Chaber Bławatek: Właściwości Lecznicze, Uprawa i Zastosowanie
- Szczegóły
Chabry to intensywne niebieskie kwiaty, które można spotkać latem na polach uprawnych lub na polnych łąkach. Kojarzą się z typowo polskim, wakacyjnym krajobrazem, który z powodzeniem możemy odtworzyć we własnym ogródku. Co ciekawe, niebieskie kwiaty to chaber bławatek, a same chabry zaliczają się do bardzo licznej rodziny astrowatych, która obejmuje ponad 450 gatunków!
Charakterystyka Chabra
Chaber (Centaurea L.) to rodzaj roślin z rodziny astrowatych, który liczy - w zależności od przyjętego podziału - od 450 do 550 gatunków. Rosną głównie w Europie i na terenach śródziemnomorskich, nieliczne gatunki pochodzą z Azji, Ameryki Północnej i Australii. Chabry swoją nazwę zawdzięczają Hipokratesowi, który uważał, że roślinę odkrył przed Grekami centaur Chiron.
Chabry to przeważnie byliny, czyli rośliny, które odradzają się, rosną i kwitną każdego roku. Rzadziej są to rośliny roczne lub dwuletnie. Uprawiane są jako rośliny ozdobne w ogrodach, niektóre gatunki chabrów wykazują właściwości lecznicze, jak np. bławatek, przez co wykorzystuje się je do różnych celów w medycynie ludowej, ale o tym na końcu artykułu. Liście chabrów są proste, wąskie lub pierzaste. Kwiaty zebrane są w okrągłe koszyczki, których podstawą jest łuskowata okrywa. Chabry to nie tylko niebieskie kwiaty polne - na polach spotkamy chabra bławatka, i to najczęściej w towarzystwie innych urokliwych kwiatów, mianowicie maków.
Różne Gatunki Chabrów
Ze względu na wielkie bogactwo gatunkowe, nie sposób omówić wszystkich gatunków chabrów. Poniżej kilka popularnych gatunków:
- Chaber bławatek (Centaurea cyanus): Zwykle osiąga wysokość 60-90 cm. Kwitnie od czerwca do września. Kwiaty bławatka zazwyczaj mają kolor ciemnoniebieski, jednak można spotkać również odmiany o kwiatach różowych (’Rosa Ball’), białych (’Weisser Ball’) czy czerwonych (’Red Boy’). Niebieską barwę chaber bławatek zawdzięcza zawartości protocyjanin - związkowi, który jest odpowiedzialny też m.in. za czerwony kolor płatków róż.
- Chaber łąkowy (Centurea jacea): To bylina o kanciastych, szorstkich w dotyku łodygach i fioletowo-bordowych kwiatach. Kwitnie od czerwca do września. Osiąga wysokość 20-120 cm. Chaber łąkowy jest rośliną pospolitą i występuje w całej Polsce. Jest odporny na zanieczyszczenia powietrza.
- Chaber wielkogłówkowy (Centaurea macrocephala): Może dorastać do 150 cm wysokości, kwitnie od lipca do sierpnia ozdobnymi, żółtymi kwiatami wielkości ok. 5 cm.
- Chaber białawy (Centaurea dealbata): Zawdzięcza swą nazwę liściom, które są pokryte białym nalotem. Osiąga 60-80 cm, a jego czas kwitnienia przypada na czerwiec, lipiec i sierpień.
- Chaber górski (Centaurea montana): Kwitnie w maju i czerwcu, wysokość 40-70 cm. Jego kwiaty w kolorze fioletowym, białym (odmiana 'Alba’) lub różowym (odmiana 'Rosea’) mogą mieć średnicę nawet 7 cm. Łodyga i spód liści byliny są filcowato owłosione.
- Chaber piżmowy (Centaurea moschata): Jest rośliną jednoroczną o pachnących kwiatach. Ma duże różnobarwne kwiaty (żółte, białe, liliowe, różowe i czerwone) i płatki niemal jednakowej wielkości, które tworzą puszyste, okrągłe kwiatostany.
- Chaber popielnik (Centaurea cineraria): Kwitnie od czerwca do sierpnia małymi żółtymi kwiatami. Ma charakterystyczne liście w kolorze srebrzystym, ponadto cała roślina jest biało owłosiona. Osiąga wysokość 40 cm wraz z kwiatem.
- Chaber piękny (Centaurea pulcherrima): Osiąga wysokość ok. 40-50 cm i kwitnie od czerwca do lipca. Ma duże różowe kwiaty i omszone liście (szarozielone na górnej powierzchni, a na dole szarobiałe).
- Chaber barwny (Centaurea triumfetti): O niebieskich i liliowych kwiatach może osiągnąć wysokość 70 cm, kwitnie od kwietnia do lipca. Bylina ma liście pokryte wełniastym, szarym owłosieniem.
- Chaber prosty (Centaurea simplicicaulis): Ze względu na niedużą wysokość (ok. 20-50 cm) jest wykorzystywany głównie w ogródkach skalnych.
Uprawa i Pielęgnacja Chabrów
Chabry, pomimo swojego zróżnicowania gatunkowego, mają podobne wymagania co do uprawy. Przede wszystkim są to rośliny mało wymagające i niezbyt ekspansywne. Wszystkie chabry ogrodowe kochają światło, nie wymagają obfitego podlewania, jednak sposób uprawy należy dopasować do strefy klimatycznej. Ponadto większość gatunków chabrów dobrze znosi przejściową suszę oraz jest odporna na mróz.
Przeczytaj także: Gdzie kupić wodę destylowaną?
Podział Chabrów
Chabry dzielimy je na dwie grupy: chabry jednoroczne i byliny. Te pierwsze ze względu na gruby, palowy korzeń nie tolerują przesadzania. Chabry byliny lubią miejsca słoneczne z mało żyzną, ale dobrze przepuszczalną glebą. Chabry są wdzięczną rośliną, której uprawa da dużą satysfakcję także początkującym ogrodnikom.
Rozmnażanie Chabrów
Chabry, szczególnie gatunki jednoroczne, wytwarzają dużo nasion. Nasiona można siać prosto do gruntu jesienią lub wiosną albo przygotować z nich rozsadę. Rośliny wieloletnie można rozmnażać za pomocą podziału dorosłego egzemplarza albo uzyskanych z niego sadzonek korzeniowych. Nasiona chabra bławatka można wysiewać w dwóch terminach, mianowicie wczesną jesienią lub wczesną wiosną (marzec-kwiecień), przy czym rekomendujemy jesienny wysiew wprost do gruntu.
Wskazówki dotyczące uprawy
- Zbyt gęste wschody przerwać, usuwając nadmiar siewek i pozostawiając rośliny w odległości 15 cm.
- Bławatek powinien dobrze się przyjąć w każdej ziemi ogrodowej, nie musimy go też nawozić na żyznych glebach.
- Jeśli zaś mamy do czynienia z podłożem piaszczystym, przed siewem czy sadzeniem wymieszajmy je z obornikiem.
- Stosujmy nawozy mineralne o dużej zawartości potasu i fosforu.
Zastosowanie Chabrów
Chabry uprawia się w celach ozdobnych, by uzupełnić rabatę kwiatową, ale również wykorzystuje się je jako cięte świeże kwiaty oraz do suchych bukietów. Dobrze się prezentują w dekoracyjnych wazonach, zwłaszcza szklanych, o smukłym kształcie. Niektóre gatunki można wykorzystać w kuchni, inne są uznawane za miododajne rośliny. Kiedyś kwiaty bławatka były używane jako barwnik - farbowano nimi papier i przetwory spożywcze. Dzisiaj wykorzystywany jest również w ziołolecznictwie i kosmetyce.
Właściwości Lecznicze Chabra Bławatka
Znajduje zastosowanie w leczeniu chorób układu moczowego, takich jak np. zapalenie pęcherza, dolegliwościach nerek np. kamienicy, problemach skórnych czy zapaleniu spojówek. Swoje niezwykłe właściwości chaber bławatek zawdzięcza flawonoidom, będącym silnymi antyoksydantami, o działaniu przeciwzapalnym, moczopędnym, uszczelniającym naczynia krwionośne. Nie bez znaczenia jest także obecność w bławatku kwasów organicznych o właściwościach antybakteryjnych, żółciopędnych, stymulujących produkcję soku żołądkowego czy śliny.
Chaber Bławatek w Kosmetyce
Właściwości przeciwzapalne chabra bławatka są szczególnie cenione w kosmetyce. Wyciągi z rośliny znajdziemy w składzie kremów pod oczy i do powiek. Ekstrakty z chabra bławatka są również stosowane w postaci płukanek i masek do włosów.
Przeczytaj także: Inwestycje w Jakość Wody w Proszówkach
Chaber Bławatek w Kuchni
Kwiaty bławatka wykorzystuje się także w kuchni. Dodaje się je m.in. do sałatek, deserów i napojów, nadając im delikatny, kwiatowy aromat i piękny wygląd.
Chaber Bławatek jako Chwast
Chaber bławatek to nie tylko wyjątkowo piękna roślina lecznicza, ale również chwast, który zagraża uprawom. Nie dziwi więc różnorodne podejście do chabrów - niektórzy je pielęgnują, sadząc we własnych ogrodach, a inni się ich pozbywają. Roślina jest przez rolników traktowana jak chwast zagrażający uprawom, choć wykazuje właściwości lecznicze, a przy tym pięknie się prezentuje.
Zwalczanie Chabra Bławatka
Chaber bławatek należy obok miotły zbożowej do chwastów, które najszybciej uodparniają się na działanie herbicydów sulfonylomocznikowych. Zatem, czym zwalczyć chaber bławatek w pszenicy i innych zbożach? Jak twierdzi inż. Adam Paradowski, wśród substancji czynnych zalecanych do walki z chabrem bławatkiem występują: dikamba, bentazon, 2,4-D, fluroksypyr, metrybuzyna. Przykładowo 2,4-D jest wykorzystywana w preparatach jako ester lub kwas. I to właśnie ta pierwsza forma działa bardziej radykalnie i szybciej.
Wykorzystanie Chabra Bławatka w Medycynie Ludowej
Pierwsze wzmianki o chabrze bławatku, jako roślinie leczniczej, pochodzą sprzed 4000 r. p.n.e. Dla starożytnych Egipcjan bławatek stanowił symbol odrodzenia.
Składniki Aktywne Chabra Bławatka
W składzie surowca występują głównie barwne związki należące do grupy antocyjanów i flawonoidów: centauryna, cichoryna, cyjanina, pelargina. Taki skład przekłada się wprost na właściwości bławatka. Wiodącym składnikiem wyciągu z płatków bławatka jest centauryna, która działa przeciwrodnikowo, łagodząco i przeciwzapalnie. Zawarte w kwiatach wielocukry mają natomiast działanie przeciwzapalne.
Przeczytaj także: Woda mineralna Józef: Zalety
Zastosowanie w Leczeniu
- Układ Moczowy: Polecany w schorzeniach układu moczowego, m.in. w zapaleniu dróg moczowych, problemach ze skąpym oddawaniem moczu, a także obrzękach na tle nerczycowym. Działanie chabra bławatka zostało również docenione przez pacjentów borykających się z chorobami nerek.
- Oczy: Okłady z kwiatów pomagają przy zapaleniu spojówek czy ukojeniu zmęczonych oczu po długotrwałej pracy przy komputerze lub po oglądaniu telewizji.
- Skóra: Zastosowanie chaber bławatek znajduje również w leczeniu problemów skórnych, np. nadaje się do pielęgnacji trądziku czy różnego rodzaju owrzodzeń.
Przepisy z Chabrem Bławatkiem
Surowcem leczniczym w przypadku omawianej tu rośliny są płatki kwiatów. Na początek należy zadbać o zebranie płatków bławatka. Kwiatostany najlepiej zrywać w samo południe, gdy ich kielichy są otwarte. Po ich zebraniu, wystarczy rozłożyć je na białej tkaninie i pozbyć się insektów. Do przygotowywania różnych naparów z chabrem do picia czy innych preparatów albo posiłków można stosować zarówno płatki świeże, jak i te suszone.
Herbatka z Bławatka
Tak sporządzoną ,,herbatkę” można pić po pół szklanki między posiłkami i stosować przy okazji problemów z układem moczowym.
Wywar do Kąpieli
Cztery łyżki suszonych kwiatów zalej litrem wrzącej wody. Parz przez 15 minut pod przykryciem, a następnie przecedź do wanny z wodą.
Sok z Chabra Bławatka
Na pół litra osłodzonej wody potrzebne będzie 10 łyżek świeżych kwiatów bławatka. Całość wlej do butelki, zakręć i odstaw na tydzień w nasłonecznione miejsce. Na koniec odcedź sok i przelej ciecz do butelki.
Nalewka z Chabra Bławatka
Do przygotowania nalewki z chabra bławatka potrzebne Ci będą: 4 szklanki płatków, ¾ szklanki cukru, ½ litra spirytusu, ½ szklanki wody. Oddzielone płatki bławatka od kielicha przenieś do dużego słoja, zasyp cukrem i zalej alkoholem z wodą. Zakręć i odstaw w nasłonecznione miejsce na 3 tygodnie. Od czasu do czasu wstrząśnij słojem, by wymieszać dokładnie zawartość.
Wino Bławatkowe
Do szklanego słoja wsypać 3 garście płatków i zalać 3 litrami wody i zasypać 3 szklankami cukru. Następnie pozostaw całość na 14 dni w miejscu z dostępem do słońca. Gdy całość sfermentuje, przecedź ją i przelej do butelek.
Przeciwwskazania
Po wyciągi z chabra bławatka nie należy sięgać w przypadku uczulenia na jakiekolwiek rośliny z rodziny astrowatych. Chabrów i preparatów sporządzonych na ich bazie nie powinny stosować kobiety w ciąży ani też karmiące piersią, ze względu na brak jednoznacznych danych, które potwierdzałyby, że to roślina bezpieczna dla przyszłych mam i tych po porodzie. Ponadto chaber bławatek - tak jak wiele innych ziół - może wchodzić w niepożądane interakcje z lekami.
Chaber Bławatek - Podsumowanie Właściwości
- Łagodzi stany zapalne dróg moczowych.
- Ma silne właściwości antybakteryjne.
- Zmniejsza ból gardła.
- Łagodzi zapalenie spojówek oraz stany zapalne w jamie ustnej.
- Wspomaga leczenie grzybicy skóry oraz trądziku.
- Zmniejsza łupież.
- Zwiększa produkcję soków żółciowych i poprawia trawienie.
- Redukuje obrzęki i cienie pod oczami.
- W kremach do twarzy stosowany jest jako składnik zmiękczający i redukujący wypryski.
Tabela: Składniki Aktywne Chabra Bławatka i Ich Działanie
Składnik Aktywny | Działanie |
---|---|
Antocyjany (cyjanina, pelargina) | Przeciwzapalne, zmniejszają przepuszczalność naczyń włosowatych, poprawiają ukrwienie tęczówki oka. |
Flawonoidy (centauryna, cichoryna) | Przeciwrodnikowe, łagodzące, przeciwzapalne, moczopędne, uszczelniające naczynia krwionośne. |
Kwasy Organiczne | Antybakteryjne, żółciopędne, stymulują produkcję soku żołądkowego i śliny. |
Wielocukry | Przeciwzapalne. |
Chabry to połączenie prostoty w formie i uprawie z bogactwem właściwości kwiatów, które barwią, karmią i leczą. Można o nich mówić bez końca. Były inspiracją polskich poetów m.in. Chabry to niezwykłe kwiaty, które cieszą swym widokiem na polnych łąkach. Z powodzeniem możemy je też zasadzić je we własnym ogrodzie, tym bardziej, że ich uprawa i pielęgnacja nie jest wymagająca.
tags: #woda #z #chabrem #właściwości