Twarda i miękka woda a zdrowie: Fakty i mity

Szczegóły: Opublikowano: 17. October 2025

Wzmożona reklama i wprowadzanie na rynek coraz większej ilości filtrów do wody stawia konsumenta przed dylematem: kupić czy nie? Reklamy na stronach internetowych i artykuły sponsorowane przez producentów filtrów ukazują się w prasie, pokazując uśmiechnięte twarze osób, które skorzystały już z „dobrodziejstwa” urządzeń zmiękczających wodę, zachęcają do ich kupowania.

Na stronach internetowych można znaleźć artykuły tłumaczące konsumentom, jaką niekorzystną wodę piją z kranu i jaka jest pobierana do celów pitnych. Po takich informacjach konsument ma strach w oczach. I o to chodzi.

Idąc śladem myśli naukowych należy podkreślić, że znaczenie dla zdrowia człowieka mają wody zawierające odpowiednie ilości biopierwiastków jak: magnez, wapń, wodorowęglany, chlorki, sód, siarczany, fluorki, jodki, żelazo i dwutlenek węgla. Tylko ich optymalna, a nie minimalna ilość w wodzie, szczególnie magnezu i wapnia ma znaczenie dla zdrowia człowieka. Ilość tych biopierwiastków w wodzie klasyfikuje ją do wód twardych lub miękkich.

Twardością ogólną wody nazywa się sumę zawartości jonów wapnia i magnezu występujących we wszystkich możliwych połączeniach. Twardość ogólną dzieli się na wapniową - powodowaną obecnością jonów wapnia, twardość magnezową - powodowaną przez jony magnezu. W wodach pozbawionych węglanów oraz wodorowęglanów sodu i potasu twardość węglanowa równa jest zasadowości ogólnej wody.

Są też inne określenia twardości wody:

Przeczytaj także: Gdzie kupić wodę destylowaną?

Przemijająca, wywołana jest obecnością wodorowęglanów wapnia i magnezu i usuwa się w trakcie gotowania.
Stała, która pozostaje po przegotowaniu.

W wodach naturalnych wapń i magnez występują w różnych stężeniach (50-1000 mg CaCO3/l). Ze względów zdrowotnych w wodzie do picia najkorzystniejsze są stężenia wapnia od 30 do 80 mg/l, a stężenie magnezu zalecane jest w zależności od zawartości jonów siarczanowych (30-125 mg Mg/l).

Obecność jonów wapnia i magnezu w wodzie do picia i celów gospodarczo-przemysłowych ma znaczenie techniczne. Wody miękkie o niskiej zawartości jonów Ca i Mg stwarzają warunki do korozji w przewodach wodociągowych, zaś wody o nadmiernej twardości tworzą osady i zmniejszają przepustowość przewodów. Znaczenie zdrowotne ma picie wód twardych, na co wskazują liczne doniesienia naukowe.

Picie wody twardej zmniejsza ryzyko zachorowań na choroby sercowo-naczyniowe, a spożywanie wody miękkiej prawdopodobnie je zwiększa. Woda uboga w wapń i w magnez (miękka) wpływa na postępujące zubożenie ustroju w magnez. Niska zawartość magnezu w wodzie pitnej jest czynnikiem ryzyka dla chorób neuronu ruchowego i stanów przed rzucawkowych u kobiet w ciąży.

Woda miękka zmniejsza zawartość magnezu i wapnia w żywności, jeżeli jest używana do gotowania, mięsa, warzyw itp, nawet do 60%. Woda twarda używana do gotowania zmniejsza straty składników, a zwiększa zawartość wapnia w żywności. Ważne, by nie używać do celów kuchennych wody ciepłej, sztucznie zmiękczanej, powoduje ona maksymalne zmniejszenie zawartości magnezu w gotowanej żywności.

Pożądane jest stosowanie do gotowania i picia niezmiękczonej wody zmineralizowanej. Wytrącanie soli przez zmiękczanie twardej wody podczas jej gotowania dokonuje się głównie kosztem zawartego w niej wapnia, a zachowanie magnezu.

Przeczytaj także: Inwestycje w Jakość Wody w Proszówkach

Zwiększona ilość magnezu i wapnia do zachowaniu zdrowia i działająca profilaktycznie, znajduje się w wodach mineralnych. Należy zwracać uwagę na ilości magnezu i wapnia, gdyż korzystne działanie jest wtedy, gdy ilość tych biopierwiastków stanowi 15 % naszego dziennego zapotrzebowania. Właśnie ta, a nie miękka decyduje o dobrym samopoczuciu i działa profilaktycznie.

Nie można porównywać fizjologii człowieka do urządzeń technicznych. W organizmie człowieka zachodzą przemiany biochemiczne nieustające niezależnie od tego czy pracujemy czy wypoczywamy. Zbędne produkty przemiany materii są wydalane z organizmu.

Twarda Woda - Naturalne Źródło Życiodajnych Minerałów

Pobierana z kranu woda jest źródłem magnezu i wapnia dla naszego organizmu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) potwierdza w swoich raportach, że miękka woda sprzyja miażdżycy i zawałom serca.

Woda kranowa, wbrew powszechnym mitom, stanowi cenne źródło minerałów niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zawiera ona tak zwane „pierwiastki życia”, takie jak magnez, wapń, potas i sód. Badania prowadzone przez przedsiębiorstwa wodociągowe potwierdzają obecność elektrolitów i minerałów w wodzie z kranu. Ich zawartość różni się regionalnie; na przykład, w Krakowie i Łodzi wynosi ona ponad 300 mg/l, w Gdańsku nawet 500 mg/l, a w Warszawie - 583 mg/l.

Porównując to z wodami butelkowanymi, woda niskozmineralizowana zawiera między 250 a 500 mg/l, a średniozmineralizowana od 500 do 1500 mg/l. W wielu przypadkach, kranówka wypada korzystnie lub podobnie do wód butelkowanych, co obala mit o jej rzekomym braku minerałów.

Przeczytaj także: Woda mineralna Józef: Zalety

Magnez i Wapń z Wody: Dlaczego Są Tak Ważne dla Organizmu?

Magnez i wapń to dwa kluczowe makroelementy, które odgrywają fundamentalną rolę w utrzymaniu zdrowia. Magnez jest zaangażowany w ponad 300 procesów biochemicznych, wpływając na prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego i nerwowo-mięśniowego. Pomaga w regulacji cyklu komórkowego, prawidłowym przebiegu reakcji metabolicznych, a także warunkuje integralność materiału genetycznego w komórkach. Chroni mięsień sercowy przed niedotlenieniem, zmniejsza pobudliwość serca i wykazuje fizjologiczne właściwości przeciwzakrzepowe. Magnez przyczynia się również do prawidłowej mineralizacji kości, przeciwdziała stresom, zmniejsza napięcie nerwowe i eliminuje zaburzenia pracy serca.

Wapń jest podstawowym składnikiem kości i zębów, wpływając korzystnie na przemianę materii. Jest niezbędny do prawidłowego przebiegu procesu krzepnięcia krwi, aktywności wielu enzymów, oraz prawidłowego przebiegu skurczu mięśni i przewodnictwa nerwowego.

Przyswajalność Magnezu z Wody: Fakty, Które Zaskakują

Magnez zawarty w wodzie jest wyjątkowo dobrze przyswajalny przez organizm. Badania wskazują, że jest on nawet do 30-krotnie lepiej wchłaniany (Krzewicki J.: Magnez w organizmie człowieka. Pol. Tyg. Lek., 1989) niż magnez pochodzący z suplementów diety czy produktów spożywczych. Ta wysoka biodostępność wynika z jego zjonizowanej formy w wodzie, co ułatwia absorpcję przez organizm. Oznacza to, że picie twardej wody stanowi efektywny sposób na uzupełnianie dziennego zapotrzebowania na ten kluczowy minerał.

Udowodnione Korzyści Zdrowotne Płynące z Picia Twardej Wody

Twarda Woda a Układ Krążenia: Mniejsze Ryzyko Chorób Serca

Liczne badania naukowe dowodzą pozytywnego wpływu twardej wody na funkcjonowanie układu krążenia. W regionach, gdzie ludzie piją twardą wodę, odnotowuje się niższą śmiertelność, średnio o 33% mniej niż w obszarach z wodą miękką. Inne dane sugerują, że śmiertelność z powodu chorób naczyń serca jest wyższa o około 20% u osób pijących wodę miękką. Wykazano również, że wzrost twardości wody o 1 stopień niemiecki (°dH) obniża ryzyko zawału mięśnia sercowego o 1%. Regularne spożycie takiej wody może przyczynić się do zapobiegania osteoporozie i zwiększać gęstość mineralną kości. Wapń jest podstawowym składnikiem budującym szkielet kostny i zęby, a jego odpowiednia ilość ma znaczący wpływ na ich stan.

Wsparcie Układu Trawiennego i Metabolizmu: Od Zaparć po Cukrzycę

Wapń obecny w twardej wodzie pomaga w usuwaniu nadmiaru tłuszczów i żółci, co może przeciwdziałać problemom z zaparciami i wspierać lepsze trawienie. Magnez natomiast wspiera łagodzenie skurczów żołądka i objawów biegunek, przyczyniając się do ogólnego zdrowia układu trawiennego. Badania sugerują również, że spożywanie twardej wody może pomóc w łagodzeniu objawów cukrzycy, ponieważ składniki mineralne korzystnie wpływają na metabolizm glukozy, co jest istotne dla osób z tym schorzeniem.

Wpływ na Układ Nerwowy i Odpornościowy: Redukcja Stresu i Ochrona

Wysoki poziom wapnia i magnezu w twardej wodzie stymuluje ludzki układ odpornościowy. Magnez wspiera pracę układu nerwowego, pomaga zachować odpowiedni poziom cukru we krwi, zmniejsza napięcie nerwowe i przeciwdziała stresom. Udowodniono, że te minerały mogą skutecznie chronić przed niektórymi typami nowotworów, takimi jak rak żołądka, okrężnicy, odbytnicy, trzustki, przełyku i jajnika.

Obalamy Mity: Twarda Woda a Kamica Nerkowa i Inne Obawy

Czy Twarda Woda Powoduje Kamienie Nerkowe? Prawda vs. Mit

Wokół twardej wody narosło wiele mitów, z których najpowszechniejszy dotyczy jej związku z kamicą nerkową.

Zmiękczanie Wody: Dlaczego Może Być Niekorzystne dla Zdrowia?

Zmiękczanie wody, choć często postrzegane jako korzystne dla urządzeń domowych, może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka, głównie poprzez zmianę jej składu mineralnego.

Utrata Cennych Minerałów i Dodatek Sodu: Skutki Zmiękczania

Zmiękczacze wody działające na zasadzie wymiany jonowej usuwają z wody cenne jony wapnia i magnezu, zastępując je jonami sodu. Artykuł Hydropath podkreśla, że picie wody zmiękczonej w ten sposób, pozbawionej magnezu i wapnia, może prowadzić do dodatkowego wypłukiwania tych minerałów z organizmu. Co więcej, miękka woda używana do gotowania warzyw, mięsa i innych produktów spożywczych zmniejsza zawartość magnezu i wapnia w gotowanej żywności, podczas gdy twarda woda minimalizuje straty składników odżywczych i zwiększa zawartość wapnia w żywności.

Miękka Woda a Korozja Instalacji i Potencjalne Ryzyka

Zbyt miękka woda, w szczególności zmiękczona „do zera” (czyli całkowicie pozbawiona minerałów), może być agresywna wobec instalacji wodnych. Może to prowadzić do korozji rur, w tym miedzianych, co z kolei może skutkować wytrąceniem cząsteczek miedzi do wody pitnej. Zmiękczanie wody „do zera” może również uszkodzić anodę magnezową w bojlerach, która odpowiada za ochronę zbiornika przed rdzą, przyspieszając korozję wewnątrz zbiornika. Zatem, choć zmiękczanie ma na celu ochronę instalacji przed kamieniem, nadmierne zmiękczanie może prowadzić do innych, potencjalnie szkodliwych problemów.

Twarda Woda w Domu: Wyzwania i Rozwiązania (Poza Zdrowiem)

Pomimo licznych korzyści zdrowotnych, twarda woda stwarza pewne wyzwania w codziennym użytkowaniu domowym, które warto rozważyć.

Wpływ Twardej Wody na Sprzęt AGD i Instalacje Domowe

Twarda woda jest główną przyczyną osadzania się kamienia kotłowego, który jest widoczny na armaturze, kabinach prysznicowych i naczyniach. Co istotniejsze, kamień ten gromadzi się na grzałkach w urządzeniach AGD, takich jak czajniki, ekspresy do kawy, pralki i zmywarki, a także w żelazkach. Osady te obniżają efektywność urządzeń, zwiększają zużycie energii elektrycznej i skracają ich żywotność, prowadząc do częstszych awarii. W instalacjach centralnego ogrzewania kamień odkłada się wewnątrz rur, zmniejszając ich światło i utrudniając przepływ energii termicznej, co może obniżyć efektywność grzewczą nawet o 12%.

Twarda Woda a Kondycja Skóry i Włosów: Jak Dbać o Pielęgnację?

Twarda woda negatywnie wpływa również na kondycję skóry i włosów. Może powodować ich przesuszenie, podrażnienia, a nawet nasilać problemy takie jak egzema, szczególnie u małych dzieci (badanie wykazało wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia egzemy do 87% u dzieci mieszkających na terenach z twardą wodą). Skóra traci swój koloryt, staje się bardziej wrażliwa, podatna na infekcje bakteryjne i szybciej się starzeje. Włosy stają się suche, matowe, sztywne i łamliwe, łatwiej się plączą, tracą objętość, może pojawić się łupież i wzmożone wypadanie. Minerały z twardej wody osadzają się na włosach, rozchylając ich mikroskopijne łuski, co prowadzi do pogorszenia ich kondycji. Twarda woda wymaga również stosowania większej ilości środków piorących, szamponów i odżywek, ponieważ mydło i proszek słabiej się w niej rozpuszczają, a nadmiar kosmetyków może obciążać włosy i skórę głowy.

W kontekście tych wyzwań, istnieją rozwiązania, które nie usuwają cennych minerałów z wody pitnej, ale mogą łagodzić problemy z kamieniem czy pielęgnacją. Przykładem są fizyczne uzdatniacze wody, które zmieniają strukturę minerałów, zapobiegając osadzaniu się kamienia, ale pozostawiając wapń i magnez w wodzie. Dla pielęgnacji skóry i włosów można rozważyć użycie wody filtrowanej z dzbanka filtrującego do mycia i spłukiwania. Takie podejście pozwala czerpać korzyści zdrowotne z picia twardej wody, jednocześnie minimalizując jej negatywny wpływ na sprzęt i estetykę.

Optymalna Twardość Wody: Co Mówią Normy i Badania?

Zarówno ze względów zdrowotnych, jak i organoleptycznych, preferuje się wodę względnie twardą lub średnio twardą. Polskie Rozporządzenie Ministra Zdrowia określa optymalną twardość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w przedziale od 60 do 500 mg CaCO3/l. Woda o twardości powyżej 500 mg/l jest ogólnie uważana za nieakceptowalną pod względem organoleptycznym.

Czy w Twoim czajniku wciąż zbiera się biały osad? Prysznic tuż po sprzątaniu ponownie jest cały zakamieniony? Na umytych naczyniach po wyschnięciu widać białe zacieki? Ubrania wyjęte z pralki nie są tak miękkie jak w reklamach? Bardzo możliwe, że w Twojej miejscowości występuje twarda woda. Czy choć szkodzi urządzeniom domowym, jest niebezpieczna dla człowieka? A może ma wręcz właściwości prozdrowotne?

Twardość wody warunkowana jest przez zawartość składników mineralnych, w głównej mierze wapnia i magnezu. W mniejszym stopniu zależy od stężenia żelaza, glinu, manganu czy cynku. Wapń i magnez obecne w wodzie pochodzą z wapieni i magnezytów. Warto dodać, że wyróżnia się twardość węglanową i niewęglanową. Ta pierwsza zwana jest inaczej przemijającą, ponieważ zanika w trakcie gotowania. Jednostką twardości jest 1 mg CaCO3/l wody.

Wodzie bardzo miękkiej odpowiada wartość 0-100, miękkiej 100-200, średniotwardej 200-350, twardej 350-550, a bardzo twardej ponad 550 mg CaCO3/l. W Polsce twardość wody pitnej powinna wynosić 60-500 mg CaCO3/l. Normę spełniają więc wody od bardzo miękkiej do twardej.

Istnieją dane dotyczące twardości wody uzdatnionej w konkretnych miastach polski. Na podstawie badań ujęć głębinowych zauważono, że w większości z nich występowała woda średniotwarda (Gorzów Wielkopolski, Gostynin, Grodzisk Mazowiecki, Kołobrzeg, Kościerzyna, Lębork, Lidzbark Warmiński, Mińsk Mazowiecki, Piaseczno, Płock, Siedlce, Sulejówek, Szczytno, Wrocław). Wodę miękką zaobserwowano (obok próbek o średniej twardości) w Gostyninie, Piasecznie i Siedlcach.

Wapń i magnez z wody są o wiele lepiej przyswajalne niż z pożywienia. Drugi z nich może wchłaniać się z niej nawet 30 razy bardziej efektywnie [1]. Człowiek dorosły zgodnie z RDA potrzebuje ponadto przyjąć między 1000 a 1300 mg wapnia dziennie. Wapń jest istotnym składnikiem budującym kości i zęby, wpływa na właściwą kurczliwość mięśni. Odpowiada za odpowiednią krzepliwość krwi i reguluje pracę serca. Magnez jest natomiast składnikiem licznych enzymów i wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego. Podobnie jak wapń stanowi składnik kości. Jest też składnikiem każdej komórki [2]. Bierze udział w syntezie białka, DNA i RNA.

Temat ten został niejednokrotnie poruszony w badaniach naukowych. Jedno z nich przeprowadzono na terenie Sardynii. W innym badaniu (przeglądzie systematycznym) udowodniono, że śmiertelność z powodu chorób sercowo-naczyniowych spada wraz ze zwiększonym spożyciem magnezu z wodą. W metaanalizie i przeglądzie systematycznym opublikowanym w 2023 roku wykazano, że większa twardość wody może zmniejszać ryzyko wystąpienia oraz śmiertelność z powodu chorób sercowo-naczyniowych.

Istnieje badanie, w którym wykazano związek picia bardzo twardej wody i ryzyka miażdżycy tętnic szyjnych. Związek ze sztywnością tętnic był jednak niejasny. Autorzy podkreślili konieczność dalszych badań [8]. W innym badaniu wykazano, że występowanie nadciśnienia jest częstsze na obszarach, na których występuje woda miękka.

Badania prowadzono w Japonii oraz w Chinach [10, 11]. W pierwszym z nich porównywano liczbę stulatków w przeliczeniu na 10 000 mieszkańców danego regionu. Rejony, w których mieszkało najwięcej takich osób (około 29 na 10 000 mieszkańców), miały również statystycznie najtwardszą wodę. Na obszarach o wodzie najbardziej miękkiej odnotowano między 0 a 12 stulatków na 10 000 mieszkańców [10].

Wpływ twardości wody na skórę został przebadany zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci [16, 17]. Skoncentrowano się na związku z występowaniem egzemy. Wśród osób dorosłych udowodniono związek pomiędzy większą twardością wody i częstszym występowaniem choroby. W metaanalizie badań, których uczestnikami były dzieci, wykazano podobną zależność.

Istnieje przekonanie, że duża zawartość składników mineralnych w wodzie może powodować powstawanie kamieni nerkowych. Co mówią o tym badania? W jednej z prac naukowcy przeanalizowali różne parametry wody (w tym jej twardość), próbując powiązać jej jakość z występowaniem kamicy nerkowej. Nie znaleziono żadnego związku w tym zakresie. Istotna była jedynie ilość spożywanych płynów niezależnie od twardości.

W jednym z badań kohortowych na terenie USA również zaobserwowano większe wydalanie wapnia z moczem u mieszkańców terenów o twardszej wodzie. Badano jedynie osoby z kamicą nerkową. W innym badaniu (przeprowadzonym na terenie Iranu) również nie zaobserwowano związku między twardością wody i powstawaniem kamieni nerkowych. Oprócz tego udowodniono ochronny wpływ przyjmowania z wodą większej ilości magnezu [20].

Twarda woda to źródło stosunkowo dużej ilości wapnia. Mogą więc istnieć obawy, czy jej picie nie zaburzy na przykład wchłaniania żelaza lub cynku. Prawdą jest, że jednorazowe spożycie dużej ilości wapnia może mieć taki efekt. Jest on jednak krótkotrwały i nie stanowi zmartwienia w przypadku stosowania zbilansowanej diety. Co więcej, przy przewlekłych niedoborach żelaza i cynku zwiększa się ich wchłanianie z przewodu pokarmowego [4].

Zmiękczanie wody z kranu oznacza w praktyce zmniejszanie zawartości składników mineralnych takich jak wapń czy magnez. Odpowiadają za to filtry zawierające żywice jonowymienne, których zadaniem według producentów ma być usuwanie metali ciężkich oraz składników powodujących powstawanie kamienia w urządzeniach kuchennych. Ponadto filtry często zawierają też węgiel aktywny, mający usuwać resztki chloru czy pestycydów.

W tym miejscu może pojawiać się pytanie, czy filtrowanie wody pitnej ma sens. Należy podkreślić, że woda z kranu spełnia obecnie standardy wody pitnej. Korzystanie z niej w przypadku prawidłowo działającej sieci wodociągowej jest bezpieczne dla zdrowia. W jednym z polskich badań wykazano, że tylko 15% badanych wód butelkowanych miało jakość lepszą od wody prosto z kranu [22].

Choć twarda woda jest korzystniejsza dla naszego organizmu, stanowi problem w kontekście niszczenia sieci wodociągowych. Zwiększa też zużycie mydła i powoduje gromadzenie się osadów w urządzeniach domowych [1]. Zmiękczanie wody jest więc uzasadnione w przypadku, gdy nie jest ona przeznaczona do picia. Warto jednak wiedzieć, że miękka woda również ma pewne wady.

Najbardziej popularnym problemem w kontekście urządzeń kuchennych wydaje się gromadzenie osadu w czajniku. Istnieje jednak proste rozwiązanie. Wystarczy zagotować w nim wodę z dodatkiem kwasku cytrynowego (1-2 łyżeczki).

Wiele osób zadaje sobie pytanie, jaka woda jest najlepszym wyborem w kontekście codziennego spożycia. Ponieważ zainteresowanie tematem jest dość duże, narosło wokół niego wiele mitów. Choć zmiękczacze korzystnie wpływają na stan urządzeń domowych, korzystanie z nich nie jest niezbędne dla zachowania zdrowia. Przeciwnie - twarda woda może mieć pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu. Zmniejsza ona ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, może mieć także powiązanie z długością życia. Mitem jest, że aby uniknąć kamieni nerkowych, nie należy pić twardej wody. Może mieć ona jednak pewien związek z występowaniem egzemy.

Tabela porównawcza twardości wody:

Twardość wody	Wartość (mg CaCO3/l)
Bardzo miękka	0-100
Miękka	100-200
Średnio twarda	200-350
Twarda	350-550
Bardzo twarda	Ponad 550

tags: #woda #twarda #a #miękka #wpływ #na