Wymiana Gazowa Płazów a Wilgotność Środowiska
- Szczegóły
Płazy to fascynująca grupa kręgowców, która obejmuje trzy rzędy: płazy bezogonowe (Anura), płazy ogoniaste (Caudata) i płazy beznogie (Gymnophiona). Są to zwierzęta zmiennocieplne, które w znacznym stopniu zależą od warunków środowiskowych, zwłaszcza od wilgotności.
Różnorodność Płazów
Płazy bezogonowe (Anura) to rząd o skróconym, krępym i szerokim tułowiu, pozbawionym ogona. Rząd obejmuje 24 rodziny z ok. 380 gatunkami. Wszyscy przedstawiciele rzędu posiadają dwie pary dobrze wykształconych kończyn, z których tylne są przeważnie dłuższe i lepiej umięśnione. Dorosłe płazy bezogonowe są mięsożerne, żywią się głównie owadami, pierścienicami, mięczakami, a większe gatunki polują również na drobne kręgowce. Żyją w różnych środowiskach, prowadząc tryb życia wodny, wodno-lądowy, naziemny lub nadrzewny.
Płazy beznogie (Gymnophiona) to rząd o wydłużonym, robakowatym ciele, prowadzących podziemny, ryjący i niezwykle skryty tryb życia. Obejmuje 6 rodzajów z ok. 160 gatunkami. Płazy beznogie charakteryzują się zupełnym brakiem pasów kończyn i ogona. Biologia płazów beznogich jest słabo poznana. Żywią się dżdżownicami, owadami, zwłaszcza termitami, większe gatunki prawdopodobnie również drobnymi kręgowcami.
Płazy ogoniaste (Caudata) to rząd o ciele wydłużonym, z ogonem spłaszczonym bocznie u gatunków o wodnym trybie życia i owalnym w przekroju u gatunków lądowych. Obejmuje 9 rodzin z ok. 400 gatunkami. U większości występują dwie pary kończyn, prawie jednakowej długości, stosunkowo niewielkich i słabo umięśnionych. Większość zamieszkuje wodne lub wilgotne środowiska, prowadząc naziemny tryb życia, nieliczne żyją w jaskiniach lub na drzewach. Są drapieżnikami, żywią się głównie bezkręgowcami, duże gatunki polują również na drobne kręgowce. Występują głównie w klimacie umiarkowanym półkuli północnej, nieliczne żyją w Ameryce Środkowej i Południowej.
Układ oddechowy płazów
Płazy mają 2 workowate płuca i tchawicę. W zależności od stadium rozwojowego płazy posiadają zarówno skrzela u form larwalnych jak i płuca workowate u form dorosłych. Płuca płazów są długimi, parzystymi workami, które oplecione są siecią naczyń krwionośnych. Ich powierzchnia wewnętrzna jest już nieco zwiększona poprzez fałdowanie, dzięki czemu zwiększa się powierzchnia wymiany gazowej.
Przeczytaj także: Wymiana filtra powietrza w motocyklu Ferro 900 – poradnik
Wymiana gazowa u płazów jest bardzo skomplikowana w związku z brakiem żeber, czyli klatki piersiowej, czy przepony, narządów ułatwiających oddychanie ssakom. Jako pompa ssąco- tłocząca występuje tu dno jamy gębowo- gardzielowej, które wspomagane jest przez zastawki i mięśnie obecne w gardzieli i nozdrzach. Płazy zatem łykają powietrze, którym oddychają.
W związku ze słabą wydolnością płuc spowodowaną małą powierzchnią czynną płazy przeprowadzają proces wymiany gazowej także poprzez błonę śluzową w jamie gębowo- gardzielowej oraz skórę. Dzięki tej dyfuzji około trzy czwarte tlenu jest uzyskiwane.
Płazy posiadają bardzo ciekawy układ oddechowy. Płazy sa o tyle ciekawe, że wykształciły sobie kilka różnych sposobów oddychania. Ma to prawdopodobnie związek z ich ziemno - wodnym środowiskiem życia. Potrafią one mianowicie oddychać płucami jak ssaki, skrzelami jak ryby, całą powierzchnią skóry jak tylko one potrafią oraz powierzchnią nabłonka z jamy gardzielowej, czyli tez w sumie skórą Te wszystkie 4 formy oddychania sa jednak wykorzystywane głównie przez formy młodociane i mieszkające bardziej w wodzie niż na lądzie. Natomiat dorosłe osobniki prowadzące lądowy tryb życia oddychają przeważnie płucami.
Rola skóry w wymianie gazowej
W wymianie gazowej u płazów istotne znaczenie ma skóra. U większości gatunków tą drogą odbywa się 30 - 50% całkowitej wymiany gazowej. Istnieją nawet gatunki nieposiadające płuc, np. rodzina salamander bezpłucnych (Plethodontidae).
Wszystkie płazy posiadają nagą, pozbawioną łusek, cienką skórę. Jest ona silnie unaczyniona i wilgotna, co w znacznym stopniu wspomaga wymianę gazową. Warstwa śluzu chroni płazy przed wysychaniem na lądzie i ułatwia poruszanie się w wodzie, zmniejszając tarcie. U ropuch skóra wyposażona jest także w gruczoły jadowe. Ich wydzielina chroni te zwierzęta przed atakami drapieżników, wywołując u nich na przykład podrażnienie jamy gębowej i ślinotok.
Przeczytaj także: Jak Wymienić Filtr Powietrza w Kymco Downtown 125?
Dzięki temu, że skóra płazów jest cienka i porowata, mogą przez nią swobodnie przenikać cząsteczki gazów i woda. Silne ukrwienie skóry sprawia, że wymiana gazowa zachodzi na całej jej powierzchni. Tlen pobrany przez skórę do krwi przenoszony jest do wszystkich tkanek, a powstały w nich dwutlenek węgla jest transportowany do naczyń występujących pod skórą i usuwany na zewnątrz organizmu. Wydajnej wymianie gazowej sprzyja pokrycie ciała śluzem. Zapewnia to stałą wilgotność skóry i ułatwia przenikanie cząsteczek gazów, które rozpuszczają się w wodzie.
Wyjaśnij, w jaki sposób występujące w skórze płazów liczne gruczoły śluzowe i liczne naczynia krwionośne umożliwiają płazom sprawną wymianę gazową.
Wpływ wilgotności środowiska
Biorąc pod uwagę tempo wymiany gazowej środowisko wodne czy wilgotne jest korzystniejsze od lądowego, w związku z rozpuszczeniem tlenu w wodzie, co ulepsza dalszy transport między błonami cytoplazmatycznymi.
Płazy są zwierzętami zmiennocieplnymi odbywającymi rozród w wodzie. Zapłodnienie zewnętrzne i składanie jaj następuje w wodzie. Płazy przechodzą metamorfozę ze stadium larwalnego - kijanki do postaci dorosłej.
Ta grupa zwierząt w dużym stopniu oddycha przez dobrze unaczynioną skórę, a wymiana gazowa odbywa się zarówno w środowisku wodnym, jak i lądowym. By jednak ten rodzaj oddychania był efektywny, skóra musi być cały czas wilgotna, to pozwala cząsteczkom tlenu szybko rozprzestrzeniać się w organizmie.
Przeczytaj także: Jak wymienić filtr powietrza w Aprilia Pegaso 650?
Zagrożenia dla płazów
Niestety, zahamowanie tego procesu staje się coraz trudniejsze. Spadek populacji niemal wszystkich ich gatunków jest zauważalny nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. Sprzysięgło się przeciwko nim kilka czynników: zmiany środowiskowe, ocieplający się klimat, a przede wszystkim rozwój cywilizacji.
Gigantycznym problemem jest obniżenie się poziomu wód gruntowych wynikające ze zmiany klimatu, melioracji terenów podmokłych i regulacji rzek. Wpływa to na brak lub znaczne ograniczenie rozlewisk na łąkach i śródleśnych bagnach oraz sezonowe wysychanie rowów i oczek wodnych, które stanowią ważne miejsca rozrodu płazów.
Ochrona płazów będzie sprowadzała się przede wszystkim do chronienia miejsc, w których znajdują się ich naturalne siedliska, czyli płytkich zbiorników wody słodkiej oraz terenów podmokłych i ich okolic. Będzie wiązało się to z chronieniem wody przed chemicznymi zanieczyszczeniami oraz wieloma, wieloma innymi tym właśnie podobnymi aspektami, o które trzeba zadbać przy ochronie płazów.
W Polsce w środowisku naturalnym występuje 18 gatunków płazów. Wszystkie objęte są całkowitą ochroną gatunkową.
Przykłady adaptacji płazów do środowiska wodno-lądowego:
- Skóra: Cienka, wilgotna i dobrze unaczyniona, umożliwiająca wymianę gazową.
- Płuca: Workowate, o pofałdowanej powierzchni, zwiększające powierzchnię wymiany gazowej.
- Kończyny: Umożliwiające poruszanie się zarówno w wodzie, jak i na lądzie.
- Metamorfoza: Przejście ze stadium larwalnego (kijanki) do postaci dorosłej, z przystosowaniami do życia w obu środowiskach.
Podsumowując, wymiana gazowa u płazów jest procesem złożonym, silnie uzależnionym od wilgotności środowiska. Adaptacje płazów, takie jak cienka, wilgotna skóra i obecność płuc, umożliwiają im efektywne oddychanie zarówno w wodzie, jak i na lądzie. Ochrona tych zwierząt i ich siedlisk jest kluczowa dla zachowania bioróżnorodności i równowagi ekosystemów.
tags: #wymiana #gazowa #płazów #a #wilgotność #środowiska
