Drewno Lutnicze: Wilgotność, Właściwości i Zastosowanie
- Szczegóły
Drewno jest materiałem o wszechstronnym zastosowaniu i posiada unikalne właściwości, dzięki którym może być wykorzystywane między innymi do budowy instrumentów muzycznych. Do tego celu najlepiej nadaje się drewno rezonansowe.
Czym Jest Drewno Rezonansowe i Lutnicze?
Pod pojęciem drewno rezonansowe należy rozumieć takie gatunki drewna, które odznaczają się zdolnością do rezonansowania, czyli współbrzmienia. Takie drewno powinno posiadać równomierne słoje, niewielką gęstość i wymaganą barwę. Ważne, aby było to drewno zdrowe, niezanieczyszczone. Do najlepszych rodzajów drewna akustycznego zalicza się drewno świerka, jodły, a wśród drzew liściastych: jawor, buk, brzozę, jesion, grab, klon, lipę i olchę.
Drewno rezonansowe powinno mieć równosłoistą budowę, bez wad, o szerokości słojów u gatunków iglastych od 0,5 do 4 mm, zaś w przypadku drewna liściastego - powyżej 4 mm.
Drewno lutnicze to drewno wykorzystywane do budowy instrumentów muzycznych strunowych, głównie skrzypiec. Przyjmuje się, że drewno na gitarę powinno być sezonowane przez co najmniej 5 lat, a na instrumenty smyczkowe - nie mniej niż 20 lat. Jego wilgotność powinna mieścić się w granicach 6 proc., a wilgotność względna powietrza w przedziale 40-55 proc.
Właściwości Akustyczne Drewna
Drewno posiada zdolność przewodzenia dźwięku i dzięki temu jest doskonałym materiałem do produkcji różnego typu instrumentów muzycznych. Od gatunku i budowy drewna zależy, jaką zdolnością do przewodzenia głosu będzie się wykazywało. Największe parametry tego typu posiada drewno w kierunku długości włókien, a najmniejszą w kierunku stycznym.
Przeczytaj także: Porównanie i opinie o nawilżaczach ultradźwiękowych z drewnianymi akcentami
Jeśli drewno wykazuje zdolności rezonansowania, przejmuje drgania i wzmacnia dźwięk. Jest to istotna zdolność w produkcji instrumentów, bowiem drewno wzmacnia dźwięk strun instrumentów. Odpowiednio dobrane do konkretnych instrumentów powinno charakteryzować się jak najmniejszym tłumieniem wewnętrznym.
Zastosowanie Drewna Rezonansowego
W przypadku gitar akustycznych najlepiej sprawdzają się drewna świerkowe, cedrowe i mahoniowe. Świerk jest drewnem lekkim, o dużej sztywności, przez co gitara zachowuje selektywność i czytelność. Na potrzeby budowy skrzypiec wykorzystuje się zaś dwa rodzaje drewna - wierzchnią warstwę pudła skrzypiec wykonuje się z drewna świerkowego, a dolną z drewna jaworowego.
Drewno na instrumenty to gatunek drewna, który jest sprawdzony przez konstruktorów i wytwórców instrumentów na przestrzeni lat i dekad, nadaje finalnemu dźwiękowi w instrumencie odpowiednie, spodziewane cechy (np. klon i heban wyostrzają brzmienie i przyspieszają tzw. atak, natomiast mahoń i palisander ocieplają dźwięk i nie konturują go tak mocno jak wspomniany klon czy heban).
Dodatkowo oferowane przez nas drewno, które jest określane i zaliczane powszechnie oraz zwyczajowo do gatunków "rezonansowych" lub "tonewood", jest przez nas segregowane i formatowane w taki sposób, aby uniknąć bardzo nieregularnych przebiegów włókien, sęków, pęknięć i innych wad drewna mogących zaburzać swobodne rozchodzenie się energii w obrębie instrumentu.
Czasami jednak, jeżeli włókna czy słoje są bardzo mocno pofalowane lub drewno posiada szczególne wady typu „flame”, „birds eye”, charakterystyczne sęki, przerosty itp. to też zaliczamy takie drewno do drewna na instrumenty, mogącego mieć zastosowanie w budowanych instrumentach (np. jako wzorzysty top lub nakładka na korpus gitary elektrycznej).
Przeczytaj także: Znaczenie pomiaru wilgotności drewna
Oferowane przez nas drewno na instrumenty, przeznaczone głównie do zastosowania w instrumentach elektrycznych, jest suszone w suszarniach lub na wolnym powietrzu i jest gotowe do użycia w sensie fizycznym, wytrzymałościowym lub mechanicznym. Wyznajemy jednak zasadę, i w każdym przypadku doradzamy, aby przed budową instrumentu drewno sezonowało się jak najdłużej. Idealnie byłoby, gdyby sezonowanie trwało 5 lat, 10 lat, czy więcej.
W dzisiejszych czasach taki okres sezonowania jest często niemożliwy do zastosowania, na szczęście w konstrukcjach instrumentów elektrycznych, drewno sezonuje się samoistnie już w gotowych instrumentach, nawet pod lakierem, to dlatego 10-letnia gitara brzmi o niebo lepiej od dopiero wykonanej (oczywiście jeszcze lepiej brzmi, jeżeli jest często ogrywana). Uważamy, że z każdego drewna można wykonać instrument, natomiast oferowane przez nas gatunki i wyselekcjonowane kawałki są do tego odpowiednie wg nas, wg naszych doświadczeń i przekonań.
W przypadku instrumentów akustycznych, takich jak np. skrzypce, altówki, wiolonczele, kontrabasy, gitary klasyczne, itp. jest zasadne, aby trzymać się jak najmocniej i najściślej formalnej wersji określenia drewna rezonansowego i takie drewno do ich budowy powinno być wykorzystywane: "równosłoista budowa bez wad, szerokość słojów w gatunkach iglastych od 0,5 do 4mm, liściastych pow. 4mm, sezonowane w odpowiednich warunkach 20 lat (w przypadku gitar min. 5 lat), wilgotność drewna około 6%", to tylko kilka ważnych cech, które takie drewno powinno posiadać, jak można wyczytać w ogólnie dostępnych materiałach.
Oferowane przez nas drewno jest przeznaczone głównie na instrumenty wykończane lakierem bezbarwnym lub barwionym przezroczystym, tak aby było widać strukturę drewna, usłojenie, uwzorowanie, cechy szczególne, itp. Wtedy zakup np. mahoniu afrykańskiego na korpus w jednym kawałku ma sens i uzasadnienie.
Drewno Klonowe
Drewno klonowe, pozyskiwane głównie z gatunków takich jak klon pospolity (Acer platanoides) oraz klon jawor (Acer pseudoplatanus), od lat cieszy się uznaniem w przemyśle drzewnym, stolarstwie oraz meblarstwie. Jego unikalne właściwości anatomiczne, morfologiczne, fizykochemiczne oraz mechaniczne sprawiają, że jest to materiał o wszechstronnym zastosowaniu.
Przeczytaj także: Drewno kominkowe: metody pomiaru wilgotności
Rodzaj i Gatunki
- Klon należy do rodzaju Acer z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae).
Anatomia Drewna
- Drewno klonowe jest klasyfikowane jako drewno dyfuzyjne - posiada równomiernie rozmieszczone naczynia i parenchymalne komórki.
- Słoje w drewnie klonowym są drobne i regularne, co daje efekt delikatnej tekstury.
- Naturalna barwa drewna klonowego waha się od białego przez kremowe do jasnobrązowych tonów.
Właściwości Fizyczne i Mechaniczne
- W stanie suchym drewno klonowe osiąga gęstość w przedziale 600-750 kg/m³, co czyni je materiałem o umiarkowanej masie.
- Drewno klonowe wykazuje pewną podatność na zmiany wilgotności, co może prowadzić do niewielkich odkształceń.
Obróbka i Wykończenie
- Dzięki drobnym słojom i jednorodnej strukturze, klon umożliwia uzyskanie bardzo gładkich powierzchni.
- Ze względu na jednolitą strukturę, drewno klonowe dobrze reaguje na kleje poliuretanowe, epoksydowe oraz inne systemy klejące.
- Klon doskonale przyjmuje bejce, lakiery i oleje, umożliwiając uzyskanie estetycznych i gładkich powierzchni.
- Drewno klonowe charakteryzuje się niską łupliwością, co oznacza, że włókna są silnie ze sobą związane.
Zastosowanie Drewna Klonowego
- Drewno klonowe jest cenione w produkcji instrumentów muzycznych, zwłaszcza jako materiał na korpusy i elementy rezonansowe.
Aspekty Ekologiczne
- Klon jest gatunkiem szeroko występującym na półkuli północnej, a przy odpowiednim gospodarowaniu zasobami leśnymi stanowi odnawialny surowiec drzewny.
- Drewno klonowe, jako materiał naturalny, cechuje się niskim śladem węglowym.
Wskazówki Dotyczące Pracy z Klonem
- Wysoka twardość klonu wymaga stosowania narzędzi o wysokiej ostrości.
- Klon doskonale przyjmuje bejce, lakiery oraz oleje.
Jakie Drewno na Skrzypce?
Do budowy skrzypiec najczęściej wykorzystuje się trzy kluczowe gatunki drewna: świerk, jawor (klon) oraz heban. Każde z tych drewien ma swoje unikalne właściwości, które wpływają na jakość dźwięku instrumentu.
- Świerk: Jest głównym materiałem używanym do wykonywania płyty wierzchniej skrzypiec. Charakteryzuje się jasnym i klarownym dźwiękiem oraz niską wagą, co sprzyja swobodnej wibracji.
- Jawor (Klon): Jest kluczowym materiałem wykorzystywanym w budowie skrzypiec, szczególnie w produkcji dolnej płyty, boków oraz szyjki instrumentu. Jego wysoka trwałość oraz odporność na uszkodzenia sprawiają, że jest idealnym wyborem dla lutników, którzy pragną stworzyć instrumenty o długowieczności.
- Heban: To kolejny niezwykle ważny materiał w budowie skrzypiec, stosowany głównie do wykonywania podstrunnic oraz kołków. Jego wyjątkowa twardość sprawia, że jest idealnym wyborem dla elementów, które muszą wytrzymać duże obciążenia i intensywne użytkowanie.
Sezonowanie drewna jest kluczowym procesem, który znacząco wpływa na jego właściwości dźwiękowe. Właściwe sezonowanie pozwala na usunięcie nadmiaru wilgoci, co z kolei stabilizuje drewno i zapobiega jego deformacji. Lutnicy często zwracają uwagę na to, czy drewno było odpowiednio sezonowane, zanim zdecydują się na jego użycie.
Oprócz tradycyjnych gatunków drewna, takich jak świerk, jawor i heban, w produkcji skrzypiec wykorzystuje się również inne, alternatywne gatunki drewna. Palisander to jedno z popularnych egzotycznych drewien, które jest cenione za swoje właściwości estetyczne oraz akustyczne. Używa się go często do wykończeń i elementów dekoracyjnych instrumentów.
Wpływ Materiałów na Brzmienie Instrumentów
Różnorodność materiałów używanych do budowy instrumentów muzycznych ma kluczowy wpływ na ich brzmienie. Wybór materiału wpływa na rezonans, barwę oraz trwałość dźwięku. Drewno jest jednym z najstarszych i najbardziej cenionych materiałów w budowie instrumentów, dając ciepłe, pełne i naturalne brzmienie. Metal charakteryzuje się jasnym, przenikliwym dźwiękiem, który może być modulowany przez różne techniki gry. Tworzywa sztuczne i kompozyty są coraz częściej wykorzystywane, by uzyskać specyficzne właściwości akustyczne i mechaniczne.
Drewno jako materiał rezonujący ma wyjątkową zdolność do nadawania instrumentom ciepłego, bogatego i pełnego brzmienia. Z drugiej strony, metal przynosi całkowicie odmienne brzmienie, które jest jaśniejsze, bardziej przenikliwe i długo wybrzmiewające.
Rodzaje Drewna w Gitarach Akustycznych
Oto przegląd popularnych typów drewna, które są cenione przez lutników i gitarzystów na całym świecie za ich wyjątkowy wpływ na dźwięk:
- Świerk (Spruce): Charakteryzuje się jasnym dźwiękiem z doskonałą dynamiką i projekcją.
- Cedr (Cedar): Oferuje ciepłe brzmienie, idealny dla fingerstyle i muzyki klasycznej.
- Mahoń (Mahogany): Znany z ciepłego i „ziemistego” brzmienia.
- Koa: Pochodzące z Hawajów, koa oferuje jasne brzmienie, które z czasem staje się cieplejsze i pełniejsze.
- Palisander (Rosewood): Zapewnia głębokie grzmienie z doskonałą projekcją i bogactwem basu.
- Klon (Maple): Oferuje jasny, czysty dźwięk z akcentowanymi wysokimi częstotliwościami i szybką odpowiedzią.
- Sosna (Pine): Ciepłe i miękkie brzmienie podobne do cedru, ale z własnym unikalnym charakterem.
- Olcha (Alder): Oferuje pełne, zrównoważone brzmienie z wystarczającą jasnością.
- Orzech (Walnut): Dostarcza ciepłe brzmienie z dobrze zrównoważonym zakresem częstotliwości.
- Ovangkol: Podobny do palisandru pod względem tonalnym, oferując bogate, ciepłe brzmienie z dodatkową jasnością.
Konserwacja i Wilgotność Drewna w Instrumentach
Nawilżanie gitary jest kluczowym elementem dbałości o instrument, zwłaszcza w warunkach, w których wilgotność powietrza spada do bardzo niskich poziomów, na przykład podczas sezonu grzewczego. Rekomenduje się utrzymanie wilgotności w zakresie 45-55%, ponieważ w tych warunkach instrumenty uzyskują najlepsze właściwości akustyczne i zapewniają optymalną grywalność.
Przesuszenie gitary to poważny problem, który może prowadzić do wielu niekorzystnych skutków. Jednym z charakterystycznych objawów przesuszenia gitary jest zapadanie się płyty wierzchniej korpusu wraz z mostkiem, wygięcie szyjki, oraz kurczenie się podstrunnicy na szerokość.
Aby chronić gitarę przed ekstremalnymi zmianami warunków atmosferycznych, zaleca się przechowywanie jej w futerale. Optymalna temperatura przechowywania gitary to 18-24 stopnie Celsjusza.
Warto podkreślić, że utrzymanie właściwej wilgotności jest kluczowe dla zapewnienia trwałości i doskonałego brzmienia gitary. Co więcej, gitary są zazwyczaj odporne na krótkotrwałe zmiany wilgotności, ale ich struktura drewna może ulec uszkodzeniu, jeśli są narażone na długotrwałe przesuszenie. Dlatego też, zamiast obawiać się, że nawilżając gitarę, zrobimy jej krzywdę, powinniśmy bardziej skupić się na utrzymaniu właściwego poziomu wilgotności.
Podsumowanie
Wybór odpowiedniego drewna do budowy instrumentów muzycznych jest kluczowy dla uzyskania pożądanych właściwości akustycznych i estetycznych. Wiedza na temat różnych gatunków drewna, ich właściwości oraz wpływu na brzmienie instrumentu pozwala na świadome podejmowanie decyzji i tworzenie instrumentów o wyjątkowej jakości dźwięku.
| Rodzaj Drewna | Właściwości | Zastosowanie |
|---|---|---|
| Świerk | Lekki, sztywny, jasny dźwięk | Płyty wierzchnie gitar i skrzypiec |
| Jawor (Klon) | Trwały, odporny, przenosi wibracje | Dolne płyty, boki, szyjki skrzypiec i gitar |
| Heban | Twardy, gładki, ciemny kolor | Podstrunnice, kołki skrzypiec i gitar |
| Mahoń | Ciepłe brzmienie, wytrzymały | Korpusy gitar |
| Cedr | Ciepłe brzmienie, idealny do fingerstyle | Gitary klasyczne |
tags: #drewno #lunicze #wilgotnosc #właściwości
