawać wyniki tylko wówczas jeśli ich wartość jest < 60 ml/min (wartości prawidłowe to 90-120 ml/min). Wartość eGFR poniżej < 60 ml/min sugeruje, że doszło do pewnego uszkodzenia funkcji nerek. NKF zaleca, aby wynik eGFR był interpretowany w odniesieniu do historii choroby i aktualnego stanu pacjenta.

Wyniki, które znacznie odbiegają od normy, a więc poniżej 30 ml/min/1,73 m², często sygnalizują poważną niewydolność nerek. Badanie GFR pozwala także określić stopień upośledzenia pracy nerek u pacjenta. Wyróżnia się 5 etapów (G1, G2, G3, G4, G5), którym przyporządkowane są przedziały wartości GFR:

G1 - uszkodzenie nerek z prawidłowym lub podwyższonym GFR (≥ 90 ml/min/1,73 m2),
G2 - uszkodzenie nerek z łagodnym obniżeniem GFR (60-89 ml/min/1,73 m2),
G3 - uszkodzenie nerek z umiarkowanym obniżeniem GFR (30-59 ml/min/1,73 m2),
G4 - uszkodzenie nerek z ciężkim obniżeniem GFR (15-29 ml/min/1,73 m2),
G5 - schyłkowa niewydolność nerek (<15 lub dializa ml/min/1,73 m2).

Ewidentnie niższe wartości (np. poniżej 30 ml/min/1,73 m²) mogą świadczyć o niewydolności nerek, które często jest związane z przewlekłymi chorobami nerek, nadciśnieniem tętniczym, czy cukrzycą.

Przeczytaj także: Optymalne rozcieńczenie bimbru

Przyczyny Łagodnie Obniżonego GFR

Zmniejszona wartość GFR <60 ml/min/1,73 m² może świadczyć o nieprawidłowości w pracy nerek. Do najczęściej spotykanych przyczyn należą:

kłębuszkowe zapalenie nerek,
ostre uszkodzenie nerek,
wielotorbielowate zwyrodnienie nerek,
cukrzyca lub nadciśnienie (a właściwie uszkodzenie nerek w związku przebiegiem tych chorób),
odmiedniczkowe zapalenie nerek.

Czy GFR Może Wzrosnąć?

W niektórych sytuacjach wynik wskaźnika filtracji kłębuszkowej może być wyższy. Dzieje się tak np. w przebiegu cukrzycy, podczas ciąży, ćwiczeń fizycznych. Co więcej, taką wartość klirensu kreatyniny można zauważyć u osób spożywających dużo mięsa. Zbyt wysokie wartości eGFR również wskazują na nieprawidłowość jaką jest hiperfiltracja kłębuszkowa. Należy pamiętać, że podwyższona wartość GFR również nie jest stanem pożądanym i wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie nerek.

Czynniki Wpływające na Wyniki eGFR

Wartości eGFR mogą różnić się w zależności od wieku, płci pacjenta, masy mięśniowej, nawodnienia organizmu, czy stosowania niektórych leków, dlatego istotne jest uwzględnienie tych czynników przy interpretacji wyników.

Na wartość eGFR może mieć wpływ stosowanie leków (gentamycyna, cisplatyna, cefoksytyna), które podwyższaja stężenie kreatyniny i leki, które obniżają przepływ krwi do nerek.

Ilość kreatyniny powstającej w organizmie i wydalanej z moczem jest zależna od masy mięśniowej i ilości białka spożywanego w diecie. Stężenie kreatyniny jest na ogół wyższe u mężczyzn niż u kobiet i dzieci.

GFR i eGFR ulegają obniżeniu z wiekiem i w wyniku pewnych chorób natomiast wzrastają w okresie ciąży.

Obliczenie eGFR ma na celu ocenę funkcji nerek wówczas gdy jest ona, stabilna i gdy powstawanie kreatyniny pozostaje bez zmian. Jeśli stężenie kreatyniny jest oznaczane wówczas gdy funkcja nerek ulega szybkim zmianom, tak jak w ostrej niewydolności nerek, ocena filtracji kłębuszkowej w oparciu o eGFR nie jest przydatna.

eGFR może być niewiarygodny u osób, których stężenie kreatyniny znacznie odbiega od normy jak np. u osób z rozbudowana masą mięśniową lub słabo umięśnionych (z utratą tkanki mięśniowej), u osób z otyłością olbrzymią czy niedożywionych, u wegetarian spożywających niewielkie ilości białka, u osób spożywających suplementy diety zawierające kreatynę. Podobnie eGFR ma ograniczoną użyteczność u osób powyżej 75 roku życia ponieważ ich masa mięśniowa obniża się z wiekiem.

Jak Przygotować się do Badania GFR?

Badanie GFR to jest z podstawowych badań laboratoryjnych. Badanie polega na pobraniu próbki krwi żylnej, na czczo, w godzinach porannych. Ostatni posiłek powinien być spożyty minimum 8 - 12 godzin przed pobieraniem krwi. Na dobę przed badaniem zaleca się ograniczenie spożycia kawy, palenia papierosów oraz intensywnej aktywności fizycznej.

Tabela: Interpretacja Wyników eGFR

Etap	Opis	GFR (ml/min/1.73 m²)
G1	Uszkodzenie nerek z prawidłowym lub podwyższonym GFR	≥ 90
G2	Uszkodzenie nerek z łagodnym obniżeniem GFR	60-89
G3	Uszkodzenie nerek z umiarkowanym obniżeniem GFR	30-59
G4	Uszkodzenie nerek z ciężkim obniżeniem GFR	15-29
G5	Schyłkowa niewydolność nerek	<15 lub dializa

tags: #filtracja #klebuszkowa #norma